T B M M Tutanak Hizmetleri Başkanlığı

Transkript

1 Komisyon : Darbe(28 Şubat) Giriş :18.30 Tarih : 12/10/2012 Grup : Gökçen Sayfa : 1 ÜÇÜNCÜ OTURUM Açılma Saati:14:19 BAŞKAN: Nimet BAŞ (İstanbul) Başkan Vekili: Mehmet Naci BOSTANCI (Amasya) Sözcü: İdris ŞAHİN (Çankırı) KÂTİP: Cengiz YAVİLİOĞLU (Erzurum) BAŞKAN Değerli milletvekilleri, değerli konuğumuz Sayın Kazan, öncelikle Komisyonumuzun davetine icabet edip, burada bulunduğunuz için size çok teşekkür ediyoruz. Ben kısaca sizi Komisyonumuz hakkında bilgilendirmek istiyorum. Sizlerin de bildiğiniz gibi Türkiye Büyük Millet Meclisi çatısı altında bulunan dört siyasi parti grubunun vermiş olduklar ortak doğrultudaki önergelerin birleştirilmesi suretiyle kurulan Komisyonumuz, Türkiye deki tüm darbeler ve muhtıralarla, demokrasiyi işlevsiz kılan süreçlerin, incelenerek alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla kurulmuş bir komisyondur. Meclis araştırma komisyonları İç Tüzük çerçevesinde görev yaparlar. Genellikle hukukçu konuklarımıza araştırma Komisyonumuzun görevlerini ve İç Tüzük ü hatırlatmayı, çok net olarak hatırlatmayı uygun bulmuyoruz. Ama yine de kısaca, bir soruşturma komisyonu olmadığı, sorgulama amacı gütmediğini ve aynı zamanda yargısal bir faaliyet anlamına gelebilecek ve yargı yetkisinin kullanımına müdahil olabilecek tutum ve davranışlardan da dikkatle ve özenle kaçındığımız ifade etmek isterim. Sizlerin de bildiğiniz gibi tüm darbeler ve muhtıralarla bu süreçleri işlevsiz kılan tüm dönemleri incelediği için ve tüm boyutlarıyla inceleme görevi verildiği için aslında önergelerin kapsamı son derece geniş. Bu nedenle de Komisyonumuz yol haritasını belirlerken üç ayrı alt komisyon kurma yönünde bir karar aldı. Bu komisyonlardan biricisi 1960 darbesi ve 71 muhtırasını içeren dönem, diğeri 1980 darbesini içeren dönem ve son dönem diye nitelediğimiz postmodern darbe olarak tanımlanan 28 Şubat sürecine ilişkin dönem. Sizi Komisyona davet eden alt komisyon 12 Eylül alt komisyonu. Ama bulunduğunuz görevler itibarıyla, temsil ettiğiniz kurumlar hasebiyle, 1960 dan itibaren başlayarak, genel olarak darbelere ilişkin bir değerlendirme yapmak üzere ilk başta sözü size bırakacağız ve daha sonra somut sorularımıza gececeğiz milletvekillerimizin. Çalışma yöntemi bu şekilde. Siz kendinizi ve öz geçmişinizi tanıtarak başlıyorsunuz. Ama sözü size bırakmadan önce ben milletvekillerimizi size tanıtmak istiyorum: Feyzullah Kıyıklık Bey AK PARTİ İstanbul Milletvekili, TURGUT KAZAN Benim üyem.. BAŞKAN Süleyman Çelebi Bey TURGUT KAZAN Benim müvekkilim. BAŞKAN Evet, şimdi burada hukukçular ağırlıklı, siz de hukukçusunuz, hepimizin yolları mutlaka bir noktada bir yerde kesişmiştir. Süleyman Çelebi Bey, Cumhuriyet Halk Partisi İstanbul Milletvekili Mehmet Şeker Bey Cumhuriyet Halk Partisi Gaziantep Milletvekili. TURGUT KAZAN Hapishaneden. BAŞKAN Onunla da ceza evinden diyorsunuz. Enver Yılmaz Bey AK PARTİ İstanbul Milletvekili. ENVER YILMAZ (İstanbul) Benimle bir bağlantınız yok. Stajı Ankara da yaptım, İstanbul da yapmadığım için öyle bir şey yok. BAŞKAN Ahmet Toptaş Bey Cumhuriyet Halk Partisi Afyonkarahisar Milletvekili, İdris Bal Bey AK PARTİ Kütahya Milletvekili Selçuk Özdağ Bey AK PARTİ Manisa Milletvekili. Lütfen buyurun söz sizin, genel bir değerlendirme yapmak üzere. TURGUT KAZAN Çok teşekkür ediyorum Sayın Başkan. BAŞKAN Sorularımıza da vakit kalması açısından bu genel değerlendirmenizi ve çerçevenizi TURGUT KAZAN Şimdi, ben iki darbeye yaşamış ve elli yıllık bir avukat olarak, elli yıllık bir avukat ve iki darbeyi yaşamış bir hukukçu olarak, size özetleyerek darbeler de hukukun ve hukukçunun oynadığı rolü anlatmak istiyorum. Tabii bu hukukçu ve hukuk derken bunu tırnak içinde kullanıyorum. Yani onların uyguladığını ne hukuk sayıyorum, ne kimliklerini ve kişiliklerini hukukçu sayıyorum ve konuşmamın başında bunun iyi anlaşılması için size iki örnek sunmak istiyorum: Bunlardan birisi, İstanbul Barosu Yönetim Kurulu kararıdır. Okuyorum: Sabık iktidarın -sorunuza başlangıçta cevap- zamanı idaresinde hukuka aykırı fiil ve hareketleri ika veya bunlara iştirak sebebiyle haklarında açılacak davalarda, mazlum ve davalıların müdafiliğinin İstanbul Barosuna mensup avukatlar tarafından deruhte edilmemesine ve keyfiyetin Türkiye Barolar Birliğine temenni suretiyle teklifine, keyfiyetin umumi heyete arzına diye İstanbul Barosu Yönetim Kurulu 31 Mayıs 1960 günlü karardır. Yani ben kendi notlarımla yazmadım, kararın bir örneğidir. BAŞKAN O karar biz de var. İstettik evet. TURGUT KAZAN Şimdi, bu bir inanılmaz hukukçu yaklaşımıdır. BAŞKAN Muhalefet eden avukatlar da var o Yönetim Kurul kararına tabii. TURGUT KAZAN Hayır. O muhalefet Genel Kurula sunulmasına muhalefet. BAŞKAN Evet. TURGUT KAZAN Yani müdafiliğin kabulüne ilişkin karara muhalefet değil. BAŞKAN Değil değil. TURGUT KAZAN Şimdi, bu bir örnek. Diğeri de o olayın davasına ilişkin temel davanın ilk tutanak metni birinci oturum yani Anayasa davası diye bilinen o ilk davanın birinci oturumu: 14 Ekim 60 Cuma, 9 tane yüksek yargıç, Yargıtaydan, Askeri Yargıtaydan. Şimdi, 9 tane yüksek yargıç yani isimlerini saymıyorum ama bir tanesini başka yerde köprü kurmak için söyleyeceğim Selman Yörük, sonra oğluyla bir bağlantı kuracağım çünkü. Şimdi, bir tek 2 hukukçu Bu

2 Komisyon : Darbe(28 Şubat) Giriş :18.30 Tarih : 12/10/2012 Grup : Gökçen Sayfa : 2 isimler bizim çok deneyimli Yargıtay ve Askerî Yargıtay üyeleriydi. Hepsi böyle bir mahkemede görev alabilmeyi düşündü. Yani Böyle bir mahkemede görev alamayız. diyebilecek bir duyarlılığı göstermedi. Böyle bir duyarlılığı taşımadı. Şimdi, idamla ilgili de bir geçmişimiz var. Türk Ceza Kanunu nun bir maddesine göre Şu yaşın üstündekiler için idam cezası infaz edilemez. Ama bizim anlı şanlı hukukçularımız(!) tırnak içinde kullanıyorum bunları kanun değişikliği hâlinde bu yapılacak işin, infaz hukukunu ilgilendirdiğini çünkü idamın bir infaz kuralı olduğunu, infaz kuralının usul kuralı olduğunu, usulde de temel ilkenin derhâl yürürlüğe girmek ilkesi olduğunu, dolayısıyla esasa ilişkin değişiklik sayılamayacağını yani, insanı asacaksınız ve asacağınız insan Cumhurbaşkanı olacak, Cumhurbaşkanını asacaksınız ve bu, bir usul hükmüdür, esas değildir diyeceksiniz. Bunu bizim hukukçularımız(!) dedi. Tırnak içinde kullanıyorum 2 kişinin tabii adını vermek isterim: Yargıtay Başkanı Recai Seçkin di Hayır. dedi. Böyle bir yargılama yerinde, onu mahkeme sayıp görev kabul edilemez. denildi. Birisi de her ne kadar o komisyona seçildi ise de görev yapmadı, Tahir Taner dir. Tahir Taner öyle bir çalışmaya katılamayacağını bildirdi. Ben Tahir Taner den burs alarak okumuş bir hukukçuyum. Tahir Taner i her ayın birinci günü Şişli deki evine gider, ziyaret eder, elini öper ve bursun çekini alırdım. O yüzden ben böyle bir hukukçuyu tanıma şansına da erişmiş bir hukukçuyum. Şimdi, tabii, bu olay yaşandığında yani bu Yüce Divan, İstanbul Barosunun bu kararları verildiğinde falan, ben hukuku fakültesi ikinci sınıf öğrencisiydim. Hukuku çok seviyordum ve liseyi bitirdikten sonra, bir tek o yıl aslında lise bitirmeye göre alınıyordu fakülteye, bir yıl uygulandı, her yere girebilirdim. Ama sadece İstanbul hukuk yazdım çünkü yani daha adil bir düzen, daha hakçasına bir Türkiye Hukukla olur diye düşünüyordum. Ve tabii biraz da sosyalist damar bastı Türkiye İşçi Partisine girdim. Türkiye İşçi Partisinde il başkanı oldum. Merkez Yürütme Kurulu üyesi oldum çok genç yaşta ve tabii şak diye 12 Mart darbesini yaşadım. 12 Martı öğleyin Eskişehir de radyoda dinleyince Askerler bizi bu akşam kurşuna dizebilir düşüncesiyle, eşimi ve 7 yaşındaki kızımı alıp Ankara ya kaçtık. Türkiye İşçi Partisi ertesi gün Merkez Yürütme Kurulunu topladı Bu bir faşizmdir dedik 13 Mart da ve ondan sonrası geldi. Şimdi, darbeler burada bir parantez açmak istiyorum, Amerika nın solu ezme planıdır. Bunun da size somut, çok somut örneğini vermek istiyorum. Şimdi, bakın, bir Milli Nizam Partisi vardı bir de Türkiye İşçi Partisi vardı. Yani 12 Mart önceki günleri anlatıyorum, sonra 12 Marta geçeceğim. Milli Nizam Partisi büyük kongresini 24 Ocak 1971 de yapmıştı. 12 Marttan önce, 5 Martta kapatma davası açıldı ve 20 Mayıs günü kapatma kararı verildi. Türkiye İşçi Partisi büyük kongresini 29 Ekim 1970 de yapmıştı, 12 Mart a kadar kapatma davası açılmamıştı. Bizler tutuklandık, ve tutuklayanlar kimdi? Türkiye İşçi Partisinden bağış aldığım arkadaşlarımdı. Hukukçuları anlatacağım size, darbede rol alan hukukçuları anlatmak için bunu veriyorum. Şimdi, Türkiye İşçi Partisi 29 ekimde kongre yapmış, kapatma davası, bizler tutuklandıktan çok sonra, 11 haziranda açıldı, 20 temmuzda kapatıldı. Arkadaşlar, biz on beş yıla mahkum olduk ama Millî Nizam Partisi yani Türkiye İşçi Partisinin kapatması, 12 Mart darbesinden sonra açıldı, 12 Mart darbesinden sonra kapatıldı, Millî Nizam Partisi için dava derhâl açılmıştı, 12 Marttan önce açılmıştı ve 12 Marttan sonra, 20 Mayısta kapatıldı ama Necmettin Erbakan, Alpler de dinlenmeye gönderildi, darbeciler tarafından, Faruk Gürler, Muhsin Batur. Biz içeride yatıyorduk, biz on beş yıla mahkum olduk, Niğde cezaevine gittik, darbeciler, yani darbenin Amerikan planı olarak ve solu ezmek için yapıldığını anlatmak için anlatıyorum, Süleyman Arif Emre ye, emanet parti kurdurdu. Seçim dönemi geldi, darbeciler, Necmettin Erbakan ı İsviçre den davet etti, partisinin başına geçti, hükûmete ortak oldu, biz içeride yatıyorduk. Ecevit, bir af çıkarmaya çalıştı, darbecilerin koruduğu -o zaman Selamet ti- Selamet, o affı da yatırdı, biz içeride kaldık, onlar hükûmet oldu. Bunu, darbenin, solu ezmek için yapılmış bir Amerikan planı olduğunu vurgulamak için anlatıyorum. Şimdi ben, bunu, Sayın Başkan, bu 12 martta Eresin Otelde bir toplantıda söyledim, bunu söyleyince, tanıklarıma ulaştım. Abdurrahman Dilipak dedi ki: Evet, doğru, Murat Sancak ın uçağıyla gitti. Mehmet Bekaroğlu itiraz etti, Hayır, tarifeli uçakla gitti dedi. Ben dedim ki: Hangi uçakla gittiğiyle ilgilenmiyorum, dinlenmeye gönderildiğini anlatıyorum dedim. Peki, Bekaroğlu na sordum: Niye davet edildi, edildi mi edilmedi mi? Ona da cevap: Demirel in oyunu bölmek için davet edildi dedi. Şimdi, gönderenler de Batur, Gürler ikilisi davet edenler de darbecilerdi. Bunu bilgilerinize sunuyorum ve bu bölümü kapatıyorum. Devam edecek olursak, biz içerideyiz, Yunus Koçak geldi, o zaman, işte milletvekilliği bitmişti ama bizim Konya Milletvekilimizdi, bu Mecliste, kafası, tabanca kabzasıyla yarılmıştı, demokratik bir yaklaşımla, Adalet Partililer dövmüştü Türkiye İşçi Partilileri, burası yarılmıştı, dedi ki: Hiç korkmayın, idam edilmeyeceksiniz. Ben tabii, hukuka inandığım için, daha o zaman otuz yaşlarındayım, Yunus Koçak a çok kızdım, Ya, manyak mısın, ne idamı? fakat sonra yaşadıklarımı görünce, pekala, Yunus Koçak doğru söylemiş, eğer, idamı politik olarak, kendi çıkarları için, o gün, gerekli görselerdi, ederlermiş. Nitekim, üç tane gencecik fidanı ettiler. Şimdi, burada bir parantez açarak bir şey daha söyleyeyim: Beni, yargılayan yargıç, tutukluyum, yani hukukçumuz bu, kahve içmeye çağırdı, Hâkim Yarbay, o tarihte, Süha Umurhan, sonra Askerî Yargıtay a seçildi, dedi ki: Ya, Turgut Bey, gelin bir çay kahve içelim, biz, bunu, severek mi yapıyoruz? İşte, yarbay olarak emekli olmak var, albay olarak emekli olmak var, evde evladı iyal. İyi de bizim de evladımız var. Herkes, sizin gibi öyle sanıyor o, avukatlık yapıp para kazanamaz ki dedi. Yani albay olarak emekli olmanın avantajını kullanmak için sizi içeride tutmayı gayet doğal sayan bir hukukçu profili, ne yazık ki, büyük çoğunluğumuz bu ve bunu bana anlatırken Mümtaz Soysal ı kitabından, altı yıl, sekiz aya mahkum etmiş. Şimdi, ben, o zaman, dedim ki: Ya, Türkiye'de yapılacak iş, hukukla ilgili bir mücadele vermektir. Toplumumuzun, hukuku özümsemesini sağlamak için mücadele vermektir. Kendimi, böyle bir göreve, bir çeşit görevlendirdim, derken, şak diye 12 Eylül oldu. Şimdi, DİSK baş derneği Yazarlar Sendikası ve başkaları, şimdi, açık itiraf edeyim: Ben, ceza avukatı falan değildim, ben, iş hukukunu seviyordum, sendikacıları da onun için tanıyordum, çünkü iş hukuku dinamik bir alandı, orada, yazıyordum, çiziyordum, tartışıyordum ama 12 Eylül olunca iki şey oldu: Bir, eşin dostun içeri alınıyordu, ben 12 Eylülden çok korkuyordum, avukatlık üstlenmekten çok korkuyordum, ama korkuyor denilmesinden de korkuyordum. O yüzden eşinin dostunun eşi çocuğu içeri alınınca, size gelince ne yapacaksınız? Korka korka, ben, ceza avukatı oldum. Tabii, işte DİSK davası, Barış Derneği davası, Yazarlar Sendikası davası arkadaşlar, bu dönemlerdeki baskı, işkence,

3 Komisyon : Darbe(28 Şubat) Giriş :18.30 Tarih : 12/10/2012 Grup : Gökçen Sayfa : 3 idam, hapis insanlık dışı ne varsa hepsi, yargı formatı kullanılarak yapılmıştır, o yüzden, tabii ki darbelere hayır yanlış anlaşılmasın, onu yumuşatmak için söylemiyorum ama bir şey yapmanızı önereceğim, bir şey yapılmasını önereceğim, onun için hep bunu vurguluyorum: Hepsinde, yargıçlar, savcılar görev aldı ve hepsinde onlar etkili oldu, ne yapıldıysa onlar yaptılar. Kenan Evren e mektup yazmıştım, o zaman -ben, başkan olduğumda, onun Cumhurbaşkanlığı da bitmişti, bizim sokağa, Sayın Başkan, Orhan Apaydın adını vermek üzere bir tören düzenliyorduk, İstiklal Caddesinde, müzikli, danslı, oyunlu bir tören- sanıyorum Marmaris teydi, şu sayılı Cumhurbaşkanı Kenan Evren diye, dedim ki: Sizin vatan haini sayıp içeri attığınız, ve sonuçta da pasaport filan da vermeyip, bilmem bir çeşit ölümüne neden olduğunuz, Orhan Apaydın için böyle bir tören düzenliyoruz, sokağa adını vereceğiz, tabii sizleri anlatacağız, yaptıklarınızı anlatacağız, tabii size de söz hakkı tanırız, buyurun gelin, niye vatan haini ya da niye öyle bir muameleye maruz bıraktığınızı anlatmanız için size imkân tanırız dedik. Kenan Evren, cevap verdi, dedi ki; Siz, hem hukukçu olmuşsunuz hem de hukukçuluğu bilmiyorsunuz, bir kere, biz bir şey yapmadık, o kararları bağımsız yargı verdi. dedi. Bu bağımsız yargı türküsünün altını çiziyorum, sonra sonuna geleceğim. Tabii, DİSK te bu, yaşananların, ne kadar acılı olduğunun anlaşılması için size bir örnek daha vermek istiyorum: Uğur Mumcu, İstanbul a gelecekti, sıkıyönetim komutanlarının anlatacakları bazı şeyler vardı, o yüzden, ben de şunu da, şunu da anlatsın diye onu karşıladım, bizim eve geldik, Uğur, dedi ki: Uçakta, Nurettin Yılmaz vardı. Nurettin Yılmaz ı, polisler, Barış Derneği davasına getiriyorlarmış, tutuklu, Uğur u tanıdıkları için ona kıyak çekmişler, Uğur, Nurettin in yanına oturup biraz konuşabilmiş, Bir kere, Nurettin, yapılıydı, bir deri bir kemik kalmış, iki: Nurettin, Diyarbakır Cezaevinden kurtulup Barış Derneği sanığı olarak, tutuklu sanığı olarak Metris e geldiği için şakır şakır oynuyor. dedi. Yani bizim İstanbul u cehennem olarak bildiğimiz tarihlerde, Diyarbakır da, İstanbul u cennet olarak düşünecek, yani İstanbul derken, Metris i kastediyorum, cennet saydıracak bir uygulama oluyor. Sonra, ben, bunu, Nurettin in kendisinden de dinlemiştim, çünkü çok etkilemişti, gittim cezaevinde, aynen, aynı sevinci gözlerinde gördüm. Şimdi, sonuçta, bu anlı şanlı savcılar, anlı şanlı yargıçlar bu işleri yaptılar, uyguladılar. Onlar, Sayın Başkan, yani önlem olarak ve çağrı olarak, kimdi, neler yaptılar, ne yaptılar, insanları neyle suçladılar? Somut insanları kastediyorum tabii, örneğin, DİSK davasında dört yıl kadar yatan Süleyman Çelebi ve arkadaşları, neyle suçlandı, niye suçlandı, kim suçladı, iddianameyi hangi savcılar yazdı? Onlar ortalıkta dolaşıyor. Yani, yanlış anlaşılmasın, yargılansınlar, mahkum edelim demiyorum, ama toplum bilsin, teşhir edilsin, diye bunları söylüyorum. Şimdi, deliller okunuyor, DİSK davasında, Kıdemli Yargıç Çetin Güvener Ne demek bu, millî demokratik cephe? Diyor. Şimdi nasıl cevap vereceksin buna? Bir tek cephe kurulur Rus a karşı Allah Allah diye gidilir, başka cephe mi olurmuş? Böyle bir anlayış içerisinde yargılanıyorsunuz. Deli Petro nun vasiyetnamesi, kitapları kütüphanelerden getirildi. Ya, bir hukukçu olarak, aklım durdu. Şimdi, Barış Derneği davasında, yargılanan müvekkillerimi düşünüyorum, diyelim ki, yakından tanıdığınız için onun adını vereyim, Ali Sirmen ya, Deli Petro nun vasiyetnamesini ya böyle bir vasiyetname var mıdır, yok mudur, kitap mıdır iyi de benim müvekkilimle ne ilgisi var, getirtti, duruşmada okundu, Hâkim Binbaşı Kıdemli Yargıç Atilla Ülkü, idam kararı vermek üzere dava açıldıktan sonra İstanbul a tayin edildi, idam kararı verilecekti, çünkü Atilla Ülkü, Erzincan da, 241 den idam vermişti. O yüzden, Barış Derneği davasına gelir gelmez 241 i aradı, yani tabii, genç arkadaşlar var, 141 işte işçi sınıfının diktası, bir örgüt kurarsa şudur, iki örgüt kurarsanız cezası idamdır. DİSK, niye suçlandı, iddianameyi hangi savcılar yaptı, yargılamayı kim yaptı, dört yıla yakın niye yattılar, Ahmet İhsan, benim müvekkilim BAŞKAN Sayın Başkanım, sözünüzü kesiyor gibi olmasın ama bu girdiğiniz konuların çoğu, aslında, somut konular ve belki somut sorularla açabileceğimiz konular, bir genel değerlendirme yapmak üzere vermiştim sözü, somut olaylara, örnek isimlere sorularla girersek, milletvekillerimiz çünkü bu konuda, size soru soracaklar. Bir genel değerlendirmenizi tamamlarsanız TURGUT KAZAN Tamam. Şimdi, genel değerlemede şunu söylemek istiyorum, darbecilerin, hangi savcıları, yargıçları sevdiğini; sevmediklerine neler yaptığını, Selimiye de neler olduğunu, hangi eylem için kaç lira para alındığını, Kumkapı da, meyhanelerde şef garsonlar, için kaç lira, 163 için kaç lira, 1402 için kaç lira alındığını biliyordu ve size söylüyordu ve onu veriyordunuz ve çıkıyordunuz. Yeraltı dünyasının, en anlı şanlı babaları, gıyabi tutukluyken, Selimiye, giriyordu çıkıyordu, giriyordu çıkıyordu, giriyordu çıkıyordu, bu giriş çıkışa çok şaşıran Hâkim Albay Osman Kaynak, duruşmada, sorgusunu alırken bunu fark edince, sıkıyönetim komutanına bir örneğini arz etmiş idi. Ben Uğur a: Sıkıyönetim komutanına, bunu da sor dedim, sıkıyönetim komutanına, Uğur, bunu da sordu, Necdet Üruğ: Hayır, bilmiyorum dedi, ertesi gün, Osman Kaynak, eski yerine iade edildi. Şimdi, Selman Yörük, demiştim, yani Yüce Divanda görev alan anlı şanlı yargıçlardan biriydi, onun oğlu Sahir Yörük de Selimiye de herkese kan kusturdu. Bitiriyorum efendim. Barış Derneğinde bütün aramalara rağmen bulunamayan bir sanık vardı -o zaman şüpheli deyimi yoktu, sanıkonun için tefrik edilmişti. Ben, savcıya gittim, dedim ki: Ben size bir kolaylık sağlayayım, bu bütün aramalara rağmen bulunamayan sanığın adresini Köşk e sorun. Köşk ü anlamadı, Çankaya dedim, gene anlamadı, Cumhurbaşkanının damadıdır. dedim. Maksut Göksu. Şimdi, Cumhurbaşkanının damadını bütün aramalara rağmen bulamayıp ayırdılar, böyle bir hukuk uygulamasıyla karşı karşıyayız, ne yapıldıysa bağımsız yargı formatıyla yapıldı. Bu nedenle, Sayın Başkan, benzer yargı uygulamalarının tekrarlanmaması için bütün topluma ders olacak biçimde 12 Eylül yargıç ve savcılarının tutum, davranış ve kararlarının incelemeye alınması gerektiğini ve yaptıklarının bir rapora bağlanması gerektiğini düşünüyorum. Bitiriyorum ve son cümle. Ben Anayasa Uzlaşma Komisyonuna gelmiştim, orada Uzlaşma Komisyonundaki beni dinleyen üyelere bir uyarıda bulunmuştum. Dedim ki: Bir Frankenstein yarattınız, şu anda bilek güreşine başladı, yakında sizleri de alacak; ben, elli yıllık bir avukat olarak alınırsanız, hiç şaşırmayacağım, sizi şimdiden uyarıyorum, siz de

4 Komisyon : Darbe(28 Şubat) Giriş :18.30 Tarih : 12/10/2012 Grup : Gökçen Sayfa : 4 şaşırmayın. dedim ve bu tarihten sonra o Frankenstein ın MİT olayında o dediğimi yapmaya başladığını da gördük. Buraya nokta koyuyorum, size teşekkür ediyorum. BAŞKAN Somut sorular için öncelikle 12 Eylül Alt Komisyonu üyeleriyle mi başlayalım? Siz tarihsel süreçle başladınız, ben 1960 Darbesi ve 71 Muhtırası Alt Komisyonu Başkanı Enver Yılmaz a ilk soruyu sormak üzere söz veriyorum. Buyurun lütfen. ENVER YILMAZ (İstanbul) Teşekkür ederim. Sayın Kazan, hoş geldiniz. TURGUT KAZAN Hoş bulduk. ENVER YILMAZ (İstanbul) 27 Mayıstan çok bahsedemediniz, daha ziyade 12 Marta yoğunlaştınız. TURGUT KAZAN Ben öğrenciydim o zaman tabii. ENVER YILMAZ (İstanbul) Yok, şikâyet anlamında değil, süreçle ilgili belirtmek istediğim. 9 Marttan da bahsetmediniz. TURGUT KAZAN Ederim. ENVER YILMAZ (İstanbul) 9 Martı bir açar mısınız? Sizin çerçevenizden nasıl gözüküyor 9 Mart? TURGUT KAZAN Şimdi, ben BAŞKAN Şimdi, onu açmadan önce, ben, kısa bir şekilde O döneme ilişkin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel le yaptığımız görüşme esnasında TURGUT KAZAN Biraz o basına yansıdı, okudum. BAŞKAN Yansıdı, tutanakların tamamı yansımamış olmakla birlikte. bu döneme ilişkin kendisine yöneltilen sorularda 71 muhtırasıyla ilgili sizin söylediklerinizi dikkatle dinledim. Aslında, yani, niyetin tamamen, o dönemin bazı sol grupların bu muhtıra dönemini hazırladıklarını, amaçlarının Faruk Gürler i Cumhurbaşkanı seçtirmek olduğunu, dolayısıyla amaçlarına, hedeflerine ulaşamadılar ama bu işin arkasında zaten sol gruplar vardı gibi bir şey söyledi. Bu iki soruyla birlikte belki değerlendirirsiniz. Buyurun. TURGUT KAZAN Şimdi, bu soruyu iyi ki sordunuz, mutlaka cevaplamak isterim. Şimdi, kabaca demiştim ki: Darbeler Amerikan planıdır. Amerika Türkiye de solun iktidar olabileceğinden bir küçük ihtimal olsa bile korkuyordu çünkü Türkiye nin bulunduğu yer o zamanki Sovyetler Birliğinin çok yakınında ve çok önemli bir nokta olduğu için, eğer böyle bir şey olursa Amerika için felaketti. O yüzden solun gelişmesini önlemek için ben bir provokasyon, bir tuzak hazırlandığı görüşündeyim, bunu somutlaştıracağım. BAŞKAN 71 muhtırasında mı? TURGUT KAZAN Öncesinde. BAŞKAN Öncesinde. TURGUT KAZAN Ben, bakın, benim kayınbiraderim iktisat fakültesinde okuyordu, bir asistanı çok seviyordu ama bütün iktisatlılar ve bütün hukuklular o asistanı çok seviyordu. Ben Eskişehir de avukatım ama sıkça İstanbul a gidiyorum, beni, böyle bir gel, dinle Ben de bir gün gittim, iktisat fakültesi 1 inci sınıf amfisinde o asistanı dinledim. Şimdi, inanılmaz bir şey Devrim namlunun ucundadır. diyor ve yer yerinden oynuyordu. Sizi sandıkla aldatanlara inanmayın, o biziz, inanmayın, devrim namlunun ucundadır. Tayfun yani kayınbiraderim Nasıl? dedi. Dedim ki: Tayfun, bu ya polis, ya manyak, ikisi de aynı kapıya çıkar. Ben onun üzerine parti tarafından görevlendirildim, Türkiye İşçi Partisi tarafından çünkü Türkiye İşçi Partisine de bulaştırılabilir. diye. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi kantini ile Orta Doğu Teknik Üniversitesi kantininde Filistin e gidiş için deftere insan yazılıyordu. Şimdi, bir provokasyondu, bir darbe ortamını yaratmak için o birileri, solda birileri, kendileri gerçekten samimi olarak solun yani işte diyelim ki falanca ile falancanın iktidar olup sosyalizm getireceğine inananlar vardı. Ama buna karşı duran önemli bir sol grup vardı, ben onun açık Ben o zaman otuz yaşındayım, hatta yirmi sekiz yaşındayken falan yani 68 de falan Eskişehir de bunu fark ettim, Mehmet Ali Aybar dan randevu aldım, gelip anlattım, bir provokasyon hazırlanıyor. Yani işte askerlerle Türkiye İşçi Partilileri konuşturmak, ben bunu fark ediyorum, Türkiye İşçi Partisi İl Başkanıyım, çünkü yedek subaylığımı orada yaptığım için orada avukatlığa başladım, o yüzden tanıdığım birkaç asker var, tamam, ama bir gördüm ki, bir fark ettim ki Memleketi nasıl kurtaracağız? falan gibi, işte yemeğe çağırıyorlar, memleketi nasıl Şimdi, dedim yani ben, böyle bir provokasyon var, bunu nasıl önleyebiliriz? Yani o bir porvokasyondu, şiddetle ama burada bir şey söyleyeyim, mesela ENVER YILMAZ (İstanbul) O derken 9 Mart. TURGUT KAZAN Evet. Yani 9 Marta giden yolu kast ediyorum, yalnız 9 Mart değil. İşte o arkadaş bir ajan, provokatördü. ENVER YILMAZ (İstanbul) İsmini hatırlıyor musunuz? TURGUT KAZAN Şimdi, iktidara yakın gazetenin demokrasiyi savunan köşe yazarı. Şimdi, bir örnek. İsterseniz başka bir örnek daha vereyim, 12 Eylülden de bir örnek vereyim. Şimdi, Kenan Evren i evinde ağırlayan bir tek başyazar vardı. O başyazar şu anda Başbakanın yanağından makas alabiliyor ve yine başyazar darbelere karşı yazı yazıyor. Ya, hiçbir gazetecinin, Kenan Evren gibi bir darbeciyi evinde ağırlamak diye bir yükü olabilir mi? Hayır. Severek yaptığı ama şimdi demokrasi kahramanı, Kenan Evren i evinde ağırlayan bir demokrasici. ALİR RIZA ÖZTÜRK (Mersin) - Kim bu gazeteci efendim? TURGUT KAZAN Mehmet Barlas. ENVER YILMAZ (İstanbul) İktisatçıyı da söylerseniz. TURGUT KAZAN Mahir Kaynak. ENVER YILMAZ (İstanbul) Evet.

5 Komisyon : Darbe(28 Şubat) Giriş :18.30 Tarih : 12/10/2012 Grup : Gökçen Sayfa : 5 Devam edebilir miyiz Başkanım? BAŞKAN Buyurun. ENVER YILMAZ (İstanbul) 27 Mayıs sizce bir devrim mi, darbe mi? TURGUT KAZAN Darbe tabii ki ama Anayasası iyi bir Anayasa. Onu da sorarsanız, niye iyi Anayasa olduğunu, nasıl yapıldığını falan anlatabilirim yani. BAŞKAN Onu şimdi sormayalım. ENVER YILMAZ (İstanbul) Sormuyoruz onu. 9 Mart darbe, devrim, muhtıra, sizce hangisi? TURGUT KAZAN Faşizm, 9 Mart da gelse faşizmdi. Bakın ne diyorum? Ben 12 Martta Eskişehir den kaçarken ne olduğunu bilmiyordum yani ben zaten 9 Martı bilmiyorum da diyelim ki şimdi biliyorum yani sonradan öğrendim, 9 Martçılar da yapmış olsaydı kaçardım çünkü yani askerî bir darbenin dini, imanı olmaz. ENVER YILMAZ (İstanbul) Evet. 12 Mart? TURGUT KAZAN Faşizmdir. dedik. O zaman bir şey daha söyleyeyim, Sayın Başkanım, 13 Mart günü BAŞKAN Bir de şu var, belki bununla birleştirilerek sorulabilir. Yani o dönemde aslında, bu darbenin ve muhtıranın daha doğrusu 1971 muhtırasına giden süreçte aslında sol grupların asker üzerinde etkili olduğunu siz de zaten söylüyorsunuz, yani bu iç içe geçmiş bir çalışma da vardı ama ben bunları da doğru bulmadığım için, içinde yer almadım TURGUT KAZAN Ben oyun olduğun düşünüyorum ayrıca. BAŞKAN Anladım, oyun olduğunu düşünüyorsunuz. TURGUT KAZAN Amerikan oyunu. BAŞKAN Evet. İktidara gelme ihtimali vardı veya iktidara TURGUT KAZAN Hayır, yoktu bence. Amerika bırakmaz kimseye. BAŞKAN Şimdi, tabii, şu anlamda, şimdi siz, ben sorumu sormak yerine, bütün insicamım bozuluyor, sorumu da tamamlayamıyorum. TURGUT KAZAN Özür dilerim Başkanım. BAŞKAN O dönemde yani çok yüksek oranda oy almış bir iktidar var, yüzde 53; büyüme hızı, ekonomik göstergeler, olağanüstü bir durum yok Türkiye de o döneme ilişkin olarak yani Demirel in Başbakanlığı döneminde. Bir ihtimal vardı da ve Amerika buna izin vermedi diye arkasında 71 muhtırasının Amerika olduğunu mu düşünüyorsunuz? Sorum bu. TURGUT KAZAN Ama biliyorsunuz Ecevit de zaten bunu söyledi. BAŞKAN Ve o da deniyor ki normalde 1971 muhtırasına giden süreçte aslında sol grupların tamamı destekledi, amaç -bir kez daha soruyorum- Faruk Gürler i Cumhurbaşkanı seçtirmekti ama tahmin ettikleri gibi olmadı, aslında bedel döndü, sonuçta hani bedelin bir kısmını solun kendisi ödedi. Ama aslında tahrik eden süreçte rolleri vardı deniyor. Buna ne diyorsunuz? TURGUT KAZAN Şimdi, tabii, seçtirmek başka bir şey, seçtirmek sonraki süreç. BAŞKAN Evet. TURGUT KAZAN Yani 12 Mart darbesinden sonra işte bir Cumhurbaşkanlığı seçimi BAŞKAN O zaman somut sorayım: 71 muhtırasının verilmesinde en etkin kuvvet komutanı sizce Faruk Gürler miydi? Yani bir yorum yapabilir misiniz anlamında, yoksa bir bilgi olarak sormadım. TURGUT KAZAN Yani bilemeyeceğim şimdi. BAŞKAN - Tamam. TURGUT KAZAN Ama Faruk Gürler tabii Kara Kuvvetleri Komutanı olduğu için kuvvet komutanları arasında tabii ki en kuvvetli olanıdır yani. BAŞKAN Evet, var mı devamı sorunun? ENVER YILMAZ (İstanbul) Yok Başkanım. BAŞKAN Feyzullah Kıyıklık Bey söz istedi. Buyurun. FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) Ben 60 ihtilalinde öğrenciydim, çocuktum yani ilkokuldaydım, pek iyi hatırlamıyorum ama babamın çokça ağlamasından dolayı üzüntümüz vardı. Babam Demokrat Partinin Ocak Başkanı mıydı, neydi, artık bilmiyorum onu da, çok ağlardı, fakat olaylarını çok yakından yaşadım. Gerçekten Fransa daki öğrenci olaylarından sonra bütün dünyada da biliyorsunuz üniversite öğrencilerinde bir demokrasi adına çıkışlar oldu ve Türkiye ye de 68 yılında geldi bu ve birçok talebe birlikleri, dernekleri ve federasyonları kuruldu, örgütler kuruldu, bunlar bazen birbirleriyle kavga ettiler, aynı fraksiyonda olanlar bile birbirleriyle, belki fraksiyonları biraz değişik, sol birbirleriyle kavga etti. Mesela, önceleri milliyetçiler ülkü ocakları ve Millî Türk Talebe Birliği olarak ayrıldılar, Mücadele Birliği kuruldu, Dev-Sol kuruldu, TMTF kuruldu, velhasıl birçok dernekler ve sivil toplum kuruluşları, öğrencilerle ilgili kuruldu. İşçi sendikaları ki o zaman MİSK zannediyorum vardı değil mi? Milliyetçi İşçi Sendikası ve DİSK, Türk-İş, yani böyle pıtrak gibi birdenbire birçok sivil toplum kuruluşu kuruldu. Enteresandır, mesela Orta Doğu Üniversitesinde bazı hadiseler oldu, daha sonra Site Yurdu nda ve Siyasal Bilgiler Fakültesinde burada ve Hukuk Fakültesinde bir ilahiyatçı öğrenci, biliyorsunuz ilk olay biraz da onunla başladı, öldürüldü Site Yurdu nda. İstanbul da, enteresandır, 6 ncı Filo sık sık bizi ziyarete gelmeye başladı ve her gelişinde de büyük olaylar oldu. İşte kanlı veya şanlı pazarlar oldu, velhasıl birçok olaylar oldu. O günün öğrenci liderleri ve fakülte başkanları Daha sonra ben onların hepsini de takip ettim, en azından İstanbul için takip ettim. Mesela, biz Sayın İktisatçıyı da bazen gidip dinliyorduk, başkalarını da dinliyorduk. Siz

6 Komisyon : Darbe(28 Şubat) Giriş :18.30 Tarih : 12/10/2012 Grup : Gökçen Sayfa : 6 bu dönemde tabii ki muhtıraların, darbelerin hiçbirinin makul tarafı olamaz ama üniversitedeki hocalarımızın da basiretsizliği bu öğrencilerin, bu tip oyunlara gelmesinde etkili midir sizce? TURGUT KAZAN Yani böyle bir teşhis koyamam ama işte öğretim üyelerinden birinin gençleri hangi amaçla ve nasıl tahrik ettiğini, nasıl şekillendirmeye çalıştığını anlattım. FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) Hayır, şunun için soruyorum: Mesela, bizim fakültede İdris Bey Allah rahmet eylesin- devamlı bu tip olayların netice getirmeyeceğini, asıl örgütlenmenin şu şekilde olduğunu söylemesine rağmen hepimizin bildiği çok büyük hukukçular da oldu bunlar. Başka türlü yani sırt sıvazlayarak bu işi götürüyorlardı. TURGUT KAZAN Siz yani böyle bir değerlendirme yapıyorsunuz. Tabii, saygı duyuyorum. FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) Benim bu değerlendirmeme katılır mısınz? TURGUT KAZAN Yani böyle bir genelleme yapamam. FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) Çünkü bizim yurdumuzda bizi çok erken namaza kaldıran kalkmayınca da bağıran çağıran arkadaşın TURGUT KAZAN Yalnız İdris Bey için tam nasıl bir değerlendirme yaptınız orasını tam anlayamadım. FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) Yani İdris Bey bu tip olayların yani öğrenci hareketlerinin bu şekilde olmasının fayda getirmeyeceğini söylüyordu ve onu da hainlikle suçluyorlardı. TURGUT KAZAN Anladım. Ben o sırada öğrenci değildim. FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) Ben öğrenciydim. Mesela, ben çok kışkırtıcı olan, çok sağcı olan bir delikanlının, ben fakültede ders çalışırken Çabuk kalk burayı basacağız. dediğini, bende Bu karar ne zaman alındı? diye itiraz ettiğimi ama çıktığında başka bir fraksiyonun önünde sol kol elde geldiğini Çünkü biz sağ kolumuzu kaldırıyorduk. TURGUT KAZAN Yalnız adı çok geçtiği için İdris Bey le ilgili bir şey söylemek isterim. Tabii, bu söylediğiniz biraz sonraki yıllar. FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) Yok, 12 Mart öncesidir bunlar. TURGUT KAZAN Hayır, benim söyleyeceğim yıldan sonrakidir. Şimdi, İdris Bey için İdris Bey benim hocam olmadı ama onu çok severdim. O yüzden de odasına giderdim, sohbet ederdik falan- sol gerici, sağ ilerici diye bir tahlilde bulunduğu için çok sıcak karşılanmıştır. Bu değerlendirmeyi bir yana bırakıyorum ama Talat Aydemir hareketi öncesinde FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) O olayı bilmiyorum ben. TURGUT KAZAN - İdris Bey o kadronun içindeydi ve biz Türkiye İşçi Partili olduğumuz için yani sandık dediğimiz için mesafeliydi. Bu bölümü bilinmiyor. FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) O sizin dediğiniz 63 lü yıllar. Benim dediğim 69 lu yıllar, 70 li yıllar. TURGUT KAZAN Tabii tabii. Yani sandıkla devrim yahut da işte sosyalizm gerçekleştirmenin bir hayal olduğuna inanırdı ve o kadronun içindeydi. Sonradan, o sizin söylediğiniz, Talat Aydemir darbesi sonrasıdır. O kitap da zaten sonraki tarihe aittir. Bunu da paylaşmak istedim yoksa İdris Bey benim çok sevdiğim bir hocamdı ama böyle bir değişim getirmiştir. Fakat o bölümü hiç konuşulmaz, hep o sonraki sol gericidir, sağ ilericidir. teşhisi hep vurgulanır, bunu da paylaşmak istedim. Evet, Sayın Başkan. BAŞKAN Selçuk Özdağ Bey Buyurun lütfen. SELÇUK ÖZDAĞ (Manisa) Teşekkür ederim Sayın Başkan. Hoş geldiniz Sayın Kazan. Birinci sorumuz: 12 Eylül darbesi sırasında sizler hangi davalarda sanıktınız ve avukatlık yaptınız? Bu davalarda, adli yargılanmalarda hukuki olarak doğru değerlendirmeler yapılıyor muydu ve bu davalarda müvekkillerinizden kötü muamele, işkence görenler var mıydı ve bunlar size nasıl ulaşıyorlardı? Bu konuda ne gibi çalışmalar yaptınız? Aynı zamanda, 12 Eylül mahkemelerinde yargıçların tutumları nasıldı? 12 Eylül mahkemelerinde, mahkeme başkanlarının tamamı hukuk kökenli değildi, hukukçu değillerdi. TURGUT KAZAN Bir başkan vardı, subay üye. SELÇUK ÖZDAĞ (Manisa) Evet. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Ve hemen akabinde de şöyle bir soru tevdi etmek istiyorum size: Geçenlerde o dönemin mahkeme üyelerinden bir tanesi, yargıçlardan bir tanesi Balyoz davasından sonra, karar verildikten sonra 12 Eylül mahkemeleri daha adildi, daha objektifti, daha düzgün yapılmıştı. diye bir ifadede bulundu. Katılır mısınız? BAŞKAN Neyseki bu soruyu bu sefer siz sordunuz. Bu soruyu genellikle Cumhuriyet Halk Partili milletvekillerimiz sorardı. Onların sormasına gerek kalmadan siz sormuş oldunuz. SELÇUK ÖZDAĞ (Manisa) Evet, özür dilerim o zaman. Ben buraya katılmadığım için, 12 Eylül Alt Komisyonu BAŞKAN Sadece latife yaptım. Bu soru genellikle hukukçu herkesi FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) - Ben bu arada bir şey demek istiyorum. Çok adildi. Beş yıla kadar olan cezaların temyiz hakkı yoktu. Çok adildi hakikaten! BAŞKAN Bayağı adildi! SELÇUK ÖZDAĞ (Manisa) Bu darbeleri hep Amerika yaptırdı. dediniz. İçeride iş birlikçileri vardı ki onlarla beraber oldular ve sola karşı yapıldığını söylediniz. Millî Nizam Partisi kapatıldı, Millî Selamet Partisi kapatıldı devamı olarak. Ardından, 12 Eylül sonrası bu şahıslar yargılandılar ve ceza aldılar. Cezaevlerinde dört yıla kadar kaldılar. Çıktıktan sonra parti kurdular. Kurdukları parti, Refah Partisi kapatıldı. Ardından Fazilet Partisi kapatıldı ve ardından 28 Şubata muhatap oldular. 28 Şubat kime karşı yapıldı? Aynı zamanda, 12 Eylülde yargılanan bir Milliyetçi Hareket Partisi ve ülkücü kuruluşlar davası var. Bunlar niçin yargılandılar o zaman sola karşı yapıldıysa? Bu değerlendirmenizi her darbe için ayrı ayrı yapabilir misiniz, yoksa genelleme yaparken bunları da göz önünde bulundurabilir misiniz? İkinci sorum bu. Üçüncü soru: Sola karşı yapıldı. dediniz. Hangi sola karşı yapıldı? CHP ye karşı mı yapıldı? CHP iktidar da olmuştu. İşçi Partisine

7 Komisyon : Darbe(28 Şubat) Giriş :18.30 Tarih : 12/10/2012 Grup : Gökçen Sayfa : 7 mi karşı? Dev-Sol a mı, DHKP-C yi mi, TİKKO ya mı? Tek yol devrim diyen sadece bir kişi, Mahir Kaynak mıydı? Yoksa binlerce kişi ellerinde orak çekiçli bayraklarla, kızıl yıldızlı bayraklarla tek yol devrim diyerek, sokaklarda ve ellerinde silahlarla bomba atarak, adam öldürerek, asker ve polisi öldürerek; bunlara karşı mı yapıldı tek yol, yani Sola karşı yapıldı. derken. Bir de biz biraz önce Recai Kutan Bey i dinlemiştik ve şöyle bir ifadede bulundu: 12 Eylül öncesi, ben bir soru sormuştum, dedim ki: Sayın Kutan, Cumhurbaşkanlığı seçimlerini yapabilseydiniz darbe olur muydu veya bu parti liderleriyle cezaevinde beraber oldunuz, birlikte olabilseydiniz, bu Parlamento çatısı altında uzlaşabilseydiniz en azından, çoğulculuğu idrak edebilseydiniz, olur muydu? dediğim zaman şöyle söylemişti: Muhsin Batur u bize birileri geldi, teklif etti. Muhsin Batur u cumhurbaşkanı seçebiliriz. dediler -biraz önce bir şey söylemiştiniz, onun üzerine söylüyorum- ve biz de Bu darbecidir. dediğimiz zaman pişman oldu. Bu darbecilerle ancak ben baş edebilirim, o nedenle beni destekleyin. diyerek geldi. Sonra bize geldi kendisi, kendisini anlattı ve biz de kendisinden ikna olduk, Muhsin Batur u destekledik. dediler. Nasıl değerlendiriyorsunuz? Teşekkür ederim. Çok elit sorulardı. Belki de on tane soru oldu. Beni bağışlayınız. TURGUT KAZAN - Bir kere sonuncusu için söyleyeyim: Muhsin Batur u desteklemeyi düşünmeyi büyük bir ayıp sayarım. Başa gelelim. O arkadaş, yani 12 Eylül yargıcı olan arkadaş, meslektaş -kendisini tanımıyorum, gıyaben tanımıyorum- Kayacan, daha önce Faruk Bildirici onunla söyleşi yaptı Hürriyet te ve yani çok önce, yaklaşık belki sekiz on ay oldu, belki bir yıl oldu; bunları söylemişti. Ben Faruk Bildirici yi aradım pazartesi günü, dedim ki: Kusura bakma ama bir 12 Eylül askerî yargıcına 12 Eylül adaletinin iyi bir adalet olduğunu söyletmenin gazetecilik olduğunu düşünmüyorum. SELÇUK ÖZDAĞ (Manisa) 71 muhtırası için dediniz ki: Olduğunda eşimi aradım, bunlar bizi kurşuna dizerler En hafif muhtıralardan birisidir. TURGUT KAZAN - Çok dedim, Çok ayıp. dedim. Yani bunu yumuşatarak tabii, Faruk Bildirici ye ve o adamı da geçenlerde bir davaya gittiğimde gördüm, selam bile veremedim. Şimdi, yalnız, burada bir ekleme yapmak istiyorum. Ahmet Şık ve Nedim Şener tutuklandığında Cumhurbaşkanıyla görüşmeye gitmiştik Çankaya da. Sayın Gül işte bu tabii yeni tutuklama var. E, tabii ister istemez bu konu ile ilgili bir şey konuşulacak. İşte, Sayın Gül dedi ki: Yargı sürecini beklemek gerek. dedi. En çok dayanamadığım cümle bu cümledir. Ama Sayın Cumhurbaşkanı, bir şey söylemek istiyorum: 12 Mart ve 12 Eylül askerî darbelerindeki Sıkı yönetim Mahkemelerinin kararları ne kadar adilse, bugünkü Özel Yetkili Mahkemelerin kararları da o kadar adildir, bu gerçekte böyle bilinmelidir. dedim. Sayın Gül inanılmaz bir şey söyledi, dedi ki: Ben bu maddelerle -250, 251, 252 yani şimdi kaldırılmış olan- mahkeme savcılıkları bu maddelerle yetkilendirmenin demokrasi için sorunlu olacağını düşündüm, gördüm ve bunu çok söyledim ama Aynen onun cümlesiyle tekrarlıyorum, Şimdi ismi lazım değil dedi. Devletin bazı kurumlarının yetkilileri Bu böyle olmazsa terörle mücadele edilemeyeceğini. söyledi, böyle kaldı. dedi. Ben ertesi gün, şimdi bakın, bunu o zamanki Meclis Başkanı, Mehmet Ali Şahin le konuşmaya gittim, bir tanık olsun diye de Gürdal Mumcu yla birlikte gittim. Çünkü Mehmet Ali -sen bilirsin- benim büro komşum, ben onu çok severim, o da beni çok sever, ben onun Turgut Ağabeyiyim. Dedim ki: Beni, eşimi, çocuklarımı tanıyorsun. 12 Eylülde ne büyük sorunlar yaşadığımızı, ne korkular yaşadığımızı biliyorsun. biliyor çünkü. Ama dedim Bil ki, bak Mehmet Ali Şahin, şu anda eşime bazı şeyleri söyleyemiyorum. Bir hukuk davasını üstlenirken -eğer Başbakana karşı açılmışsa- eşimden uzun süre saklıyorum, duyarsa çok korkuyor. Kars taki heykel davası, ne yapayım? Geliyor şimdi. Hayır, nasıl 12 Eylülde korkuyorum diyemezsem, şimdi de diyemiyorum. Mehmet Ali Şahin e söylüyorum. Heykel davasını Kars a gidene kadar Deniz den sakladım. dedim. Şimdi, daha ağır koşullarda yaşıyorsak Darbe yok, sandıktan çıkıyor. diye şapkamızı mı çıkaracağız? Tekrar ediyorum, Kayacan a asla katılmıyorum. O yargılamaların hiç adaleti yoktur. Ben şöyle diyorum, Ali Sirmen de bir gün dedi ki: Turgut dedi bana o benim müvekkilim, Barış Derneği davasında acılar yaşamış- Bizimkiler daha iyiydi değil mi? dedi. Hop, hop, senin kastını anlıyorum ama yanlış kavram kullanıyorsun, asla iyi sözcüğünü kullanamazsın onlar için. Şöyle diyecektin: Bunlar daha kötü değil mi? Evet bunlar daha kötü. İbrahim Okur a örnek verdim, anlattım niye daha kötü olduğunu, size de anlatayım mı? Çünkü Sayın Okur benimle görüşmek istedi, geldim. HSYK da görüştük ve anlattım niye daha kötü olduğunu. AHMET TOPTAŞ - Dinleyelim. TURGUT KAZAN Peki, şimdi, 12 Eylülün zor günlerinde İstanbul Barosu Yönetim Kurulu üyesi biliyorsunuz 12 Eylül bir defa, İstanbul Barosunun kapısına mühür vurdu yahu. Daha neyin adaletini tartışabiliriz? Ben o mührün fotoğrafını çektirmek için, o fotoğrafı çekecek o zaman tabii, telefon falan yok, kolay çekmek mümkün değil- yürekli bir gazeteci bulamadım. O yüzden fotoğrafını çektiremedik yani o fotoğrafı çekmekten korkuyorlar, sıkı yönetim duyarsa diye. Turgan Arınır Öldü şimdi, Allah rahmet eylesin- İstanbul Barosu Yönetim Kurulu Üyesi ve İstanbul Barosu dergisinin sorumlu müdürü. Şak diye tutuklandı. Erhan benim arkadaşım, çok seviyorum, tutuklandı. Hep TKP davalarına giriyor diye. Suçlama bu. Ama ekinde de bir vekaletname var, Yahu beş olsa ne olur? Şimdi, ben İbrahim Okur a anlatıyorum Sayın Başkan. Şimdi, ben baroya telefon ettim dedim ki: Turgan için ben itiraz edeceğim. dedim. Durumumuz çok açmaz çünkü Turgan Arınır için tutuklanma istenmiş, reddedilmiş. Komutan itiraz etmiş tutuklanmış yani komutanın itirazı üzerine tutuklanmaya itirazın milyonda bir şansı var ama 2 mahkeme gittiği için 3 nolu mahkeme kalıyor. Hangi mahkemeye düşeceğini hiç değilse bilebiliyorum. Dilekçeyi götürdüm, hâkim, Albay Ali Saraçoğlu, dedim ki: Albayım bu inanılmaz bir şey, böyle bir şey kalıcı olamaz, bugünün yarını da var. Bir avukat, hep TKP davalarına giriyor diye tutuklanamaz, böyle bir soruşturma olamaz, böyle bir dava açılamaz, ne olur. dedim. Ya siz okuyun, bu bir yüktür yani o da bugünün yarınını düşünecek çünkü. Nedir yarın? Ben her yerde anlatacağım, yarınımız o yani. Ya da Okuyacak birine verin. dedim. Ali Saraçoğlu okuyacak birine verdi ve Turgan tahliye oldu. Şimdi, İbrahim Okur a sordum, size soruyorum. Beşiktaş taydı o zaman Beşiktaş diye anlatıyorum. Ben bugün, Turgan Arınır benzeri bir olay yaşansa, Beşiktaş ta bir kişiye bunu anlatabilir miyim? Anlatsam dinler mi? Çünkü onu da düşman sayıyor, beni de düşman sayıyor, kesinlikle daha kötü. Zaten başta söyledim ya Uzlaşma Komisyonunda söyledim,

8 Komisyon : Darbe(28 Şubat) Giriş :18.30 Tarih : 12/10/2012 Grup : Gökçen Sayfa : 8 dedim ki -şike olayı başlamıştı o sırada, şike yasası olayı- Bu bilek güreşidir. dedim. Sizinle bilek güreşi yapıyorlar. Frenkenstein yarattınız, bilek güreşi yapıyor, yakında sizi kuşatacak ve Mit olayında kuşattı ve Başbakan da bunu gördü ama sonuçta ne oldu? Biz gitmeyelim ama öbürleri onların elinde kalsın. Ya böyle bir sistem olabilir mi? Madem ki bunun adaleti adalet değil kimseyi emanet edemezsiniz ama ettiniz. SELÇUK ÖZDAĞ (Manisa) Hangi Sol a karşı, örnekler verdim size. BAŞKAN Affedersiniz araya gireceğim Sayın Başkan, size sürekli Sayın Başkan diyorum. İstanbul Barosu üyesi bir avukat olarak dil alışkınlığı. TURGUT KAZAN Sağ olun. BAŞKAN Şimdi, burada her zaman bu tür tartışmalar oluyor elbette, farklı siyasi partilerin ortak doğrultuda vermiş oldukları önergelere rağmen, burada hepimizin mutabık kaldığı bir şey var. Darbeler sağa veya sola veya o fikre, bu fikre karşı olarak gerçekleşmiyor bu ülkede. Tehdit algısı oluşturan kesimler belirleniyor, fişleniyor. Nihayetinde farklı düşüncelerin, demokratik bir toplum olmanın gereği farklı düşüncelerin oluşmasına imkân vermeyen veya bu fikirlerin oluşmasına zemin hazırlayan demokratik ortamlar oluştuğunda demokrasi kesintiye uğratılıyor. Darbelerin tek bir muhatabı vardır o da millettir diyoruz. TURGUT KAZAN Doğru. Benim irademe yani milletin iradesine BAŞKAN Bazı dönemlerde elbette yani öne çıkan kitlelerin ağırlıklı olarak 28 Şubatta ağırlıklı kitle Müslüman kesim olabilir, diğerinde ağırlıklı Ama hedef nihayetinde bu ülkede demokratik bir sistemin olgunlukla oluşturulmasının önündeki en büyük engeldir diye görüyoruz. Komisyon üyelerimizin tamamının mutabık olduğu konulardan birisi de bu diye düşünüyorum. Soru var mı? Veya sorunuz tamamlandı mı? SELÇUK ÖZDAĞ (Manisa) Bize karşı yapıldı. dedi de Sayın Milletvekilim. Size bu soruları tevcih eden Selçuk Özdağ, 12 Eylül de 7 yıl cezaevinde kaldı 1,5 yılını tek başına bir hücrede yaşadı, 38 gün işkence gördü, 28 Şubat döneminde de 15 yıllık üniversite hayatımda 3,5 yıl işsizlik kalmak şartıyla üç defa üniversite ocağından atıldım. TURGUT KAZAN Şimdi, ben Sayın Başkanın özetine aynen katılıyorum. Solu ezmek için yapıldığına inanıyorum ama sağı ezmek için yapılınca alkışlanır, anlamına söylemiyorum bunu çünkü millet iradesine karşı yapılmıştır, o benim irademdir yani benim de irademdir. Ben o çoğunluğun içinde oyum olmasa bile o benim de irademdir ama ben sol genel çizgisini söylüyorum yoksa başkalarına hiçbir şey yapılmadı demiyorum. Yani nitekim Türkeş i de aldılar o da ne dedi: Ya bizim düşüncelerimiz iktidarda ama biz içerideyiz. Yani darbenin mantığı yoktur, böyle de oluyor. SELÇUK ÖZDAĞ (Manisa) Darbe millete karşı yapılmış bir müdahaledir. BAŞKAN Evet. İdris Bal Bey buyurun lütfen. İDRİS BAL (Kütahya) Teşekkürler. Sayın Kazan, benim birkaç tane sorum var ama unutmama bağlamında belki not almak isterseniz. Biz, tabii ki farklı ideolojik görüşlere sahip, önemli tecrübeleri olan sizler gibi farklı insanları dinledik, dinlemeye devam ediyoruz. Ortaya çıkan durum şu oldu: Özellikle darbe ve muhtıralar öncesi genelde bir meşrulaştırıcı unsur olarak kaostan, istikrarsızlıktan ekonomik anlamda, siyasi anlamda, güvenlik anlamında bahsedilir, idari anlamda. İki grup ortaya çıktı. Birinci grup o dönemki idarecilerin sevk ve idarede beceriksizliklerinden dolayı sıkıntılar olduğunu, e tabii yani ülke elden gitmesin diye birilerine müdahale etmek mecburiyetinde kaldığını söyleyen bir kesim oldu. Diğer bir kesim ise kurt puslu havayı sever, öyleyse farklı hesapları olanlar da, yapmak istediklerini, darbeyi yapabilmek için o istikrarsızlığı hazırladılar. İlk üç aşamada, bir -ki ben bunu kendim ifade ediyorum, benim kanaatim aslında- yetki ve sorumluluklarını kullanmayarak, iki teşvik ederek, üç belki de bizzat aktör olarak bu istikrarsızlığı hazırlamada rol alarak. Bunlardan hangisi sizin vizyonunuza uygun geliyor, birinci sorum bu. Hemen diğerlerini de söyleyeyim isterseniz. Bir de geçmişe baktığınızda tabii önemli tecrübeleriniz oldu, bu hususta özellikle geriye baktığımızda bazı şeyleri çok daha güzel görebiliyoruz, en büyük hatalar neydi her açıdan? Yani idari açıdan olabilir, medyanın hatası olabilir, siyasi partilerin, STK ların, üniversitelerin Yani bize toplum olarak şimdi, biraz önce konuşuldu- sağcısıyla solcusuyla, müslimiyle gayrimüslimiyle, bedeller ödeten bu darbelere gidiş sürecinde hangi büyük hataları yaptık? Bir de gelecek bağlamında tabii ki amacımız bizim tüm bu komisyonlarda, tüm bu çalışmalarda vatandaşlarımıza, halkımıza birinci sınıf demokrasinin yakıştığını düşünüyoruz biz ve bunu sağlayabilmek, benzeri bedelleri gelecekte ödememek için sizin tecrübeleriniz, vizyonunuz gereği neler yapmak lazım idari olarak, hukuki olarak, eğitime dair, dış siyasete, iç siyasete Yani genel anlamda sizce neleri şunlar niye hâlâ yapılmıyor? Yapılmalıdır diyebileceğiniz şeyler var mı? Bir de darbeden bahsederken yine şöyle bir yaklaşım var gerek literatürde gerek konuşan insanlar arasında: Darbe dendiğinde sadece küçük bir illegal grup ki genellikle silahlı kuvvetler arasında, güçler arasında, o mu anlaşılmalı yoksa bir zihniyet sorunu mu anlaşılmalı? Yani toplumun tüm kademelerinde siyasetçisinden medyasına, STK sına, üniversitesine kadar bir zihniyet, meşruiyetin kaynağı olarak halkı göremeyen bir zihniyet sorunu mudur? Bir de ABD ye çok vurgu yaptınız ama bu darbe meselesinde. Tabii ki dış faktör bağlamında önemli olduğunu ben düşünüyorum ama bunun iç faktörlere yani bir sosyal olayları tabii ki tek bir faktöre indirgemek çok zordur, iç faktörler, diğer faktörler anlamında ne düşünüyorsunuz? Ve bu darbeye giden son olarak da süreçte bizim siyasi partilerimiz arasında ideolojik makasın çok geniş olduğunu düşünüyorum ben ve bu geniş ideolojik makastan dolayı sistemin sıklıkla tıkandığını, gerek koalisyonlar anlamında gerek diğer politikalar anlamında daha çabuk kaosa, tıkanıklığa gidebildiğimizi düşünüyorum. Teşekkür ederim. TURGUT KAZAN - Evet, ben de teşekkür ediyorum.

9 Komisyon : Darbe(28 Şubat) Giriş :18.30 Tarih : 12/10/2012 Grup : Gökçen Sayfa : 9 Bir kere sondan başlayayım, Sayın Başkan aslında bu değerlendirmeye cevap vermişti, gazetede okudum. Böyle bir şeye kimsenin hakkı yok yani partiler uzlaşabilmiş, uzlaşamamış, çok açılmış, şu kadar açıkmış falan Yani o bizim demokrasi kültürümüz, siyaset kültürümüzün bir parçasıdır yani buradan yola çıkarak bir çeşit darbe de yapabilirim anlayışını tabii şiddetle reddetmek gerekiyor. Ama ne yapmalı sorusuna geleceğim. Şimdi güvenlik sorunu yaratıldı tabii ki birinci sorunuzun cevabı içinde var zaten. Kendileri hazırladılar, bunu söylüyorlar zaten. Ben, darbeden epeyce önceydi ama sıkıyönetim vardı, Ecevit in sıkıyönetimiydi. Yani daha Ecevit Hükûmeti vardı. biz sıkıyönetim komutanıyla konuşmaya gittik, BARO yönetim kurulu olarak. Necdet Üruğ yine o zaman da sıkıyönetim komutanı. Ben, o sıkıyönetim komutanını Başbakandan bahsederken ne kadar böyle itici, ne kadar küçümseyici ve inanılmaz biçimde küçümseyici bir yüz ifadesi ve dil kullandığına tanık oldum. O yüzden yani öyle bir hazırlık dönemiydi, o hazırlık döneminde zaten söylediler -Demirel, Bedrettin Demirel miydi neydi, unuttum- işte bekledik dedi yani, daha çok olsun da ortam hazırlansın diye. BAŞKAN Şartların olgunlaşmasını bekledik, tam olarak cümle bu şekildeydi. TURGUT KAZAN - Şartların olgunlaşması, evet. O yüzden ona öyle bakıyorum. Tabii en büyük hata yani demokrasi kültürümüz ve hukuk devletini iyi özümsememiş olmamızdır. Dolayısıyla bu yapıyı değiştirmeye çalışmanız yani toplumsal yapıyı, yapıyı derken kastım yani toplumun bu demokrasiyi özümsemesi, hukuk devletini özümsemesi işini yani böyle bir işimiz var, öyle düşünüyorum. İşte, neler yapmalı da bunun için işte bu kötülükleri yapan hukukçularla ilgili bir inceleme yapalım işte onları hiç değilse tanısın ve bir daha Ama bugünküler için de söylüyorum, bunu özellikle bugünküler için söylüyorum. Bir daha yaparlarsa insanların duyacağını, çoluklarına çocuklarına, torunlarına kötü bir iz bırakılacağını anlasınlar diye düşünüyorum. Şimdi, ABD büyükelçisiyle bir Tabii keşke Süleyman da olsaydı. Şimdi, kongreden bir grup üye gelmişti, artık DİSK davası sorun olmaya başlamıştı. O yüzden kongreden gelenler sanıyorum NATO Asamblesi için gelinmişti İstanbul a, o yüzden NATO Asamblesi toplantısını yapanlar Amerika dan gelirken artık Amerika da DİSK davası, Barış Derneği davası konuşulduğu için avukatıyla görüşme ihtiyacı duymuşlar. Büyükelçiyle birlikte sanıyorum Hilton Otelinde görüşüyoruz. Ben anlatıyorum neyle suçlandığını? Ya kağıtla suçlanıyorlar işte kağıtta şunu, çalışma raporunda şunu söylemiş, işte falan yani. Şimdi, büyükelçi heyecanlanıyor Ama Maden İş kongresinin, altıncı kongresinin atmışıncı insan çalışma raporunda Amerika Birleşik Devletleri emperyalisttir deniliyor diyor. Yani idam edilmeleri, idamla yargılanmalarından o kadar rahatlık duyuyor ki heyecanlanıp böyle Ya Sayın Büyükelçi, ben kabul ediyorum Amerika Birleşik Devletleri emperyalist değildir. Maden İş Sendikası da bunu söylerken kabul ediyorum yanlış bir değerlendirme yapmıştır, bunu tartışırız ya. İdamla yargılanıyor, idamla yargılanıyor. O sırada Valessa var, işte Valesse Polonya da yürüyor, polis arkadan geliyor - televizyonlar hep onu gösteriyor polis izliyor diye- ya Valessa yı polis izliyor diye ben kınıyorum Polonya yı ama benim müvekkillerim idamla yargılanıyor, üç yıldır içeride. Bir Japon, bir Amerikalı bilim adamı benimle Amerika nın darbelerdeki rolü konusundaki çalışmaları için görüşmeye geldiler. O yüzden bu çok açık. Ayrıca bir şeyi de bilmenizi istiyorum o zaman. 12 Eylül Anayasası hazırlıkları, 12 Eylül öncesinde tercüman gazetesinin forum çalışmasıyla yapılmıştır ve hazırlanmıştır. Bu çalışmaları bulabilirsiniz ve o anayasa taslağıyla 82 Anayasa taslağını karşılaştırabilirsiniz. O nedenle ne yazık ki böyle bir geçmişimiz var. Bu arada hukukla ilgili bir örnek daha vereyim, DİSK ten çağrışım yaptı. Hani Türkiye deki hukuk En büyük yüksek mahkememiz ne? Anayasa Mahkemesi. Ya Abdullah Baştürk Genel İş Sendikası ve DİSK başkanı olarak içeride tutuklu, idamla yargılanıyor, Abdullah Baştürk -Allah rahmet eylesin- böyle çok salon, bina yapı işinde çok kendisini vererek çalışırdı, Genel İş Sendikasını yaptırdı Ankara da o işte orası neresiydi, şimdi vergi dairesi falan olmuş herhâlde. Peki, GENEL-İŞ Sendikasının salonlarını, odalarını,kapılarını, her birini özenle Abdullah Baştürk adına yaptı. Abdullah Baştürk içeride, idam istemiyle yargılanıyor, bizim Anayasa Mahkememiz o binaya taşındı ve bunu ben söylediğim zaman Anayasa Mahkemesindeki arkadaşlar gayet doğal olduğunu anlattılar, hangi yabancı hukukçuya söylersem aklı şaştı ama bizim Türkiye de kime söylediysek hukukçu olarak, gayet doğal çünkü kamulaştırmıştı. Ya, kamulaştıran kim, Kamulaştırma Kanunu nu çıkaran kim? Hepsi darbe. Bizim Anayasa Mahkememiz, GENEL-İŞ Sendikasının binası zapt edildi ve orada Anayasa Mahkemesi olarak görev yürüttü. Arz ediyorum. BAŞKAN Son soru için Feyzullah Kıyıklık Bey e söz vereceğim ama sorudan sonraki cevap kısmında TURGUT KAZAN Tamam. AHMET TOPTAŞ (Afyonkarahisar) Bizim de sorumuz vardı. TURGUT KAZAN Tamam efendim, bitiririm. BAŞKAN Mikrofonlarınıza basar mısınız? dedim soru taleplerini O yüzden deminden beri işaret ediyorum, peki, o zaman. FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) Evet, teşekkür ederim. BAŞKAN Cevaplarınızın kısa olmasını rica ediyoruz bundan sonraki süreçte. TURGUT KAZAN Tamam, peki. FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) 27 Mayıs öncesi sloganları pek iyi bilmiyorum açıkçası ama Demokrat Partiye karşı bir girişim olduğunu, aslında halka karşı bir girişim olduğunu, darbe olduğunu kabul ediyoruz. 12 Mart öncesinde Türkiye de hep insanlar bir şeyle tedirgin ediliyorlardı: Komünizm gelecek ve bununla topyekûn mücadele isteniyordu. Tabii, mücadeleyi de farklı farklı kesimler farklı teşkilatlar kurarak yapıyorlardı. Nedense gelmedi sonra komünizm, bilmiyorum ben. ALİ RIZA ÖZTÜRK (Mersin) Kışın gelecekti, o da gene gelmedi. FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) Evet. BAŞKAN Gelecekse de getirmesi gerekenler vardı. FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) 12 Eylül öncesinde hakikaten öğrenci olayları, işçi olayları, bölücülüğün çok fazla ileri gittiği düşünüldü. Her gün kişi öldürülüyordu maalesef ve kimlerin öldürdüğü de hiçbir zaman

10 Komisyon : Darbe(28 Şubat) Giriş :18.30 Tarih : 12/10/2012 Grup : Gökçen Sayfa : 10 bulunamıyordu. Sıkıyönetim vardı ama herhâlde, belirli bir olgunluk bekledikleri için sıkıyönetimdekiler de pek bir şeyle ilgilenmiyorlardı ama Türkiye bölünmedi ve geldik 28 Şubata. 28 Şubat öncesinde hakikaten bastonlu, değnekli, zikirli, ezkârlı bir sürü tarikatlar ve liderleri, halkın yanlış bir şekilde nasıl kandırıldığı din adamları tarafından, din adamıysa tabii, her gün televizyonlarda bununla ilgili karşılıklı atışmalar vesaire vesaire. Kur an kurslarındaki beş-altı yaşındaki çocukları, insanları nasıl şeriata doğru götürdükleri, işte belediyelerin oraları nasıl bir irtica yuvası hâline getirdikleri, işte çarşaflar, başörtüleri vesaire vesaire insanlar iyice korkutuldu. Neticede, irticanın gelmemesi için de 28 Şubatta ülkeyi çok sevenler, kendi deyimleriyle ayar yaparak bir darbe yaptılar, irtica da nedense pek gelmedi. İmam-hatip okulları da bu ülkeyi yıkamadılar ondan sonra. İmam-hatip okullarının orta kısımları kapatıldı, meslek okullarının ve imam-hatipler de bunların içinde üniversiteye girişleri engellendi, bir sürü okullarda başörtüsünden dolayı bir sürü sıkıntılar çekildi. Demokratik kuruluşlarımızdan en büyüklerinden olan baromuz hâlâ başörtülü avukatlara izin vermemekte büyük bir çaba sarf ediyor, gayretlerini de tebrik etmek lazım ve duruşmalara da girilemiyor çünkü başörtülü bir hanımefendi duruşmaya girerse hâkim kabul etmiyor Belki Türkiye ye irtica gelebilir veya Türkiye de yok olabilir. Ama bütün bunlar insanlar için, toplum için yapıldı. Fakat toplum da bunların hiçbirinden gerçekten rahatsız da olmuyor. TURGUT KAZAN Yani şimdi, burada ben hangi soruya cevap vereceğim? FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) Şimdi, sorum şu beyefendi, cevap vermenizi istediğim şu: Acaba toplum, vatan, millet düşünülürken fert unutuluyor mu? Fertlerin iradeleri unutuluyor mu? Asıl olan insan mıdır merkezde, yoksa topluluklar veya onların kurduğu hegemonya mıdır? Hâlâ baro bu başörtüsü konusundaki bu güzel çalışmasını niye devam ettiriyor? Bir hukukçu olarak siz bunu insan haklarının neresine koyabiliyorsunuz? TURGUT KAZAN Ben bu soruyu, İstanbul Barosu Yönetim Kurulu üyesi olarak partinizin grup başkan vekiline bir sormanızı öneriyorum. AHMET TOPTAŞ (Afyonkarahisar) Ayşe Nur Bahçekapılı ya sor. TURGUT KAZAN Bir. İki -bitiriyorum efendim- bu yapıyı değiştirmek için yani toplumun bu yapısını En büyük asker bizim asker. gibi yaklaşımları olan bir toplumuz. FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) Bizim asker tabii en büyük olması lazım. TURGUT KAZAN Güçlü bir ordu olacak tabii, şimdi ama bu toplumsal yapıyı değiştirmemiz gerekiyor. Ancak - son cümle Sayın Başkan- ama darbelerle mücadele adı altında muhalefeti susturma politikası uygulanmamalıdır çünkü, son zamanlarda kimi köşe yazılarında A da vardı, şunu yazmıştı, B de vardı, şunu yazmıştı. Göreceksiniz yakında -iki yaklaşım var- ya içeri alınacak. diye vurgu yapıyor veya Alınmalı. diye vurgu yapıyor. Bu, sonuçta her türlü muhalif sesi susturma gibi, demokrasiyle mücadele adı altında demokrasiyi boğma sonucu verebilir. Böyle bir tehlikeyi de gördüğümü sizinle paylaşmak istiyorum. Teşekkür ediyorum efendim. FEYZULLAH KIYIKLIK (İstanbul) Ben de teşekkür ederim. BAŞKAN Evet, ben, Ahmet Bey e söz vermeden önce son söylediğiniz şeylerle ilgili çok küçük, kısa bir değerlendirme yapmak istiyorum. Her şeyden önce Türkiye de her alanda yani Komisyonumuz darbelerle nasıl mücadele edilmesi gerektiği ve yöntemler üzerinden araştırma başlıklarını belirlerken öncelikle siyasal sebeplerini, hukuki sebeplerini, hukukun öncesi ve sonrası düzenlemelerini, o dönem hukukçularının aldıkları rolleri, ekonomik boyutlarını, darbe öncesi ve sonrası alınan kararların sermaye değişimini, dış etkenleri, uluslararası sistemdeki karşılığını ama en önemlisi de medya kısmını ele alıyor. Dolayısıyla, medya bu anlamda ülkemizde çoğu vakit darbelerin veya ortamların taşıyıcısı olmuştur, bu rolü de çok gönüllü olarak üstlenmiştir, buna yüzde 100 katılıyoruz. Ama bu söylediklerinizle ilgili olarak söylüyorum yani işte, şöyle bir havanın oluşturulması ve bu havadan kaynaklanan etkenlerle ne şu anki Parlamento ne burada bulunan üyelerimizin katıldığı, katkı sağladığı veya düşünce olarak katıldığı bir durum söz konusu değildir. Bu, medya mensupları arasında her dönem ve her devirde kendi aralarında döneme göre belirlenmiş kavgalar veya bunun çerçevesinde şekillenmiş ilişkiler söz konusu olabilir, bunun çok dışında olduğumuzu, yargının görevini yürütürken bu anlamda titizlikle yürütmesi gerektiğini, bağımsız ve tarafsız olması gerektiğini her şeyden önce iktidar partisinin bir mensubu olarak yürekten inanıyoruz ve bunu destekliyoruz. Buyurun lütfen Sayın Toptaş. AHMET TOPTAŞ (Afyonkarahisar) Teşekkür ederim. Sayın Kazan hoş geldiniz tekrar. Şimdi, Komisyonumuzun amacını biliyorsunuz, Sayın Başkanımız anlattı. Aslında burada, hiçbirimizin bir mağduriyetin arkasına saklanarak belli kesimlerin belli dönemlerde mağdur edildiği, belli kesimlerin belli dönemlerde yapılmış olan darbelerden yararlandığı, karşı tarafın ezildiği gibi şeylere sığınmadan ya da bu tür değerlendirme yapmadan hepimizin bu toplumda, herkesin bir biçimde bu darbelerden sorumluluğu vardır. Karşı çıkmadığı için vardır, sustuğu için vardır, korktuğu için vardır, desteklediği için vardır, yararlandığı için vardır, her bir biçimde sorumluluğumuz vardır. Aslında herkesin kendi sorumluluğunu da önüne koyup düşünmesi zamanı çoktan gelip geçtiğinin farkındayım. Şimdi, Feyzullah arkadaşımız sözlerinin girişinde bazı mağduriyetlerden bahsetti: İşte, inanan insanların şu ya da bu biçimde manipüle edilen bazı görüntülerle şöyle yaptığını, böyle yaptığını, amaç, bunların uzaklaştırılmak istendiği, iktidarın engellenmek istendiği ya da ardından komünizm tehlikesiyle Komünizm geliyor. gibi. Hepimiz sorumluluklarımızı bilmeliyiz. Şimdi, siz dediğinizde, 12 Martın, 12 Eylülün Amerika tarafından yapıldığını, Amerika nın bizzat dâhil olduğunu söylediğiniz arkadaşlarımızdan bazılarının buna kısmi itirazları oldu. Aslında, işte bize karşı yapılmıştır, herkes Bize karşı yapılmıştır. dediği şeyler de işitiyoruz. İşte, Millî Nizam Partisi ve ardılı partilerin kapatıldığı 12 Eylülden sonra, 12 Marttan sonra filan. Kapatıldı ama 12 Eylülde bir kısmı kapatılırken ardılı bir parti de iktidara getirildi. Yani 12 Eylülden sonra Sayın

11 Komisyon : Darbe(28 Şubat) Giriş :18.30 Tarih : 12/10/2012 Grup : Gökçen Sayfa : 11 Özal ın kimliği, Özal ın partisinin kadroları da belli. Dolayısıyla, hepimiz kendi sorumluluklarımızı almak durumundayız burada yani bunu bir hatırlatmak istedim. Bunun dışında, şimdi, 12 Marttan önce bir 60 darbesi var, darbe dediniz ama Anayasa olarak çağdaşları içerisinde bugün bile henüz daha birçok konuda aradığımız bir anayasa. TURGUT KAZAN Ben o kanıdayım. AHMET TOPTAŞ (Afyonkarahisar) Evet, aynı kanıdayım. Şimdi, bu Anayasanın verdiği, ülkede demokratikleşmenin önünü açmıştır; sivil toplum örgütlenmesinin önünü açmıştır; çalışma yaşamının örgütlenmesini ve çalışma yaşamında emeğin mücadelesinin önünü açmıştır; bilimin, kültürün ve düşüncenin dünyayla entegre olmasını sağlamıştır; eşitlik, özgürlük ve dayanışma duygularının gelişmesine yol açmıştır. Dolayısıyla, bu Anayasanın verdiği haklarla gelişen Türk toplumundaki düşünce dünyasının, eylem dünyasının bir biçimde engellenmesi gerekiyordu çünkü çift kutuplu dünyada Amerika nın Türkiye yi kaybetmek gibi bir riski göze alması mümkün değildi. O nedenle, o düşüncelerinize aynen katılıyorum. 12 Marttan hemen sonra yapılan ilk işte TURGUT KAZAN Anayasayı değiştirmek. AHMET TOPTAŞ (Afyonkarahisar) Anayasayı değiştirmek olmuştur. Bu Anayasanın değiştirilmesi yetmemiştir, 80 Eylüle gelindiğinde de bugün içinde bulunduğumuz tam bir cunta anayasası, birçoğunun deyimiyle bir faşist anayasayla karşı karşıya kalmışızdır. Demek ki burada esas hedef Anayasa ve Türkiye nin özgürlük ve eşitlik duygularıdır. Bu konulardaki düşüncelerinize aynen katılıyorum. Bu süreçte uygulanan hukukun da darbe süreçlerine özgür hukuk olduğunu ve bu sürecin hâlen devam ettiği düşüncesindeyim. Yani biz, hukukumuzu darbe hukuku sisteminden çıkarmadığımız sürece, Anayasamızı darbe anayasası olmaktan çıkarmadığımız, hür bir anayasa yapmadığımız veya hukuku da sivil bir hukuk alanı hâline getirmediğimiz sürece bu sorunların devam edeceği konusunda kaygılarım devam ediyor. Şimdi, sizden önce dinlediğimiz Talat Şalk, Reşat Petek Beyefendiler, bunlar eski savcılardı. Ben kendilerinde hâlâ yani bugün demokrasi havarisi kesilmiş olan -özellikle Reşat Petek Beyefendi yi televizyonlarda izliyorum günlercehâlen eski alışkanlıklarının sürdüğünü fark ettim ne yazık ki, böyle taraf olma ve bir şeyi aklarken öbür tarafı tamamen reddetmek gibi bir duygunun hâlâ sürdüğünü Çünkü o kadar büyük deneyim yaşamış insanların hiç olmazsa bundan ders çıkarması gerektiğini düşündüm. Şimdi, 12 Martta idamlar oldu, 60 ta idamlar oldu, 12 Martta bunun mübadele idamları oldu, karşılıklı idamlar oldu. 12 Eylülde Celal Bayar ın idam edilmesi için yaş konusundaki engelin nasıl aşıldığını anlattınız. 12 Eylülde Erdal Eren i asmak için yaş sorununu nasıl anlattığı hâlâ insanların yüreklerini kanatan ve hâlâ Türkiye de hukuku kanatan bir eylemdir. Şimdi, o süreçleri yaşadınız, avukat olarak yaşadınız. Kendiniz, hakkında da yazılan bir mektup, İlhan Cihaner davasıyla ilgili yazılan bir mektubun yayınıyla ilgili bir şikâyetinizden dolayı dava açıldı, yargılandınız. Yani, siz, 12 Mart sürecindeki avukatlığınızı, 12 Eylül sürecindeki avukatlığınızı düşündüğünüz zaman, 28 Şubat denilen süreçteki avukatlığınızı düşündüğünüz ve şimdi ileri demokrasi aşamasında bir hukuk sisteminin içinde olduğumuz veya olma yolunda olduğumuz süreçte yani uzun, elli yıllık bir meslek yaşamında bir farklılık görüyor musunuz ya da yani görmüyorsanız, biz bu darbelerin önlenmesi, gerçekten Türkiye nin bir hukuk devleti hâline gelmesi açısından ne gibi tedbirler alacağız ki bir daha bunlarla karşılaşmayalım? Buyurun Sayın Kazan, teşekkür ederim. TURGUT KAZAN Bunu zaten, şimdi zaten Başkan Kısa kes. dedi, bunu cevapladım aslında. Sizinle paylaşıyorum yani paylaşıyorum. O yüzden BAŞKAN Diğer konuğumuz beklediği için tabii ki Burada şöyle bir şey düşündüm yani bazen milletvekillerimizinki soru değil, yorum şeklinde, tartıştığımız konulara katkı sağlamak adına kendi görüşlerini açıklıyorlar. AHMET TOPTAŞ (Afyonkarahisar) Bir tespit yapıyoruz. TURGUT KAZAN Tabii, paylaşıyorum, paylaşıyorum. Ama ne yazık ki, ileri demokraside BAŞKAN Evet, o yüzden siz bir TURGUT KAZAN İleri demokraside -dedim ya- daha kötüsünü yaşıyoruz, yargı faaliyeti bakımından söylüyorum. Bu ileri demokraside, en bilinen davanın müdafiliğini yaparken o parmaklıkların içinde sanık oldum ve ben, elli yıllık deneyimli bir avukat, sanık oldum. Yani, bunu benimle ilgili olduğu için söylemekten mahcubiyet duyuyorum ama ne olur buradan bir ders çıkarın. Özel yetkili mahkeme olmaz, olamaz. Özel yetki demek -şimdi 10 uncu maddeyle verdiğiniz yetki de odur- keyfîliği getirir ve getirmiştir. Bizim atasözümüz ne der: Adama beylik vermişler, önce babasını asmış. İşte, Uzlaşma Komisyonunda onu söylemiştim: Yarın size de gelecek. diye. Efendim, bir son cümle... BAŞKAN Evet, son cümle. TURGUT KAZAN Brifingi sormuşsunuz, bu Komisyon değil ama. BAŞKAN Biz sorduk. TURGUT KAZAN Ben yani ben Hayır, belki öbür Komisyondu o yani. Ben, brifinge katılmayı, hiçbir biçimde aklımın almadığı bir şey olduğunu düşünüyorum, bunu da sizlerle paylaşmayı görev sayıyorum. Çünkü ben, o brifingi, 12 Eylül sıkıyönetiminde, Necdet Üruğ un İstanbul da nasıl yaptığını görmüştüm. Onun tekrarlandığını, ülke çapında tekrarlandığını görünce -yani burada dile getirilmiş, basına da yansıdı- ciddi şekilde mahcubiyet duydum. BAŞKAN Şimdi, şöyle bir TURGUT KAZAN O gün de mahcubiyet duymuştum ama. BAŞKAN Şimdi, tabii, o dönemin yüksek yargıçlarından kimisi Korktuğumuz için gittik, kimisi Çekindiğimiz için gittik. dedi. Korku insani bir duygu. Kimisi de TURGUT KAZAN Hayır, onu kabul etmem. BAŞKAN Kimisi de şöyle bir ifade de bulundu, Sabih Kanadoğlu Bey in ifadesiydi o: Ülkenin güvenliğini ilgilendiren önemli konularda -brifing bilgilendirme demektir- dolayısıyla, bizim bilgilendirilmemize yönelik yapılmış

12 Komisyon : Darbe(28 Şubat) Giriş :18.30 Tarih : 12/10/2012 Grup : Gökçen Sayfa : 12 toplantıya elbette giderim. dedi. Ben de onun üzerine şöyle bir soru yönelttim: Devletin güvenliğinden sorumlu olan makam Genelkurmay Başkanlığı, Başbakanlığa bağlıdır. Bugün eğer Başbakan yargı mensuplarını davet edip bir brifing verse katılır mısınız? dedim, Ona da katılırım. dedi. Ve biz, cevabınızı bu şekilde aldık, biz, bu şekilde bağımsız... TURGUT KAZAN Anladım. Yargının güvenlikle ilgili hiçbir görevi olamaz, onun görevi adalettir. BAŞKAN Güvenlikle ilgili herhangi bir genel tutum almalarını gerektirecek bir bilgilendirmenin asla ve kata gerekli olmadığını, kuvvetler ayrılığı prensibine aykırı olduğunu, bağımsız ve tarafsız yargıya yönelik böyle bir tutumun olamayacağını biz de ifade ettik kendisine ama görüşleriydi, burada bütün görüşleri serbestçe dile getiriyor. O yüzden çok teşekkür ediyoruz ve katılımınız, katkılarınız için sağ olun. TURGUT KAZAN Teşekkür ediyorum.