EVRİM DÜŞÜNCESİNİN GELİŞİMİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "EVRİM DÜŞÜNCESİNİN GELİŞİMİ"

Transkript

1 DARWİN VE SOSYAL BİLİMLER M. Asım Karaömerlioğlu 1859 İki başyapıtın yayımlandığı bir yıl. Karl Marx ın Ekonomi Politiğin Eleştrisine Katkı sıve Charles Darwin in Türlerin Kökeni. Marx ın yakın arkadaşı ve yoldaşı Wilhelm Liebknecht Türlerin Kökeni nin yayımlanmasının ardından Marx ile aylarca Darwin in teorileri dışında başka hiçbir konuyu konuşmadıklarını anlatır. 1 Etkileri bizim coğrafyamızda da derin olmuştur: Osmanlı aydınları arasında laik düşüncenin gelişiminde en büyük etki ve ilham kaynağı Darwin den gelir. 2 Sahiden de dünya tarihinde hiç kimse insana, hayata, zamana ve dünyamıza dair yerleşik düşünceleri Darwin kadar kökünden sarsmadı. Hiçbir teori Darwin in evrim teorisi kadar bu denli uzun süreli, bu denli yaygın ve şiddetli bir şekilde tartışılmaya devam etmiyor. Gün geçmiyor ki gazete ve dergilerde evrim teorisiyle ilgili paleontolojiden antropolojiye, biyolojiden psikolojiye birçok alanda bir araştırma, bir yorum çıkmasın Yılı Darwin in doğumunun 200, en önemli yapıtı Türlerin Kökeni nin yayımlanışının 150. yıldönümü. Dünyanın en saygın dergileri peşpese kapaklarında Darwin i anarak çıktı 2009 da. Belki şimdiden söylemesi çok erken, ama önümüzdeki yıllar hem doğa bilimlerinde, hem sosyal bilimlerde Darwinci teorinin inanılmaz bir yükselişine sahne olabilir. Bunun bir takım işaretleri de dört bir yandan gelmekte. Böylesi bir dönemde Birikim de de Darwin üzerine bir yazının çıkması hiç kuşkusuz çok önemli. Darwin in teorisi daha en başından son derece tehlikeli bir teori olarak algılandı. Tüm türlerin ortak bir atadan geldiğini, zaman içinde evrimleşerek farklılaştığını söyleyen bu dinamik teori 19. yüzyılın statükocu, muhafazakâr anlayışlarını doğrudan tehdit etti. Eğer türler bile değişebiliyorsa, sosyal düzenler, toplumsal hiyerarşiler hayli hayli değişebilirdi. Daha başından tehlikeli, aykırı ve devrimci bir teoriydi. Bu teori insanı doğanın ve hayatın merkezine koyan kutsal dinlerle ve abartılı bir hümanizm savunan seküler düşüncelerle de doğrudan çelişti. Evrim teorisine göre insan doğanın ve hayatın merkezi değil, olsa olsa onun bir parçasıydı sadece. Herşeyin bu dünyada insan için yaratıldığını ya da daha seküler bir tarzda söylendiği biçimiyle, herşeyin insan için olması gerektiğini düşünenlerce de haliyle tehlikeli ve gereksiz bir teori olarak görüldü.

2 19. Yüzyıl türlerin kökenine değil, daha çok toplumsal düzenlerin kökenlerine odaklanan bir yüzyıldı. 3 Hal böyle olunca evrimci düşünceler toplumsal düzen ve milliyetçilik tartışmalarının gölgesinde kaldı ve hatta kötü bir şekilde bu tartışmalar için seferber edildi. Özellikle insanlar ve toplumlar arasındaki hiyerarşinin doğasının genetik olduğunu iddia eden Sosyal Darwinist teoriler haklı olarak evrim teorisine yönelik derin bir kuşkuyu besledi. Öjeni (Eugenics), soykırım, etnik temizlik ve Adolf Hitler yüzünden evrim teorisi seküler ve sol aydınların yoğun antipatisini kazandı. Ayrıca çağ sömürgecilik ve milliyetçilik çağı olunca evrim teorisi de ayrımcı, ırkçı, dışlayıcı amaçlar için fazlasıyla suiistimal edildi. Ne var ki 20. yüzyılda DNA nın keşfiyle türlerin ve insanların paylaştıklarının farklılıklarından çok daha fazla olduğu gerçeği pek dikkate alınmadı, hatta bugün dahi alınmıyor. Oysa evrim teorisi sadece insanlar arasında değil, türler arasında da kardeşlik olduğunu aslında en radikal biçimde gösteren bir teori bugün. Evrim bilimi bir zamanlar ırkçılık için seferber edilmişken, bugün tam tersi bir konumlanış söz konusu. Statik bir doğa ve toplum anlayışının inatçı ve inançlı temsilcilerinin evrim teorisine karşı hasmane tavırlarını anlamak mümkün. Asıl ilginç olanı seküler aydınlarımızın bu konudaki korkuları, ilgisizlikleri ve cehaleti. Bu camiada yaygın tavır şöyle: mesele biyolojik evrim, örneğin gözün evrimi olunca, elbette ki evrim önemlidir, bilimseldir, ben biyolojiyi severim gibi tavır alınırken, davranışların da evrimsel temelleri olabileceği düşüncesine karşı yoğun direnç ve antipatiyi son derece militanca savunmaktan geri kalmıyorlar. Özellikle sosyal bilimlerde Darwin e karşı duyulan korku, nefret ve daha da önemlisi öğrenilmiş yok sayma çok yaygın, çok köklü bir tutum. 4 Çoğu her ne kadar ellerine Darwin in hiçbir yapıtını almamışlarsa da bu konu gündeme geldiğinde hemen ırkçılık kokusu alıveriyorlar, Sosyal Darwinizm diye bir etiket yapıştırıp her türlü Darwinci düşünce ile onu haksızca bir tutuyorlar. EVRİM DÜŞÜNCESİNİN GELİŞİMİ Aslına bakılırsa evrimci düşüncenin kökenleri Darwin den daha gerilere gidiyor. Ondan önce dedesi Erasmus Darwin, Lamarck, Diderot gibi düşünürler bütün varlıkların birbirinden türediğine dair düşünceler ortaya koymuşlardı. Ancak bunun hangi mekanizmalarla olduğu bilinmiyordu. Darwin 1830 larda Beagle isimli gemiyle yaptığı yolculukta, özellikle Galapagos adalarındaki gözlemlerinde, doğada neden bu kadar çok, bu kadar birbirine benzer, ama bu kadar da farklı tür olduğu sorusunu cevaplamaya çalıştı. Bu

3 adalarda neden birbirine benzeyen, ama değişik boyun uzunluklarına sahip kaplumbağalar vardı? Keza birbirlerine çok benzeyen ispinoz kuşları neden son derece farklı gagalara sahiptiler? Bu iki basit ve güzel sorudan dünya tarihindeki en radikal, en ilginç teorinin çıkacağını muhtemelen ilk başta kendisi de fark etmemişti. Cevabı yine basit ve güzeldi: Doğal Seçilim. Darwin Türlerin Kökeni ne insanların yüzlerce yıldır hayvanları seçerek onları nasıl başkalaştıklarının örneklerini vererek başlar. Eğer insanlar dünya tarihi açısından çok kısa bir sürede kendi elleriyle hayvanları bu kadar derinden değiştirebiliyorlarsa, örneğin insan sayesinde sayısız değişik köpek türünün ortaya çıkması gibi, milyonlarca yılda doğanın neler yapabileceğini hayal etmek zor değildi. Doğal Seçilim teorisi doğaya adapte olanların seçildiğini ve tedrici bir şekilde 5 bu süreçte yeni türlerin doğduğunu, bazı türlerin de yok olduğunu vurguluyordu. Ancak Darwin in teorisinin çok büyük bir de açmazı vardı: Bu doğal seçilim mekanizmasının yeni nesillere nasıl aktarıldığı konusunda hemen hiçbir fikri yoktu. Türlerin Kökeni nde gelecek nesil bilim insanlarının bu sorunu çözeceğini ve teorisini tamamlayacağını umduğunu yazdı. Darwin Mendel in teorilerinden haberdar değildi ve genetik diye bir bilim henüz ortada yoktu. Bu büyük açmaz evrim teorisinin 20. yüzyılın başına kadar bilimsel camiada etkisini ciddi biçimde sınırladı. Doğal seçilim teorisinin güçlenmesi ve bilimlerde yaygınlaşması için 1930 ların sonlarını beklemek gerekti. Özellikle Ronald Fisher in istatistik ve matematiksel modelleriyle genetikteki gelişmeler Modern Sentez diye bilinen düşünce akımı ile evrim teorisinin bilimsel temelinin pekişmesini gündeme getirdi de Watson ve Crick in DNA nın yapısının analiziyle evrim olgusu hiçbir kuşkuya yer bırakmayacak biçimde somut anlamda doğrulandı. Nasıl ki dünyanın yuvarlaklığı Galileo için soyut bir tartışma idiyse ve uzaydan çekilen bir fotograf artık hiçbir şekilde dünyanın düz olduğunu savunmayı olanaksız hale getirmişse, DNA üzerine çalışmalar evrim teorisi üzerinde benzer bir etki yaptı. Benzer canlıların benzer DNA yapılarının olduğunun ortaya konulması, hatta giderek hangi canlının hangisiyle akraba olduğunun DNA üzerinden anlaşılması, Darwin in teorisinin adeta ete kemiğe bürünmesiydi. Bugün biliniyor ki evrim bir gerçekliktir. Somut, tarihsel, ampirik bir olgudur. Evrimin hangi mekanizmalarla ve nasıl gerçekleştiği ise evrim teorisinin çalışma alanıdır. Evrimin sadece bir teori olduğu demagojisini yapanlar hem bu gerçeğin farkında değiller, hem de bilimlerde teorinin ne demek olduğu konusunda en ufak bir bilgileri yok. Evrim teorisinin

4 bilimselliğine vurgu yapıldığında sanki herşey 19. yüzyıl positivizmi bağlamında tartışılıyormuşcasına bilim budalalığı yaftaları yapıştırılabiliniyor. Bugün özellikle biyoloji ve genetik gibi disiplinleri evrim teorisi olmadan düşünmek mümkün bile değil. Tıptaki en büyük dönüşümlerden birisine namzet olan kök hücre çalışmaları da öyle. Günümüz tıbbında her geçen gün evrim teorisinin öngörülerine dayalı başarılı çalışmalara imza atılıyor. HIV gibi virüsler son derece hızlı değiştiklerinden real time (gercek zamanlı) evrimi onlar üzerinde gözlemlemek mümkün ve evrim teorisinin verdiği öngörüler olmasa HIV çalışmalarında yol almak mümkün olmazdı. Psikoloji, iktisat ve antropoloji gibi disiplinler giderek daha fazla evrim teorisini içselleştirmekteler. Türkiye gibi birkaç ülke dışında evrim genel kabul görüyor, İran ve Vatikan da bile bu konuda öyle büyük bir tartışma yok! Türkiye nin bu konuda neden bu kadar muhafazakar olduğu üzerinde düşünülmesi gereken bir vaka. TEORİNİN SUİİSTİMALİ: SOSYAL DARWİNİZM Doğa bilimlerinde evrim teorisi 150 yıllık savaşımı büyük ölçüde kazandı. Evrimin mekanizmaları, hızı, biçimi gibi mevzular elbette hala tartışılıyor. Asıl sorun tarihsel olarak sosyal alanda yaşandı. Her büyük düşünürün başına geldiği gibi hemen herkes Darwin de birşeyler buldu. 19. Yüzyılın ikinci yarısından İkinci Dünya Savaşı na kadar Sosyal Darwinizm denilen akım hem etkiliydi, hem de son derece tehlikeli bazı kötü ideolojilerin bayraktarlığında kullanıldı. Bu akım bilindiği gibi Herbert Spencer tarafından geliştirilmişti ve Darwin den önce de oldukça yaygınlığı olan bir fikir akımıydı. Spencer in asıl etkilendiği düşünür Lamarck idi. Gerçi unutmamak gerekir ki Darwin in kendisi de zamanının bir ürünüydü ve 19. yüzyıl Viktorya dönemi İngiltere sinin birçok önyargısını onda da bulmak mümkündü. Spencer in güçlü olanın ayakta kalması diye özetleyebileceğimiz teorisi toplumsal düzenlerdeki eşitsizlikleri ve hiyerarşileri doğallığı üzerinden meşrulaştırmaktaydı. Çağ makine, rekabet, imparatorluk, sömürgecilik, Laissez Faire ve ilerleme çağıydı. 6 Burjuvazinin gelişimiyle statik doğa ve toplum anlayışı yerini dinamik ve değişken anlayışlara yavaş yavaş bırakmaya başladı. Aslına bakılırsa yükselen burjuvazinin Sosyal Darwinist düşünceyi benimsemesi Darwin in düşüncelerinin genel kabul görmesine, popülerleşmesine de yaradı. 7 Kaldı ki sosyalistlerin de çoğu Darwin in düşüncelerini hararetle desteklemekteydi. Marx değişim ve dine karşı olan tutumu yüzünden ve kaçınılmaz ilerleme

5 düşüncesine sempatisinden dolayı, ki aslında Darwin de ilerleme düşüncesi yoktur, onun düşüncelerini desteklemekle beraber rekabet ve insan beyninin de evrimin bir sonucu olduğu düşüncesine karşıydı. 8 Gerek liberaller, gerek sosyalistler kendi dünya görüşlerinin doğa tarihi ve doğa yasaları tarafından kanıtlandığını düşünmekteydiler. Eğer doğada ve toplumlarda sabit bir düzen yoksa, süreçler dinamik ve değişken ise, o halde toplumsal düzenin nasıl oluşturulacağı ve meşrulaştırılacağı meselesi merkezî bir önem kazandı. William Graham Sumner gibiler, zenginlerle yoksullar arasındaki gelir dağılımını iyileştirmeye doğal dengeyi bozacağı ve ilerlemeyi engelleyeceği nedeniyle karşı çıkıyorlardı. Kapitalist rekabet doğadaki rekabet gibi doğaldı. İngiliz emperyalist hegemonyası da bu doğallık üzerinden dolayımlanan bir meşrulaştırma söyleminden nemalanmaktaydı. Irkların bir diğerine üstünlüğü de elbette bu sahnede yerini alacaktı! Sosyal Darwinizm in asıl güçlü olduğu yer Almanya ydı. Ernst Haeckel Sosyal Darwinist düşünceyi popülerleştirdi, yaygınlaştırdı. Osmanlı aydınları da Darwinizmi büyük ölçüde Haeckel üzerinden öğrenmişlerdi. 9 Kainatın Sırları adlı kitabı yirmi dile çevrildi. Haeckel Doğal durumun toplumsal durumlar için de örnek teşkil ettiğini düşünüyordu. Daha sonraları doğal olan olması gereken ve meşru olandır diye özetleyebileceğimiz Naturalist Fallacy yi Haeckel de görmek mümkündü. Sosyal Darwinist düşüncelerin doruğa çıkması Öjeni (Eugenics) hareketiyle gündeme geldi. Darwin in kuzeni Galton 1883 de öjeni terimini icat etmiş ve bu kelimeyle insanların daha doğarken güçlü ya da güçsüz olduklarına vurgu yapmıştı. 10 Öjeni ırkın biyolojik arındırılması, güçlendirilmesiyle ilişkili bir hareketti. 11 En gelişmiş şeklini ABD de, sonra, ilginçtir, İskandinavya da buldu. Özellikle Birinci Dünya Savaşı nın getirdiği sosyal meseleler bu hareketin yaygınlaşmasına ortam sağladı. Savaş bütün ülkelerde nüfus sorununu gündeme getirmiş, neslin iyileştirilmesi ve nüfusun artırılması, Türkiye dahil, hemen her ülkede devletlerin ve orta sınıfların üzerinde önemle durduğu bir konu olmuştu. Ayrıca yoksulların zenginlerden daha çok çocuk yapması bu orta sınıf reformcuların üzerinde önemle ve hararetle kafa yordukları bir konuydu. Adeta doğal seçilim kendi başına bırakıldığında güçsüzlerin ve zayıfların daha fazla üremesine yol açmaktaydı. Öjenistler zenginleri daha fazla çocuk yapmaya, yoksulları ve zayıf grupları da çocuk yapmamaya yönelik çalışmalar

6 içine girdiler. İki savaş arası birçok ülkede görülen ve bazı toplumsal kesimlerin kısırlaştırılmasına kadar giden bu süreç Hitler Almanya sında doruğa çıktı. Keza 1920 lerde Sovyetler Birliği nde Stalin in bir dönem gözdesi Lysenko gibi şarlatanlar proleter bilim adına biyolojide olmadık saçmalıklara imza atıp, neredeyse Sovyet tarımının yokoluşuna yol açtılar. SOSYAL BİLİMLERİN DİRENİŞİ İnsanın Biricikliği, Sosyalin Başatlığı Sosyal Darwinizm in kirli tarihi yüzünden sosyal bilimlerde evrim teorisine 20. yüzyılda son derece kuşkulu bakıldı. Ama bu haklı tepkiye ilaveten sosyal bilimlerin köşetaşlarını oluşturan bir takım varsayım ve yaklaşımların ve yaşanan çağın ruhunun da bu uzak durmada rol oynadığı açıktır. Bunların bazılarına detaylı bakmakta fayda var. Bu varsayımlarından en dikkate değer olanlarından biri insanın diğer hayvanlardan esasen çok farklı, nevi şahsına münhasır, özel bir tür olduğu düşüncesiydi. İnsanın biyolojik özelliklerinden ziyade asıl olarak sosyal ve kültürel bir varlık olduğu varsayılıyordu. Bu başat ve yaygın varsayım bir yandan tarihsel bir takım gelişmelerle, diğer yandan da buna uygun düşen entelektüel bir temelden besleniyordu. Tarihsel gelişmelerden kastettiğim özellikle 19. yüzyıldan itibaren sosyalle doğal olanın birbirlerinden giderek farklılaşması, ayrışması ve adeta özerk alanlar haline gelmesinin altında yatan tarihsel dinamiklerdi. Entelektüel temelini ise insanın diğer türlerden farklı, nevi şahsına münhasır, biricik, (unique) bir tür olması fikri oluşturuyordu. Tarihsel gelişmelerin etkisi ile başlayalım. Aslında kökenleri onbin yıl önceki tarım devrimine gitse de, özellikle 19. yüzyılda Sanayi Devrimi ile insanın doğayı değiştirmesinin ve onu kontrol altına almasının büyüklüğü ve derinliği akıl almaz boyutlara ulaştı. İnsanoğlunun adeta hemen herşeyi yapması mümkünmüş gibi görünüyordu. Barajlarla nehirler evcilleştiriliyor, yeni enerji kaynakları bulunuyor, siyasal sistemler kökünden değiştiriliyor, maddeye yeni bir tarz ve ruh vererek bambaşka bir ekonomik gelişme sağlanıyor, tüketim toplumlarının altyapısı oluşturuluyor, tarımda yeni teknolojiler gündeme geliyor, tıpta sanki her hastalık zamanla birbir ortadan kaldırılabilirmiş gibi düşünülüyordu. Daha keşfedilebilecek çok petrol sahası, tarıma açılabilecek çok alan,

7 kurulabilecek çok fabrika, yakılabilecek cok orman, soyu tüketilebilecek çok sayıda hayvan ve bitki var gibiydi. İnsanoğlunun doğaya hakim olma mücadelesindeki performansına bakıldığında bütün bu göz kamaştırıcı gelişmeler sosyal olanın sınırsızlığı ve herşeye kadir olduğu fikrini güçlendirdi. Doğal alanın daha şimdiden üzerinde ciddi bir hegemonya kurulabilen alan olduğu ve de neredeyse hiç değişmediği varsayıldığı için, sanki asıl herşeyi belirleyenin sosyal dinamikler olduğu izlenimi doğdu. Dünya kaynaklarının sınırlı olabileceği düşüncesi henüz pek kimsenin aklına gelmiyor, Adam Smith den Karl Marx a kadar hemen herkes kaynakların sınırsız olduğu önkabülünden hareketle ekonomik, siyasal ve sosyal teorilerini inşa ediyorlardı. Hemen hemen bütün modern medeniyetlerin, ama özellikle de Batı medeniyetinin, ekonomik, sosyal ve felsefi altyapısı dünya kaynaklarının sonsuz oldugu inancı üzerine temellenmişti! Doğanın sınırları yerine toplumsal ilişkilerin yapısı ön plandaydı ve bunlar birbirlerinden ayrı şeylermiş gibi bir izlenim giderek güçleniyordu. Bu izlenimin ekonomik ve sosyal statü boyutu da vardı elbette. Giderek daha kalabalık gruplar halinde yaşayan insanlar şehirlere akın etmeye başlayıp, bir grup insan diğerini manipüle ederek ekonomik kazanç ve sosyal statü sağlayabiliyordu. Sosyal statü kendinizin değil, ancak başkalarının size verebileceği bir sosyal güç olduğu, ve sosyal statüyü elinde tutanların iktidarı da elinde bulundurmaları bir vaka olduğu için, sosyal alandaki mücadeleler iyice kızıştı ve önem kazandı. Hal böyle olunca da Durkheim gibiler sosyal olanın ancak sosyal ile açıklanabileceğini düşündüler. 12 Sosyal ve doğal olanın bir bütünün farklı veçheleri olduğu düşüncesine pek kimsenin prim verdiğini söylemek zor. Ne de olsa henüz iklimin sabit, diğer canlı türlerinin yokoluşunun da ciddi bir tehlike olarak algılan(a)madığı yıllardı. Solcusundan sağcısına, dini bütünlerden seküler hümanistlere kadar hemen herkes asıl meselelerin sosyal alanda tezahür ettiği yanılsamasını paylaştı. Önerdikleri alternatifler farklı olmakla beraber, paylaşılan ana eksen ortaktı! Sosyal olanın yükselişinde rol oynayan bu göz kamaştırıcı tarihsel ve sosyal dinamiklerin yanısıra, sosyal bilimlerde yaygın olan entelektüel varsayımlar da yukarıda bahsedilen doğal ile sosyal alan arasındaki yapay ayrışmada etkili oldu. Sosyal alan üzerine kafa yoranların önemli bir kısmı insanın biyolojik bir varlık olduğunu haliyle kabul etmekle birlikte, biyolojik özelliklerin insanda pek de önemli olmadığı, çünkü insanın nevi şahsına münhasır bir tür olduğu vurgulanıyordu. Bu görüşün dayanağı insandan başka hayvanlarda pek

8 görülmediği varsayılan bir özelliğin olmasıydı: zekâ. İnsan zekâsı ile doğanın ve biyolojinin demir yasalarının dışına çıkabilir, istediği şeyleri yapmaya muktedir olabilirdi. Ayrıca insan yine nevi şahsına münhasıran başka hayvanlardan farklı olarak bir ruha, bir psikolojiye, bir bilince sahip olabilmiş, hepsinden önemlisi de bir kültür yaratabilmişti. Biyoloji ve fizyolojisinde hayvan olan insan bu yolla onlardan kendisini ayrıştırmayı başarabilmişti. Mantık böyle kuruluyordu. Biricik olmanın (uniqueness) şu an varolan bütün türlerin ortak özelliği olduğunu ıskalayan 13, ve birçok hayvan türünün insan kadar gelişmemiş de olsa kültüre, zekâya sahip olduğunu gözden kaçıran bu düşünce biçimi sosyal bilimlerde bugün de egemen olan yaklaşımdır. 14 Bir Tabula Rasa Olarak İnsan Beyni John Locke dan beri sosyal bilimlerde başatlığını koruyan ve evrim teorisine sosyal bilimlerde olan direnişin merkezinde duran varsayımlardan bir tanesi de insan doğasının bir tabula Rasa (boş levha) olduğuydu. O adeta bir boş levhaydı; çevresel faktörler, eğitim, toplum ona ne verirse, insan doğası öyle oluşuyordu. Kolayca eğilip bükülebilen, istenildiği biçime sokulabilen, istenilen kalıba dökülebilen, özsel bir muhteviyatı olmayan bir şeydi insan doğası. Locke aristokrasinin siyasal felsefesinin temellerine bu görüş ile saldırırken, köleliğin de doğuştan gelen özelliklerle belirlenen bir durum olmadığını savunuyordu. İnsan deneyiminin sonsuzluğu Tabula Rasa fikri ile birleşiyor, doğuştan gelen özelliklere ve evrimleşmiş insan doğası fikrine set çekilmiş oluyordu. 15 Tabula Rasa fikri bir yandan da asil vahşi (noble savage) olgusu ile harmanlanıyordu. Bu görüşe göre doğada normal durumda herşey barışcıl, özbenliğinden yoksun, sorunsuz bir halde durmaya eğilim gösterirken, hırs, endişe, şiddet gibi eğilimler medeniyetin sonradan bizlere empoze ettiği, aslında özümüzde olmayan özellikler gibi algılanıyordu. Kökenleri Jean Jacques Rousseau ya kadar giden bu görüş 1920 lerde antropolog Margaret Mead in Samoa adasında yaptığı çalışmalarla doğruluğu bilimsel olarak kanıtlanmış gibi görünüyordu. Mead Samoa adasında ve halkında adeta cenneti bulmuş gibiydi. Bu adanın gençleri Amerikan akranlarının tersine şiddete, hırsa, cinsellikte kıskançlığa hemen hiç yeltenmiyorlar; barışcı, eşitlikçi, özgür aşkın sonuna kadar yaşandığı bir toplum oluşturuyorlardı. 16 Mead Samoa deneyiminden çıkarak bazı toplumların şiddete meyilli olup, diğerlerinin olmamasını haliyle Tabula Rasa fikrine yaslanarak açıkladı. İnsan

9 doğasında şiddet yoktu, toplumsal şartlar, eğitim, çevre gibi faktörler insanları şiddete eğilimli yapıyordu. Cinsellik gibi biyolojik temellerinin güçlü olduğundan pek az kuşku duyulan pratikler bile yaşanılan ortam tarafından, yani sosyal alan tarafından belirleniyorsa, demek ki insan doğası sahiden de bir Tabula Rasa olmalıydı. Bu düşüncenin sosyal bilimlerin derin temellerinde yatan ve hemen herşeyin sosyal bir inşa sürecinde oluşturulmuş bir kurgu olduğunu iddia eden sosyal konstrüktivizm ile nasıl iç içe geçtiğinin altını çizmekte fayda var. Daha sonra Samoa ya giden ve yılllarca orada çalışan antropolog Derek Freeman Margaret Mead in altı ay gibi bir sürede bir otelde kalarak yaptığı çalışmanın gerçekleri yansıtmadığı, mülakat yaptığı kişilerin kendisine doğru bilgi aktarmadığı yönündeki yıllar süren araştırması büyük bir yankı bulmasına rağmen Amerikan Antropoloji Derneği yönetimi oylama yaparak Mead in çalışmasının sağlam ve güvenilir olduğuna karar verdi, verebildi! 20. Yüzyılın ortalarından itibaren psikolojide John Watson ın davranışcılık ekolünün başat hale gelmesi de Tabula Rasa fikrini güçlendirmişti. Watson herhangi bir çocuğa istenilen herhangi bir yeteneği verebileceğini düşünüyordu. Her insan herşeyi öğrenebilir, her türlü yeteneği geliştirebilirdi. Doğuştan gelen özelliklerin bir belirleyiciliği yoktu, hatta onların kendisi de yoktu. Sosyal alan insan doğasının bütün özelliklerini kurup inşa edebilir gibi görünüyordu. Noam Chomsky nin dilbilim üzerine yaptığı çalışmalarla insanın dil yeteneğinin doğuştan gelen özelliklerle oluştuğunun ortaya atılmasından bugünlere insan doğası üzerine çalışmalarda ciddi mesafeler alındı. Bugün artık Tabula Rasa fikrini savunan ciddi bir bilim insanına rastlamak pek mümkün değil. Ayrıca bu varsayımın dünya diktatörleri için çok daha bereketli bir zemin oluşturduğu da aşikâr. Eğer insan zihni bir Tabula Rasa olsaydı, o zaman diktatörler ve iktidar odakları amaçlarına çok daha kolay ulaşırlardı. Tabula Rasa varsayımının ne kadar da totaliter düzenlere götürebilecek tehlikeli bir düşünce olduğunu sürekli hatırlamakta doğrusu çok büyük fayda var. EVRİM TEORİSİNİN EVRİMİ 1960 lı yıllardan beri evrim teorisi biyolojinin sınırlarından hızla diğer disiplinlere doğru genişledi. Evrimin daha önceleri alakasız görüldüğü

10 alanlarda yeni mevziler kazanıldı. Evrim teorisi daha çok bireysel düzeydeki ayakta kalmacı meselelerde yoğunlaşırken, toplumsal davranışlar ve özellikle de özveri gibi konuların açıklanmasında ciddi açmazlarla maluldu. Eğer ayakta kalmacı yaklaşımların bize öğrettiği doğruysa, insanlar birbirlerine neden yardım ediyorlardı? Dahası özveri, dayanışma, işbirliği gibi insanlar arasında oldukça yaygın olguları evrimsel olarak nasıl açıklamak gerekirdi? Bu konularda en onemli katkı William Hamilton ın 1964 yılında gündeme getirdiği soy seçilimi kavramıydı. Teorik evrim tartışmalarında çığır açıcı açılımlar getiren Hamilton a göre insan davranışlarının da evrimsel, biyolojik bir temeli vardı. Hamilton insanların genetik yakınlığı olan akrabalarına karşı daha bonkör, daha yardımsever olduklarını matematiksel modeller kullanarak gösterdi. 17 Örneğin, sıkça rastlanan bir olgu olarak hepsi birbirlerine akraba olan karınca ve arı sürülerinin gerektiğinde soylarının genetik çıkarı için kendilerini feda edebilmesi olgusunun böylece bilimsel açıklaması mümkün oldu. (Hayvanlar ve insanlar kendi çocuklarına ayırdıkları zamanı, enerjiyi, kaynakları başkaları için ayırmazlar.) Hamilton in genetik yakınlığın davranışları ve sosyal yapıyı biçimlendirmesindeki rolüne dair tezleri daha sonra 1975 de Edward Wilson tarafından Sosyobiyoloji kitabının yayımlanmasıyla son derece sert tartışmalara neden oldu. 18 Her ne kadar kitabının büyük bölümü biyoloji ile hayvan davranışları arasındaki ilişkiye ayrılmışsa da, muhalifleri meselenin insan davranışları boyutunu öne çıkardılar. Wilson a en büyük tepki insan doğasının asıl belirleyicisinin tarih ve sosyal yapı olduğunu vurgulayan Stephen Jay Gould gibi Harvard daki sol görüşlü kendi meslektaşlarından geldi. Wilson doğalla sosyal olanı birleştirmek gibi affedilmez bir günah işlemişti! 19 Evrim teorisine yöneltilen en büyük eleştirilerden bir başkası onun sanat ve ahlak gibi yanlızca kültürle açıklanabileceği varsayılan sadece insana özgü özellikleri açıklayamadığıdır. Bu sorun Darwin in kendisini de ciddi biçimde meşgul etmişti. Erkek tavuşkuşlarının o şatafatlı, renkli, gösterişci kuyrukları Darwin i çileden çıkartmıştı. Erkek tavuskuşlarının bu süsleri yırtıcılar karşısında savunma yeteneklerini azalttığı için onların hayatta kalmasına engel olup, ayrıca onların enerjilerinin büyük bölümünü bu süslerin geliştirilmesine hasretmelerini gerektirir. Böyle lüksler doğada neden vardı? Doğal seçilim bu süsleri açıklayamadığı için Darwin tüm teorisinin altının oyulduğunu düşündü. Tavuskuşları Darwin in teorisiyle adeta dalga geçiyorlardı! Onları her gördüğünde midesinde sancı hissetiğini yazdı. Darwin bu açmazı ancak son kitabı İnsanın Türeyişi nde aşabildi. En görkemli kuyruklar dişiler tarafından

11 tercih edildiği için, yani seksüel seçilim yüzünden, erkek tavuskuşları onları evrimsel olarak geliştirmişti. Darwin hayatının sonlarında seksüel seçilimin de en az doğal seçilim kadar önemli olduğunu ortaya koymuş, enerjisinin büyük bölümünü seksüel seçilime hasretmişti. Gerçekten de, birçok hayvan için neslin sürdürülmesi kendi yaşamlarından önde gelmektedir. Bir lüks gibi görünen süsler, seksüel seçilim için bir avantaj sağladığı ölçüde evrimsel teoride bir anlam ifade eder. Kuşların o nefis şarkıları tanrının insaların ruhunu okşamak için bahşettiği bir güzellik değil, erkeklerin dişileri baştan çıkarmak için kullandıkları bir araçtır. Dişi tercihinin evrimde oynadığı büyük rol Darwin için önemli bir açılım oldu. Ama kadınların tam anlamıyla insandan bile sayılmadıkları Viktoria dönemi Avrupa sında dişilerin tercihlerinin evrimin son derece önemli bir motoru olduğu düşüncesi zamanının çok ilerisinde bir düşünceydi. 20 Nasıl ki insanın doğanın merkezî ve ayrıcalıklı varlığı olduğu gibi binlerce yıllık köklü, başat ve yaygın bir zihniyetin kırılması tasavvur edilmesi güç bir düşünsel depreme yol açtıysa, erkeğin kaburgasından oluştuğu iddia edilen kadınların evrimsel süreçte çok kilit bir rol oynadıkları düşüncesi de binlerce yıllık bir inanışın temellerini dinamitleyecekti! Yaşadığımız 21. yüzyılın en büyük sosyolojik gelişmelerinden biri, belki de en önemlisi, olan kadın erkek ilişkilerinin derinden dönüşümü ancak Darwin in hediyesi seksüel seçilimle bilimsel temelleriyle anlaşılabilir, ama ne yazık ki bu konudaki derinlikli evrimsel çalışmaların başlaması ancak son yıllarda gündeme gelebilmiştir. Bazı araştırmacılara göre seksüel seçilim Darwin in uzun süre göz ardı edilip unutulmuş, ama en önemli katkısıdır. 21 Evrim teorisi yaygın ve yanlış bir şekilde daha çok rekabetçiliğe, bencilliğe vurgu yapan bir teori olarak algılanır. Oysa 1902 gibi çok erken bir tarihte ünlü anarşist ve bilim adamı Petr Kropotkin Karşılıklı Yardımlaşma: Evrimin bir Ögesi adlı kitabında hayvanların doğasında olan dayanışmacı, işbirliğine yatkın özelliklerin onların türlerinin gelişmesinde son derece önemli evrimsel bir rol oynadığına vurgu yapmıştı. 22 Sahiden de rekabetçilik kadar dayanışmacılığın da insan doğasında önemli bir yeri olduğuna dair yakın dönemlerde yapılmış birçok evrimsel çalışma bu konuda ufkumuzu genişletmiştir. Amotz ve Avishag Zahavi nin Handikap İlkesi 23 adlı eserinde inceledikleri Arabistan Yedikardeşleri kuşlarının davranışları bu açıdan oldukça aydınlatıcıdır. Gruplar halinde yaşayan bu kuşlar akraba olmayanlarla bile yiyeceklerini paylaşır, kamusal fayda için kendilerini feda eder, tüm çocuklara ortaklaşa bakar ve karşılıksız özveriye dayalı davranışlar geliştir ve adeta birer fazilet abidesidirler. Arabistan Yedikardeşlerinde en faziletli olanlar dişiler

12 tarafından en cazip kabul edildikleri için bireysel düzlemde biyolojik avantaj elde ettikleri gibi, bu süreç sonunda toplumsal bir fayda da sağlanır. Bireysel ve toplumsal çıkarları böylesine ince bir ustalıkla birleştiren bu kuşların modern siyaset teorisine sunabileceği açılımlar üzerine düşünmek lazım. 21. YÜZYIL İÇİN EVRİMSEL TEZLER 1) 21. Yüzyıl doğa ve sosyal bilimlerin birbirlerine daha çok yaklaşacakları, ikili karşıtlıklar üzerinden kurulmuş bir zihniyet dünyasından her düzeyde bütünleşmeye doğru gidileceği, ve bu bütünleşmeyi sağlayacak köprülerin büyük ölçüde evrim teorisi üzerinden kurulacağı bir yüzyıl olacaktır. 19. Yüzyıldan beri doğa ve sosyal bilimlerde dünyada egemen eğilim uzmanlaşma ve ayrışma yönünde olmuştu. Genetik ile çevresel, biyolojik ile kültürel, mantıksal ile içgüdüsel gibi çeşitli düzeylerde ikili karşıtlıklar üzerinden bir zihniyet dünyası oluşturuldu. Türkiye ve Batı üniversitelerinde doğa bilimleriyle sosyal bilimler arasında onyıllardır birbirlerinden çok ciddi bir uzaklaşma yaşandı. Hemen her konuda farklı davranan, birbirlerinin ne yaptığından pek haberdar olmayan adeta iki farklı ve kopuk bölmeye benzer bir görünüm ortaya çıktı. Oysa günümüz sorunlarının tek bir disiplinin altında incelenebilmesinin imkânsız olduğu her geçen gün daha iyi anlaşılıyor. Çok daha bütünleştirici bir vizyona ihtiyacımız var. Bugün artık bu ikili karşıtlıkların yapay karşıtlıklar olduğu giderek daha açık bir biçimde anlaşılmaktadır. İnsanoğlunun tarihi ile doğanın tarihi arasındaki bağlar da kurulmaktadır. 24 Uzayın derinliklerinde olan bitenler nasıl moleküler düzeydeki hareketlerle alakalandırılabiliniyorsa, mantıksal sandığımız birçok şeyin aslında aynı zamanda içgüdüsel, içgüdüsel sandığımız şeylerin de mantıksal olduğunu görebiliyoruz. İnsan ve diğer canlılar diye yaptığımız ayrımın bile sanıldığından çok daha yapay bir ayrım olduğu da daha fazla gözler önüne seriliyor. Böylesi bir bütünleşmeye doğru eğilim bence kaçınılmazdır ve daha da yerindedir. Bilimler arasında yaşanacak bu bütünleşmenin köprüsü kanımca her ikisi de evrim teorisinin merkezî bir rol oynadığı biyoloji ve psikoloji üzerinden gerçekleşecektir. 2) Dünya tarihinde binlerce yıldır ilk kez insanlığın bir tür olarak derin bir krizle karşı karşıya olması toplumsal ve siyasal düzeyde yepyeni küresel ve kozmik yaklaşımları gerektirmektedir.

13 Elimizdeki sosyal ve siyasal teoriler artık büyük ölçüde geçerliliğini yitirmiştir, çünkü bu teoriler tabiatıyla belirli bir zaman, mekân ve değişim temposunun izlerini taşırlar. Birçok açıdan yepyeni ilişkilerin akıllara durgunluk verecek tempoda hızlı değişerek yaşandığı bir dünyadayız. Elimizdeki sosyal teorilerin çoğu ağırlıklı olarak insanlar arasındaki ilişkilerin hiyerarşik doğası ve özgürlük sorunsalı 25 üzerine bina edilmiştir. İşçiyle burjuva, köylüyle derebey, köleyle efendi, elitle halk ve bu gibi ikilikler üzerine temellenen çeşitli siyasal ve toplumsal projeler bir tür olarak insanlığın yokoluşu tehlikesi karşısında çok fazla anlamlı çözümler üretmekten uzaktır. Toplumsal eşitsizliklerin ve insanın dizginlenemez hırsı nedeniyle oluşan küresel iklim krizi ve canlı türlerinin insan tarafından soykırıma uğratılması dönüp bir tür olarak insanlığın kendisini tehdit eder hale gelmiştir. Onbinlerce yıllık evrim sonucu oluşan türlerin ortadan kaldırılması ekosistemleri her geçen gün çökertmekte, besin zincirini inanılmaz bir hızla değiştirmektedir. Besin zincirinin orasıyla burasıyla oynamanın gelecekte ne tür olası krizler getireceğini ise hiç kimsenin kestirebilmesi mümkün değildir. Finansal piyasaların bile öngörülemediği hatırlanırsa, bundan kat be kat daha büyük ve karmaşık ekosistemlerinin çöküşünün getireceği belirsizliklerin içinden çıkılamayak büyük sorunları beraberinde getireceği aşikârdır. 21. Yüzyılın geride kalan ilk on yılında göze çarpan en çarpıcı olgulardan biri hiç kuşkusuz buzulların erimesi ve dünyanın fiziksel kaynaklarının alarm verici ölçülerde tükenişidir. Bu tür sorunların çözümleri millî ve bölgesel çözümler olamaz, bu sorunlar doğası gereği küresel olduğu için milliyetçilik gibi ideolojilerin de günleri sayılıdır. Geçmişteki felaketler daha çok sadece yoksulları vururken, bu tür kozmik sorunlardan hiç kimse azade değildir, artık üst sınıflar için de kaçılabilecek adacıklar yoktur. Bu anlamda ilk kez insanlığın ortak geleceği için evrenselci siyasal ve toplumsal projelerin yolu açılmıştır. Yeni çözümler kaynağını ahlakî ve ideolojik tercihlerden değil, zorunluluktan alacaktır. Özveri, dayanışma, işbirliği gibi olgular sadece ahlakî ve ideolojik tercih meselesi değil, tüm insanlığın çıkarına olduğu için asıl değerli olacaktır. Böylesi küresel bir çıkar için mücadele salt kişisel, ahlakî ve ideolojik tercihlerden çok daha sahici, çok daha yaratıcı, çok daha sürdürülebilir çözümler üretilmesinin yolunu açacaktır. Bu sürece paralel olarak da insanlık uluslarüstü siyasal, ekonomik ve ekolojik örgütlenmelere gitmek zorunda kalacaktır Krizi dahi bu yöndeki gelişmeleri şimdiden hızlandırmıştır.

14 Sosyal bilimlerde son yılların hegemonik söylemi postmodernizmin meta teorilere karşı topyekün saldırısı kozmik meselelerde pratikte dinler dışında bütün meta teorilerin ortadan kaldırılmasına yaradı. 26 Öte yandan onlarca yıldır bilimcilik yaftasıyla bilimlere ucuz biçimde saldırılması çağımızın en karakteristik hallerinden biri olduğuna inandığım çok derin bir akıl tutulmasının başlıca nedenlerinden biridir. 3) Biyoloji ve genetik gibi evrim teorisinin kilit önem taşıdığı bilimler önümüzdeki süreçte gündelik hayattan sanata, tıptan tarıma, üretimden tüketime kadar hemen her alanda son derece belirleyici olacaktır ve zaten şimdiden de olmaktadır. Bilimlerde 19. yüzyıl kimyanın, 20. yüzyıl ise fiziğin altın yılları oldu. Yeni yüzyıl hiç şüphesiz biyoloji ve genetiğin yüzyılı olacaktır. GDO, kök hücre, gen tedavisi, yeni üreme teknolojileri, Human Genome Project gibi konuların günümüz dünyasındaki önemi bu gerçeği doğrulamaktadır. Ayrıca gün geçmiyor ki gazetelerde insan davranışlarının ve hastalıkların genetik kökenlerine vurgu yapan haberler çıkmasın. Charles Darwin Türlerin Kökeni nde psikoloji biliminin de yeni bir temel üzerinden kurulacağını söylerken evrimin burada oynayacağı rolün önemine dikkati çekmişti. Keza sanatın, müziğin, mizahın, ahlakın ve hatta dinin evrimsel açıklamaları giderek daha fazla bilim insanının ilgi alanına girmektedir. 27 Genelde bilimin, özelde evrimsel psikolojinin, bu kurtarılmış bölgelere girişine karşı ciddi tepkiler ve direnişler söz konusu olsa da bu süreç bütün hızıyla devam edecektir. Aşk gibi eskiden sadece şairlerin ve edebiyatçıların tekelinde olan konular giderek bilimin alanına girmektedir. Bu konular sadece Elif Şafak a bırakılamayacak kadar da önemli konulardır. Aşk gibi, ahlak gibi, sanat gibi olgu ve faaliyetlerin bilimsel temelleri olması onların güzelliğini örselemez. Çiçeklerin zarafetinin ve nefis kokularının polenlerini yayarak kendi üremelerini sağlamak için böcekleri cezb etme amacıyla evrimleştiğini bilimsel olarak bilmemiz, onların güzelliğinden birşey kaybettirmez! Biyoloji ve genetiğin bu denli önem kazanması aynı zamanda bu iki disiplinin de insanlık adına büyük tehlikeler barındırabileceği gerçeğini gözden uzak tutmamalıdır. Nasıl ki atom bombası atom fiziğinin gelişmesinin bir sonucu olup insanlığın başına çok ciddi tehlikeler açmışsa, biyoloji ve genetikteki

15 gelişmeler de her alanda inanılmaz büyük tehlikeleri gündeme getirebilir. Çocuklarını daha iyi okullarda okutabilmek adına birçok fedakârlıkta bulunan aileler genetik sayesinde çocuklarına arzu edilir fiziksel ve zihinsel özellikler için kimbilir neler yapmazlar! Önümüzdeki onyıllarda eskiden büyük ölçüde ekonomik avantajlar üzerinden yürüyen bir sınıfsal ayrışma çok daha tehlikeli bir biyolojik ayrışmayı bile gündeme getirebilir ki bu korkunç senaryonunun kuvveden fiile geçebilmesi için gereken genetik bilgi, birikim ve pratik hali hazırda mevcuttur. Ama böylesi tehlikeli potansiyellerin olması sosyal bilimcilerin bu konulara alerji duyup uzak durmasını getirmemelidir! Bilâkis sırf bu yüzden dahi olsa bu tür konuları daha da iyi bilmeleri son derece elzemdir. 4) Nietzsche den Foucault ya, Marx dan feministlere merkezî bir problematik teşkil eden iktidar hırsının kökenleri ve kaynakları ancak evrimsel teori bağlamında anlaşılabilir. Nietzsche nin merkezî kavramı iktidar hırsı (will to power) onun Darwin den esinlenerek geliştirdiği bir kavramdı. Hem Nietzsche, hem Foucault iktidar meselesini enine boyuna incelediler, tasvir ettiler, ama iktidar hırsının kökenleri ve kaynakları hakkında aslında pek birşey söylemediler. İnsan doğasının en temel güdülerinden biri olan iktidar hırsı yüzbinlerce yıllık insan evriminin bir sonucu olmalıdır. Eğer iktidar hırsının kökenleri ve kaynağı muhtemelen insanlar arasındaki işbölümünün bir sonucu olarak evrimleşmişse, iktidar hırsı gibi en temel güdülerimizin birçoğunun temellerinin de bu işbölümünün doğasında mevcut olması gerekir. Adam Smith gibi siyasal iktisatçılar haklı olarak insanlar arasındaki işbölümünün varolabilmesi için insan topluluklarının belirli bir sayı eşiğini geçmesi gerektiğini söylemişlerdi. Birkaç yüz kişiden oluşan bir toplulukta işbölümü gelişemezdi, çünkü işbölümüyle oluşacak faydayı sürdürülebilir kılacak büyüklükte toplumlar oluşmamıştı. O nedenle onbinlerce yıl boyunca atalarımız arasındaki en temel ve yegâne işbölümü erkekle kadın arasındaki cinsel işbölümünden ibaret kaldı. Böylece insan doğasının ve psikolojisinin evrimi yüzbinlerce yıl boyunca ağırlıklı olarak cinsel işbölümünden kaynaklanan güdüler etrafında şekillenmiş olsa gerektir. Hal böyle olunca da iktidar hırsı da asıl olarak ancak Darwin in seksüel seçilim kavramıyla ilişkili analiz edilebilir. Ünlü milyarder Onasis kadınlar olmasaydı paranın hiçbir anlamı olmazdı derken belki farkında olmadan böylesi bir evrimsel gerçekliğe işaret ediyordu. Eğer meseleye böyle

16 bakabilirsek iktidar hırsının modern biçimlerinin de Pleistosen dönemde atalarımızın evrimleştirdiği bu psikolojik dürtü üzerinden temellendiği sonucuna varabilir, bu hırsın dizginlenebilmesi için daha gerçekçi toplumsal projeler üretebiliriz. 5) Kapitalizm iktidar hırsının modern zamanlardaki ete kemiğe bürünüşüdür ve sanki herşeyin sorumlusuymuş gibi tartışılması aslında bir yanılsamadır. Kapitalizm esas olarak sermayenin hareketi üzerine bina edilmiş bir sosyal sistem olarak analiz edilegeldi. Örnegin Marx ın Das Kapital i böylesi bir analizin parlak bir örneğidir. Ancak bu analiz kapitalizmin doğasını anlamak için faydalı olmakla birlikte aynı zamanda son derece yetersizdir. Sermayenin hareketi ve sürekli genişleyen doğasının altında yatan güdü daha çok kâr etmektir, ama kâr ve ekonomik kazanç derindeki amaç değildir, sisteme asıl ruhunu veren, onun devinimini sağlayan iktidar hırsının tatminidir. Bill Gates için para kazanmak amaç değildir, şu an bütün işlerini durdursa bile Gates ailesi onyıllarca dünyanın en zenginlerinden birisi olmaya devam edecektir. Asıl mesele rakiplerinden daha güçlü olmaktır! Para ve sermaye, iktidar ve sosyal statü için bir araç olması anlamında önemlidir, kendi başına önemli değildir. Sol düşüncede ağırlıklı olarak kapitalizmin insanları açgözlü, hırslı, iktidar düşkünü yaptığına inanılır. Bir başka deyişle, agresyon ve iktidar hırsı gibi evrimsel psikolojik güdülerin kapitalizmin sosyal düzlemdeki yansımaları, kurguları olduğuna inanılır. Yukarıda açıklamaya çalıştığım mantık böylece tersine çevrilir. Yaygın kanının aksine, kapitalizm agresyonu, iktidar hırsını yaratmaz, zaten varolan bu güdüleri alır, kullanır, şiddetlendirir, paraya çevirir; ama onları kapitalizm yaratmaz! Bir metaforla ifade etmek gerekirse, Hollywood cinsel güdüleri yaratmaz; onları alır, kullanır, deforme eder, üzerinden para kazanır, ama o güdüleri Hollywood yaratmaz! Hem yeryüzü kaynaklarının, hem de rekabetin doğal sınırlarına yaklaşıldığından kapitalizm yakın bir gelecekte tarihinin en büyük sınavlarından biriyle karşı karşıya kalacaktır. Sömürü ilişkilerine dayandığı için değil, ki öyledir, dünya kaynaklarını müsrif bir şekilde kullanarak insanlığın bir tür olarak ortadan kaldırılmasına yol açacağı için kitlesel ve derin bir muhalefetle karşılaşacaktır. Kanımca bu büyük uyanış zannedildiğinden çok daha hızlı gerçekleşecektir. 28

17 6) Son otuz kırk yıldır fetişleştirilmiş bir kültür kavramı ekseninde salt özgürlükçü, farklılıkları öne çıkaran ve siyaseten doğrucu siyasal akımlar farkında olmadan farklı tür bir ırkçılığın, kültürel ırkçılığın, zemininin oluşturulmasına muazzam katkıda bulundular. Uzun yıllar sanat, müzik, ahlak, gösterişsel tüketim gibi olgular kültürle açıklandı. Tarihsel materyalizmin sahici eksiklikleri, açmazları kültür kartının her yerde bir joker gibi kullanımasıyla aşılmaya çalışıldı. Çok-kültürlülük ve kimlik merkezli siyasal akımların gelişmesiyle de kültür adeta fetişleştirildi. Ayrıca şöyle bir yaygın inanç oluştu: Bilim birçok şeyi açıklasa da iyi, güzel ve doğru ya da aşk gibi kavramları asla açıklayamazdı! Kültür öylesine fetişleştirildi ve herşeyi açıklayan o denli yaygın bir araca dönüştürüldü ki kendisi herşeyi açıklayan ama kendisini açıklamanın imkânsız olduğu bir durum ortaya çıktı. Oysa kültürel evrim ile biyolojik evrim derin tarihte birbirleriyle sıkı sıkıya bağlı gelişmiş süreçlerdir. Kültürün böylece fetişleştirilip mistik biçimde ayaklarının yerden kesilmesi tabiatıyla dinlerin yükselişine katkıda bulundu, çünkü kültürün en önemli kaynağının din olduğuna dair kanı son derece yaygın bir kanıdır. Günümüz ırkçılığı esas olarak kültürel ırkçılıktır, bu yalın gerçeği görmemiz lazım. Farklılıklar üzerine bolca vurgu yapıldığı; ırkçılığın, aşırı milliyetçiliğin, dinsel bağnazlığın kol gezdiği bir dünyada insan doğasından kaynaklanan ortaklıklarımızın öne çıkarılması bence bugün sosyal bilimlerin üzerinde düşünmesi gereken bir noktadır. İdeoloji, iyi ahlak, vicdan ve benzeri biraz da mistik kavramlar üzerinden bir şekilde herkesin kardeşliğini vurgulamaktansa, sivrisinekle bile yüzde otuz beş genetik ortaklığımız olduğu, ırk kavramını ahlaken ve ideolojik olarak lanetlemek kadar genetik olarak ırkın anlamsız bir kategori olduğunu vurgulamak son derece önemlidir, hatta daha önemlidir. Sadece bunun için bile Darwin i anmanın zamanıdır. Böylesi bir yıldönümünde tüm zamanların belki de bu en büyük düşünürünün kendi şiirsel ifadesiyle evrim üzerine söylediklerini ana dilinden aktararak onu son bir kez daha analım: There is grandeur in this view of life, with its several powers, having been originally breathed into a few forms or into one; and that, whilst this planet has gone cycling on according to the fixed law of gravity, from so simple a beginning endless forms most beautiful and most

18 wonderful have been, and are being, evolved. ( Kökenlerinde bir ya da birkaç biçimde hayat bulmuş farklı güçleriyle yaşama böylesi bir bakışta ihtişam vardır; ve işte bu gezegen yerçekiminin değişmez yasasıyla dönüp dururken, bu denli basit bir başlangıçtan bitmez tükenmez biçimler, hem de en güzelinden ve en harikuladesinden, evrile gelmiş ve hala evrilmeye devam etmektedir. ) Bkz. Diane B. Paul, Darwin, Social Darwinism and Eugenics, Cambridge Companion to Darwin (Londra, 2003), der. Jonathan Hodge and Gregory Radick içinde, s Bu konuda bkz. Atila Doğan, Osmanlı Aydınları ve Sosyal Darwinizm (İstanbul, 2006). 3 Bernd Baldus, Evolution, Agency and Sociology, Missing the Revolution: Darwinism for Social Scientists, der. Jerome H. Barkow içinde (Oxford, 2006), s Özellikle sosyolojinin bu öğrenilmiş cehaleti konusunda kapsamlı bir değerlendirme için bkz. Pierre L. van den Berghe, Why Most Sociologists Don't (and Won't) Think Evolutionarily, Sociological Forum, c. 5, no.2, 1990, s Evrimin tedrici değil, sıçramalı olduğuna dair klasik bir eser için bkz. Stephen J. Gould ve Niles Eldredge "Punctuated Equilibria: the Tempo and Mode of Evolution Reconsidered." Paleobiology 3, no.2, (1977), s Gregory Radick, Is the Theory of Natural Selection Independent of its History? Cambridge Companion to Darwin (Londra, 2003), der. Jonathan Hodge and Gregory Radick içinde, s Bkz. John Cartwright, Evolution and Human Behaviour (Londra, 2000), s Peter Singer, A Darwinian Left: Politics, Evolution and Cooperation (Londra, 1999), s Haeckel Osmanlı aydınları üzerinde de çok etkili olmuştu. Bkz Atila Doğan, Osmanlı Aydınları, s Diane B. Paul, s lerde Sabiha Sertel Resimli Ay dergisinde bazı grupların gerektiğinde kısırlaştırılabileceğini söylüyordu. Bkz. Sabiha Zekeriya, Çocuk Yapmak Kanunen Men Edilebilir mi? (Osmanlıca) Resimli Ay 5, no.57/9, Kasım 1928, s. 1. Türkiye de de oldukça yaygın olan Öjeni düşüncesi üzerine kapsamlı bir çalışma için bkz. Sanem Güvenç-Salgırlı, Eugenics as Science of the Social: A Case from 1930s Istanbul, yayımlanmamış doktora tezi, Binghamton Üniversitesi, Bkz Doyne Dawson The Question of Warfare, History and Theory 38, no. 4, (Aralık, 1999), s Pierre L. van den Berghe, Why Most Sociologists Don't (and Won't) Think Evolutionarily, s Hayvanların ve insanların bilişsel benzerlikleri tartışması için bkz. Frans B. M. de Waal, Darwin's Last Laugh, Nature 460, no. 175 (9 Temmuz 2009), s Bu konuda yazılmış en parlak eserlerden biri hiç kuşkusuz Steven Pinker ın The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature (New York: 2002) adlı eseridir. 16 Bkz. David Buss, Human Nature and Culture, An Evolutionary Psychological Perspective, Journal of Personality, 69, no.6, (Aralık, 2001), s William D. Hamilton, The Genetical Evolution of Social Behaviour I and II, Journal of Theoretical Biology 7, (1964) s ve s Bu konuda kapsamlı bir çalışma için bakınız Ullica Segerstrale, Evolutionary Explanation: Between Science and Values, Missing the Revolution: Darwinism for Social Scientists der. Jerome H. Barkow (Oxford, 2006) içinde, s Edward O. Wilson daha sonra bilimleri birleştirme hedefiyle yazdığı kapsamlı kitabı Consilience: The Unity of Knowledge (New York, 1998) da bu meseleyi derinlemesine ele aldı. 20 Bernd Baldus, Evolution, Agency and Sociology, Missing the Revolution: Darwinism for Social Scientists der. Jerome H. Barkow (Oxford, 2006) içinde, s Bu konuda derinlemesine bir ilginç ve provakatif çalışma için bakınız Geoffrey Miller, Sevişen Beyin (İstanbul: NTV Yayınları, 2010). 22 Petr Kropotkin, Karşılıklı Yardımlaşma, çev. Işık Ergüden, Deniz Güneri (İstanbul, 2009). Rekabetçi dünya görüşü yerine dayanışmacı bir biçimin neden Rusya da reddedildiğine dair Rusya nın özgüllükleri

19 üzerine bkz. Daniel Todes, Global Darwin: Contempt for Competition Nature 462, (5 Kasım 2009), s Amotz ve Avishag Zahavi, The Handicap Principle : a Missing Piece of Darwin's Puzzle (New York, 1999). 24 Bu konuda Birikim in bu sayısında Dipesh Chakrabarty nin Tarihin İklimi: Dört Tez, adlı makalesi son derece önemlidir. 25 Özgürlük sorunsalının değişen dünyada geldiği noktada ilginç tartışmalar için yine bkz. Chakrabarty nin aynı yazısı. 26 Bu konuda bkz. Jerome H. Barkow, Introduction: Sometimes the Bus Does Wait, Missing the Revolution: Darwinism for Social Scientists der. Jerome H. Barkow (Oxford, 2006) içinde, s Bkz. Josh McDermott, The Evolution of Music, Nature. 453, no. 7193, s ve Robert Wright, The Evolution of God (New York: 2009). 28 Bu bağlamda kapitalizmin geleceğine dair bakınız M. Asım Karaömerlioğlu, Büyük Uyanış, Radikal II, 28 Eylül 2008 ve 29 Charles Darwin, On the Origin of Species (Londra, 1859), s. 490.

Türkçe Ulusal Derlemi Sözcük Sıklıkları (ilk 1000)

Türkçe Ulusal Derlemi Sözcük Sıklıkları (ilk 1000) Türkçe Ulusal Derlemi Sözcük Sıklıkları (ilk 1000) 14.08.2014 SIRA SIKLIK SÖZCÜK TÜR AÇIKLAMA 1 1209785 bir DT Belirleyici 2 1004455 ve CJ Bağlaç 3 625335 bu PN Adıl 4 361061 da AV Belirteç 5 352249 de

Detaylı

SANAT FELSEFESİ. Sercan KALKAN Felsefe Öğretmeni

SANAT FELSEFESİ. Sercan KALKAN Felsefe Öğretmeni SANAT FELSEFESİ Sercan KALKAN Felsefe Öğretmeni Estetik güzel üzerine düşünme, onun ne olduğunu araştırma sanatıdır. A.G. Baumgarten SANATA FELSEFE İLE BAKMAK ESTETİK Estetik; güzelin ne olduğunu sorgulayan

Detaylı

Evrim Eğitiminde Engeller

Evrim Eğitiminde Engeller Evrim Eğitiminde Engeller 1 Sınıftaki kavram yanılgıları Serhat İrez Evrimsel bakış açısı olmadan biyoloji anlamsızdır. 2 Evrim teorisi biyolojinin en temel teorisidir çünkü yaşamın hem bütünlüğünü hem

Detaylı

Mirbad Kent Toplum Bilim Ve Tarih Araştırmaları Enstitüsü. Kadına Şiddet Raporu

Mirbad Kent Toplum Bilim Ve Tarih Araştırmaları Enstitüsü. Kadına Şiddet Raporu Mirbad Kent Toplum Bilim Ve Tarih Araştırmaları Enstitüsü Kadına Şiddet Raporu 1 MİRBAD KENT TOPLUM BİLİM VE TARİH ARAŞTIRMALARI ENSTİTÜSÜ KADINA ŞİDDET RAPORU BASIN BİLDİRİSİ KADIN SORUNU TÜM TOPLUMUN

Detaylı

ÜNİTE:1. Sanayi Sonrası Toplum: Daniel Bell ÜNİTE:2. Alain Touraine: Modernlik ve Demokrasi ÜNİTE:3. Postmodern Sosyal Teori ÜNİTE:4

ÜNİTE:1. Sanayi Sonrası Toplum: Daniel Bell ÜNİTE:2. Alain Touraine: Modernlik ve Demokrasi ÜNİTE:3. Postmodern Sosyal Teori ÜNİTE:4 ÜNİTE:1 Sanayi Sonrası Toplum: Daniel Bell ÜNİTE:2 Alain Touraine: Modernlik ve Demokrasi ÜNİTE:3 Postmodern Sosyal Teori ÜNİTE:4 Zygmunt Bauman: Modernlik ve Postmodernlik ÜNİTE:5 Tüketim Toplumu, Simülasyon

Detaylı

ULS344 - Milliyetçilik ve Azınlıklar. İlkçi Yaklaşımlar - Primordializm

ULS344 - Milliyetçilik ve Azınlıklar. İlkçi Yaklaşımlar - Primordializm ULS344 - Milliyetçilik ve Azınlıklar İlkçi Yaklaşımlar - Primordializm İlkçi ve Eskilci Yaklaşım Milliyetçilikten önce milletler İlkçilik (Primordialism) bir milliyetçilik kuram olmaktan ziyade milletlerin

Detaylı

ÜNİTE:1. Sosyolojiye Giriş ve Yöntemi ÜNİTE:2. Sosyolojinin Tarihsel Gelişimi ve Kuramsal Yaklaşımlar ÜNİTE:3. Kültür ve Kültürel Değişme ÜNİTE:4

ÜNİTE:1. Sosyolojiye Giriş ve Yöntemi ÜNİTE:2. Sosyolojinin Tarihsel Gelişimi ve Kuramsal Yaklaşımlar ÜNİTE:3. Kültür ve Kültürel Değişme ÜNİTE:4 ÜNİTE:1 Sosyolojiye Giriş ve Yöntemi ÜNİTE:2 Sosyolojinin Tarihsel Gelişimi ve Kuramsal Yaklaşımlar ÜNİTE:3 Kültür ve Kültürel Değişme ÜNİTE:4 Aile ve Toplumsal Gruplar ÜNİTE:5 1 Küreselleşme ve Ekonomi

Detaylı

Evrim Teorisine Giriş. Evrim çoğunluk tarafından yanlış bilinir, fakat bu durum herkesin evrim hakkında bir fikri olmasını engellemez.

Evrim Teorisine Giriş. Evrim çoğunluk tarafından yanlış bilinir, fakat bu durum herkesin evrim hakkında bir fikri olmasını engellemez. Evrim Teorisine Giriş Evrim çoğunluk tarafından yanlış bilinir, fakat bu durum herkesin evrim hakkında bir fikri olmasını engellemez. Yeterince araştırmadan, yalnızca bir tanım duyarak yapılan yorumları

Detaylı

21.10.2009. KIŞILIK KURAMLARı. Kişilik Nedir? Kime göre?... GİRİŞ Doç. Dr. Halil EKŞİ

21.10.2009. KIŞILIK KURAMLARı. Kişilik Nedir? Kime göre?... GİRİŞ Doç. Dr. Halil EKŞİ KIŞILIK KURAMLARı GİRİŞ Doç. Dr. Halil EKŞİ Kişilik Nedir? Psikolojide kişilik, kapsamı en geniş kavramlardan biridir. Kişilik kelimesinin bütün teorisyenlerin üzerinde anlaştığı bir tanımlaması yoktur.

Detaylı

Economic Policy. Opening Lecture

Economic Policy. Opening Lecture Economic Policy Opening Lecture Neden buradasın? economic policy iktisat üniversite Neden buradasın? iktisat öğrenmek (varsayalım!) geleceğin için üniversite diploma bilgi Neden buradasın? bilgi bilmek

Detaylı

Gen haritasının ne kadarı tamamlandı DNA'nın şimdiye kadar yüzde 99'u deşifre edildi.

Gen haritasının ne kadarı tamamlandı DNA'nın şimdiye kadar yüzde 99'u deşifre edildi. Bilim dünyası, yaşamı alt üst edecek yeni bir gelişmeye daha imza atarak insan DNA'sının şifresini çözmeyi başardı. Çıkarılan 'gen haritası' sayesinde kalp ve kanser hastalığı tarihe karışacak ve insan

Detaylı

REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK BÖLÜMÜ

REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK BÖLÜMÜ REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK BÖLÜMÜ Psikoloji RPD 101 Not I Uz. Gizem ÖNERİ UZUN Psikoloji *Psikoloji, pscyhe (ruh) ve logy (bilim) kelimelerinin birleşiminden meydana gelmektedir. *Psikoloji, hayvan

Detaylı

ZANAATLA TEKNOLOJİ ARASINDA TIP MESLEĞİ: TEKNO-FETİŞİZM VE İNSANSIZLAŞMIŞ SAĞALTIM

ZANAATLA TEKNOLOJİ ARASINDA TIP MESLEĞİ: TEKNO-FETİŞİZM VE İNSANSIZLAŞMIŞ SAĞALTIM ZANAATLA TEKNOLOJİ ARASINDA TIP MESLEĞİ: TEKNO-FETİŞİZM VE İNSANSIZLAŞMIŞ SAĞALTIM Prof. Dr. Ali ERGUR Galatasaray Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Türk Toraks Derneği XVII. Kış Okulu Antalya 14.02.2018 ZANAATLA

Detaylı

Murat Çokgezen. Prof. Dr. Marmara Üniversitesi

Murat Çokgezen. Prof. Dr. Marmara Üniversitesi Murat Çokgezen Prof. Dr. Marmara Üniversitesi 183 SORULAR 1. Ne zaman, nasıl, hangi olayların, okumaların, faktörlerin veya kişilerin tesiriyle ve nasıl bir süreçle liberal oldunuz? 2. Liberalleşmeniz

Detaylı

2018 YGS Konuları. Türkçe Konuları

2018 YGS Konuları. Türkçe Konuları 2018 YGS Konuları Türkçe Konuları 1. Sözcük Anlamı 2. Söz Yorumu 3. Deyim ve Atasözü 4. Cümle Anlamı 5. Cümle Yorumu 6. Paragrafta Anlatım Teknikleri 7. Paragrafta Konu-Ana Düşünce 8. Paragrafta Yapı 9.

Detaylı

Sosyoloji. Konular ve Sorunlar

Sosyoloji. Konular ve Sorunlar Sosyoloji Konular ve Sorunlar Ontoloji (Varlık) Felsefe Aksiyoloji (Değer) Epistemoloji (Bilgi) 2 Felsefe Aksiyoloji (Değer) Etik Estetik Hukuk Felsefesi 3 Bilim (Olgular) Deney Gözlem Felsefe Düşünme

Detaylı

ULUSLARARASI ÖRGÜTLER

ULUSLARARASI ÖRGÜTLER DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. ULUSLARARASI ÖRGÜTLER KISA ÖZET KOLAYAOF

Detaylı

Yeni bir dönem açılıyor: Mali çöküş, depresyon, sınıf mücadelesi

Yeni bir dönem açılıyor: Mali çöküş, depresyon, sınıf mücadelesi Yeni bir dönem açılıyor: Mali çöküş, depresyon, sınıf mücadelesi Devrimci Marksizm Yayın Kurulu Uzun vadede bu felâket konusunda suçun nasýl daðýtýlacaðý çok þeyi belirleyecektir. Ýþte bu, önemli bir entelektüel

Detaylı

SİYASAL İDEOLOJİLER (SBK457)

SİYASAL İDEOLOJİLER (SBK457) T.C. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü SİYASAL İDEOLOJİLER (SBK457) 2. Hafta Ders Notları - 25/09/2017 Araş. Gör. Dr. Görkem

Detaylı

KADIN CİNSELLİĞİNİN SÖYLEMSEL İNŞASI VE NAMUS CİNAYETLERİ: ŞANLIURFA ÖRNEĞİ

KADIN CİNSELLİĞİNİN SÖYLEMSEL İNŞASI VE NAMUS CİNAYETLERİ: ŞANLIURFA ÖRNEĞİ T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ GAZETECİLİK ANABİLİM DALI KADIN CİNSELLİĞİNİN SÖYLEMSEL İNŞASI VE NAMUS CİNAYETLERİ: ŞANLIURFA ÖRNEĞİ Doktora Tezi Ayşe Nevin Yıldız Ankara-2009 i İÇİNDEKİLER

Detaylı

Karl Heinrich MARX Doç. Dr. Yasemin Esen

Karl Heinrich MARX Doç. Dr. Yasemin Esen Karl Heinrich MARX 1818-1883 Eserleri Kutsal Aile (1845) Felsefenin Sefaleti (1847) Komünist Manifesto (1848) Fransa'da Sınıf Kavgaları (1850) Ekonominin Eleştirisi (1859) Kapital (Das Kapital-1867-1894).

Detaylı

İSLAM KURUMLARI VE MEDENİYETİ

İSLAM KURUMLARI VE MEDENİYETİ DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. İSLAM KURUMLARI VE MEDENİYETİ KISA ÖZET

Detaylı

SOSYAL PSİKOLOJİ G İ R İ Ş

SOSYAL PSİKOLOJİ G İ R İ Ş SOSYAL PSİKOLOJİ G İ R İ Ş sorular...sorular...sorular İnsanın duygu düşünce ve davranışları başka insanlardan nasıl etkilenir, onları nasıl etkiler? İnsanlar birbirlerini nasıl algılar? İnsanlar birbirlerine

Detaylı

Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri Anabilim Dalı İletişim Bilimleri Doktora Programı Ders İçerikleri

Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri Anabilim Dalı İletişim Bilimleri Doktora Programı Ders İçerikleri Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri Anabilim Dalı İletişim Bilimleri Doktora Programı Ders İçerikleri İLTB 601 İletişim Çalışmalarında Anahtar Kavramlar Derste iletişim çalışmalarına

Detaylı

DR. Caner Ekizceleroğlu

DR. Caner Ekizceleroğlu DR. Caner Ekizceleroğlu Ticaret Üretilen mal ve hizmetlerin belirli bir ücret karşılığı son kullanıcılara ulaştırılmasını sağlayan alım satım faaliyetlerinin tümü olarak tanımlayabiliriz. Dış Ticaret BİR

Detaylı

DAVRANIŞ BİLİMLERİNİN TEMEL KAVRAMLARI

DAVRANIŞ BİLİMLERİNİN TEMEL KAVRAMLARI 1 DAVRANIŞ BİLİMLERİNİN TEMEL KAVRAMLARI Örgütte faaliyette bulunan insan davranışlarının anlaşılması ve hatta önceden tahmin edilebilmesi her zaman üzerinde durulan bir konu olmuştur. Davranış bilimlerinin

Detaylı

1.Ünite: SOSYOLOJİYE GİRİŞ A) Sosyolojinin Özellikleri ve Diğer Bilimlerle İlişkisi

1.Ünite: SOSYOLOJİYE GİRİŞ A) Sosyolojinin Özellikleri ve Diğer Bilimlerle İlişkisi SOSYOLOJİ (TOPLUM BİLİMİ) 1.Ünite: SOSYOLOJİYE GİRİŞ A) Sosyolojinin Özellikleri ve Diğer Bilimlerle İlişkisi Sosyoloji (Toplum Bilimi) Toplumsal grupları, örgütlenmeleri, kurumları, kurumlar arası ilişkileri,

Detaylı

Eğitim Tarihi. Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi

Eğitim Tarihi. Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi Eğitim Tarihi Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi Türk ve Batı Eğitiminin Tarihi Temelleri a-antik Doğu Medeniyetlerinde Eğitim (Mısır, Çin, Hint) b-antik Batıda Eğitim (Yunan, Roma)

Detaylı

TÜFEK, MİKROP VE ÇELİK

TÜFEK, MİKROP VE ÇELİK TÜFEK, MİKROP VE ÇELİK * Jared Diamond, Tüfek, Mikrop ve Çelik, Çeviri: Ülker İnce, Tübitak Yayınları, Ankara 2006, 17. Baskı, 662 sayfa. ISBN 975.403.271.8 Geleneksel gelişme teorisi özellikle İkinci

Detaylı

29 Eylül 2010 Çarşamba (Canlı) DÜŞÜNCE KERVANI NDA FAŞİZM ÜZERİNE TARTIŞMALAR. CUMARTESİ SU TV. SAAT: (Tekrar)

29 Eylül 2010 Çarşamba (Canlı) DÜŞÜNCE KERVANI NDA FAŞİZM ÜZERİNE TARTIŞMALAR. CUMARTESİ SU TV. SAAT: (Tekrar) 29 Eylül 2010 Çarşamba (Canlı) DÜŞÜNCE KERVANI NDA FAŞİZM ÜZERİNE TARTIŞMALAR CUMARTESİ SU TV. SAAT: 23.00 (Tekrar) Faşizm, burjuvazinin en kanlı yönetim biçimlerinden birisi olarak sosyal yaşama damgasını

Detaylı

İktisat Tarihi I. 6-7 Ekim

İktisat Tarihi I. 6-7 Ekim İktisat Tarihi I 6-7 Ekim Giriş İnsanoğlu dünyada var olduğundan bugüne değin hayatını devam ettirebilmek için üretim ve tüketim faaliyeti içinde olmuştur. İktisat tarihi üzerindeki önemli bir problemli

Detaylı

1. Sosyolojiye Giriş, Gelişim Süreci ve Kuramsal Yaklaşımlar. 2. Kültür, Toplumsal Değişme ve Tabakalaşma. 3. Aile. 4. Ekonomi, Teknoloji ve Çevre

1. Sosyolojiye Giriş, Gelişim Süreci ve Kuramsal Yaklaşımlar. 2. Kültür, Toplumsal Değişme ve Tabakalaşma. 3. Aile. 4. Ekonomi, Teknoloji ve Çevre 1. Sosyolojiye Giriş, Gelişim Süreci ve Kuramsal Yaklaşımlar 2. Kültür, Toplumsal Değişme ve Tabakalaşma 3. Aile 4. Ekonomi, Teknoloji ve Çevre 5. Psikolojiye Giriş 1 6. Duyum ve Algı 7. Güdüler ve Duygular

Detaylı

bilgilerle feminizm hakkında kesin yargılara varıp, yanlış fikirler üretmişlerdir. Feminizm ya da

bilgilerle feminizm hakkında kesin yargılara varıp, yanlış fikirler üretmişlerdir. Feminizm ya da YANLIŞ ALGILANAN FİKİR HAREKETİ: FEMİNİZM Feminizm kelimesi, insanlarda farklı algıların oluşmasına sebep olmuştur. Kelimenin anlamını tam olarak bilmeyen, merak edip araştırmayan günümüzün insanları,

Detaylı

Nasıl bir toplum ve nasıl bir eğitim?

Nasıl bir toplum ve nasıl bir eğitim? Nasıl bir toplum ve nasıl bir eğitim? 0 Yüzbinlerce insanın savaşlar nedeniyle öldüğü, göç etmek ve hatta kış mevsimini geçirmek için organlarını, hatta bedenlerini zenginlere satmak zorunda kaldığı ve

Detaylı

DÜŞÜNCE KURULUŞLARI: DÜNYADAKİ VE TÜRKİYE DEKİ YERİ VE ÖNEMİ. Düşünce Kuruluşları genel itibariyle, herhangi bir kâr amacı ve partizanlık anlayışı

DÜŞÜNCE KURULUŞLARI: DÜNYADAKİ VE TÜRKİYE DEKİ YERİ VE ÖNEMİ. Düşünce Kuruluşları genel itibariyle, herhangi bir kâr amacı ve partizanlık anlayışı DÜŞÜNCE KURULUŞLARI: DÜNYADAKİ VE TÜRKİYE DEKİ YERİ VE ÖNEMİ Furkan Güldemir, Okan Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Tarihsel Süreç Düşünce Kuruluşları genel itibariyle, herhangi bir kâr amacı ve partizanlık

Detaylı

N OLACAK ŞİMDİ? BEKİR AĞIRDIR. 26 Kasım 2015

N OLACAK ŞİMDİ? BEKİR AĞIRDIR. 26 Kasım 2015 N OLACAK ŞİMDİ? BEKİR AĞIRDIR 26 Kasım 2015 SİYASİ İRADENİN ÖNÜNDE İKİ SENARYO Kapsamlı bir reform ve kalkınma hareketine girmek Toplumsal barış Çözüm süreci Yeni anayasa Başkanlık arayışı ve kutuplaşma

Detaylı

Bir yandan bu katkı maddelerinin bulunmadığı yiyecekleri. Sağlıklı Olmanın Yolu, Doğal Beslenmeden Geçiyor. Derleyen: Mustafa Koç

Bir yandan bu katkı maddelerinin bulunmadığı yiyecekleri. Sağlıklı Olmanın Yolu, Doğal Beslenmeden Geçiyor. Derleyen: Mustafa Koç Sağlıklı Olmanın Yolu, Doğal Beslenmeden Geçiyor Derleyen: Mustafa Koç Son zamanlarda daha çok gündeme gelen konuların başında doğal gıdalarla beslenme alışkanlıkları geliyor. Bilim adamlarını dinlersek

Detaylı

Kitabın çok sayıda tezi bulunmakla birlikte bence bunlar üçe indirilebilir:

Kitabın çok sayıda tezi bulunmakla birlikte bence bunlar üçe indirilebilir: Thomas Piketty nin Das Kapital im 21. Jahrhundert (21. Yüzyılda Kapital) kitabının Almancasını bitirdim. Baktım, kitap Türkçeye de çevrilmiş. Çevirenler iyi iş yapmışlar çünkü önemli bir kitap Kitap okuma

Detaylı

Türkiye de Biyolojik Evrim Kuramı Eğitiminin. Tarihsel ve Sosyolojik. Bir Değerlendirmesi

Türkiye de Biyolojik Evrim Kuramı Eğitiminin. Tarihsel ve Sosyolojik. Bir Değerlendirmesi Türkiye de Biyolojik Evrim Kuramı Eğitiminin Tarihsel ve Sosyolojik Bir Değerlendirmesi Evrimi Öğret, Bilimi Öğren: Türkiye den ileride İran dan Gerideyiz * * Teach evolution, learn science: we re ahead

Detaylı

Üretimde iş bölümünün ortaya çıkması, üretilen ürün miktarının artmasına neden olmuştur.

Üretimde iş bölümünün ortaya çıkması, üretilen ürün miktarının artmasına neden olmuştur. Fabrika Sistemi Üretimde işbölümünün ortaya çıkması sonucunda, üretim parçalara ayrılmış, üretim sürecinin farklı aşamalarında farklı zanaatkarların (işçilerin) yer almaları, üretimde aletlerin yerine

Detaylı

ULUSLARARASI KARADENİZ-KAFKAS KONGRESİ

ULUSLARARASI KARADENİZ-KAFKAS KONGRESİ STRATEJİK VİZYON BELGESİ ULUSLARARASI KARADENİZ-KAFKAS KONGRESİ Ekonomi, Enerji ve Güvenlik; Yeni Fırsatlar ( 20-22 Nisan 2016, Pullman İstanbul Otel, İstanbul ) Karadeniz - Kafkas coğrafyası, tarih boyunca

Detaylı

İktisat Tarihi II

İktisat Tarihi II İktisat Tarihi II 23.02.2018 İkincil özeklerde yalnızca ekonomik yapı benimsenmekle kalmamıştır. - Biblos - Kapadokya uygarlıkları birincil özeklerin yapısı ile zorlanmıştır. İkinci devrimin yaygınlaşmasında

Detaylı

TÜRKİYE NİN TOPLUMSAL YAPISI

TÜRKİYE NİN TOPLUMSAL YAPISI TÜRKİYE NİN TOPLUMSAL YAPISI KISA ÖZET KOLAYAOF 2 Kolayaof.com 0 362 2338723 Sayfa 2 1. Ünite Toplumsal Yapıyı Açıklayan Kavram ve Kuramlar TOPLUMSAL YAPI KAVRAMI Toplum, insanları etkileyen gerçek ilişkiler

Detaylı

Bu yüzden de Akdeniz coğrafyasına günümüz dünya medeniyetinin doğduğu yer de denebilir.

Bu yüzden de Akdeniz coğrafyasına günümüz dünya medeniyetinin doğduğu yer de denebilir. Sevgili Meslektaşlarım, Kıymetli Katılımcılar, Bayanlar ve Baylar, Akdeniz bölgesi coğrafyası tarih boyunca insanlığın sosyal, ekonomik ve kültürel gelişimine en çok katkı sağlayan coğrafyalardan biri

Detaylı

Saf Stratejilerde Evrimsel Kararlılık Bilgi Notu Ben Polak, Econ 159a/MGT 522a Ekim 9, 2007

Saf Stratejilerde Evrimsel Kararlılık Bilgi Notu Ben Polak, Econ 159a/MGT 522a Ekim 9, 2007 Saf Stratejilerde Evrimsel Kararlılık Ben Polak, Econ 159a/MGT 522a Ekim 9, 2007 Diyelim ki oyunlarda stratejiler ve davranışlar akıl yürüten insanlar tarafından seçilmiyor, ama oyuncuların genleri tarafından

Detaylı

İRAN IN BÖLGESEL FAALİYETLERİ VE GÜÇ UNSURLARI ABDULLAH YEGİN

İRAN IN BÖLGESEL FAALİYETLERİ VE GÜÇ UNSURLARI ABDULLAH YEGİN İRAN IN BÖLGESEL FAALİYETLERİ VE GÜÇ UNSURLARI ABDULLAH YEGİN İRAN IN BÖLGESEL FAALİYETLERİ VE GÜÇ UNSURLARI İRAN IN BÖLGESEL FAALİYETLERİ VE GÜÇ UNSURLARI ABDULLAH YEGIN SETA Abdullah YEGİN İstanbul

Detaylı

KURAMSALLAŞMANIN YÖNÜ İNCELEME DÜZEYİ

KURAMSALLAŞMANIN YÖNÜ İNCELEME DÜZEYİ KURAMIN FARKLI YÖNLERİ i) Kuramsallaşmanın yönü; tümdengelimci ya da tümevarımcı ii) İnceleme düzeyi; mikro, makro ya da mezo iii) Tözel ya da formel bir kuram olarak odağı iv) Açıklamanın biçimi; yapısal

Detaylı

Tarımda inovasyon küresel ölçekte stratejik değer kazandı

Tarımda inovasyon küresel ölçekte stratejik değer kazandı Tarımda Ar-Ge ve tarımda inovasyon konularını ele alalım. Türkiye, yakın zamana kadar tarım ürünlerinde kendine yeten bir ülke konumunda bulunuyordu. Son yıllarda tarım ürünleri ithalatındaki artış, bu

Detaylı

ÜNİTE:1. Anayasa Kavramı, Anayasacılık Akımı ve Anayasa Çeşitleri ÜNİTE:2. Türkiye de Anayasa Gelişmelerine Genel Bakış ÜNİTE:3

ÜNİTE:1. Anayasa Kavramı, Anayasacılık Akımı ve Anayasa Çeşitleri ÜNİTE:2. Türkiye de Anayasa Gelişmelerine Genel Bakış ÜNİTE:3 ÜNİTE:1 Anayasa Kavramı, Anayasacılık Akımı ve Anayasa Çeşitleri ÜNİTE:2 Türkiye de Anayasa Gelişmelerine Genel Bakış ÜNİTE:3 Millî Güvenlik Konseyi Rejimi, 1982 Anayasası nın Yapılışı ve Başlıca Özellikleri

Detaylı

MİSYON, VİZYON VE DEĞERLER

MİSYON, VİZYON VE DEĞERLER MİSYON, VİZYON VE DEĞERLER KURUMSAL KÜLTÜRÜMÜZ VE DEĞERLERİMİZ KURUMSAL KÜLTÜRÜMÜZ VE DEĞERLERİMİZ GÜVEN Dürüstlüğümüz, doğruluğumuz ve etik iş uygulamalarımız ile güven kazanırız. Doğruluk ve yüksek

Detaylı

SİYASAL İDEOLOJİLER (SBK457)

SİYASAL İDEOLOJİLER (SBK457) T.C. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü SİYASAL İDEOLOJİLER (SBK457) 14. Hafta Ders Notları - 18/12/2017 Araş. Gör. Dr. Görkem

Detaylı

İktisat Tarihi II. 1. Hafta

İktisat Tarihi II. 1. Hafta İktisat Tarihi II 1. Hafta İktisat tarihinin görevi ekonomilerin performanslarında ve yapılarında zaman içinde meydana gelen değişiklikleri açıklamaktır. Tarih Öncesi Çağların Bölümlenmesi Taş Çağı Bakır

Detaylı

İktisat Tarihi

İktisat Tarihi İktisat Tarihi 7.5.18 SAVAŞLAR VE EKONOMİK PERFORMANS Savaş 10 milyon askerin ölümüne, 20 milyonunun yaralanmasına neden oldu. Ekonomik açıdan uzun dönemde fizik yıkımdan daha zararlı olan normal ekonomik

Detaylı

A: Algılama gücü ve mantık yürütme kabiliyeti yüksek kişiliği temsil eder.

A: Algılama gücü ve mantık yürütme kabiliyeti yüksek kişiliği temsil eder. Karşınızdaki kişinin ismine bakarak onun hakkında fikir sahibi olabilirsiniz. Bunun için söz konusu isimdeki fiziksel, zihinsel, duygusal, ruhsal enerji sembollerinin açıklamalarına bakmak gerek. İsimdeki

Detaylı

GERÇEK YAŞAM* Gençliği Yoldan Çıkarmaya Yönelik Bir Çağrı

GERÇEK YAŞAM* Gençliği Yoldan Çıkarmaya Yönelik Bir Çağrı GERÇEK YAŞAM* Gençliği Yoldan Çıkarmaya Yönelik Bir Çağrı ALAIN BADIOU, 1937 doğumlu felsefeci, romancı ve oyun yazarı. Paris teki Uluslararası Felsefe Okulu nda ve École Normale Supérieure de dersler

Detaylı

SADETTİN ÖKTEN İÇİMDE AVM VAR!

SADETTİN ÖKTEN İÇİMDE AVM VAR! SADETTİN ÖKTEN İÇİMDE AVM VAR! Şehir ve Medeniyet İÇGÜDÜSEL DEĞİL, BİLİNÇLİ TERCİH: ŞEHİR Şehir dediğimiz vakıayı, olguyu dışarıdan bir bakışla müşahede edelim Şehir denildiğinde herkes kendine göre bir

Detaylı

Altın Ayarlı İslâmi Finans

Altın Ayarlı İslâmi Finans Altın Ayarlı İslâmi Finans 09 Ağustos 2011 Salı Uluslararası platformlarda paranın İslâmileştirilmesi konusu epeydir gündemde. Paranın İslâmileştirilmesinden kasıt para ile ilgili ne varsa, ekonomik faaliyetlerden

Detaylı

Türkiye dönüşüm geçirerek kırsal bir tarım ekonomisinden küresel ölçekte. 1950 yılında Türkiye nin kentsel nüfusu ülkenin toplam nüfusunun sadece

Türkiye dönüşüm geçirerek kırsal bir tarım ekonomisinden küresel ölçekte. 1950 yılında Türkiye nin kentsel nüfusu ülkenin toplam nüfusunun sadece SİLİVRİ 2014 DÜNYA VE AVRUPA KENTİ Türkiye dönüşüm geçirerek kırsal bir tarım ekonomisinden küresel ölçekte rekabetçi bir sanayi ekonomisi haline gelmiştir. 1950 yılında Türkiye nin kentsel nüfusu ülkenin

Detaylı

Siyaset Psikolojisi (KAM 318) Ders Detayları

Siyaset Psikolojisi (KAM 318) Ders Detayları Siyaset Psikolojisi (KAM 318) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Siyaset Psikolojisi KAM 318 Her İkisi 3 0 0 3 6 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili

Detaylı

Aklımızı Değişen İklime mi Borçluyuz? Nüzhet Dalfes İTÜ

Aklımızı Değişen İklime mi Borçluyuz? Nüzhet Dalfes İTÜ Aklımızı Değişen İklime mi Borçluyuz? Nüzhet Dalfes İTÜ Ani iklim değişiklikleri insanın aklını başına mı getirdi? Akıl Zekâ=intelligence William H. Calvin Nörofizyolog Washington Üniversitesi,Tıp Fakültesi

Detaylı

ÜNİTE:1. Sosyal Psikoloji Nedir? ÜNİTE:2. Sosyal Algı: İzlenim Oluşturma ÜNİTE:3. Sosyal Biliş ÜNİTE:4. Sosyal Etki ve Sosyal Güç ÜNİTE:5

ÜNİTE:1. Sosyal Psikoloji Nedir? ÜNİTE:2. Sosyal Algı: İzlenim Oluşturma ÜNİTE:3. Sosyal Biliş ÜNİTE:4. Sosyal Etki ve Sosyal Güç ÜNİTE:5 ÜNİTE:1 Sosyal Psikoloji Nedir? ÜNİTE:2 Sosyal Algı: İzlenim Oluşturma ÜNİTE:3 Sosyal Biliş ÜNİTE:4 Sosyal Etki ve Sosyal Güç ÜNİTE:5 1 Tutum ve Tutum Değişimi ÜNİTE:6 Kişilerarası Çekicilik ve Yakın İlişkiler

Detaylı

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ T.C. Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi vturker@marmara.edu.tr 2.DERS İnsan Kaynakları Yönetiminin günümüz organizasyonları için önemi 21. YÜZYILDA REKABETİN DİNAMİKLERİ KÜRESELLEŞME

Detaylı

Cilt / Volume: 5 Sayı / No: 2 Kasım/November 2015 ISSN

Cilt / Volume: 5 Sayı / No: 2 Kasım/November 2015 ISSN Cilt / Volume: 5 Sayı / No: 2 Kasım/November 2015 ISSN 2146-6181 2015, CİLT 5 SAYI 2 Editor s Note / Editörden Değerli okuyucular, Politik ekonomi çalışmalarının yer aldığı bu özel sayı dosyasının ilk

Detaylı

Seks. Psikolojiye Giriş. 2 zekice soru. Arasınav. Bizi Güdüleyen Nedir? Seks Ders 14

Seks. Psikolojiye Giriş. 2 zekice soru. Arasınav. Bizi Güdüleyen Nedir? Seks Ders 14 Psikolojiye Giriş Seks Bizi Güdüleyen Nedir? Seks Ders 14 2 Arasınav 2 zekice soru En yüksek puan 94 En yüksek %10 89 ve üstü En yüksek %25 85 ve üstü Zaman ölçümlerine bakmak bebeklerin zihinleri hakkında

Detaylı

Gece Aslında Karanlık Değildir: Olbers Paradoksu

Gece Aslında Karanlık Değildir: Olbers Paradoksu Gece Aslında Karanlık Değildir: Olbers Paradoksu 20. yüzyıla değin elimizde evren hakkında yeterli veri bulunmadığından, evrenin durağan ve sonsuz olduğuna dair yaygın bir görüş vardı. Ancak bu durağan

Detaylı

SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER DOKTORA PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ ZORUNLU DERSLER. Modern Siyaset Teorisi

SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER DOKTORA PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ ZORUNLU DERSLER. Modern Siyaset Teorisi SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER DOKTORA PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ ZORUNLU DERSLER Modern Siyaset Teorisi Dersin Kodu SBU 601 Siyaset, iktidar, otorite, meşruiyet, siyaset sosyolojisi, modernizm,

Detaylı

KENT SOSYOLOJİSİ GİRİŞ PLANLAMA TEKNOLOJİ ORGANİZASYON. Kutsal Üçlü (Storper,1997)

KENT SOSYOLOJİSİ GİRİŞ PLANLAMA TEKNOLOJİ ORGANİZASYON. Kutsal Üçlü (Storper,1997) KENT SOSYOLOJİSİ GİRİŞ Ayşe e Nur ÖKTEN Yıldız z Teknik Üniversitesi PLANLAMA Kutsal Üçlü (Storper,1997) SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK TEKNOLOJİ ORGANİZASYON MEKAN 1 PLANLAMA Ekonomi Siyaset bilimi Sosyoloji Antropoloji

Detaylı

Bunu herkes yapıyor! -Gerçekten herkes mi? Nasıl korunmam gerektiğini biliyorum! -Kalbini, gönlünü nasıl koruyacaksın? www.gerçeksevgibekler.

Bunu herkes yapıyor! -Gerçekten herkes mi? Nasıl korunmam gerektiğini biliyorum! -Kalbini, gönlünü nasıl koruyacaksın? www.gerçeksevgibekler. Bunu herkes yapıyor! -Gerçekten herkes mi? Nasıl korunmam gerektiğini biliyorum! -Kalbini, gönlünü nasıl koruyacaksın? www.gerçeksevgibekler.de www.wahreliebewartet.de Avrupa ülkelerindeki gençlik denilince

Detaylı

SOSYAL TABAKALAŞMA SOSYAL TABAKALAŞMA Taylan DÖRTYOL Akdeniz Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Pazarlama Bölümü

SOSYAL TABAKALAŞMA SOSYAL TABAKALAŞMA Taylan DÖRTYOL Akdeniz Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Pazarlama Bölümü SOSYOLOJİ 9. HAFTA TOPLUMSAL EŞİTSİZLİK SOSYOL TABAKALAŞMA Taylan DÖRTYOL Akdeniz Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Pazarlama Bölümü 10 Nisan 1912.. Titanic Faciası na sosyal bakış.. Dönemin cinsiyet

Detaylı

T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ MÜFREDAT FORMU Ders İzlencesi

T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ MÜFREDAT FORMU Ders İzlencesi T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ MÜFREDAT FORMU Ders İzlencesi Sayı : Tarih : 1.1.216 Diploma Program Adı : SOSYOLOJİ, LİSANS PROGRAMI, (AÇIKÖĞRETİM) Akademik Yıl : 21-216 Yarıyıl

Detaylı

TÜSİAD YÖNETİM KURULU BAŞKANI HALUK DİNÇER İN KADIN-ERKEK EŞİTLİĞİ HAKKINDA HER ŞEY KISA FİLM YARIŞMASI ÖDÜL TÖRENİ KONUŞMASI

TÜSİAD YÖNETİM KURULU BAŞKANI HALUK DİNÇER İN KADIN-ERKEK EŞİTLİĞİ HAKKINDA HER ŞEY KISA FİLM YARIŞMASI ÖDÜL TÖRENİ KONUŞMASI TÜSİAD YÖNETİM KURULU BAŞKANI HALUK DİNÇER İN KADIN-ERKEK EŞİTLİĞİ HAKKINDA HER ŞEY KISA FİLM YARIŞMASI ÖDÜL TÖRENİ KONUŞMASI 7 Ocak 2015 İstanbul, Sabancı Center Sayın Konuklar, Değerli Basın Mensupları,

Detaylı

Siyasi Parti. Siyasi iktidarı ele geçirmek ya da en azından ona ortak olmak amacıyla örgütlenmiş insan topluluklarına siyasi parti denir.

Siyasi Parti. Siyasi iktidarı ele geçirmek ya da en azından ona ortak olmak amacıyla örgütlenmiş insan topluluklarına siyasi parti denir. SİYASAL PARTİLER Siyasi Parti Siyasi iktidarı ele geçirmek ya da en azından ona ortak olmak amacıyla örgütlenmiş insan topluluklarına siyasi parti denir. Siyasi partileri öteki toplumsal örgütlerden ayıran

Detaylı

T.C. İSTANBUL RUMELİ ÜNİVERSİTESİ MESLEK YÜKSEK OKULU SOSYAL HİZMETLER PROGRAMI 1. SINIF BAHAR DÖNEMİ DERS İZLENCESİ

T.C. İSTANBUL RUMELİ ÜNİVERSİTESİ MESLEK YÜKSEK OKULU SOSYAL HİZMETLER PROGRAMI 1. SINIF BAHAR DÖNEMİ DERS İZLENCESİ T.C. İSTANBUL RUMELİ ÜNİVERSİTESİ MESLEK YÜKSEK OKULU SOSYAL HİZMETLER PROGRAMI. SINIF BAHAR DÖNEMİ DERS İZLENCESİ Kodu: Adı: Teorik + Uygulama: AKTS: Sınıf/Yarıyıl. Sınıf. Yarıyıl (Bahar Dönemi) Ders

Detaylı

DAVRANIŞ BİLİMLERİ ÜZERİNE YRD.DOÇ.DR. ÖZGÜR GÜLDÜ

DAVRANIŞ BİLİMLERİ ÜZERİNE YRD.DOÇ.DR. ÖZGÜR GÜLDÜ DAVRANIŞ BİLİMLERİ ve İLETİŞİM DAVRANIŞ BİLİMLERİ ÜZERİNE YRD.DOÇ.DR. ÖZGÜR GÜLDÜ Davranış Bilimleri üzerine Davranış Bilimleri insan davranışını, davranışa etki eden toplumsal, psikolojik, grupsal ve

Detaylı

KAMU DİPLOMASİSİ ARACI OLARAK ÖĞRENCİ DEĞİŞİM PROGRAMLARI VE TÜRKİYE UYGULAMALARI. M. Musa BUDAK 11 Mayıs 2014

KAMU DİPLOMASİSİ ARACI OLARAK ÖĞRENCİ DEĞİŞİM PROGRAMLARI VE TÜRKİYE UYGULAMALARI. M. Musa BUDAK 11 Mayıs 2014 KAMU DİPLOMASİSİ ARACI OLARAK ÖĞRENCİ DEĞİŞİM PROGRAMLARI VE TÜRKİYE UYGULAMALARI M. Musa BUDAK 11 Mayıs 2014 İNCE GÜÇ VE KAMU DİPLOMASİSİ ÖĞRENCİ DEĞİŞİM PROGRAMLARI TÜRKİYE NİN ULUSLARARASI ÖĞRENCİ PROGRAMLARI

Detaylı

Genel olarak ticaret ve işbölümü ne kadar fazla serbest olursa ve rekabet mevcut ise halk o ölçüde fazla fayda sağlar. Adam Smith

Genel olarak ticaret ve işbölümü ne kadar fazla serbest olursa ve rekabet mevcut ise halk o ölçüde fazla fayda sağlar. Adam Smith C.Can Aktan (Ed.), Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak- İş Konfederasyonu Yayını, 2002. NİÇİN BAZI MİLLETLER ZENGİN, BAZILARI YOKSUL? Genel olarak ticaret ve işbölümü ne kadar fazla serbest

Detaylı

EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ. 1.Eğitim Bilimi Nedir? 21

EĞİTİM BİLİMİNE GİRİŞ. 1.Eğitim Bilimi Nedir? 21 İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EĞİTİM BİLİMİ-ALAN ÇALIŞMASI İÇİN BİR GİRİŞ 1.Eğitim Bilimi Nedir? 21 BİRSEL AYBEK Yeni "Eğitim Bilimi" 22 Eğitim Biliminin Doğası 23 Geleneksel Disiplinler ve Eğitim Bilimi 25 Dört

Detaylı

Kadir CANATAN, Beden Sosyolojisi, Açılım Yayınları, 2011, 720 s. İstanbul.

Kadir CANATAN, Beden Sosyolojisi, Açılım Yayınları, 2011, 720 s. İstanbul. KİTAP TANITIM VE DEĞERLENDİRMESİ Devrim ERTÜRK Araş. Gör., Mardin Artuklu Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü. Kadir CANATAN, Beden Sosyolojisi, Açılım Yayınları, 2011, 720 s. İstanbul. Beden konusu, Klasik

Detaylı

Duygusal ve sosyal becerilere sahip Genç profesyoneller

Duygusal ve sosyal becerilere sahip Genç profesyoneller Duygusal ve sosyal becerilere sahip Genç profesyoneller Y jenerasyonunun internet bağımlılığı İK yöneticilerini endişelendiriyor. Duygusal ve sosyal becerilere sahip genç profesyonel bulmak zorlaştı. İnsan

Detaylı

EĞİTİMİN TOPLUMSAL(SOSYAL) TEMELLERİ. 5. Bölüm Eğitim Bilimine Giriş GÜLENAZ SELÇUK- CİHAN ÇAKMAK-GÜRSEL AKYEL

EĞİTİMİN TOPLUMSAL(SOSYAL) TEMELLERİ. 5. Bölüm Eğitim Bilimine Giriş GÜLENAZ SELÇUK- CİHAN ÇAKMAK-GÜRSEL AKYEL EĞİTİMİN TOPLUMSAL(SOSYAL) TEMELLERİ 5. Bölüm Eğitim Bilimine Giriş GÜLENAZ SELÇUK- CİHAN ÇAKMAK-GÜRSEL AKYEL EĞİTİMİN TOPLUMSAL TEMELLERİ Giriş Toplumsal Sosyalleşme ve Toplum Toplumsal Temel Olarak Eğitim

Detaylı

İktisat Tarihi II

İktisat Tarihi II İktisat Tarihi II 09.03.2018 Şimdi bir insanın durumu büyük mülkün çerçevesi içinde çok sayıda kiracıya dağıtılmış toprakla olan ilişkilerine göre belirleniyordu. Katı bir hiyerarşiye sahip olan toplumda

Detaylı

ÜNİTE:1. Toplumsal Yapıyı Açıklayan Kavram ve Kuramlar ÜNİTE:2. Türkiye de Kültür ve Kültürel Değişim ÜNİTE:3

ÜNİTE:1. Toplumsal Yapıyı Açıklayan Kavram ve Kuramlar ÜNİTE:2. Türkiye de Kültür ve Kültürel Değişim ÜNİTE:3 ÜNİTE:1 Toplumsal Yapıyı Açıklayan Kavram ve Kuramlar ÜNİTE:2 Türkiye de Kültür ve Kültürel Değişim ÜNİTE:3 Türkiye de Aile Kurumu ve Nüşusla İlgili Sorunlar ÜNİTE:4 Türkiye de Eğitim Kurumu ve Sorunları

Detaylı

ZUBRÝTSKÝ, MÝTROPOLSKÝ, KEROV KAPÝTALÝST TOPLUM ERÝÞ YAYINLARI. Kapitalist Toplum

ZUBRÝTSKÝ, MÝTROPOLSKÝ, KEROV KAPÝTALÝST TOPLUM ERÝÞ YAYINLARI. Kapitalist Toplum ZUBRÝTSKÝ, MÝTROPOLSKÝ, KEROV KAPÝTALÝST TOPLUM ERÝÞ YAYINLARI 1 2 SEKÝZÝNCÝ BASKI KAPÝTALÝST TOPLUM ZUBRITSKI, MITROPOLSKI, KEROV, KUZNETSOV, GRETSKI, LOZOVSKl, KOLOSSOV 3 Y. Kuznetsov [Birinci ve Üçüncü

Detaylı

Biyomühendislik nedir?

Biyomühendislik nedir? Biyomühendislik nedir? Doç.Dr. Semra HASANÇEBİ Trakya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Genetik ve Biyomühendislik Bölümü Biyomühendisliğin tanımı Biyomühendislik = Biological engineering, Biotechnological

Detaylı

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ T.C. Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi vturker@marmara.edu.tr 2.DERS İnsan Kaynakları Yönetiminin günümüz organizasyonları için önemi 21. YÜZYILDA REKABETİN DİNAMİKLERİ KÜRESELLEŞME

Detaylı

İKİNCİ BİNYILIN MUHASEBESİ İÇİNDEKİLER

İKİNCİ BİNYILIN MUHASEBESİ İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER B İ R İ N C İ C İ L T Kitap Hakkında 1 Başlarken 5 CENGİZ HAN MEDENİYETE YENİ YOLLAR AÇMIŞTIR 1. Cengiz Han ın Birlik Fikrinden Başka Sermayesi Yoktu 23 2. Birlik, Beraberlik ve Çabuk Öğrenme

Detaylı

Hardy Weinberg Kanunu

Hardy Weinberg Kanunu Hardy Weinberg Kanunu Neden populasyonlarla çalışıyoruz? Popülasyonları analiz edebilmenin ilk yolu, genleri sayabilmekten geçer. Bu sayım, çok basit bir matematiksel işleme dayanır: genleri sayıp, tüm

Detaylı

Bitkisel Üretimde Genetiği Değiştirilmiş Ürünler: Efsaneler ve Gerçekler

Bitkisel Üretimde Genetiği Değiştirilmiş Ürünler: Efsaneler ve Gerçekler VI. ULUSAL MOLEKÜLER BİYOLOJ VE BİYOTEKOLOJİ KONGRESİ Bitkisel Üretimde Genetiği Değiştirilmiş Ürünler: Efsaneler ve Gerçekler Yrd. Doç. Dr. Yılmaz Kaya Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tarımsal Biyoteknoloji

Detaylı

Doğal Afetler ve Kent Planlama

Doğal Afetler ve Kent Planlama Doğal Afetler ve Kent Planlama Yer Bilimleri ilişkisi TMMOB Şehir Plancıları Odası GİRİŞ Tsunami Türkiye tektonik oluşumu, jeolojik yapısı, topografyası, meteorolojik özellikleri nedeniyle afet tehlike

Detaylı

Kamu Yönetimi Bölümü Ders Tanımları

Kamu Yönetimi Bölümü Ders Tanımları Kamu Yönetimi Bölümü Ders Tanımları PA 101 Kamu Yönetimine Giriş (3,0,0,3,5) Kamu yönetimine ilişkin kavramsal altyapı, yönetim alanında geliştirilmiş teori ve uygulamaların analiz edilmesi, yönetim biliminin

Detaylı

SİYASİ DÜŞÜNCELER TARİHİ (TAR222U)

SİYASİ DÜŞÜNCELER TARİHİ (TAR222U) DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. SİYASİ DÜŞÜNCELER TARİHİ (TAR222U) KISA

Detaylı

İktisat Tarihi I. 27 Ekim 2017

İktisat Tarihi I. 27 Ekim 2017 İktisat Tarihi I 27 Ekim 2017 İktisat Tarihi Biliminin Doğuşu 18. yüzyıla gelene değin özellikle sosyal bilimler felsefeden bağımsız olarak ayrı birer bilim disiplini olarak özerklik kazanamamışlardı Tarih

Detaylı

ÜNİTE:1. İktisadi Düşünceler Tarihine Giriş ÜNİTE:2. Modern İktisadi Düşüncenin Doğuşu: Mertantilizm ve Fizyokrasi ÜNİTE:3. Klasik Okul ÜNİTE:4

ÜNİTE:1. İktisadi Düşünceler Tarihine Giriş ÜNİTE:2. Modern İktisadi Düşüncenin Doğuşu: Mertantilizm ve Fizyokrasi ÜNİTE:3. Klasik Okul ÜNİTE:4 ÜNİTE:1 İktisadi Düşünceler Tarihine Giriş ÜNİTE:2 Modern İktisadi Düşüncenin Doğuşu: Mertantilizm ve Fizyokrasi ÜNİTE:3 Klasik Okul ÜNİTE:4 Sosyalist Düşüncenin Doğuşu ve Marksizm ÜNİTE:5 Marjinalizm

Detaylı

Anneye En Güzel Hediye Olarak Ne Alınması Gerekir?

Anneye En Güzel Hediye Olarak Ne Alınması Gerekir? Anneye En Güzel Hediye Olarak Ne Alınması Gerekir? Hayatımızın en değerli varlığıdır anneler. O halde onlara verdiğimiz hediyelerinde manevi bir değeri olmalıdır. Anneler için hediyenin maddi değeri değil

Detaylı

DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ

DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ DAVRANIŞ BİLİMLERİNE GİRİŞ DAVRANIŞIN TANIMI Davranış Kavramı, öncelikle insan veya hayvanın tek tek veya toplu olarak gösterdiği faaliyetler olarak tanımlanabilir. En genel anlamda davranış, insanların

Detaylı

Avrupalı liderler baskıcı, Türk liderler ise dostane

Avrupalı liderler baskıcı, Türk liderler ise dostane Avrupalı liderler baskıcı, Türk liderler ise dostane Dünyada yaşanan ekonomik kriz liderlik stillerinde de değişikliğe yol açtı. Hay Group'un liderlik stilleri üzerine yaptığı araştırmaya göre, özellikle

Detaylı

Matematik Ve Felsefe

Matematik Ve Felsefe Matematik Ve Felsefe Felsefe ile matematik arasında, sorunların çözümüne dayanan, bir bağlantının bulunduğu görüşü Anadolu- Yunan filozoflarının öne sürdükleri bir konudur. Matematik Felsefesi ; **En genel

Detaylı

INTL 101 / SİYASET BİLİMİNE GİRİŞ

INTL 101 / SİYASET BİLİMİNE GİRİŞ INTL 101 / SİYASET BİLİMİNE GİRİŞ Siyaset, siyasal sistemler ve siyaset bilimine ait temel kurum ve kavramlar; öğrencilerin farklı siyasal sistemlerin işleyişlerini anlamalarına yönelik olarak siyaset

Detaylı

AŞKIN BULMACA BAROK KENT

AŞKIN BULMACA BAROK KENT AŞKIN BULMACA 18.yy'da Aydınlanma filozoflarıyla tariflenen modernlik, nesnel bilimi, evrensel ahlak ve yasayı, oluşturduğu strüktür çerçevesinde geliştirme sürecinden oluşur. Bu adım aynı zamanda, tüm

Detaylı

DERS PROFİLİ. POLS 337 Güz 5 3+0+0 3 6

DERS PROFİLİ. POLS 337 Güz 5 3+0+0 3 6 DERS PROFİLİ Dersin Adı Kodu Yarıyıl Dönem Kuram+PÇ+Lab (saat/hafta) Kredi AKTS Siyasal Partiler ve Çıkar Grupları POLS 337 Güz 5 3+0+0 3 6 Ön Koşul Yok Dersin Dili Ders Tipi Dersin Okutmanı Dersin Asistanı

Detaylı