AFET YÖNETİMİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK SUSTAINABILITY IN DISASTER MANAGEMENT

Transkript

1 ANKARA - TURKIYE AFET YÖNETİMİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK SUSTAINABILITY IN DISASTER MANAGEMENT Şefik Taş a * ve Doç. Dr. Mürsel Erdal b * a İl Afet Acil Durum Müdürlüğü. Ar. Kurt. Tekn, Van, Türkiye, sefiktas65@gmail.com b* Gazi Üni., Teknoloji Fak., İnşaat Müh. Böl., Ankara, Türkiye, merdal@gazi.edu.tr 1072 Özet Dünyada ve ülkemizde son yıllarda meydana gelen afetlerden dolayı kayıp ve hasar sürekli artmakta ve bu da milyonlarca insanın yaşamını olumsuz etkilemektedir. Özellikle ülkemizde önceki yıllarda yaşanan afetler öncesi yeterli hazırlığın yapılamamasından dolayı, afet sonrası yapılan kriz yönetimi sırasında önemli sorunlarla karşılaşılmıştır. Bu durum afet sonrası kısa, orta ve uzun vadede iyileştirme planları yapılırken de devam etmiştir. Bu çalışmanın amacı ülkemizde meydana gelen afetlerin ortaya çıkardığı hasarın telafisi için yapılan yatırımların ve çalışmaların büyüklüğünü ve maliyetini en aza indirmek için afet meydana gelmeden önce yapılması gereken risk azaltma faaliyetlerinin önemini vurgulamak ve afet yönetiminde de sürdürülebilir bir yapının oluşturulması gerektiğine dikkat çekmektir. Anahtar kelimeler: Afet, kriz yönetimi, risk Abstract Damages and losses due to disasters occurred on our country and World increases constantly and this negatively affects the life of millions. Important problems were encountered during crisis management of previous disasters due to lack of necessary preparations. This situation continued while improvement plans aſter disasters were made at short, intermediate and long term conditions. The purpose of this study is to emphasize the importance of risk reduction measures that have to be taken before disaster has occurred, which are needed to reduce the cost and scope of the investments and studies performed to compensate the damage of disasters. For this reason this study draws attention to importance of sustainable disaster management system. Keywords: Disaster, crisis management, risk 1. Giriş Dünya tarihi boyunca yeniliklerin, icatların ve gelişmelerin büyük bir kısmı, bir ihtiyaç nedeniyle ortaya çıkmıştır. Afet yönetimi disiplini için de bu durum değişmemiş, insanlık, tarih boyunca yaşadığı afetlerden ders çıkarmış ve gerek bu afetlere daha etkin müdahaleyi gerekse bu afetlerin etkilerinin nasıl azaltılabileceğini sürekli sorgulayarak yeni yöntemler geliştirmiştir. Tarih, bu hususta son derece ilginç örneklerle doludur. Bu örneklerden belki de en ilginç olanı -ki anlam ve ifadesi bakımından son derece şaşırtıcıdır- ABD Federal Afet Yönetim Kurumu (FEMA) tarafından yaptırılmış olan bir tişörttür. Üzerinde Nuh un Gemisi nin bir çizimi ve İlk Afet Yöneticisi ifadesi bulunan tişört, Nuh Peygamberin tufanı ve vereceği zararları analiz ederek bir zarar azaltma planı geliştirmesini, bu plan doğrultusunda bir gemi inşa ederek belirli şekilde seçtiği (bir erkek ve bir dişi) hayvanları gemiye alması ve onları kurtarmasını ve tufandan sonra da yeniden serbest bırakmak suretiyle türün ve topluluğun devamını sağlamasını simgelemektedir [1]. Binlerce yıllık insan deneyimi, nihayetinde 90 lı yıllarda Birleşmiş Milletler tarafından özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki afet zararlarının azaltılabilmesi için uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi amacını taşıyan Uluslararası

2 28-30 th May 2015 Ankara - TURKIYE Doğal Afet Zararlarının Azaltılması On Yılı olarak ilan edilmiştir. Bu amaçla bu on yıl misyonu, üye ülkelerdeki doğal afetlerin önlenmesi veya etkilerinin azaltılabilmesi için kapasite geliştirilmesi ile mevcut bilim ve teknolojinin afet zararlarının azaltılması faaliyetlerine uygulanabilmesi için rehber oluşturulması olarak belirlenmiştir. Bu misyona yönelik olarak yürütülen faaliyetlerin değerlendirildiği 1994 Doğal Afet Zararlarının Azaltılması Konferansı nda (Yokohama, Japonya) ise üye ülkeler Daha Güvenli Bir Dünya için Yokohama Stratejisi ve Eylem Planı nı oluşturmuşlardır. Risk analizinin ve zarar azaltmanın, daha net bir ifade ile risk yönetimi kavramının açık bir şekilde vurgulandığı bu doküman ile afet zararlarını azaltma politika ve faaliyetleri için risk analizinin gerekli bir adım olduğu ve afet yardımlarına olan ihtiyacın azaltılmasında afetlerin önlenmesi ve hazırlık faaliyetlerinin öncelikli öneme sahip olduğu gibi prensipler ortaya çıkmıştır. Dünyanın ortak aklı ve tecrübesi olarak belirlenen bu prensipler, sonraki on yıla damgasını vurmuş ve bir bütün olarak afet yönetimi politikalarının uygulanmasına da rehberlik etmiştir. Yokohama Stratejisi ve Eylem Planı nın ardından 2005 yılında Japonya nın Kobe kentinde düzenlenen 2. in Azaltılması Dünya Konferansı nda yılları arasında afetlerin neden olduğu zararların azaltılmasını amaçlayan Hyogo Çerçeve Eylem Planı (HÇEP) hazırlanmış ve Birleşmiş Milletlere üye 168 ülke tarafından benimsenmiştir. Afet risklerinin azaltılması için bir eylem planı niteliği taşıyan HÇEP, 3 stratejik hedef ve 5 öncelikli eylem planından oluşmaktadır. Stratejik hedefleri; afet risklerinin azaltılmasının sürdürülebilir kalkınma plan ve politikalarına bütünleştirilmesi, afetlere karşı bilincin ve duyarlılığın oluşturulması için kurumların, mekanizmaların ve kapasitelerin geliştirilmesi ve mevcutların güçlendirilmesi ve afet risklerinin azaltılması yaklaşımlarının acil duruma hazırlık, müdahale ve iyileştirme programlarına sistematik olarak katılımı şeklindedir [1]. Afet yönetimi; afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılması amacıyla, afet öncesi, sırası ve sonrasında alınması gereken önlemler ve yapılması gereken çalışmaların planlanması, koordine edilmesi, desteklenmesi ve etkin olarak uygulanabilmesi için toplumun tüm kurum ve kuruluşlarıyla, imkân ve kaynaklarının belirlenen stratejik hedefler ve öncelikler doğrultusunda kullanılmasını gerektiren çok yönlü, çok disiplinli ve çok aktörlü bir yönetim sürecidir [2]. Modern afet yönetim sisteminde kayıp ve zarar azaltma, hazırlık, tahmin ve erken uyarı, afetleri anlamak afet öncesi korumaya yönelik olan çalışmalara risk yönetimi denilirken; etki analizi, müdahale, iyileştirme yeniden yapılanma gibi afet sonrası düzeltmeye yönelik olarak yapılan çalışmalara ise kriz yönetimi adı verilir. Risk yönetiminin ihmal edildiği yerlerde kriz yönetiminin başarılı olması beklenemez [2]. Dünyada ve ülkemizde son yıllarda afetlerin oluşum sıklığı ve meydana gelen kayıp ile hasarın giderek sürekli artması her yıl milyonlarca insan yaşamını olumsuz etkilemektedir. Özellikle ülkemizde önceki yıllarda yaşanan afetler öncesi yeterli hazırlığın yapılmamasından dolayı afet sonrası yapılan kriz yönetimi sırasında önemli sorunlarla karşılaşmıştır. Bu durum afet sonrasında kısa, orta ve uzun vade de iyileştirme planları yaparken de devam etmiştir [3]. in ve zararın azaltılması amacıyla kaynakların çoğunu afet anı ve sonrasına harcayan bir yapı değil de kaynakları afet öncesine odaklayan yani hazırlık ve risklerin azaltılmasına öncelik veren bir anlayışın var olması ve bu anlayışın sürekli gelişerek devam etmesi yani sürdürülebilir olması gerekmektedir. Bir başka ifadeyle afet yönetiminde reaktif (tepkici) yaklaşımdan proaktif (etkici) yaklaşıma geçiş esas alınmalıdır. Hazırlık, risk azaltma, müdahale ve iyileştirme aşamalarından oluşan bütünleşik afet yönetim sistemi bu anlayışı ifade eder. Bütünleşik afet yönetiminde tüm toplumun afet ve afetlere bağlı terimler kullanırken bir standardın oluşması ve tanımlar yapılırken aynı görüş birliğine sahip olunması gerekir. Bu nedenle ülkemizde afetlere müdahale ve iyileştirme konusunda devletin bütün kurumlarından bireylere kadar ulusal ve uluslararası kaynakların doğru bir şekilde kullanılmasında herkesin ve özellikle de sivil toplum kuruluşlarının görev ve sorumlulukları vardır. öncesinde yapacağımız hazırlıkların tamamında başarılı bir sonuç elde edebilmemiz için gerek Birleşmiş Milletler ve gerekse de Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı nın kabul etmiş olduğu bazı tanımları hatırlamakta fayda vardır [4]. Kriz; dilimize İngilizceden geçen bu kelime İngilizce sözlüklerde (crisis), büyük tehlike, zorluk ya da belirsizlik dönemi veya anı; bir hastalık sürecindeki ani iyiye ya da kötüye gidiş durumu olarak açıklanmaktadır [5]. Risk azaltma; afetin oluşmasının engellenmesi veya olma olasılığının azaltılması amacıyla, afet tehlikesi ve riskinin belirlenmesi, hukuki, kurumsal, idari ve mali yapının geliştirilmesi için politika ve stratejilerin geliştirilmesi ve uygulanması, mekân planlaması ve yapılaşmaya ilişkin yasaların çıkartılması ile uygulanmasına yönelik önlemlerin alınması, alarm ve erken uyarı sistemlerinin kurulması ve geliştirilmesi, araştırma-geliştirme faaliyetlerinin yürütülmesi, toplumun afet tehlike ve riski konusunda bilinçlendirilerek baş edebilme kapasitesinin geliştirilmesine yönelik faaliyetleri içermektedir [2]. Hazırlık; acil durum planlarının hazırlanması, geliştirilmesi ve güncellenmesi, bu planlarda görev ve sorumluluk verilen personelin eğitim ve tatbikatlarla bilgi düzeylerinin artırılması, arama-kurtarma faaliyetlerinin örgütlenmesi, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması, acil yardım malzemelerinin stoklanması, toplumun afetlere hazır olma konusunda bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi faaliyetlerini kapsamaktadır [6]. Müdahale; afetin oluşumundan hemen sonra en kısa süre 1073

3 2 nd International Sustainable Buildings Symposium 1074 içerisinde mümkün olabilecek çok sayıda insan hayatının kurtarılması, ilk yardım, yaralıların tedavisinin sağlanması, haber alma ve ulaşım, ihtiyaçların tespiti, açıkta kalanların acil barınma, beslenme, tahliye, korunma, ısınma, güvenlik, koruyucu hekimlik ve psikolojik destek gibi hayati gereksinimlerinin en kısa süre içerisinde en uygun yöntemlerle sağlanması, hasar tespit çalışmaları, tehlikeli yıkıntıların kaldırılması, yangınlar, patlamalar, bulaşıcı hastalık gibi ikincil afetlerin önlenmesi, kamuoyunun bilgilendirilmesi, ulusal ve uluslararası koordinasyon ve işbirliğinin sağlanması faaliyetlerini içermektedir [3]. Yeniden inşa / iyileştirme; müdahale sürecinin tamamlanmasından hemen sonra başlayarak belirli bir sürede afete uğramış yerleşim yerlerinde, oluşması muhtemel yeni riskleri de tespit ederek afet öncesinden daha güvenli ve gelişmiş bir yaşam çevresinin oluşturulması amacıyla, haberleşme, ulaşım, su, elektrik, kanalizasyon, eğitim, sosyal ve kültürel faaliyetler ile ekonomik faaliyetlerin yeniden tesisi ve geliştirilmesini ve geçici/daimi iskân çalışmalarının yürütülmesine yönelik faaliyetleri içermektedir [3]. 2. Doğal Afet ve Çeşitleri Literatürde doğal afetin tanımı konusunda net bir uzlaşma olmaması nedeniyle çok sayıda doğal afet tanımı mevcuttur. Doğal afetlerle ilgili yapılmış bu tanımlardan ilki, afetleri ulusal veya uluslararası yardım gerektiren, yerel kapasiteyi sınırlayan bir durum veya olay olarak ifade etmektedir [7]. Bir diğer tanıma göre doğal afet, bireysel ve toplumsal olarak tüm sıkıntılı durumları tanımlayan bir kavramdır. Bu sıkıntılı durumlara, seller, depremler, kasırgalar, aşırı uç durumdaki hava durumları, kuraklık ve volkanik patlamalar örnek gösterilmektedir [8]. Doğal afetlerin yarattığı ekonomik etkilere vurgu yapan tanıma göre, doğal afetler ulusal ya da küresel ölçekte sermaye stokunu ve/veya sermayenin verimliliğini azaltarak, GSYH nin, tüketimin ve servetin azalmasına yol açan olaylar olarak tanımlanabilir [9]. Buna ek olarak doğal afetlerin neden olduğu sosyal ve ekonomik kayıpları dikkate alan Birleşmiş Milletler (BM) in tanımına göre; afet nedeniyle etkilenen bölgeye, bölgeler arası veya uluslararası yardımın gerekli olması, binlerce insanın ölmesi, yüz binlerce insanın evsiz kalması, önemli ekonomik kayıplara neden olması, oldukça büyük sigorta kayıplarının bulunması, doğal afet olarak nitelendirilmektedir [10]. Bir başka doğal afet tanımına göre, doğal afetler büyük kayıplarla birlikte ortaya çıkan ani, dramatik, planlanmamış olaylardır. Bu tür olaylar genelde toplumun ve ekonominin normal işleyişini kesmekte ve önemli maddi hasarlara neden olmaktadır [11]. Doğal afetin görülme sıklığını ve etkilerini merkeze alan bir diğer tanıma göre; etkilenen topluluklarda normal fonksiyonları yapamaz hale getiren, önemli derecede hasarlara, bozulmalara ve ölümlere sebep olan anormal ve nadir olaylardır. Ekonomik açıdan ise afetler; beşeri, fiziksel ve finansal sermaye kayıplarına yol açmakta, ekonomik faaliyetleri azaltmakta, kamu ve özel sektör kuruluşlarının harcamalarını ve gelirlerini ciddi biçimde etkilemektedir [12]. Dünyanın farklı ülke ve bölgelerinde meydana gelen afetler değişiklikler göstermektedir. Bu bağlamda dünyada gözlenen afet türleri Tablo 1 de özetlenmiştir [5]. AFET TÜRLERİ Jeolojik Klimatik Biyolojik Sosyal Teknolojik Tablo 1. Dünyada gözlenen afet türleri AFETLER Deprem Heyelan Kaya Düşmesi Volkanik Patlamalar Çamur Sıcak Hava Dalgası Soğuk Hava Dalgası Kuraklık Dolu Hortum Yıldırım Kasırga Tayfun Sel Siklonlar Tornado Tipi Çığ Aşırı Kar Yağışları Asit Yağmurları Sis Buzlanma Hava Kirliliği Orman yangınları Orman Yangınları Böcek İstilası Salgınlar Yangınlar Savaşlar Terör saldırıları Göçler Maden Kazaları Kimyasal Biyolojik Radyoaktif Nükleer (KBRN) Sanayi kazaları Ulaşım kazaları, toplumun sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel faaliyetlerini önemli ölçüde aksatan, can ve mal kayıplarına neden olan doğa olaylarının bir sonucudur. Sel ve fırtınalar, hortum, orman yangınları, sıcak hava dalgaları, hava kirliliği, kimyasal ve nükleer serpintiler, asit yağışları, çığlar, deniz ve göl su seviye yükselmeleri, yıldırım, kuraklık, dolu ve don olayı gibi meteorolojik veya meteoroloji karakterli doğal afetler olarak da adlandırılır. Meteorolojik afetler, doğal afetlerin büyük bir bölümünü oluşturmakta ve son yıllarda giderek artan bir şiddette ve sıklıkta meydana gelmektedir. Günümüzde sanayileşme, çarpık kentleşme, doğanın tahrip edilmesi ve küresel iklim değişimi gibi insan aktiviteleri bu tür afetlerin etkilerini arttırmasına veya yenilerinin ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Meteorolojik karakterli doğal afetleri diğer doğal afetlerden ayıran en önemli özellik, bunların yapılacak izleme ve erken uyarılarla zararlarının en aza indirilebilmesidir.

4 28-30 th May 2015 Ankara - TURKIYE Bu özellikten yararlanarak, gelişmiş ülkelerin afet yönetimi çalışmalarının bir parçası olan meteorolojik tahmin ve erken uyarı ile can kayıplarında önemli azalmalar ve ekonomik zararlarda da önemli ölçüde düşüşler sağlanmıştır [4]. 2. le İlgili Kanunlar ve Mevzuatlar Türkiye de afet mevzuatı, meydana gelen her doğal olaydan sonra, o olaya ilişkin özel bir yasa çıkarılmasıyla gelişmiş ve daha çok afetlerden etkilenen insanlara yardım etmek ve yaraları ivedilikle sarmak amacıyla müdahale ve yeniden inşa/ iyileştirmeye yönelik tedbirlerin alınması çalışmalarına ağırlık verecek hükümleri içermiştir. Böylece, zaman içerisinde dağınık ve çeşitli kuruluşlar eliyle yürütülmeye çalışılan karmaşık bir yapı oluşmuştur lü yılların başından itibaren, meydana gelen afetler ve bu afetler sonucu yapılan yasal ve kurumsal düzenlemeler bunun en önemli göstergesidir. Ülkemizde, doğal afetlerin önlenmesi ve neden olduğu zararların azaltılması konusunda mevzuat, uygulama ve önemli politika değişikliklerinin tarihsel gelişimi 1999 yılında yaşanan depremlere kadar üç dönem olarak değerlendirilirken, 1999 yılı sonrası dördüncü dönem olarak kabul edilebilir. Bu dönemleri gösteren tablo EK-1 de verilmiştir [13]. Bununla birlikte, Türkiye de 1959 yılında yürürlüğe girmiş 7269 sayılı kanunun 1. maddesinde afetler sayılırken sadece; Deprem, yangın, su baskını, yer kayması, kaya düşmesi, çığ vb. afetler denildiği için ülkemizdeki afetler ile ilgili istatistiklerde bu afetlerden başka afetlere ait bilgi bulunmamaktadır. Örneğin bu kanun, kuraklığı bir afet olarak saymadığı için afet istatistiklerinde Türkiye de (dünyadaki en büyük doğal afet olan) kuraklık afeti hiç yokmuş gibi görülmektedir. Bu nedenle, Türkiye de afet istatistiklerini kullanırken afetlerin sadece hasar gören bina sayısına göre değerlendirildiği ve sırf afet fonundan para almak için yanlış rapor edilmiş hasarlı binalar olduğu için mevcut istatistiklerin güvenilmez olduğu da unutulmamalıdır [4]. 3. in Olumsuz Etkileri Doğal afetlerin tüm çeşitlerinin meydana getirdiği genel etkiler; afet nedeniyle ölen bireylerin çok olması, eğitim, sağlık ve konut faaliyetlerinin gerçekleştirilememesi ve işsizlik oranlarında artış olması, elektrik, su, ulaşım ve iletişim gibi temel hizmetlerin geçici olarak sağlanamaması, tarım ve endüstriyel ürünler için hammadde ve yiyeceklerde kıtlık yaşanması, kurtarma ve yeniden yapılanma döneminde kamu faaliyetlerinin artması ve bu artış nedeniyle istihdam yapısının değişmesi, ihracat hacminde azalış, ithalat hacminde artış ve kamu maliyesinde açık meydana gelmesi olarak sıralanabilmektedir [14]. 4. in Ekonomik Boyutları Doğal afetlerin maliyetleri; doğrudan maliyetler, dolaylı maliyetler ve ikincil maliyetler olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır. Doğrudan maliyetler; tüm sabit varlıklarda, sermaye ve stokların mamul, yarı mamul mallarında ve ham maddelerinde eşzamanlı olarak ortaya çıkan maliyetlerdir. Ayrıca acil yardım ve müdahale harcamaları doğrudan maliyetler içerisinde yer almaktadır [15, 16]. Doğal afetlerin dolaylı maliyetleri fiziksel hasarların sonuçlarından kaynaklanan kayıpları ifade etmekte ancak, doğrudan maliyetler gibi kolay ölçülememektedir. Dolaylı maliyetler; üretim faaliyetleri kayıplarını, karda, satışlarda ve ücretlerde meydana gelen azalmaları, alt yapı ya da doğrudan fiziksel hasarlar nedeniyle firmaların kapanmasını ve çıktı kayıplarını içermektedir [16, 17]. Doğal afetlerin neden olduğu hem doğrudan hem de dolaylı maliyetler afetten sonra görünen ikincil maliyetlere neden olmaktadır. İkincil maliyetler ekonomide sadece ekonomik büyümeyi değil, ayrıca; üretimi, milli geliri, istihdamı, tüketimi, yeniden yapılanma için ham madde alımını ve kamu gelirlerini etkilemektedir. Böylece doğrudan ve dolaylı maliyetlerin etkileri ödemeler dengesine ve borçlanma seviyesine yayılmaktadır [18]. Doğal afetler kısa dönemde istihdam, büyüme ve enflasyon üzerinde negatif ekonomik etkilere neden olmaktadır. Doğal afetler ayrıca, mülkiyetin, kalkınmanın ve büyümenin azalması gibi negatif uzun dönemli etkilere de sahiptir [12]. Doğal afetlerin sermaye stokunu ve emek piyasasını olumsuz etkilemesi sebebiyle, genellikle GSYH üzerinde negatif etki yarattığı sonucuna ulaşılabilir. Ancak, doğal afetlere bağlı olan sermaye kayıpları ulusal hesaplarda görünmemesine rağmen, yatırımlarda olumlu bir biçimde bu etki ortaya çıkmaktadır. Bu durumda da afetler uzun vadede GSYH üzerinde net pozitif etki yaratmaktadır [19]. Doğal afetler ülkelerin kalkınma programlarını önemli ölçüde etkilemektedir. Ülkeler afet nedeniyle kalkınma programlarını değiştirmekte ya da ertelemektedir. Bu durumda, uzun dönemde ekonomik büyümenin ve refah seviyesinin yükseltilmesi, ekosistemler ile uyumlu olarak bireylerin ve toplumların yaşam kalitesinin arttırılması olarak tanımlanan sürdürülebilir kalkınmayı tehlikeye sokmaktadır. Diğer bir ifadeyle doğal afetler kalkınma politikalarına zarar vermektedir [15]. Doğal afetlerin meydana gelmesi finansal piyasalarda da belirsizliği arttırmakta ve beklentileri ciddi biçimde etkilemektedir. Ayrıca afetler işletmelerin değerini doğrudan etkilemekte ve bunların üretken sermayelerini kaybetmelerine neden olmaktadır. Etkilenen işletmelerin piyasa değeri bu şirketlerin gelir akışlarını etkilemekte ve bu durumda şirketlerin hisse senedi fiyatlarının düşmesine yol açmaktadır. Böylece finansal piyasalarda sermaye kaybının değeri kadar bir azalma meydana gelmektedir [16]. Doğal afetler hükümetlerin mali kaynaklarını da negatif olarak etkilemektedir. Bu daraltıcı mali etkiler kısa dönemde ve uzun dönemde kalkınmanın da zarar görmesine neden olmaktadır. Kamu tarafından finanse edilen afet maliyetleri 1075

5 2 nd International Sustainable Buildings Symposium 1076 ile afet azaltma ve önleme önlemleri; sınırlı bütçe kaynakları üzerinde önemli bir yük ortaya koymaktadır. Ekonomik faaliyet düzeyinin azalması, ihracat ve ithalat, dolaylı ve doğrudan vergi gelirlerinin azalması nedeniyle hükümet gelirleri doğal afetlerden negatif etkilenmektedir. Sonuç olarak, hükümetler artan bütçe baskısıyla karşılaşmakta bu durum da para arzının artmasını, döviz rezervlerinin azalmasını, iç ve dış borçlanma miktarının artmasını tetiklemektedir [12]. Doğal afetlerin beşeri ve fiziki sermayeyi olumsuz etkilemesi nedeniyle dış ticarette azalma görülmektedir. Doğal afet nedeniyle üretimde ve gelirde meydana gelen azalma, aynı zamanda özel sektör yatırımını ve harcamalarını azaltmaktadır. Bu azalma toplam talebi olumsuz etkilemekte ve azalan talep nedeniyle, ihracatçı ve ithalatçı afet öncesi seviyede faaliyet gerçekleş-tirememekte ve bu da dış ticaret hacmini azaltmaktadır. Böyle bir durumda da ülkeler ödemeler dengesi açıklarıyla karşılaşabilmektedir [20]. 5. Sonuçlar Türkiye tarihi boyunca maalesef sürekli afetlerle iç içe yaşamıştır. Bunların başında deprem, sel, çığ gibi felaketlerin yanında son yıllarda maden faciaları ve sanayi kazaları da eklenmiştir. ile başa çıkmanın yolları araştırılırken varılan en kolay sonuç kriz masalarının kurulması olmuştur. i dikkate almadan çevre sorunlarını azaltmak ve sürdürülebilir bir kalkınmayı başarmak mümkün değildir. Afet risklerini azaltmak sürdürülebilir kalkınma için en mantıklı yatırımdır. Afet yönetimi programı dâhilinde yapılmayan yatırımlar, afet sonrası zarar olarak geri dönmektedir. Bu yüzden tehlike ve zarar analizleri ile birlikte riskleri belirlemek, değerlendirmek ve yönetmek sürdürülebilir kalkınmanın ayrılmaz bir parçasıdır. Gelişmekte olan ülkelerin kalkınma hızı sık sık afetlerle gerilemektedir. e karşı hazırlıklı olunmadığı takdirde uzun zaman içinde elde edinilen her türlü maddi ve manevi kazançlar, tahribatı önlenmesi mümkün olan bir afet sebebiyle yok olmaktadır. Deprem, Suriye ve Irak ta yaşanan iç karışıklıktan dolayı ülkemize göç eden misafirlerimiz, Soma ve Ermenek te yaşanan talihsiz maden kazaları vb. gibi afetlere maruz kalan ülkemiz yaşadığı bu sıkıntılardan büyük dersler çıkarmalıdır. Büyük sorunlara neden olan afetler, artık Türkiye de bir bütün olarak toplumun afetler ve afet yönetimi konularında eğitim ve öğretime ihtiyacı olduğunu açıkça ortaya koymuştur. Bu tür afetler yaşanmadan önce yapacağımız ön hazırlıklarda afet toplum bilinci oluşturulmalı, önceden başa gelebilecek felaketler üzerinde çalışmalar yapılarak muhtemel zararlar minimize edilmelidir. Yaşanan krizleri yönetebilmenin en iyi ve kolay yolu, önceden risk analizleri yapmaktır. Artık ülke olarak kriz merkezlerinin kurulması yerine risk azaltma merkezlerinin kurulmasına yönelik çalışmaların yapılması gerekmektedir. Her alanda olduğu gibi afet yönetiminde de sürdürülebilir bir yapı oluşturulmalı ve bu süreçte yaşanan tüm olumsuzluklar minimize edilebilmelidir. Kaynaklar [1]. [2]. [3]. [4]. Kadıoğlu, M., Afet Yönetimi, Beklenilmeyeni Beklemek, En Kötüsünü Yönetmek, T.C. Marmara Belediyeler Birliği Yayını, Yayın No: 64, İstanbul, (2011). [5]. [6]. Erkan, E. A., Afet yönetiminde risk azaltma ve Türkiye de yaşanan sorunlar, DPT Uzmanlık Tezleri, Yayın No: 2812, ISBN , Ankara, (2010). [7]. Kim, C., The Effects of Natural Disasters on Long-Run Economic Growth, Michigan Journal of Business, 4(1): (2011). [8]. Moe, T.L., Pathranarakul, P., An Integrated Approach to Natural Disaster Management: Public Project Management And Its Critical Success Factors, Disaster Prevention and Management, 15(3): (2006). [9]. Pindyck, R.S., Wang, N., The Economic and Policy Consequences of Catastrophes, National Bureau of Economic Research, NBER, Working Papers , 2-36 (2011). [10]. Natcat, Topics Geo Natural Catastrophe Know How for Risk Management and Research, Munich Re Group, (2011). [11]. Otero, R.C., Marti, R.Z., The Impacts of Natural Disasters on Developing Economies: Implications for the International Development and Disaster Community, Disaster Prevention for Sustainable Development: Economic and Policy Issues. Yokohama, International Bank for Reconstruction and Development/World Bank.,11-15 (1994). [12]. Benson, C., Clay, E., Understanding The Economic And Financial Impacts of Natural Disasters, The World Bank Disaster Risk Management Series, No. 4., 28406, (2004). [13]. Ural, D., Afet Mevzuatı; Türkiye Deneyimleri, Ulusal Afet Dergisi, 1(1): 7-19, (2006). [14]. Eclac, Manual For Estimating The Socio Economic Effects of Natural Disasters, United Nations Economic Commission for Latin America And The Caribbean Programme Planning and Operations Division, (1991). [15]. Pelling, M., Özedem, A., Barakat, S., The Macro- Economic Impact of Disasters, Progress in Development Studies, 2,4: (2002). [16]. Akar, S., Doğal afetlerin kamu maliyesine ve makro ekonomiye etkileri: Türkiye değerlendirmesi, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 21: , (2013). [17]. Aktürk, İ., Albeni, M., Doğal afetlerin ekonomik performans üzerine etkisi: 1999 yılında Türkiye de meydana gelen depremler ve etkileri, SDÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1): 1-18, (2002). [18]. Scott-Joseph, A., Financing Recovery: Implications of Natural Disaster Indebtedness on the Fiscal Sustainability of the Eastern Caribbean Currency Unit (ECCU), Journal of Business, Finance and Economics in Emerging Economies, 5(2): 2-36 (2010). [19]. Jaramillo H., Natural Disasters and Growth: Evidence Using a Wide Panel of Countries, Documento Centor de Estudios sobre Desarrollo Economico CEDE, 14: 2 42 (2007). [20]. Oh, C.H., Reuveny, R., Climatic Natural Disasters, Political Risk, and International Trade, Global Environmental Change 20; (2010).

6 28-30 th May 2015 Ankara - TURKIYE Ek-1. Dönemler itibariyle Türkiye de meydana gelen büyük afetler sonrası mevzuatın gelişimi ve kurumsal yapılaşma 1077

7 2 nd International Sustainable Buildings Symposium Ek-1 (Devamı). Dönemler itibariyle Türkiye de meydana gelen büyük afetler sonrası mevzuatın gelişimi ve kurumsal yapılaşma 1078