10. AİLE HUKUKU, HISIMLIK

Transkript

1 KONULAR 10. AİLE HUKUKU, HISIMLIK AİLE HUKUKU Nişanlanma Evlenme Boşanma Karı-koca Mallarının İdaresi HISIMLIK Usul ve Füru Civar Hısımları Nesebi Sahih Çocuklar Nesebi Gayri Sahih Çocuklar Nesebin Tashihi Evlat Edinme Velayet Vesayet Kayyım İKAMETGAH TABİİYET 1

2 Aile hukuku: nişanlanma, evlenme, boşanma, eşler arasındaki mal rejimi, nesep, evlat edinme ve Aile Hukukuna Giriş kişilerin aile içindeki durumlarını (velayet, nafaka ve vesayet) düzenler. (MK, 2.Bölüm: md) Ana, baba, çocuklar ve diğer usul ve füru un meydana getirdiği toplum birimine aile denir. Bir aile en az bir erkekle bir kadının bir çatı altında resmen bir araya gelmesiyle (evlenme ile) oluşur. Evlenme öncesinde nişanlanma işlemine de başvurulabilir. Aile insan toplumunun temelidir. Devletin varlığından önce vardır. 2

3 NİŞANLANMA Evlenme vadiyle yapılan bir anlaşmadır. Nişanlanmanın gerçekleşmesi için; 1. Taraflar nişanlanma ehliyetine sahip olmalıdır, 2. Nişanlanmak istediklerini beyan etmelidir, 3. Nişanlanmalarına engel bir durum bulunmamalıdır. Nişanlanma ehliyetine sahip olanlar; 1. Tam ehliyetliler ve sınırlı ehliyetliler 2. Sınırlı ehliyetsizler yasal temsilcilerinin izni ile nişanlanabilirler 3. Tam ehliyetsizler nişanlanamazlar. Diğer hususlar: Küçük veya mahcur olanlar kanuni mümessillerinin izniyle nişanlanabilirler (MK. 118). Nişanlılık evlenmeye zorlama için dava hakkı vermez. Cayma tazminatı veya caza şartı dava edilemez (MK. 119). Nişanlılardan biri haklı bir sebep olmaksızın nişanı bozarsa karşı tarafa uygun bir tazminat vermeye mecburdur (MK. 120). Nişanlılık evlenme dışındaki bir sebeple sona ererse, alışılmışın dışında verilen hediyeler geri istenebilir (MK. 122). Dava hakkı, nişanlılığın sona ermesinden bir yıl geçmekle zaman aşımına uğrar (MK. 123). Nişanlanmanın Sona Ermesi -Tarafların evlenmesiyle -Evlenme ehliyetinin ortadan kalkmasıyla -Nişanlılardan birinin vazgeçmesi veya iki tarafın birden vazgeçmesi ile -Taraflardan birinin gaipliği veya ölümü ile -Koşula bağlı nişanlanmalarda, koşulungerçekleşmemesi ile; sona erebilir. *Nişanlanmanın sona ermesindeki dava hakları, üzerinden 1 yıl geçmekle sona erer. 3

4 Evlenme Evlenme: Bir kadın ile bir erkeğin yaşamı devamlı sürdürmek amacıyla, medeni kanunda gösterilen amaca uygun olarak oluşturdukları birliktir. Evlenme Ehliyeti-evlenmenin koşulları 1- Yaş: Erkek veya kadın 17 yaşını doldurmadıkça evlenemez (MK. 124). Olağanüstü durumlarda, hakim kararı ile 16 yaşını doldurmuş olan erkek veya kadının evlenmesine izin verebilir. 2- Mümeyyiz olmayanlar (ayırt etme gücüne sahip bulunmayanlar) evlenemezler (MK. 125). 3- Küçük veya kısıtlı olanlar, yasal temsilcisinin izni olmadıkça evlenemez (MK ). 4

5 Evlenme Engelleri A. 1. Hısımlık: Üst soy alt soy; kardeşler, amca, dayı hala, teyze ile yeğenleri arasında, 2. Kayın hısımlığı kurulmuş sona ermiş olsa bile- eşlerden biri ile diğerinin üst ve alt soyu arasında, 3- Evlat edinen ile evlatlığın veya bunlardan biri ile diğerinin alt soyu ve eşi arasında evlenme yasaktır (MK. 129). B. Önceki Evlilik: 1- Yeniden evlenmek isteyen kimse, önceki evliliğinin sona erdiğini ispat etmek zorundadır (MK. 130). Gaipliğine karar verilen kişinin eşi, mahkemece evliliğin feshine karar verilmedikçe evlenemez. 2- Evlilik sona ermesinden itibaren 300 gün geçmedikçe kadın evlenemez. Doğurmakla süre biter (MK. 132). Kadının önceki evliliğinden gebe olmadığı anlaşılırsa veya ayrılan eşlerin tekrar birbirleriyle evlenmek istemesi durumunda mahkeme bu süreyi kaldırır. C. Akıl hastaları, evlenmelerinde tıbbi sakınca olmadığı resmi sağlık kurulu raporuyla anlaşılmadıkça evlenemezler (MK. 133). 5

6 Evlenme Başvurusu ve Töreni Evlenmek isteyen erkek ve kadın, birinin oturduğu yerin evlendirme memurluğuna birlikte yazılı veya sözlü başvururlar (MK 134). Başvuruda nüfus cüzdanları ve diğer ispatlayıcı belgeler eklenir. Evlendirme memuru, belediyesi olan yerlerde belediye başkanı veya görevlendirdiği memur; köylerde ise muhtardır. Evlenme töreni, evlenmek üzere başvuranlardan durumları incelenen ve engeli bulunmayanlar için, evlendirme memurunun belirlediği gün ve saatte, iki şahit huzurunda yapılır. Tescil edilen evliliği gösteren aile cüzdanı eşlere verilir. Aile cüzdanı gösterilmeden evliliğin dini töreni yapılamaz (MK. 143). 6

7 Batıl (Butlan) Olan Evlenmeler Mutlak Butlanla Batıl Olan Evlenmeler (MK. 145): 1- Eşlerden birinin evlenme sırasında evli bulunması, 2- Eşlerden birinin evlenme sırasında sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun bulunması, 3- Eşlerden birinde evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı bulunması, 4- Eşler arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlığın bulunması. Mutlak butlan davası, Cumhuriyet Savcısı tarafından re sen açılır. Bu dava ilgisi olan herkes tarafından da açılabilir (MK. 146). 7

8 Mirasçıların Dava Hakkı (MK: 159) Evlenmenin butlanını dava etme hakkı mirasçılara geçmez. Ancak, mirasçılar açılmış olan davayı sürdürebilirler. Dava sonucunda, evlenme sırasında iyi niyetli olmadığı anlaşılan sağ kalan eş, yasal mirasçı olamayacağı gibi, daha önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendisine sağlanan hakkı da kaybeder. 8

9 Boşanma Boşanma Sebepleri-Nedenleri (MK. 161): Zina (dava hakkı, boşanma sebebinin öğrenilmesinden itibaren 6 ay veya her halde zina eyleminin üzerinden 5 yıl geçmekle biter) Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış, Suç işleme veya haysiyetsiz hayat sürdürme, Terk, Akıl hastalığı, Evlilik birliğinin sarsılması. 9

10 Ayrılık Boşanma davası açmaya hakkı olan eş dilerse ayrılık isteyebilir. Boşanmaya ilişkin davalarda boşanma veya ayrılığa karar verilebilir. Ayrılık davalarında boşanmaya karar verilemez. Dava boşanmaya ilişkin ise ve ortak yaşamın yeniden tesis edilmesi olasılığı varsa, ayrılığa karar verilebilir. Ayrılığı 1-3 yıla kadar karar verilir. Süre sonunda ayrılık sona erer. Eğer ortak yaşam tesis edilememiş ise eşlerden biri boşanma davası açabilir. 10

11 Boşanmada Miras Hakları Boşanan eşler, bu sıfatla birbirlerinin yasal mirasçısı olamazlar ve boşanmadan önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendilerine sağlanan hakları kaybederler (MK. 181). EŞLER ARASINDAKİ MAL REJİMİ Genel olarak: Eşler arasında Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminin ( den itibaren) uygulanması asıldır. Eşler «Mal Rejimi Sözleşmesi» ile (halk arasında «Evlilik Sözleşmesi» olarak bilinir.) kanunda belirlenen diğer rejimlerden birini kabul edebilirler (MK. 202). Bu rejim, edinilmiş mallar ile eşlerden her birinin kişisel mallarını kapsar (MK. 218). Mal ayrılığı rejiminde eşlerden her biri, yasal sınırlar içerisinde kendi mal varlığı üzerinde yönetim, yaralanma ve tasarruf haklarını korur. (MK. 242). Paylaşmalı mal ayrılığı: Eşlerden hangisine ait olduğu ispat edilemeyen mallar, onların paylı mülkiyetinde sayılır (MK. 245). Mal rejimi, eşlerden birinin ölümü veya başka bir mal rejiminin kabulüyle sona erer (MK. 247). Mal ortaklığı rejimi: ortaklık malları ile eşlerin kişisel mallarını kapsar (MK. 256). Hiçbir eş, ortaklık payı üzerinde tek başına tasarruf hakkına sahip değildir. 11

12 Mal Rejimi Yasal Mal Rejimi ( Edinilmiş mallara katılma MK ) Seçimlik Mal Rejimi ( Mal ayrılığı) Paylaşmalı mal ayrılığı, Mal ortaklığı EŞLER ARASINDAKİ MAL REJİMİ Genel olarak: Eşler arasında Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminin ( den itibaren) uygulanması asıldır. Eşler «Mal Rejimi Sözleşmesi» ile (halk arasında «Evlilik Sözleşmesi» olarak bilinir.) kanunda belirlenen diğer rejimlerden birini kabul edebilirler (MK. 202). Bu rejim, edinilmiş mallar ile eşlerden her birinin kişisel mallarını kapsar (MK. 218). Mal ayrılığı rejiminde eşlerden her biri, yasal sınırlar içerisinde kendi mal varlığı üzerinde yönetim, yaralanma ve tasarruf haklarını korur. (MK. 242). Paylaşmalı mal ayrılığı: Eşlerden hangisine ait olduğu ispat edilemeyen mallar, onların paylı mülkiyetinde sayılır (MK. 245). Mal rejimi, eşlerden birinin ölümü veya başka bir mal rejiminin kabulüyle sona erer (MK. 247). Mal ortaklığı rejimi: ortaklık malları ile eşlerin kişisel mallarını kapsar (MK. 256). Hiçbir eş, ortaklık payı üzerinde tek başına tasarruf hakkına sahip değildir. 12

13 Edinilmiş mallara katılma rejimi Edinilmiş mallar (her eşin mal rejimi devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir), eşlerin her birinin sahip olduğu malları(kişisel mallar)dır. Edinilmiş Mallar Sosyal güvenlik kurumu, yardım kurumu, sandık vb. yaptığı ödelemeler Çalışma güçlüğü kaybı nedeniyle ödenen tazminat Edinilmiş malların yerine geçen değerler Çalışma karşılığı elde edilen kazanımlar ve edinimler Kişisel malların gelirleri 13

14 Kanuna göre kişisel mallar -Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla yada herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri -Eşlerden birinin kişisel kullanımına ait eşyalar -Kişisel mallar yerine geçen değerler -Manevi tazminat alacakları Sözleşmeye göre kişisel mallar -Eşler mal rejimi sözleşmesiyle bir mesleğin yapılması veya işletmenin faaliyeti nedeniyle doğan edinilmiş mallara dahil olması gereken malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılacağını kabul edebilirler. -Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle, kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil olmayacağını kararlaştırabilirler. 14

15 Mal ayrılığı rejimi Mal ayrılığı rejiminde eşler, yasal sınırlar içinde kalmak kaydıyla, kendi malvarlıkları üzerinde yönetim, yararlanma ve kullanım haklarını korurlar. 1-Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi 2-Mal Ortaklığı Rejimi; olmak üzere ikiye ayrılır. 15

16 Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi -Eşler, yasal sınırlar içinde kalmak kaydıyla, kendi malvarlıkları üzerinde yönetim, yararlanma ve kullanım haklarını korurlar. Malın kendine ait olduğunu kanıtlanmalı. Aksi durumda, mal eşlerin paylı mülkiyeti sayılır. -Eşler, kendi borçlarından tüm malvarlıkları ile sorumludur. -Bu mal rejimi bir eşin ölümü veya başka mal rejiminin seçilmesiyle biter. Mahkeme kararı ile bu durumların olması halinde mal rejimi dava tarihi itibarı ile sona erer. -Evliliğin iptali veya boşanmada ailenin ortak kullanımına özgülenmiş ev ve eşyayı kimin kullanacağında eşler anlaşabilir. Bu anlaşmadan kaynaklı hak tapu siciline şerh edilebilir. -Anlaşamamaları durumunda mahkeme karar verir. 16

17 Mal ortaklığı rejimi Bu rejim, ortak malları eşlerin kişisel mallarını kapsar. a)genel mal ortaklığı :Kişisel mallar dışındaki mallar bu kapsamdadır. Bunlar ortak kullanılmalı ve tasarruf edilmelidir. b)sınırlı mal ortaklığı :mal rejimi sözleşmesi ile sadece edinilmiş mallardan oluşan bir ortaklık kabul edilebilir. Kişisel malların gelirleri de bu ortaklığa dahildir. c)diğer mal ortaklığı :mal rejimi sözleşmesiyle belirli malvarlığı değerlerini veya türlerini, veya taşınmaz malları, bir eşin kazancını vs.ortaklık dışında tutabilirler 17

18 Boşanmada miras hakları Evliliğin, boşanma nedeniyle olması durumundaki dava hakları, boşanma hükmünün kesinleşmesinin üzerinden 1 yıl geçmekle zaman aşımına uğrar. Boşanan eşler bu sıfatla birbirlerinin yasal mirasçısı olamazlar. Boşanma davası devam ederken ölen davacının mirasçılarından birinin davaya devam etmesi ve davalının kusurunun kanıtlanması halinde de yukarıdaki hüküm uygulanır. 18

19 Nesep: ana, baba ve çocuklar arasındaki kana dayalı bağa(doğal) veya hukuka dayalı bağa(evlatlık sözleşmesi), nesep denir. -soy bağı: çocuk ile anne arasında, doğum ile, çocuk ile baba arasında ana ile evliliktanıma veya mahkeme kararı, yada evlat edinme ile kurulur. 19

20 HISIMLIK Kan Hısımlığı Üst soy (usul): baba ana, büyük baba-büyükanne... Alt soy (füru ): Çocuk, torunlar, torun çocukları... Çocuk ile ana arasında soy bağı doğumla; baba arasında ise: ana ile evlilik, tanıma veya hakim hükmüyle kurulur (MK. 282). Civar Hısımlığı Kardeşler, amca-dayı, hala-teyze. Sıhri Hısımlık Eşin ve Evlatlığın kan hısımları ile olan hısımlık. Kayın hısımlığı.. 20

21 Nesebi Sahih ve Gayri Sahih Çocuk Evlilik mevcut iken veya evliliğin sona ermesinden itibaren 300 gün içinde doğan çocuğun babası kocadır (MK. 285). Buna nesebi sahih çocuk denir. Evlilik bağı olmayan anne ve babadan doğan çocuk ise, nesebi gayri sahih çocuk olarak adlandırılmıştır. Nesebi gayri sahih çocuğun annesi onu doğuran kadındır. Babası ise, baba tarafından tanıma veya hakimin hükmüyle belirlenir. Bunun için çocuğun annesi veya kendisi de dava açabilir. Nesebin tashihi, ana ve babanın evlenmesiyle veya hakimin hükmüyle olur (MK. 293). 21

22 Evlat Edinme Evli olmayan ve 30 yaşını doldurmuş olan, nesebi sahih füru u bulunmayan kişiler evlat edinebilirler (MK. 307). Evlatlığın evlat edinenden en az 18 yaş küçük olması gerekir. Temyiz kudretine haiz küçüğün rızası alınmadan evlat edinilemez. Küçüğün ayrıca ana-babasının da rızası alınmalıdır (MK. 309). Eşler, en az 5 yıldan beri evli olmak ve 30 yaşını doldurmuş bulunmak kaydıyla, ancak birlikte evlat edinebilirler (MK. 306). Evlat edinme, evlat edinenin oturduğu yer sulh hakiminin kararıyla yapılan resmi bir senetle olur ve evlatlık, evlat edinenin nüfus kütüğüne kaydedilir (MK. 315). Evlatlık, evlat edinenin aile ismini taşır ve onun mirasçısı olur. Asıl ailesindeki mirasçılığı da devam eder (MK. 314). 22

23 Nafaka Yükümlülüğü Yasalar, yoksulluğa düşmüş hısımlara yardım etmeyi herkes için zorunlu kılmıştır. Herkes, yardım edilmediği taktirde zora düşecek olan üstsoy, altsoy ve kardeşlerine yardım etmekle sorumludur. Nafaka verilmesi için nesebin düzgün olması şartı yoktur. Kardeşlerin nafaka yükümlülükleri, refah içinde bulunmalarına bağlıdır. Amca, hala, dayı, teyze vs. nafaka yükümlülüğü yoktur. Nafaka davası mirasçılıktaki sıra göz önüne alınarak açılır. Nafaka alınamadığı taktirde bu sıraya göre nafaka diğer hısımdan talep edilir. 23

24 Nafaka talep etmenin koşulları -Nafaka isteyen, kendine yardım edilmediği taktirde, geçim noktasında zor duruma düşecek olması gerekir. -Nafaka alınacak olan kimsenin ödeme gücünün olması gerekir. Ancak refah içinde olma koşulu yoktur. -Kardeşlerin nafaka vermesi durumunda ise, verilecek nafaka yüzünden durumun bozulmaması gerekmektedir. 24

25 Velayet Velayet: anne ve babanın henüz ergen olmayan çocukları üzerindeki yetkilerinin bütününe denir. Velayet altındaki çocuğun anne-babasına veli denir. Ergin olmayan çocuk anne ve babasının velayeti altındadır. Yasal neden olmaksızın çocuğun velayeti veli sıfatını taşıyan anne ve babadan alınmaz Ergin olmayan çocuk ana ve babanın velayeti altındadır (MK. 335). Evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velayeti birlikte kullanırlar. Bunlardan birinin ölümü halinde sağ kalan; boşanma halinde çocuk kendisine bırakılan velayet görevini yapar (MK. 336). Ana ve baba evli değilse velayet anaya aittir. Çocuk ana ve babanın sözünü dinlemekle yükümlüdür. Çocuğun eğitiminden ana ve baba sorumludurlar. Dini eğitimini belirleme hakkı da ana ve babaya aittir (MK. 341). Ana ve baba velayet devam ettiği sürece çocuğun mallarını yönetme hakkına sahiptirler (MK. 352). Çocuğun mallarının tehlikeye düşmesi başka bir şekilde önlenemiyorsa hakim, yönetimin bir kayyıma devredilmesine karar verebilir (MK. 361). 25

26 Vesayet Vasi: küçüğün veya kısıtlının kişilik hakları ile mal varlıklarını korumak üzere, sulh hukuk mahkemesi tarafından oluşturulan bir kurumdur. Vesayet, bakım ve koruma ile birlikte, vasinin vesayet altındaki kişi üzerindeki haklarını içerir. Velayet altında bulunmayan her küçüğe bir vasi tayin edilir. Vasi; velisi olmayan küçüklerle mahcur kişilerin haklarını korumak üzere hakim tarafından tayin edilen kişidir. Vasi, medeni hakları kullanmada onu temsil ederler. 26

27 *Vasi atanmayı kabul etmeyebilenler. -Cumhurbaşkanı, TMMB ve Bakanlar Kurulu Üyeleri, hakim ve savcı -Bedensel özürlü ve sürekli hastalık sahipleri -Dörtten çok çocuğun velisi olanlar -Altmış yaşını doldurmuşlar -Üzerinde vasilik görevi olanlar *Vasi olamayacaklar. -Menfaati çatışanlar ile arada husumet olanlar -Kamu hizmetinden yasaklı veya haysiyetsiz yaşayanlar -İlgili vesayet daire hakimleri -kısıtlılar 27

28 Kayyım Bir malın idaresi veya belirli bir iş için tayin edilmiş kimselere verilen ad dır. Kayyımın görev süresi ve ücreti vesayet makamı tarafından belirlenir. Vesayet makamı, aşağıdaki durumlarda temsil kayyımını atar. -ergin bir kişi: hastalık, başka yerde bulunma vb. nedenle ivedi bir işini kendi görebilecek değilse veya bir temsilci atayacak durumda değilse -bir işte yasal temsilcinin menfaati ile küçüğün veya kısıtlının menfaati çatışıyor ise, -Yasal temsilcinin görevini yerine getirmesine bir engel varsa 28

29 Vesayet makamı, yönetimi kimseye ait olmayan mallar için gereken önlemleri alır. Özellikle aşağıdaki durumlarda bir kayyım atar. Kayyım vesayet makamının talimatlarına aynen uymak zorundadır. -bir kişi kendi malını yönetmek veya bunun için bir temsilci atamak gücünden yoksunsa -hayır işi için veya toplum yararına bir işte toplanan değerleri yönetme ve harcama yolu sağlanamamış -bir tüzel kişi gerekli yönetim erklerinden yoksun ve başka türlü yönetilme imkanı yok -bir terekede mirasçılık hakları henüz belli değilse veya ceninin menfaatleri gerekli kılarsa -bir kimse uzun süre bulunamaz veya yeri bilinemezse 29

30 Vasi ve kayyımın görevleri?(sf:77, okunacak) *Vesayetin sona ermesi -küçüğün ergen olması -Kısıtlılarda, hapis halinin sona ermesi -Yetkili vesayet makamının kararı ile. *Vasilik görevinin sona ermesi -aksatma, yetkiyi kötüye kullanma, güveni sarsma, borç ödeyememe vb.de(yetersizlik, kusurlu olabilirde olmaya bilirde) vesayet makamı tarafından görevden alınır. -vasiliğe engel bir nedenin ortaya çıkması -vesayet altında kişinin kısıtlılığının mahkemece kaldırılması -vasilik uzatılmazsa, 2 yılın sonunda -vasinin fiil ehliyetini kaybetmesi veya ölümü -vesayet altındaki; çocuğun ergen olması; kişinin ölmesi 30

31 Veli ve vasi arasındaki farklar -Vasi, başkasının çocuğu yada kısıtlının haklarını ve malvarlıklarını korumak için vesayet makamı tarafından görevlendirilir. Veli kendi çocuğu ya da kısıtlının haklarını ve mallarını korur. -Vasi vesayet makamı tarafından iki yıl için atanır, veli için atanma ve süre yoktur. -vasi, vesayet altındaki kişinin malları için defter tutar(mecburi), veli tutmaz(dilerse tutar) -vasi, ücret talep edebilir. Veli edemez. -Vasi istifa edebilir. Veli edemez. 31

32 İKAMETGÂH Sözlük anlamı: yerleşim yeri, konul, konut, bir kimsenin yerleşme kast ve niyetiyle oturduğu yerdir. Hukuken herkesin bir ikametgâhı vardır. Tüzel kişilerin ikametgâhı, kuruluş tüzüğünde aksi bir hüküm bulunmadıkça faaliyet yapılan merkezin bulunduğu yerdir. Bir kimsenin oturduğu yeri belirleyen ve muhtarlık tarafından verilen adres belgesine ikametgâh belgesi adı verilir. 32

33 UYRUK (TÂBİİYET) Kişileri ve eşyayı Devlete bağlayan siyası ve hukukî bağdır. Vatandaşlık olarak da ifade edilir. Bağımsızlıkla ilgilidir. Tâbiiyeti olmayanlar için vatansız, yurtsuz ifadesi kullanılır. Vatandaşlıktan çıkarmaya tâbiiyetten iskat denir. 33