AYVALIK YÖRESİ OSTRAKOD (CRUSTACEA) FAUNASI

Transkript

1 X. Ulusal Biyoloji Kongresi Temmuz 1990, Erzurum AYVALIK YÖRESİ OSTRAKOD (CRUSTACEA) FAUNASI Özet: Selçuk ALTINSAÇLI Cüneyt KUBANÇ Bu çalışma Ayvalık (Balıkesir) yöresinde 1989 yılı Ağustos ayında gerçekleştirilmiştir. 10 istasyondan toplanan materyal değerlendirilmiş ve sınıflandırılması yapılmıştır. Bu sınıflandırmanın sonucu 2 üst familya (CYPRIDACEA, CYTHERACEA); 4 familya (ILYOCURIDIDAE, CYPRIDIDAE, CYPRIDOPSIDAE, CYTHERIDEIDAE), 6 cins (Ilyocypris, Cyprinotus, Heterocypris, Cypridopsis, Stenocypris, Cyprideis); 8 tür (Heterocypris incongruens, Cyprinotus inaeguivalvis, Cypridoopsis newtoni, Cypri dopsis vidua, Ilyocypris bradyi, Ilyocypris gibba, Stenocypris malcomlsoni, Cyprideis torosa) saptanmıştır THE OSTRACODA (CRUSTACEA) FAUNA OF AYVALIK REGİON Summary: This study has been performed in the region of Ayvalık (Balıkesir) in August, in The material collected from ten stations were evaluated and classified. The results are as follows: 2 super families (CYPRIDACEA, CYTHERACEA); 4 families (ILYOCYPRIDIDAE, CYPRIDIDAE, CYPRIDOPSIDAE, CYTHERIDEIDAE); 6 genera (ılyocypris, Cyprinotus, Heterocypris, Cypridopsis, Stenocypris, Cyprideis); 3 species (Heterocypris incongruens, Cyprinotus inaequivalvis Cypridopsis newtoni, Cypridopsis vidua, Ilyocypris bradyi, Ilyocypris gibba, Stenocypris malcolmsoni, Cyprideis torosa. GİRİŞ (*) (*) (*) (*) İ.Ü. Fen Fak. Biyoloji Bölümü Zooloji Anabilim Dalı İ.Ü. Fen Fak. Biyoloji Bölümü Zooloji Anabilim Dalı

2 Anadolu çeşitli jeolojik devirlerde zoocoğrafik açıdan önemini sürekli olarak korumuş bir bölgedir. Bundan ötürü Anadolu faunasının saptanması sistemaikçiler için yarı bir önem taşımaktadır. Türkiye de Ostrakodların favnasını saptanmasına yönelik ilç çalışmalar Schafer (11) ve Hartmann (8) tarafından yapılmıştır. Daha sonra Gülen in (3, 4, 5, 6, 7) bulguları Anadolunun Ostarok favnasının zengin olduğunu bize göstermişti. Altınsaçlı (1) tarafından yapılan bir çalışma ise yöresel ve mevsimlere bağlı çalışmalarında favna saptanmasına katkı sağladığını ortaya koymuştur. Bu çalışma da yöresel favna saptanmasına yönelik bir amaç taşımaktadır. MATERYAL VE METOD Materyal toplama işlemi 1989 yılının Ağustos ayında gerçekleştirilmiştir. Materyal Müller bezinden yapılmış el kepçesi ile tatlı su biyotoplarından toplanmıştır. Toplana materyal % 4 lük formalin ile tesbit edilmiştir. Tesbit edilen materyal laboratuvarda basınçlı su ile yıkandıktan sonra ayrıma işleleri binoküler altında yapılmıştır. Ayrılan örnekler % 70 alkol ve gliserin karışımında saklanmaktadır. Türlerin tayinleri kabuk ve eklentilereki morfolojik karakterlere dayanılarak yapılmıştır. Geçici olarak ypılan ekstremite preparatları laktafenol ve oranj G karışımı ile kapatılmıştır. Kabuklar için kuru preparatlar yapılmıştır. Kuru preparatlar temizlenne kabukların özel sürgülü lamlar içine yerleştirilmesi yöntemi ile yapılmıştır. Türlerin karşılaştırılmasında İ.Ü. Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Zooloji Anabilim Dalı müzesindeki materyal kullanılmıştır. Bu çalışmada toplanan materyal aynı müzede saklanmaktadır.

3 Yörede yapılan çalışmalarda 10 adet istasyon oluşturulmuştur. 1. İstasyon: Arif Bilgici Hayratı (Ayvalık-Balıkesir) 2. İstasyon: Ayvalık-Balıkesir yolu üzerindeki belediye çeşmesi (Ayvalık- Balıkesir) 3. İstasyon: Hacı çeşmes (Karaağaç köyü, Burhaniye-Balıkesir) 4. İstasyon: Karaağaç ve Kuyualan köyleri arasındaki Ilıca (Karaağaç, Burhaniye-Balıkesir) 5. İstasyon: Hacı İbrahim çeşmesi (Karaağaç köyü-burhaniye-balıkesir) 6. İstasyon: Hacı İbrahim çeşmesi yanındaki su birikintileri (Karaağaç köyü, Burhaniye-Balıkesir) 7. İstasyon: Kuyualan ve Karaağaç köyleri yolu kenarındaki dere (Karaağaç köyü-burhaniye-balıkesir) 8. İstasyon: Ş. Yazmacıoğlu hayratı (Alibey adası, Ayvalık-Balıkesir) 9. İstasyon: Ayvalık girişindeki bir çeşmenin yalağı (Ayvalık-Balıkesir) 10. İstasyon: Sarımsaklı Badavut mevkiindeki bir kuyu (Ayvalık-Balıkesir) BULGULAR Bu çalışmada Hartmann ve Puri in sınıflandırılması takip edilmiştir. (9) Sınıf: CRUSTACEA Alt sınıf: OSTRACODA Latreille, 1806 Takım: PODOCOPA Sars, 1866 Üst familya: CYPRIDACEA Baırd, 1845 Familya: ILYOCYPRIDIDAE kaufmann, 1900 Cins: Ilyocypris Brady-Norman, 1889

4 Ilyocypris gibba (Ramdohr, 1808) Brady-Norman, 1889 Batı Anadoludan Eski Kayıtlar: Kocaeli (8); Kütahya ve İzmir (3); Kuş gölü-balıkesir (5); Koyuneli köyü- Bergama-İzimr (1). Materyal: Kuyualan ve Karaağaç köylheri yolu kenarındaki dere (Karaağaç köyü, Burhaniye-Balıkesir) , 3 dişi ve 3 erkek örneği; Ayvalık girşindeki bir çeşmenin yalağı (Ayvalık-Balıkesir) , çak sayıda dişi ve erkek örnek. Ilyocypris bradyi Sars, 1890 Batı Anadoludan Eski Kayıtlar: Eskişehir (3); İçmeler su birikintisi-bilecik, Birgi gölü-kuca-izmir, Selçuk/Pamucak yol ayırımındaki gölet-aydın, Eftale gölü Düzce-Bolu, Kocaman deresi-zonguldak, Sökülü gölü-devrek-zonguldak (5, 6) Zeytindağ Köyü-Bergama-İzmir (1) Materyal: Hacı İbrahim çeşmesi yanındaki su birikintileri (Karaağaç köyü, Burhaniye-Balıkesir) , 1 adet dişi örnek Familya: CYPRIDIDA Baird, 1845 Alt familya: CYPRINOTINAE Bronstein, 1947 Cins: Cyprinotus Brady, 1886 Cyprinotus inaequivalvis Bronstein, 1928 Batı Anadoludan Eski Kayıtlar: Kütahya (3); Aslanlı suyu- Eskişehir, Göbel sıcaksu akıntısı-kütahya, Çaltı içmeleri kaynağı-bilecik, Armutlu deresi-bursa, Aksu bataklığı-antalya, Selçuk-Pamucak yol ayrımı derin gölet-aydın, Eftali gölü-düzce Bolu, Kocaman deresi-ereğli-zonguldak (5); Zeytindağ köyü-bergama-izmir, Kurfallı köyü-bergama-izmir (1). Materyal: Hacı çeşmesi (Karaağaç köyü, Burhaniye-Balıkesir) , çok sayıda dişi ve erkek örnek, Kuyualan ve Karaağaç köyleri arasındaki ılıca (Karaağaç köyü, Burhaniye-Balıkesir) , çok sayıda dişi ve erkek; Hacı İbrahim çeşmesi (Karaağaç köyü - Burhaniye-Balıkesir) , çok sayıda dişi ve erkek örnek; Hacı İbrahim çeşmesi yanındaki su birikintileri (Karaağaç köyü, Burhaniye-Balıkesir) , çok sayıda dişi ve erkek örnek; Kuyualan ve Karaağaç köyleri yolu kenarındaki dere (Karaağaç köyü, Burhaniye-Balıkesir) , çok sayıda dişi ve

5 erkek örnek; Ayvalık girişindeki bir çeşmenin yalağı (Ayvalık Balıkesir) , çok sayıda dişi örnek. Cins: Heterocypris Claus, 1892 Heterocyprik incongruens (Ramdohr, 1808) Claus, 1892 Batı Anadoludan Eski Kayıtlar: Eskişehir ve İzmir (3), Aksu bataklığı-antalya, Tekekokar uyuz hamamı gölcüleri-denizli, Kabaağaç çeşmesi yanı hendek suyu - Denizli, Çamköy ılıcası bataklığı-germencik-aydın, Marmaris kanal suları-muğla, Karamık bataklığı-çay-afyon, Kovada-I sanral yolu hendek suyu-eğridir-isparta, Cyprideis torosa (Jones, 1850) Jones, 1857 Batı Anadoludan Eski Kayıtlar: Urla maden suyu kaynağı İzmir (6); Zeytindağ köyü-bergama-izmir (1). Materyal: Sarımsaklı Badavut mevkii ndeki bir kuyu (Ayvalık-Balıkesir) , 1 dişi örnek. TARTIŞMA VE SONUÇ Bu çalışmada Ayvalık yöresi Ostrakod (Crustacea) favması ve türlerin dağılımı belirlenmiştir. Ilyocypris cinsine ait iki türü saptanmıştır. Bu türlerin Orta Asya, Kuzey Afrika, Güney ve Doğu Avrupa daki dağılımları bilinmektedir. Bu cinsin bazı türleri zengin biseksüel populasyonlar içermektedir. Çalışmamızda Cyprinotus cinsine ait bir tür saptanmıştır. Cyprinotus inaequivalvis yaygın dağılımı olan bir türdür. Bu türün orjini Orta ve Batı Asyadır. Bu türün biseksüel ve partenogenetik populasyonlarnı varlığı Analodu da bilinmektedir. Hieterocyppris cinsine ait tek bir tür saptanmıştır. Heterocypris incongruens kozmopolit bir türdür ve bu türün Gonduwana relikti olduğu bilinmektedir. Bu türün biseksüel ve partenogenetik populasyonlarına Anadoluda oldukça sık rastlanılmaktadır.

6 Cypridopsis cinsine ait iki tür saptanmıştır. Cypridopsis newtoni Sarmatik iç denizi reliktidir. Bu türün biseksüel populasyonuna Anadoluda üçüncü kez rastlanılmıştır. Cypridopsi vidua nın Kuzey ve Orta Avrupa da, Kuzey ve Güney Amerikada, kuzey ve batı asyada, Güney Avrupadaki dağılımları bilinmektedir. Türkiye deki dağılım sınırı ise güneye doğru kaymıştır. Stenocypris cinsine ait 1 tür saptanmıştır. Stenocypris malcolmsoni ye Anadoluda ikinci kez rastlanılmıştır. Böylece türün dağılım sınırı güneye ve batıya doğru genişlemiştir. Cyprideis cinsine ait bir tür saptanmıştır. Cyprnideis torosa nın Avrupa, Kuzey Afrika, orta Asya, Hazer Denizi ve Arla Gölü nde dağılımı bilinmektedir. Cyprideis littoralis ve Cyprideis toosa kabuklarındaki çıkıntıların varlığı nedeni ile iki ayrı tür olarak bilinmekte idi. Hacıtaş deresi-akçakoca-bolu, Kirazlıçayır göleti-dirgine- Zonguldak (5), Zeytindağ köyü-bergama-izmir, Koyuneli köyü-bergama-izmir, Yenişakran köyü-aliağa-izmir, Bergama Güzellik ılıcası-bergama-izmir, Kurfallı köyü-bergama-izmir (1). Materyal: Arif Bilgici hayratı (Ayvalık-Balıkesir) , çok sayıda dişi örnek; Ayvalık-Balıkesir yolu üzerindeki Belediye çeşmesi (Ayvalık-Balıkesir) , çok sayıda dişi örnek; Ş. Yazmacıoğlu hayratı (Alibey adası-ayvalık- Balıkesir) , çok sayıda dişi örnek. Alt familya: HERPETOCYPRIDINAE Kaufmann, 1900 Cins: Stenocypris Stenocypris malcolmsoni (Brady, 1886) Jars, 1889 Batı Anadoludan Eski Kayıtlar: Günyüzü-Eskişehir (3) Materyal: Hacı çeşmesi (Karaağaç köyü-burhaniye-izmir) , 1 dişi örnek Familya: CYPRIDOPSIDAE Kaufmann, 1900 Alt familya: CYPRIDOPSINAE Bronstein, 1947 Cins: Cypridopsis Brady, 1867 Cypridopsis newtoni Brady-Robertson, 1870

7 Batı Anadoludan Eski Kayıtlar: Birgi gölü-izmir (6), Zeytindağ köyü-bergama- İzmir (1) Materyal: Sarımsaklı badavut mevkii ndeki bir kuy (Ayvalık-Balıkesir) , çok sayıda dişi ve erkek örnek. Cypridopsis vidua (Müeller, 1776) Brady, 1867 Batı Anadoludan Eski Kayıtlar: Eskişehir (3); Gökçeada dalyan deresi- Çanakkale, Bentler-İstanbul; Eftali gölü-düzce-bolu, Dirgine su birikintisi- Zonguldak; Panayır deresi, Vize-Kırklareli (5) Materyal: Arip Bilgici hayratı (Ayvalık-Balıkesir) , çok sayıda dişi örnek; Hacı İbrahim çeşmesi (Karaağaç köyü, Burhaniye-Balıkesir) , 4 dişi örnek; Ayvalık girişindeki bir çeşmenin yalağı (Ayvalık-Balıkesir) , 15 dişi örnek. Üst familya: CYTHERACEA Baird, 1850 Familya: CYTHERIDEIDAE Sars, 1925 Alt familya: CYTHERIDEINAE Sars, 1925 Cins: Cyprideis Jones, 1857 Vesper (12) yaptığı çalışmalar sonucunda tuzluluk ile kabuk çıkıntıları arasındaki ilişkiyi bulmuş ve bu iki türün birbirinin sinonimi olduğunu belirtmiştir. Bu olayın dış etkenlerin genlere etkisi sonucu meydana geldiği de Vesper (12) tarafından belirtilmiştir. KAYNAKLAR 1. ALTINSAÇLI, S., Bergama (İzmir) Yöresi Ostrakod (Crustacea) Favnası ve Mevsimsel Dağılımları, İ.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsünde Yüksek Lisans Tezi, BRONSTEİN, Z. S., Fauna de L URSS, ostracodes des eaux douce, Crujstace, 2: 1-339, 1947.

8 3. GÜLEN, D., Contribation to knowledge of the freshwater Ostracoda fauna of Turkey. İst. Üniv. Fen Fak. Mec. Seri B, 42: , GÜLEN, D., Türkiye için yeni Notodromas (Ostracoda) türleri. Tübitak VII. Bilim Kong. Tebl , GÜLEN, D., The species and distribution of the group of Podocoha (Ostracoda- Crustacea) in freshwaters of Western Anatolia. Ist. Üniv. Fen Fak.Mec. Seri B, 50: 65-82, 1985a. 6. GÜLEN, D., Bisexsual Ostracoda (Crustacea) populations in Anatolia. İst. Üniv. Fen Fak. Mec. Seri B, 50: 81-86, 1985b. 7. GÜLEN, D., Türkiye Tatlısu Ostrakod Faunasına Katkılar II./ Contribution to the Taxonomy of the freshwater Ostracoda fauna of Turkey. Su Ürünleri Dergisi (Journal of Aquatic Products) 2, 1, S: , HARTMANN, G., Asiatische Ostdracoden. Int. Rev. Ges. Hidrobiol. Syst. Beih. 3: 1-154, HARTMANN, G., PURİ, H., Summary of Neontological and Paleontological clasification of Ostracoda. Mitt. Hamburg. Zool. Mus. Inst. 70: 7-73, KLİE, W., Ostracoda. Die Tierwelt Deoschlands 34: 1-230, SCHAFER, H. W., Uber Süsswasser-ostracoden aus der Turkei. İst. Üniv. Fen Fak. Hidrobiy. Enst. Yay. Seri B, 1: 7-32, VESPER, B., Zum proplem er Buckelbildung bei Cypıideis torosa (Jones, 1850) Crustacea, ostracoda, Cytheridae) (1). Mitt. Hamburg. Zool. Mus. Inst. Band 68: 79-94, 1972.

9