THE NEW YORK TIMES GAZETESNDEN SAMSUN U OKUMAK ( ) READING SAMSUN FROM THE NEW YORK TIMES ( ) Yüksel KÜÇÜKER

Transkript

1 Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 29 Volume: 7 Issue: 29 Issn: THE NEW YORK TIMES GAZETESNDEN SAMSUN U OKUMAK ( ) READING SAMSUN FROM THE NEW YORK TIMES ( ) Yüksel KÜÇÜKER Öz Bu çalımada, yılları arasında, Amerika nın yayınlanmaya balandıı dönemden itibaren en önemli basın organlarından biri ola gelen The New York Times gazetesinde, Samsun hakkında yapılmı haber, makale ve yorumlar incelenmitir. ncelenen dönemin tarih aralıı olarak belirlenmesindeki amaç, yılları arasında yaanan Büyük Sava ın ve akabinde yaanan Türk Millî Mücadelesi nin sona ermesine kadar uzanan süreçte, bu bölgede yaananların veya bir ekilde Samsun a yer verilen yazılarda, Samsun un Amerikan basınında ve dolayısıyla Amerikan kamuoyu nezdinde nasıl algılandıını ortaya koyabilmektir. Tüm bu yayınlar incelendiinde, The New York Times gazetesinin, Samsun a ilikin belirlenen dönem içinde önemli tespitlerde bulunduu görülmektedir. Fakat gazetenin, özellikle Rum ve Ermenilerle ilgili siyasi içerikli haber ve yorumlarında, ısrarla bir ekilde, sübjektif ve tek taraflı bir dil kullanması dikkat çekmektedir. Bu balamda, The New York Times gazetesi özelinde, batı medyasının Türkiye deki gelimelere karı takındıı bu üslubun, günümüzde Avrupa ve Amerika kamuoylarında var olan, Türkler ve Türkiye karıtı bakı açısının oluumundaki rolünün, önemli bir düzeyde olduu söylenebilir. Anahtar Kelimeler: The New York Times (NYT), Samsun, Ermeniler, Rumlar, Türkler. Abstract In this study, the news, articles and reviews published about Samsun are examined between the periods in The New York Times, one of the most important newspaper in the United States of America. The goal of reviewing the date range: is to try to put forth how the American public perceive the events in Samsun according to the writings published in the American Press in The Great War period, between the years and the following Turkish National Struggle ending in When all these writings in the newspaper are analysed, it is obvious that The New York Times made important observations about the Samsun within the period set. But using a subjective and one-sided language of the newspaper in an insistent way, - especially on the political content of news and commentary about the Greeks and Armenians- is remarkable. In this regard, in the case of The New York Times, the role of western media s perspective to the developments in Turkey is undeniable, in terms of formation of a negative view of Turks and Turkey on the public opinion of Europe and America. Keywords: The New York Times (NYT), Samsun, Armenians, Greeks, Turks. Giri Bizi hükümetler ve gazeteler idare etmektedir. Wendell Phillips Basın-yayın organları, toplum algısının yönlendirilmesi noktasında son derece etkin bir yerdedir. Bu basın-yayın organlarının en etkilisi olan gazeteler, -her ne kadar son zamanlarda tahtı internet medyası tarafından sarsılsa da- tarihî serüveni boyunca, habere ulamanın bir Ar. Gör., Karadeniz Teknik Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü,

2 aracı olmasının yanı sıra, algı yönetimi noktasında da, daima önemli bir yere sahip olmutur. Kolay ulaılabilmesi, ucuz ve etkili bir iletiim aracı olması, gazetelerin youn talep görmesini de beraberinde getirmitir. Toplum açısından habere ulama açısından böylesi pratik bir görev üstlenmesinin yanı sıra, gazetelerin yalın haber veren basın-yayın organları olarak görülmesi, iyimser bir bakı olur. Zira gazetelerin toplumun belli bir konuda, belli bir görüe kanalize edilmesi noktasında, bir araç olarak kullanılmaları da pekâlâ mümkündür. Günümüzde medyanın toplumun yönlendirilmesi noktasında yükselen bir güç olmasının temelleri, on dokuzuncu yüzyıla kadar dayanmaktadır (Yetigin, 2010: 123). Her ne kadar özellikle son dönemlerde habere ve bilgiye eriim balamında, çok sayıda alternatif üzerinden karılatırmalı bir haber edinme fırsatı bulunmaktaysa da, bu imkânlardan yoksun olunan dönemlerde, toplum için, verilenle yetinmekten baka çok da fazla bir seçenein olmadıı söylenebilir. Dolayısıyla, bu dönemlerde gazetelerde yer verilen deerlendirme ve yorumlarla, toplumun düüncelerinin belli noktalara yönlendirilmesi daha kolay olmutur. Martin Walker, gazetelerin dünyadaki çou hükümetin, elçiliklerin ve yetkililerin, dünyaya dair edindikleri izlenimlerin büyük çounluunu, büyük gazetelerin yargılarından süzerek edindikleri (Walker, 1977: 12) tespitini yaparak, hem gazetelerin önemine iaret etmi, hem de nasıl büyük bir güce sahip olduklarını ortaya koymutur. Habere ulama noktasında kısıtlı seçeneklerin olduu dönemlerde, toplum dezenformasyona uramı haberlere karı daha fazla savunmasız olmutur. Gazetelerin de verdikleri haberler ve yaptıkları yorumlarla, çou zaman ellerindeki gücü kötü amaçlarla kullandıkları olmutur. Gazetelerin maddi kaygıları olan yayın araçları oldukları, dolayısıyla yaptıkları yayınlarda ticari çıkarlarına hizmet eden odakların menfaatlerine karı duyarsız kalamayacakları gerçei göz önünde bulundurulacak olursa, bunların neden zaman zaman bir propaganda silahına dönüebildikleri de daha net anlaılmı olur. Gazetelerin bir haberi çıplak haliyle vermeyi tercih etmeyip, çeitli deerlendirme ve yorumlarla, daha ilgi çekici bir ekilde okuyucusuyla buluturma çabası anlaılabilir bir durumdur. Fakat burada önemli olan nokta, bu yorumların ne ekilde ve hangi amaçlarla yapıldııdır. Zira neyin söylemeye deer olup olmadıına karar vererek gündemi belirleyen ve siyasi ve ekonomik güçlerin baskısı altında siyasetin dilini ekillendiren Elmas ve Kurban, 2011: 8) bir güç olan medya, bu gücünden dolayı, halka ulamak isteyen kii ve gurupların aracı olmu, siyasî, ekonomik ve kültürel çıkar çatımalarının sürdürülmesinde rol almılardır (Yetigin, 2010: 121). Thomas B. Macaulay un, medyanın demokrasilerde dördüncü kuvvet olduu tespiti (Splichal, 2002: 44), aslında medyanın hükümetler üzerindeki nüfuz ve halk üzerindeki algı gücüne iaret etmektedir. Tüm bu tespitler ııında, medya organlarının baında gelen gazetelerde yer alan bilgilerin arka planının, her zaman akılda bulundurulması gerektii ortadadır. Unutulmamalıdır ki gazeteler de yanılabilir kurumlardır (Walker, 1977: 15). Çounlukla kurgulardan oluan haber metinleri çözümlenirken, verilen mesajın ne ekilde kurgulandıı ve gerçei ne ölçüde yansıttıı sorularına cevap aramak, gerçek bilgiye ulamanın ön artıdır. Bu noktadan hareketle, tarih aratırmaları açısından mühim bir kaynak deeri taıyan gazetelerin, olaylar hakkında zaman zaman kendi siyasî çizgilerine uygun, taraflı, abartılı veya gizleyici bir üslup kullanabilecekleri (Yetigin, 2010: 121), tarihçiler için akılda bulundurulması ve kullanılırken üpheci ve ihtiyatlı olunması gereken kaynaklar olduunu belirtilmek gerekir. Aksi takdirde, hadiselerin, gazetelerin gösterdii kadarıyla ve görülmesini istedikleri boyutuyla görülmesi tuzaına düme riski her zaman bulunmaktadır.

3 Bu çalımada, Ocak 1914 ila Aralık 1923 döneminde, The New York Times 1 gazetesinde, Samsun hakkında yapılmı haberler, yorumlar ve deerlendirmeler incelenmeye çalıılmıtır. Türkiye, yılları arasında vuku bulan Büyük Sava, onun akabinde yaanan Millî Mücadele dönemi ve hemen sonrasında cumhuriyetin ilan edilmesine kadar geçen on yıllık zaman zarfını, kesintisiz hareketli bir atmosfer içinde geçirmitir. Osmanlı mparatorluu nun tarihi misyonunu tamamlayıp, yerini yeni Türkiye Cumhuriyeti devletine bıraktıı bu kısa süreye çok fazla olay sımıtır. Haliyle, batı basınına da bu süreçte yaananlardan fazlasıyla malzeme çıkmıtır. Bu basın kurulularından birisi de, Amerika nın önemli gazetelerinden The New York Times dır 2. Bu çalıma ile, NYT de yapılan yayınlar üzerinden, Amerikan kamuoyunun, Samsun özelinde Anadolu da yaanan bu olaanüstü dönemi nasıl okuduu ortaya konulmaya gayret edilmitir. Çalımada, gazetede yer verilen haberlere dair, yer yer deerlendirmelerde bulunulmakla yetinilmi, çalımanın amacına sadık kalmak kaygısıyla, bu iddialar için bir antitez ileri sürmekten kaçınılmıtır. NYT nin bölgeye ilikin yapmı olduu yayınlar incelendiinde, Samsun ve civarında yaananlarla ilgili ciddî bir gazetecilik gayreti göze çarpmaktadır. Zira gazete, bölgede hemen hemen yaanan tüm önemli gelimelerle ilgili bilgiler sunmaktadır. Fakat yayınlar incelendiinde, birçok konuda Türk tezlerinin aksi iddiaların mevcut olduu görülmektedir. Samsun ve çevresinde yaananları, ngiliz The Times gazetesinde çıkan haber, yorum ve deerlendirmeler ııında ele alıp inceleyen Enis ahin 3 ve arası dönemde Osmanlı mparatorluu nda yaayan azınlıkların durumunu The Times gazetesine göre inceleyen lay leri 4 de benzer tespitlerde bulunmaktadırlar. Örnein, Samsun ve civarında Ermeni ve Rumlarla ilgili The Times ın yaptıı deerlendirmelerde mezalim ve katliam ifadelerinin (ahin, 2006: 200; leri, 2004: 200, ), NYT tarafından da aynı ekilde kullanımının tercih edilmesi, bu iki gazetenin konuya aynı perspektiften yaklatıını göstermektedir. Buradan hareketle, ngiliz ve Amerikan basınının, Türkiye de yaananları ele alı biçimlerini anlamak için, ngiliz ve Amerikan kamuoyunun kendine özgü deer yargılarını, dorularını, prensiplerini ve çıkarlarını göz önünde bulundurmanın gerekliliinin altını çizmek gerekir. a. NYT de Samsun la lgili Çıkan Yayınların Tasnif ve Daılımı Çalıma, ProQuest Historical Newspapers veritabanı altındaki The New York Times ( ) koleksiyonu taranarak hazırlanmıtır. Tarama Samsun, Samsoun, Samsoon ve Canik isimlerine göre yapılmı ve bu kapsamda konuya ait çok sayıda kayda ulaılmıtır. Bunlar arasında ilan ve reklamlarla ilgili kayıtlar dıarıda tutulmu ve bu ekilde toplam 159 kayıt incelenmitir. Bunların da bir kısmı, içerikleri itibariyle kayda deer bilgiler ihtiva etmediklerinden, deerlendirilme dıında bırakılmıtır. Oldukça geni içerikli bu malzemeden, en dikkate deer olan, ele alınan konuya en kapsamlı olarak deinilen veriler seçilerek, 1 Dünyanın en büyük gazetelerinden biri olarak kabul edilen The New York Times gazetesi, Amerika nın da günlük olarak çıkan en eski gazetesi unvanına sahiptir. The New York Times Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica Online Academic Edition, Web. 15 Jul. 2013: < The New York Times, New York kentinde New York Times ismiyle çıkan yedi gazetenin ardından, 1851 yılında Daily Times ismiyle, Henry J. Raymond tarafından kurulmutu. Gazete Raymond un hırslı kiiliinin de etkisiyle kısa sürede ciddi bir tiraj artıı yaadı yılında gazeteyi satın alan Adolph Ochs un takip ettii ilkeli politika, tanınırlıını artırıp güven kazanmasının önünü açtı. Zamanla New York u aan gazetenin, sonraki dönemlerde gündemi çok yakından takip ederek, baarılı haberlere imza atması, hükümetler ve bankerlerle yakın ilikiler kurarak dönem dönem onların desteini alması, fiyat ve reklam politikalarını akıllıca belirlemesi ve tasarım ve görsel açıdan kendini güncel tutması, satılarının artmasının ve ün kazanmasının ardındaki itici faktörler oldu. Martin Walker (1977). Basının Gücü, Çev.: Gülden en, stanbul: Milliyet Yayınları, s. 249, 250, , Bundan sonra NYT olarak verilecektir. 3 Enis ahin (2006). ngiliz The Times Gazetesi ne Göre Samsun ( ), Geçmiten Gelecee Samsun Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 1. Kitap, Samsun: Samsun Büyükehir Belediyesi Kültür ve Eitim Hizmetleri Daire Bakanlıı Yayınları, s lay leri (2004). The Times Gazetesine Göre Osmanlı mparatorluunda Azınlıkların Durumu ( ), Basılmamı Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

4 çalımada kullanılmıtır. Son olarak, yer yer alıntılar yapmak suretiyle, gazetenin vermek istedii mesajın daha net anlaılabilmesi salanmaya çalıılmıtır. Elde edilen kayıtlar, kendi içlerinde kategorize edilerek, konu bütünlüü korunmaya çalıılmıtır. Bu balamda, kayıtlar be balık altında toplanıp deerlendirmeye tabi tutulmutur. Bu balıklar unlardır: Ermeniler ve Rumlar Siyasî Konular Amerikan Yardım Heyetinin Faaliyetleri ktisadî Konular Dier Konular Grafik 1: Kayıtların Konulara Göre Daılımı NYT de Samsun la ilgili haber, deerlendirme ve yorum içeren yayınların verildii yukarıdaki grafikten, hakkında en fazla yayın yapılan konunun, % 28.4 ile Ermeniler ve Rumlarla ilgili balık olduu görülmektedir. Bunu, % 25.7 lik oranla Siyasî konularla ilgili yayınlar takip etmektedir. ncelenen dönemin, Birinci Dünya Savaı ve Millî Mücadele nin yaandıı yılları içine aldıı göz önünde bulundurulduunda, bu oranların neden yüksek çıktıı anlaılabilir. Zira bu dönemlerde, youn bir siyasî trafik yaanmıtır. Yine, Samsun da youn halde yaayan Ermeni ve Rumlar ile Türkler arasında yaanan, üzücü olayların bu dönemlerde arttıı da göz önüne alındıında, çıkan yayınların yarıdan fazlasının bu konularda olması beklenen bir sonuçtur. Samsun un Anadolu nun dıa açılan kapılarından biri olması, ekonomik açıdan önemli bir Anadolu ehri olması, iktisadî balamda da Samsun un gazetede yer bulmasının gerekçelerindendir. Aynı ekilde, Samsun a büyük bir liman inası ve Samsun-Sivas arası bir demiryolu yapımının da içinde yer aldıı Chester Projesi, Samsun un ekonomisiyle alakalı olarak, 1920 li yıllarda hakkında çok konuulan konulardan biri olmutur. Bu projenin, hem siyasî hem de iktisadî yönleri olması nedeniyle, proje hakkında yapılan yayınlar haber içeriine göre iki balık altında da gösterilmitir. On dokuzuncu yüzyılın ilk çeyreinden itibaren Osmanlı corafyasına adeta akın eden Amerikan misyonerleri, özellikle Rum ve Ermeni azınlıklar üzerinde etkili olarak, Osmanlı mparatorluu ndan ekonomik imtiyazlar elde edebilmek için, bu azınlıkları kullanma yönünde bir politika izlemitir. Bu balamda, gittikleri bölgelerin halkıyla kaynaabilmek ve onları kendi dinî inanılarına ısındırmak için, youn bir gayretle görev yapmılardır (Alan, 2008: 3, 4). Bu amaçla, okul ve hastane gibi toplumla aralarında ba kurabilecek çok sayıda kurum açmılardır. Ocak 1919 da stanbul da bir ofis açarak, stanbul-anadolu, Kafkaslar ve Suriye-

5 Akdeniz olmak üzere, üç noktada tekilatlanan 5 Yakın Dou Amerikan Yardım Heyeti de, yine bu amaç dorultusunda faaliyetlerini yürütmütür (Peterson, 2004: 108). Bu heyetin Samsun bölgesindeki faaliyetleri de NYT de kendine yer bulmutur. Bu konular haricinde kalan haberler ise grafikte Dier balıı altında daılımdaki yerini almıtır. Grafik 2: Kayıtların Yıllara Göre Daılımı ncelemede, yıllarını kapsayan 10 yıllık süreçte, Samsun la ilgili yapılan yayınların, genel olarak bir artı grafii çizdii görülmektedir yılında herhangi bir kayda rastlanmazken, en fazla yayının 1923 yılında yapıldıı çıkan sonuçlar arasındadır yılını takip eden üç yıllık dönemde görülen düüün, 1920 yılından itibaren tersine döndüü ve yayın sayısında ciddi bir artı olduu grafie yansımaktadır. Bu artı ve azalı, yaanan gelimelerle doru orantılıdır yılları arasındaki yayın artıında, bu dönemde Rum iddialarının dünya gündemini megul etmesinin; 1923 yılındaki artıta ise bu yılın, Samsun u da ilgilendiren Chester Projesi ile ilgili tartımaların arttıı dönem olmasının etkisi vardır. Bununla birlikte, yılları arasındaki yayınların, yıllarındaki yayınların ¼ ü oranında olması da, gazetenin, ilk dört yıllık dönemin Birinci Dünya Savaı yıllarına denk gelmesi nedeniyle, bu dönemde savaa ilikin yayınlara aırlık vermesinden kaynaklanabilir. Nitekim bu dönemde, Samsun la alakalı yapılan yayınların konusunun da aırlıkla savala balantılı olması, bunun bir göstergesidir. b. NYT de Samsun la lgili Çıkan Yayınlar ve Bu Yayınların Deerlendirmesi NYT koleksiyonunda, Samsun a dair yapılan haberler arasında en büyük payın, Ermeni ve Rumlarla ilgili haberlere ayrıldıı görülmektedir. Bu haberlerin büyük bir kısmı Birinci Dünya Savaı yıllarında yapılmıtır. Bu dönemde yapılan haberlerde daha ziyade Ermeniler ilenmitir. Rumların, gazetenin sayfalarında daha sık görünür olmaya balandıkları dönem, 1919 ve sonraki yıllara denk dümektedir. Ermeniler ve Rumlarla ilgili yapılan haberler incelendiinde, aırı derecede propagandist bir bakıla konuya yaklaıldıı göze çarpmaktadır. Objektiflikten son derece uzak bir ekilde yapılan haber ve deerlendirmelerde, Türklere karı çok acımasız eletirilerin yapıldıı görülmektedir. Gazete, kullandıı ısrarlı dille, Türkleri barbar, tiran, vahi, katil gibi sıfatlarla anmayı yelemi ve adeta karalama kampanyası yaparcasına Amerikan kamuoyunda Türk imajını zedeleme çabasına girimitir. Buna karın, Ermeni ve Rumların yaptıklarına lâl kalmayı yeleyen gazete, bu dönemdeki yayın anlayııyla, günümüzde 5 NYT de bu heyetin kuruluuna dair verilen bilgiler arasında, heyetin tekilatlanacaı bölgelerin her birinde yüzlerce yatak olan 15 hastanenin kurulması ve Samsun, Trabzon Harput, Beyrut, Erivan, Halep, Derince ve dier Kafkas ehirlerinde yiyecek ve ilaç daılım merkezlerinin kurulması yer almaktadır. NYT, June 22, 1919, s. 30.

6 Amerikan kamuoyundaki Türkler ve Türkiye hakkındaki önyargılı bakıta önemli bir rol üstlenmitir. NYT nin Ermenilerle ilgili yer verdii ilk haber 13 Ekim 1915 tarihine denk dümektedir. Morgenthau Katliamların Yeniden Baladıını Bildiriyor balıklı haberin içeriinde, büyükelçi Morgenthau 6 tarafından dıileri bakanlıına verilen malumata göre, Bulgaristan ın Türkiye nin yanında savaa girmesinin ardından, Anadolu da Ermenilere yönelik katliamların hızla devam ettii ve bu ekilde Anadolu da bulunan Ermenilerin büyük bir bölümünün öldürülmü olduu ifade edilmektedir. Haberde, Türkler Ermeniler e Korku Salıyor ara balıı altında, Samsun ehrinin ve Amasya, Vezirköprü, Çorum ve Merzifon çevrelerinde bulunan ehir ve kasabaların Ermenilerden arındırıldıına dair iddialara da yer verilmitir (NYT, October 13, 1915: 4). Attıı Kahramanca Direni balııyla, Ermenilerin karı faaliyetlerini, sübjektif bir yaklaımla haberletirmeyi tercih eden NYT de, Ermenilerin kadın, erkek ve çocuklarıyla bıçak, tırpan ve talarla kendilerini korudukları, fakat sonunda hepsinin yok edildii ifadeleri kullanılmıtır. Hatta olaylar daha da dramatize edilerek, kadınların Türklere karı bizzat savatıkları, bıçaklarla kendilerini öldürdükleri yazılmıtır. Aynı haberde, Lord Bryce ın 7 Samsun da Ermenilerin direnilerini anlatan bir raporuna da yer verilmitir. Bryce raporunda Samsun da yaananları u ekilde aktarmaktadır: Hayatta kalan Ermeni savaçılar, Türk ve Kürt tarafından kuatıldılar. Erkekler, kadınlar ve çocuklar ta, bıçak, tırpan ve buldukları her eyle mücadele ettiler.... Bütün erkek savaçılar öldüünde, genç kadınlar Türklerin ellerine geçmemek için kendilerini kayalardan aaıya attılar. (NYT, November 27, 1915:4) Morgenthau dan sonra Amerika nın Türkiye elçilii görevine getirilen Abram I. Elkus tan 8 gelen telgrafa sayfalarını açan NYT, bu telgraf üzerinden adeta batı kamuoyuna Ermeniler için yardım çarısında bulunmutur. Ermenilerin Yardıma htiyacı Var balıı altında, Amerika nın Ermenistan ve Suriye Yarım Komitesi için, Halep bölgesindeki Amerikan misyonerlerin daha fazla paraya ihtiyaç duydukları ifade edilerek, Halep e sürgün edilen elli bin Ermeni nin açlıktan ölmek üzere olduu ve çok sayıda mültecinin kaçarak bu bölgeye geldiklerine deinilmitir. Aynı ekilde Harput, Samsun ve Konya dan alınan raporların da benzer karakterde olduu ifade edilerek, durumun ciddiyetine iaret edilmeye çalıılmıtır (NYT, December 30, 1916: 2). Morgenthau ve Elkus gibi Amerikalı diplomatların Ermeni sorununa bu kadar sübjektif, Ermeniperest bir bakıla yaklamaları dikkat çekicidir. Bu diplomatlar, bölgede bulunan misyonerler vasıtasıyla, ülkelerinin çıkarlarına uygun adımlar atmılardır. Amerika, incelemeye konu olan bu dönemden itibaren, ekonomik açıdan kendini Avrupa ya kabul ettirmeye balayarak, Batı nın etkin devletleri arasında boy göstermeye balamıtır. Amerika, bu süreçte daha ucuz ve insanî deerlerin ön planda tutulduu yeni yayılma yöntemlerinin öncülüüne soyunmutur. Bu amaçla, etkili ve göze batmayacak bir ekilde faaliyetlerini 6 Amerika nın Türkiye büyükelçilii de yapmı olan Henry Morgenthau, Birinci Dünya Savaı sırasında Almanya ve Türkiye nin yürüttüü politikayı ele alan bir kitap kaleme almıtır. Eserinde, Osmanlı öncesi Türk tarihine dair fantastik ve küçük düürücü ifadelere yer veren Morgenthau, eserinde Ermenilere yönelik katliam ve sürgünlere dair iddialara önemli yer ayırmıtır. Ambassador Morgenthau s Story by Henry Morgenthau, Review by: Albert Howe Lybyer, The American Historical Review, Vol. 25, No. 2, 1920: s Hukuk ve siyaset alanlarında önemli eserler ortaya koymu ünlü ngiliz yazar olan Lord Bryce, yıları arasında ngiltere nin Amerika büyükelçilii görevinde bulunmutur. Aynı zamanda önemli bir seyyah olan Bryce, daha çok siyasî sorunlara eilmi ve bu konuda önemli eserler vermitir. Frederic A. Ogg (1922). James, Viscount Bryce, The American Political Science Review, Vol. 16, No. 2, s. 309, 310. Bryce, Arnold Toynbee ile birlikte 1916 yılında Türk-Ermeni ihtilafı konusunda kaynak eser olarak kabul edilen Blue Book ismiyle ün yapmı sava propagandası kitabının da yazarlarındandır. Hikmet Özdemir (2005). Arnold Toynbee nin Ermeni Sorununa Bakıı, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Forumu, s Amerika da tanınmı simalar arasında olan Elkus, Ermeni Komitelerin birinde de yer almaktaydı. Bilal N. imir (2001). Amerika da Ermeni Lobisi ve Lozan Antlaması Kavgası, Ermeni Aratırmaları, S. 3, Eylül-Ekim-Kasım 2001, s. 7.

7 sürdüren misyonerlik örgütleri ve eitim kurumları aracılııyla, Yakın Dou daki etki alarını günden güne örmütür (Ulagay, 1974: 12,13). Amerikan hükümetleri, Birinci Dünya Savaı boyunca, diplomatları aracılııyla misyonerleri desteklemek ve bu amaçla kurulan Amerikan kurumlarını koruyup, Amerikan yardım kurulularının çalımalarını kolaylatırmak için youn çaba içinde olmulardır. Bu sayede, Osmanlı corafyasıyla ilgili politikalarında, yayılmacı yöntemlerini baarıyla uygulama imkânı bulmutur. Bu noktada, Ermeni ve Rumlar konusunda, misyonerlik örgütlerinin takındıkları tavır, Amerika nın bu yayılma yöntemlerinin bir parçası olarak da okunabilir. Hıristiyanlıa ilk adapte olan millet olarak kabul edilmelerinden dolayı, bölgedeki misyonerler nazarında özel olarak görülen (Delgadillo, 2002: 6,7) Ermeniler için, Amerika nın bu politikası güven verici olmutur. NYT, 8 Ekim 1916 tarihinde, sabık ngiliz büyükelçisi Lord Bryce tarafından yürütülen ve ngiliz hükümetince daha sonra yayınlanacak olan, Türkiye hakkındaki detaylı aratırma kayıtlarının ayrıntılı haline ulatıını belirterek, Ermenilere Yönelik Vahete Dair Rapor; Dehet Verici Zulüm ve Katliamlara likin Olaylar Dizisi balıklı bu raporu, iki tam sayfa halinde okuyucularıyla buluturmutur. Raporda, kadın, erkek, çocuk ayırt edilmeksizin, yüz binlerce Ermeni nin, Türkler tarafından sürgün ve kıyıma uratılarak, Ermeni milletinin kökünün kazınmaya kalkııldıına, iri puntolarla dikkat çekilmitir. Böylesine insafsızca bir tanıtımla balanılan haberin içeriinde, daha da vahim iddialara yer verilmitir. Rapordaki iddiaların bir kısmı u ekildedir: Ermenilere destek veren tüm medenî milletler bugün itibariyle bilmelidirler ki, buradaki ihtiyaçlar son derece acildir. Vatanlarından sürgün edilen birkaç yüz bin kii sınırdıı edilme korkusuyla hayatlarını devam ettirmektedirler. Son dönemlerde alınan tarafsız raporlar, bu korkunç durumu gözler önüne sermektedir. Hasta insanlar kendilerini mezarlıklara atmakta, kendilerini gömmeleri için mezar kazanlara yalvarmaktadırlar. Kadınlar akıllarını yitiriyorlar, çim ve hayvan lelerini yiyorlar, ebeveynler çocuklarını sefalete terk ediyorlar, mezarlarını kazarak onların ölümlerini bekliyorlar. Ermeni mültecilerin gelecei Rusların onları korumasına balı. Bu da ancak beslenme, barınma, giyim konularında dünyanın desteiyle mümkün. Eminim Amerika cömertliini göstererek dünyayı insanlıa davet edecektir. 1 Mayıs tan bugüne, önce Erzurum, ardından da tüm bölgedeki Ermeni nüfus Samsun da toplandı ve gemilere bindirildi. Kayseri, Diyarbakır, Urfa, Trabzon, Sivas, Harput ve Van bölgelerindekiler de Mezopotamya çöllerine sürüldü. Osmanlı hükümetinin projesi Ermenisiz bir Ermenistan dır. Müslümanlar Ermenilerin terk ettikleri yerleri ve evleri mülk edinmeye baladılar. Trabzon, Samsun ve Giresun gibi Karadeniz ehirlerindeki tüm Ermeniler iç bölgelere gönderildiler ve sadece Müslümanların ikamet ettikleri ehirlere yerletirildiler. ebinkarahisar ve çevresindeki tüm Ermeni nüfus, balarındaki papazla birlikte acımasızca katledildi. Kısacası, Samsun dan Diyarbakır a kadar olan bölgede u anda tek bir Ermeni kalmadı. Tarih imdiye kadar böyle bir toplu kıyım kaydetmemitir. (NYT, October 8, 1916: 2) Gazetede iki tam sayfa ayrılan raporda, buna benzer daha birçok iddia bulunmaktadır. Raporun tamamı okunduunda, batan sona kıkırtıcı bir üslubun kullanıldıı dikkat çekmektedir. Gazetenin orijinal rapora sadık kalması anlaılabilir bir durum olsa da, yapılan yayın aracılııyla Amerikan kamuoyuna verilmek istenen mesaj gözden kaçırılmamalıdır. Böylesi bir metne, aynı dinî inanıa mensup olanların verecei refleks üzerinden, Amerikan kamuoyunda Türkler ve Türkiye ye karı oluacak olumsuz tepkiyi kestirmek zor olmayacaktır. Nüfusu yaklaık olarak on üç bin olan Samsun un, Karadeniz in bir limanı ve Trabzon sancaının bakenti olduunun, dip bilgi olarak verildii bir baka haberde, yine Ermenilerin konu edildii görülmektedir. lk sayfadan geçilen bu haberde yer alan bilgilerin, ttifak Devletlerine çalıan bir memur tarafından, Samsun dan getirildii de habere ilitirilmitir. Binlerce Ermeni Samsun da Katledildi; Alman Sosyalistler Türkleri Sükûnete Çaırdı balııyla verilen ve güvenilir kaynaklardan edinildii ileri sürülen bu haberde, Samsun daki binlerce Ermeni erkek nüfusun, Türkler tarafından kovalandıkları ve çocukların katledildikleri ileri sürülmütür. Türklerin Ermenilere karı Gürcüleri kıkırtmaya çalıtıkları ve alınan duyumlara göre Gürcistan da katliamlar yapıldıı, Türk askerlerin Ruslar tarafından boaltılan Ermeni bölgesinde yeni katliamlar düzenledikleri de haberde geçen dier bilgiler arasında sunulmaktadır (NYT, March 4, 1918: 1).

8 Sir Philips Gibbs 9 tarafından zmir den çekilen özel bir telgrafta yaanıldıı iddia edilen bir olay, Silahsız Ermeniler Kasaplarla Karı Karıya; Türkler Yok Etmeye Yeminli ifadeleriyle özetlenmi bir balıkla, gazetede haber deeri kazanmıtır. Olay, Philips Gibbs in azından u ekilde verilmitir: Yardım için yalvaran Batı Ermenistan ın Hıristiyan insanlarına. Doudaki seyahatim boyunca Ermeni sürekli trajedisini duydum. Bunlardan birisi hafızamda canlılıını devam ettiriyor. Marmara denizinden zmir körfezine doru giden bir gemide bir kadın bana Türk idaresi altında Samsun da yaadıklarını anlattı.... Bana, Ermenilerin Samsun da bir gece vakti duvarlara asılan afilerle nasıl uyarıldıklarından bahsetti. Afilerde, tüm Ermeni kadın ve erkeklerin güneye sürülecei yazıyormu. Sadece slam ı kabul edenler ehirde bırakılmı. Erkekler toplanarak, çocuk ve elerinden ayrılıp toplu halde ehir dıına çıkarılmılar. Kadınlar da arabalara bindirilerek, erkeklerin arkasından gönderilmiler. Bazıları çocuklarını yanlarına alırken, bazıları da ehirdeki Rum ailelere evlatlık olarak bırakmak suretiyle terk etmi. Çok az sayıda kadın ve erkek inançlarından vazgeçerek hayatlarını kurtarma yolunu seçmi. Dierleri ehitlii tercih etmi. Trajedi, Samsun ehrinin dıında balamı. Seksen kiilik bir grubun, yalnızca yirmi kiisi hayatta kalabilmi.... Türklerin bu yaptıkları planlı bir yok etme politikasıydı. (NYT, June 12, 1920: 17) Telgraftan yapılan yukarıdaki alıntılarda kullanılan son cümlede, Türklerin yaptıklarının katliam boyutunu aıp, soykırıma dönütüü anlamı çıkmaktadır. Gazetenin bu iddiaya bilinçli veya bilinçsiz yer vermi olması, insaf ölçülerine sımayan gayriahlâkî bir yaklaımdır. Takvimler 1919 yılını gösterdiinde, NYT nin sayfalarında Rumlarla ilgili olayların daha fazla yer aldıı dikkat çekmektedir. Bunların, Ermenilerle ilgili yapılan yayınların adeta bir devamı niteliinde olduu söylenebilir. Zira kullanılan ifadelerde, Türklere karı aynı suçlayıcı üslup ve dilin tercih edildii görülmektedir. Rumlarla ilgili ilk haber, 5 Haziran 1919 tarihinde, Türkler Rumlara Nasıl kence Yapıyorlar balııyla verilmitir. Bölgede yaananlar, Amasya ve Samsun bapiskoposu Germanos dan alınan ve Türkler tarafından Karadeniz deki Rumlara karı vahet uygulandıına dair iddiaların yer aldıı bir mektupta geçen çeitli suçlama ve tahkirler üzerinden aktarılmıtır. Mektupta, bu bölgede yaayanların, sadece ttihat ve Terakki Cemiyeti nden deil, tüm Türklerden gelen felaketlere katlandıkları, Türklerin, bir milyon Ermeniyi öldürdükten sonra, benzer vahetlere devam ettikleri, Rumlara yönelik zulümlerle, son kertede Türkiye den Helenizm in silinmek istendii gibi, son derece taraflı ve propaganda amacı güden ifadeler geçmektedir. Mektubun devamında, felaket, katliam, vahet gibi kavramlarla bezeli, Türklere yönelik inanılmaz düzeyde bir karalamanın yapıldıı görülmektedir. Öyle ki bapiskopos mektubunda: Felaketin kanıtlarını belgeleyebilmek için dalara çıktım. Sadece yıkıntı ve ıssızlık vardı. Dalara saçılmı iskeletler gördüm. Korkunç kalabalıktan kaçarak, orman ve maaralara gizlenmi az sayıda kadın ve çocuk buldum den fazla kii sürgün edildi. Bazı yerlerde sadece onda biri ya da yirmide bir hayatta kaldı gibi söylemlerle, iddialarını perçinleme yoluna gitmitir. Germanos, mektubunun sonunda, azındaki baklayı çıkarıp, Avrupalı müttefiklerinden beklentilerini de belirtmeyi ihmal etmemitir. Bu beklentiler arasında, Türklerin cezalandırılmaları, Rumların ulusal duygularının tatmin edilerek, anavatanlarında bir araya gelip, demokratik bir Pontus devletini kurmaları için Avrupalıların yardım etmeleri zikredilmitir (NYT, July 5, 1919: 8). 15 Kasım 1920 tarihinde Türkler, Gürcistan dan Batum u Teslim Etmelerini ve Rumlardan Samsun u Boaltmalarını stedi balııyla yayınlanan haber, NYT de Samsun la ilgili çıkmı yayınlardan bir dieridir. Haberin detayında, Trabzon vilayetine balı Samsun daki 9 Dünyadaki gelimeler ve tarihi olaylarla ilgili çalımaları da bulunan ngiliz gazeteci ve yazar Sir Philip Gibbs, Birinci Dünya Savaı nda cephe muhabirlii yapmıtır. Gibbs, Sir Philip, The Columbia Encyclopedia, 6th ed., 21 July 2013: <

9 Rum nüfusundan, bir hafta içinde burayı terk etmelerinin istendii, Rum mallarının devlet malı olacaının açıklandıı ve Rumlara ait iyerlerinin, yerel yöneticiler tarafından mühürlendii bilgileri bulunmaktadır (NYT, November 15, 1920: 16). Gazetenin, Samsun ve dier yerlerdeki Rum nüfusu ile Bursa ve Bilecik bölgesindeki üç bin Ermeni nin, iç kısımlara gönderildiine dair yaptıı haberden (NYT, June 12, 1921: 2) bir ay sonra, karalama çabasında çıtanın daha da yükseltildii görülmektedir. NYT, Türklere yönelik ithamlarının dozunu, 10 Temmuz 1921 tarihinde attıı, Türklerin Kurbanı Olan Rum balıklı haberle artırmıtır. Cinayetler ve Sürgünler alt balııyla, Yunan elçilii tarafından yapılan açıklamaya dayandırılarak, Türkiye de devam eden sava nedeniyle, yaklaık yedi yüz bin Rum un katledildii, sürüldüü ve açlıktan öldüüne dair iddialar haberletirilmitir. Madurların yarısının Pontus Rum u olduunun belirtildii açıklamada, Amerikalı seyyahlar ve Samsun dan yakın zamanda Yunanistan a gidenlerin, Samsun daki Hıristiyan nüfusun çektii eziyetlerin detaylarına dair anlattıkları aktarılmıtır. Özellikle, Topal Osman ın 10 Samsun a gelmesini müteakip, Samsun da Rumlara yönelik yapıldıı ileri sürülen zulümlere ilikin detayların ön plana çıkarıldıı görülmektedir (NYT, July 10, 1921: 4). Anadolu da yaandıı iddia edilen olayların, Amerika daki yankılarına bir örnek olması açısından, 6 Kasım 1921 tarihli haber ilgi çekicidir. NYT, Alexander Kehaya isimli bir Rum i adamının, Pontus taki Rumların Türkler tarafından katledildii haberleri sonrası, New York ta yaayan Rumların tepkilerinin arttıına ilikin açıklamalarına aracılık etmitir. Kehaya açıklamasında, Atina dan aldıını söyledii bir mektupta geçen, Samsun, Bafra ve dier Pontus ehirlerinde yaayan bazı kiilerin, Pontus cumhuriyeti davasının elebaları oldukları gerekçesiyle infaz edildiklerine yönelik duyumları aktarmaktadır. Haberde, Kehaya nın New York taki Rum milletvekilleri ve senatörlerin bu gelimelerle ilgili konuma yapmaları için davet edilmesini ve kitlesel bir miting yaparak, dünyanın uygar milletlerine bu zulmün bitmesi için çarıda bulunmayı amaçladıklarını da sözlerine eklemitir (NYT, November 6, 1921: 121). NYT nin Rumlarla ilgili sayfalarını açtıı iddialar, 1921 Aralık ında Türkler Hıristiyanlara Yine Eziyet Ediyorlar balıklı haberle devam ettirilmitir. 21 Kasım 1921 tarihinde, stanbul da ikamet eden bir ngiliz den alınan ve Müslüman olmayan azınlıkların ayrıcalık ve imtiyazlarının Ankara daki meclis tarafından yürürlükten kaldırdıı, mültecilere zalimce muamelelerde bulunulduu gibi suçlamaların aktarıldıı mesajın devamında, daha detaylı birtakım malumat verilmitir. Bu malumat, Sivas tan stanbul a gelen üç Amerikan yardım çalıanından edinilen beyanata dayandırılmıtır. Buna göre; Sivas ta iki bin iki yüz Ermeni yetim çocuk ve altı binin üzerinde muhtaç insan olduu, son birkaç hafta boyunca on be binin üzerinde Rum erkek, kadın ve çocuun çok kötü artlarda sürgün edildikleri ve sürgünlerin bu çalıanların oradan ayrıldıkları zamana kadar devam ettii belirtilmitir. Sivas tan Samsun a uzanan yolda, ölmek üzere ve acınacak halde olan, dört bin Rum kadın ve çocuktan oluan sürgün konvoyuyla karılaıldıının aktarıldıı haberde, Türk otoritelerinin Amerikalıların bu insanlara yardım etmesini ve hatta onlara yaklamalarını dahi önlemek için geni önlemler aldıkları iddiaları aktarılmıtır. Samsun civarındaki Rum köylerinin çounun tahrip edildii, insanların kötü durumda oldukları, Samsun daki Amerikan tütün irketinin iine devam edememesine balı olarak, yoksulluun yaygınlatıı da bu çalıanlar tarafından edinilen malumatın detayları arasında sayılmaktadır (NYT, December 2, 1921: 13). Gazete, 1922 yılında da Rumlarla ilgili iddiaları sayfalarına taımaya devam etmitir. Üç yüz Rum un katledildiinin balık yapıldıı ve Yunan elçiliinden alınan bir telgrafa dayandırılan baka bir haberde, bölgeden yeni katliamların rapor edildii belirtilmitir. Samsun da üç yüz Rum un, Kemal Paa yönetimindeki Türk görevliler tarafından yakalanıp 10 Topal Osman, özellikle Pontus meselesi ve Ali ükrü Bey in öldürülmesi konularında, batı medyası tarafından hakkında çokça söz söylenen isimlerden biri olmutur. NYT nin Pontus Meselesi ile ilgili Topal Osman hakkında yer verdii haberlerden birinde, Ankara ya göre bir kahraman olarak görülen Topal Osman ın, beraberindeki yüz kiiyle birlikte Samsun, Merzifon, Çorum gibi yerlerde kontrolü ele geçirdii ve bunun sonucunda Anadolu nun dev bir hastaneye dönütüüne dair iddialara yer verilmitir. NYT, March 17, 1922: s. 13.

10 katledildikleri iddiası, haberin içeriini oluturmaktadır (NYT, February 1, 1922: 3). Bir baka katliam haberinde ise, stanbul daki Yunan Patrii tarafından Yunan Savunma Komitesi tarafından alınan bir telgraftaki iddialara dayandırılarak, bin üç yüz kadın ve çocuun, Türkler tarafından Samsun dan alınıp, Kavak yakınlarında katledildikleri ilenmitir (NYT, July 15, 1922: 40). Bunun gibi katliam iddialarına karı, Rumların verdikleri mücadeleyi de gazetede görmek mümkündür. Örnein, çileri bakanı Fethi Bey in emrindeki bir Türk tümeninin, Rumların sert bir direnç gösterdii, Bafra ve Samsun bölgesini kuattıı, bunun üzerine çıkan iddetli çatımada, her iki tarafın da aır kayıplar verdiine deinilmitir (NYT, March 11, 1922: 23) Mayıs ında, Samsun bölgesindeki Rumlarla ilgili yapılan baka bir haberde, yine Rumlara yönelik zulümler ve Türklerin acımasızlıına dair iddialara rastlanmaktadır. Haber, Austen Chamberlain in 11 Avam kamarasında yaptıı açıklamaya dayandırılmıtır. Chamberlain konumasında, stanbul daki ngiliz yüksek komiserinden gelen telgraflardan alıntılara yer vermitir. Telgraflarda, Türklerin Samsun ve Trabzon arasındaki bölgede yaayan Rumları Amasya da topladıktan sonra, Sivas ve Tokat yoluyla Kayseri ye kadar yürüttüklerine ilikin bilgiler mevcuttu. Bu yürüyü esnasında çok kiinin yollarda öldüüne ilikin iddiaları da aktaran Chamberlain, Türklerin azınlıkları temizlemek için planlı bir ekilde hareket ettikleri (NYT, May 16, 1922: 3) eklindeki ithamları da sarf ederek, yapılanın esasında bir soykırım olduunu ima etmitir. Samsun, 1920 yılında NYT de bu kez ilginç bir haberle gündeme gelmitir. Haberde, Amerikan Yardım heyeti yöneticisi General James P. Coombs ile birlikte, bazı Amerikalıların, Ankara daki Boleviklerin istei üzerine, Türk ulusal güçlerince Samsun da gözaltına alındıkları bilgisi yer almıtır. Bu tutuklamalara karı, gazetenin yorumu haberin alt satırlarında görülmektedir. Buna göre, Mustafa Kemal in Amerika Yardım Heyetinin siyasî ve askerî bir temsilci gibi hareket ettii yönündeki söylemi, buna gerekçe olarak öne çıkarılırken, Boleviklerin bu tutuklamalardaki rolüyle ilgili olarak da, Mustafa Kemal üzerindeki etkilerini artırdıkları (NYT, November 9, 1920: 13) ve Samsun daki Bolevik temsilcilerinin Amerikalılara karı dümanca bir tavır aldıkları yorumları yapılmıtır (NYT, December 25, 1920: 5). Bu konu, takip eden günlerde de gazetede sıcaklıını korumu ve tutuklamalar eletirilmitir (NYT, November 11, 1920: 14; NYT, November 28, 1920: 14) de Samsun un Yunanlılar tarafından bombardımanı da, Rumlarla ilgili yapılan yayınlar arasında gazetenin ilgi gösterdii konulardan biridir. NYT, Samsun un bombalanması düüncesi ile ilgili ilk habere, 28 Temmuz 1921 tarihli baskısında yer vermitir. Haberde, bir Yunan sava gemisinin, ehri bombalama niyetiyle Samsun a yaklatıı, ancak sahilde bulunan bir Amerikan destroyeri komutanının, böyle bir hareketin Rum halkını da tehlikeye atabilecei uyarısı üzerine, bu niyetten vazgeçtii bilgisine yer verilmitir (NYT, July 28, 1921: 2). Bu haberden üç gün sonra, stanbul ve Çanakkale boazlarını kullanmak için müttefiklerden izin alan Yunan sava gemilerinin, Samsun un yetmi be mil batısında bulunan, Sinop ve Trabzon u bombaladıı haberi geçilmitir (NYT, July 31, 1921: 2). Bu iki haberden bir yıl sonra, Samsun un bombalanması, gazetede tekrar gündeme gelmitir. Gazetede Samsun un bir Yunan filosu tarafından bombardımana tutulması üzerine, Türklerin, müttefiklerin yüksek komiserliklerine protesto ilettii yazılmıtır. 12 Türklerin, Samsun daki Rumları Türk otoritelere karı provoke etmek amacıyla böyle bir saldırının yapıldıını düündükleri bilgisine de yer 11 Haberde Austen Chamberlain hükümet lideri olarak tanıtılmıtır. Fakat o tarihte hükümet liderinin David Lloyd George olduu bilinmektedir. Haberde belirtilen tarihte Chamberlain in muhafazakâr parti lideri olduu göz önüne alındıında, gazetenin burada bir hata yaptıını belirtmek gerekmektedir. 12 Samsun un 1922 yılında Yunan sava gemilerince bombardımana uraması, Türk-Amerikan ilikilerini hareketlendirmitir. Zira ehir bombalanırken Samsun da bulunan Amerikan destroyerinin komutanı aracılııyla, Samsun daki Amerikalılar ehirden tahliye edilmek istenmi, fakat Türk yöneticiler bu istei kabul etmeyerek, Amerikan vatandalarını da bombardıman sırasında ehirde kalmaya mecbur bırakmıtır. Rahmi Doanay (2006). stiklal Harbinde Samsun daki Amerikan Filosu, Geçmiten Gelecee Samsun Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 1. Kitap, Samsun: Samsun Büyükehir Belediyesi Kültür ve Eitim Hizmetleri Daire Bakanlıı Yayınları, s. 167.

11 veren NYT, Yunanlıların saldırı gerekçesini de, bombardımanın Samsun daki Türk cephaneliine karı yapıldıı eklinde aktarmıtır (NYT, July 11, 1922: 16). Konu, Samsun da 90 Yaralı balııyla ertesi gün de gazetede ele alınmı ve bombardıman, bu defa Amerikalı görevlilerinin raporları üzerinden irdelenmitir. Raporda, bombardımanda doksan kiinin yaralandıı, kale ve ehrin bir bölümünün de zarar gördüü, buna karılık Yunanlıların iddialarının aksine, Türk cephaneliklerinin hiç zarar görmedii bilgilerine dikkat çekilmitir. Öte yandan, haberin devamında, Yunan filosunun Samsun dan döndüü belirtilerek, filo komutanının iddialarına deinilmitir. Buna göre, filo komutanı Charles Vriasco, Samsun daki Türk valinin Yunan ültimatomuna ve Samsun da bulunan yabancıların güvenlii ile ilgili artlara uymayı reddettiini, bu nedenle açılan atee Türklerin karılık verdiklerini ileri sürmütür. Vriasco nun, Samsun bombardımanına getirilen eletirilere karılık olarak, bombardımanın Lahey sözlemelerinin ihlaline sebep olmadıı yönündeki ifadesine de haberde yer ayrılmıtır (NYT, July 12, 1922: 3). Bombardımanın altında yatan asıl sebebi de, yine gazetenin 26 Eylül tarihli nüshasında görmek mümkündür. Gazeteye göre, Türk ulusal güçleri Rusya dan çeitli levazımat temin etmekteydiler. Bu levazımatın çou, Batum limanından Karadeniz deki çeitli Türk limanlarına götürülmek üzere yüklenmekteydi. te, Samsun un Yunanlılar tarafından bombardımanının sebebinin de, bu trafii durdurmak ve büyük levazımat depolarını tahrip etmek olduu iddia edilmitir. NYT bu iddiasını güçlendirmek için, Samsun u ziyaret eden Amerikan sava gemilerinin, tersanelerde önemli derecede sava malzemesinin olduuna dair verdii bilgileri kullanmıtır (NYT, September 26, 1922: 2). Rumlarla ilgili yapılan haberler içindeki bir dier konu da, özellikle 1922 yılında youn bir ekilde görülen göç hareketliliidir. Balkan Savalarının ardından, Dou Trakya ve Batı Anadolu dan, çeitli gerekçelerle Yunanistan a doru yaanan göç hareketliliinin (pek, 2000: 21) bir benzeri, Millî Mücadele devresinde yaanmıtır. Bu dönemde Anadolu dan ve Dou Trakya dan bir milyonun üzerinde bir Rum göçü olmutur yılında imzalanan Lozan Antlamasına, Yunanistan ve Türkiye arasında karılıklı bir nüfus deiimi maddesi eklenerek, bu göç serüveni nihayetlendirilmitir. Lozan Antlaması gerei Yunanistan a giden yüz dokuz bin Rum un yirmi bin kadarı da Samsun dan olmutur (Arı, 1995: 9, 88) yılı içerisinde Samsun bölgesinden ciddi anlamda bir göç yaanmı ve bu da NYT de haber deeri görmütür. Rumlara yönelik zulüm ve katliam iddialarına benzer bir yaklaımın bu göç konusunda da arzı endam ettii görülmektedir. Öyle ki, konuyla ilgili hemen her haberde, satır aralarında Türklere yönelik suçlayıcı, Rumları ise mazlum gösterici ima ve ifadeleri görmek mümkündür. Örnein, Türkiye deki Rumların Köklerinin Kazınması; Kovulanların Modern Göçü: Tüm Hayatları Boyunca Bir Köyde Yaamlarını Sürdürmü Olan nsanların Parasız, Yersiz-Yurtsuz, Hastalıklı ve Aç bir ekilde Dıarı Atılması (NYT, January 21, 1923: XX5) ifadeleri, konu hakkında bu minvalde atılmı dikkat çekici bir balıktır. Rumların göç etmeleri hakkında yapılan, 15 Kasım 1922 tarihli bir baka haber, Mülteciler Samsun a Akın Etti balııyla okurlarla buluurken, atılan alt balıkta, kırk binden fazla kiinin göç edebilmek için Anadolu dan Karadeniz limanına doru ilerledii bilgisi yer almıtır. Samsun daki Yakın Dou Yardım Heyeti müdürü James H. Crutcher dan alınan malumata dayanılarak verilen haberin detayında, Samsun da birleen tüm yolların mültecilerle dolu olduu, burada on bin Hıristiyan ın denize açılmak için bekledii, ayrıca kırk bin kiilik ayrı bir mülteci gurubun da iç bölgelerden bu bölgeye yöneldikleri bilgileri bulunmaktadır. Mültecilerin hayat koullarıyla ilgili de birtakım bilgiler bulmak mümkündür. Samsun daki yetkililerin, havaların soumasıyla birlikte mülteciler arasında salgın hastalıkların ba göstermemesi için çaba sarf ettikleri ifade edilmitir. Bununla birlikte, yetimhanelerin kapılarının yetim çocuklar ve bebeklerini getiren insanlarla dolu olduu, her gün çok üzücü olayların yaandıı, örnekler eliinde gazetenin sayfalarına yansımıtır (NYT, November 13, 1922: 1; NYT, November 15, 1922: 3). Bu haberden iki hafta sonra yapılan baka bir haberde, bu kez yüz yirmi be bin kiilik bir mülteci gurubun, göç edebilmek için, zor artlar altında sahil bölgesindeki ehirlerde bekledikleri bilgisi ilenmitir (NYT, November 30, 1922: 2). Mültecilerin taınması konusunda, 3 Aralık tarihinde yapılan haberde, on Yunan gemisinin

12 Türklerin izni ile Pire den Samsun a gitmek için ayrıldıı, Samsun da bulunan Amerikan destroyerlerinin de mültecilerin gemilere yüklenmesi konusunda yardım edecekleri bilgisi verilmitir (NYT, December 3, 1922: 5). Konu hakkındaki dier bir haberde, on bir bin mültecinin Samsun dan hareket etmek için bekledii, Türklerin salgın hastalık tehlikesine karı, bu mültecilerin acilen gitmeleri konusunda ısrarcı olduklarına deinilmitir (NYT, March 3, 1923: 3). Benzer minvaldeki bir baka haberde ise, on yedi bini stanbul da, on bini ise Samsun da olmak üzere, toplam yirmi yedi bin mültecinin, Türkler tarafından gönderilmek istendii ifade edilmitir (NYT, March 14, 1923: 2). Bata Samsun olmak üzere, Anadolu dan giden göçmenlerin, sonraki durumları hakkında da gazetede birtakım malumata rastlamak mümkündür. 13 Kral George un, Samsun ve Anadolu nun iç bölgelerinden gelen bin yüz Rum yetim kız için, Yakın Dou Yardım Heyetine ait yetimhaneyi ziyaret etmesi (NYT, December 18, 1922: 3) ve Samsun ve stanbul dan Pire ye giden mültecilerde tifüs, çiçek ve koleradan altmı ölüm olayı yaandıı (NYT, January 17, 1923: 21) bilgisi bunlardan bazılarıdır. Çalımada, incelenen dönemdeki yaanan olayların merkezinde bulunan Birinci Dünya Savaı ile ilgili de Samsun içerikli haberler bulunmaktadır. Çounlukla Karadeniz bölgesindeki Rus faaliyetlerine yer verilen bu haberlerden, birtakım teferruatlı bilgiler edinmek mümkündür. Örnein, Rusya kaynaklı bir haberde, Rus filosunun, 27 Ocak ta Samsun yakınlarında Türk kruvazörlerden Mecidiye ve önceden Alman kruvazörü olan Breslau (NYT, April 5, 1915: 1) tarafından takip edildii, 28 Ocak ta da Rus torpidolarından birinin Trabzon a baskınını takiben, Rize de de iki Türk bataryasına zarar verildii (NYT, February 1, 1915: 2) bilgilerine yer verilmitir. Yine, Rus torpido gemilerinin 1916 senesinde, Giresun da kırk iki küçük yelkenliyi vurması ve Samsun daki ambar ve gemilerin bombalanması (NYT, August 7, 1916: 4) da bu konuda servis edilen bir baka haberdir. Rusların Karadeniz bölgesindeki faaliyetlerine ilikin 7 Nisan tarihli Rusya Güçleri Samsun a Yakın Limanlarda Karaya ndiler balıklı haberde, küçük bir Rus gücünün, Trabzon un yaklaık yüz kırk mil batısındaki bir noktaya indiinin resmî olarak duyurulduu ifade edilmitir. Haberin detayında, Rusların Karadeniz deki torpido botlarından birisinin, Samsun un 38 mil dousunda ve Terme nehri azına yakın bir yerde askerlerini karaya indirdii, bu askerlerin bir Türk gözlem karakolunu yaktıkları, aynı torpido botunun deerli eyalarla yüklü on adet yelkenli gemiyi ele geçirdiine ilikin bilgiler bulunmaktadır (NYT, April 9, 1917: 8). Samsun özelinde NYT de yer alan haberler arasında, ekonomik içerikli hatırı sayılır derecede yayına da rastlanılmaktadır tarihli Balta Limanı sözlemesi sonrası, uluslararası ticarette daha çok ön plana çıkan Karadeniz de, Samsun daima ön planda olmu, özellikle Avrupa devletleri tarafından bir ticarî merkez olarak kabul görmütür. 14 Samsun un ekonomik bakımdan stratejik bir noktada olması, bölgede üretilen tütününün kalite bakımından yüksek düzeyde olması, bölgede bir demiryolu yapımının planlanması gibi özellikleri, iktisadî bakımdan Samsun u ön plana çıkarmıtır. Bununla birlikte siyasî durumda yaanan zikzakların, ekonomik duruma olan yansımalarını da gazetedeki haberlerden gözlemlemek mümkündür. Bu bölgede yatırımları olan Amerika, bölgedeki gelimelerden dorudan etkilendii için, buradaki gelimelere ilgi göstermitir. Tütün ticaretiyle ilgilenen birçok Amerikan irketi için önemli bir yeri olan Samsun da, tütün üretim ve ticaretini ilgilendirebilecek gelimeler gazetenin yakın takibinde olmutur. Bir haberde, Amerika nın Samsun da muazzam yatırımları olduu, 1919 da on altı milyon pound tutan üretimin, yüzde doksanının Amerikalı irketler tarafından yapıldıı bilgisine yer verilerek, Amerika nın Samsun daki tütün ticaretinde yerine dikkat çekilmitir (NYT, December 13 Anadolu topraklarından Yunanistan a yaanan göç akımı, Yunanistan ın sırtına ekonomik bir külfet yüklemitir. Nedim pek (2000). Mübadele ve Samsun, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, s Bünyamin Kocaolu (2006). Mütareke Yıllarında Samsun un Ekonomik Durumu ( ), Geçmiten Gelecee Samsun Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 1. Kitap, Samsun: Samsun Büyükehir Belediyesi Kültür ve Eitim Hizmetleri Daire Bakanlıı Yayınları, s. 299,300.

13 , 1922: 10). Samsun da üretilen tütünün, Türkiye nin en iyisi olduunun altının çizildii bir baka haberde, tütün üreticilerinin yaadıkları sıkıntılar ve bunları ama çarelerine deinilmitir (NYT, June 13, 1920: 35). Bu konu hakkında yapılan bir dier haberde ise, tütün üretiminin sıkıntılı bir evreye girmesi ilenmitir. Buna göre, siyasî istikrarsızlıın bir sonucu olarak, Samsun daki Amerikan tütün irketinin iine devam edemedii ve bunun sonucu olarak da irketin ödemelerini yapamaması nedeniyle ehirde yoksulluun yaygınlatıı ifade edilmitir (NYT, December 2, 1921: 13). Benzer mesajın verildii baka bir yayında,samsun da bulunan Amerikan tütün irketlerinin, Türk yetkililer tarafından dayatılan bir milyon dolarlık vergiyi ödemeyi reddettikleri için kapatıldıkları, bunun da üç bin kiinin isiz kalmasına yol açtıı iddia edilmitir (NYT, January 16, 1921: 3). Bir Amerikan destroyerinin yüksek miktardaki tütün payını korumak için Samsun da önlem alması (NYT, January 15, 1922: 85) da NYT de haber deeri bulmutur. Dünyanın en iyi tütünlerinin geldii Samsun da bulunan Amerikan irketlerinin en büyüklerinden birinin kapanmasını, bir dierinin de yakında kapanacak olmasını sayfalarına taıyan NYT, 1922 yılındaki üretim miktarının, 1919 yılına göre 8/1 oranında olduunu belirterek, durumun ciddiyetine iaret etmek istemitir. Fakat bunu yaparken gösterdii gerekçe dikkat çekicidir. Zira üretim miktarındaki bu düüün kaynaı olarak, bölgedeki Rum ve Ermeni tehciri gösterilmitir. Tütün yapraklarını ayıran ve paketleyen kalifiye elemanların tamamının Rum ve Ermenilerden oluması, onların da geri dönmemek üzere sürgün edilmeleri, dolayısıyla bunların yerine Türk içilerin çalıacak olmaları, fakat Türklerin el ilerinde yetenekli oldukları tek konunun savamak olduundan, ie alımalarının uzun zaman alacaı yorumu yapılmıtır (NYT, December 23, 1922: 10). Ekonomik içerikli haberler arasında, gazetede Samsun a yer verilen haberler arasında bir dier balık da Chester Projesine dair yapılan haberler olmutur. Proje bu ismi, Ermeni olayları sırasında zarar gören Amerikan mallarıyla ilgili tazminat almak için, 1900 yılında stanbul a gelen bir Amerikan gemisinin kaptanı Amiral Colby M. Chester dan almıtır (Tezel, 1970: 290). lk kez 20. yüzyılın balarında gündeme gelen, fakat Meclis-i Mebusan dan onay alamayan Chester Demiryolu Projesi, 1922 yılında tekrar gündeme gelmitir (Yavuz, 1999: 527). 9 Nisan 1923 te, Chester Grubu ile Ankara Hükümeti arasında projenin kabulü için yapılan görümelerin ardından, proje Meclis onayından geçmitir. Anlama, Türkiye nin dou ve Musul-Kerkük bölgesini Akdeniz ve Karadeniz e balayan 4400 km lik bir demiryolu ve üç tane liman inasını öngörmekteydi. Demiryolunu ina edecek irkete, hat üzerindeki kırk km lik eritler içinde kalan petrol ve dier deerli madenlerin iletme hakkının doksan dokuz yıllıına verilmesi, anlamanın dikkat çeken artları arasındaydı. Fakat irket içinde ba gösteren anlamazlıklar nedeniyle Chester ve ortakları irket idaresinden çekilince, anlama da kadük kalmıtır (Özer, 2010: 297). Proje ile ilgili tartımalar Lozan Anlaması 15 sürecinde de devam etmise de, bu herhangi bir deiiklie neden olamamı ve proje de böylelikle nihayet bulmutur. te bu denli uzun bir sürece yayılan Chester projesi çerçevesinde yapılacak demiryolunun bir ayaının da Samsun dan geçmesinin düünülmesi ve yine bu proje çerçevesinde Samsun a dört yıl içinde bitirilmesi öngörülen (NYT, May 31, 1923: 2) büyük bir liman inası düüncesi (NYT, April 22, 1923: E4), projeyle ilgili NYT de yapılan yayınlarda, Samsun a da sık sık deinilmesini beraberinde getirmitir. Chester projesi ile ina edilecek demiryolunun, Samsun limanına da faydaları olacaı (NYT, April 11, 1923: 23) yorumunu yapan NYT, doksan dokuz yıl sürecek imtiyazla yürürlüe girecek proje kapsamında, üç yıl içinde bitirilmesi öngörülen Samsun dan Amasya ve Zile üzerinden Sivas a bir hat (NYT, May 31, 1923: 2) ve Samsun-skenderiye arasında bir hat (NYT, April 12, 1923: 1) düünüldüü bilgisine yer vermitir. NYT, bu haberden altı gün sonra, bu kez proje içeriine dair daha geni bilgiler paylamıtır. Buna göre, Chester imtiyazları içerisinde Sivas tan Samsun a bir demiryolu ve Samsun a modern bir liman inası yer almaktaydı. Gazete, 15 Lozan barı görümeleri sırasında, özellikle Fransızların Chester projesini gündeme getirdii ve bu balamda, çok fazla tartıma yapıldıı yönünde, NYT de çok sayıda haber çıkmıtır. NYT, April 24, 1923: s. 1; NYT, April 29, 1923: s. E2; NYT, April 29, 1923: s. 2; NYT, May 3, 1923: s. 1; NYT, May 4, 1923: s. 16.

14 bahsedilen bu iki imtiyazın, daha önce 1914 yılında Fransızlara yarım milyon franklık bir meblaa ihale edildii bilgisini de habere eklemitir (NYT, April 17, 1923: 2). Bu haberin devamında, projeye dair bilgi vermeyi sürdüren NYT, proje konusunda edindii detayları, okuyucularına u ekilde aktarmıtır: Ankara dan elde edilen resmi bir belgeye göre, Ankara hükümeti Amiral Chester ve ortaklarının projelendirilen ilerin üstesinden gelebileceini söyleyen Guaranty Trust irketi nden 16 bir garanti mektubu salanması durumunda, Chester imtiyazlarını onaylamayı kabul etti. maret Bakanı Feyzi Bey in raporuna göre, Chester Projesi ya da $ civarında bir bedel gerektiriyor. Eer Guaranty Trust irketi ve dier ortak bankalar Chester Projesinin arkasında dururlarsa, proje için yeni bir ıık doar. Avrupa sermaye çevrelerine göre Chester ihtiyaç duyduu bu parayı tedarik edebilecek durumda deil. Guaranty Trust irketi tarafından desteklenecee benzeyen Chester projesi, Musul petrollerinin dörtte birini elinde tutan Standart Oil irketinin çıkarlarıyla çatııyor. (NYT, April 17, 1923: 2) Bu ekilde projenin gerçekleme ihtimalini tartıan NYT, ulatıı Türk resmi belgelerine dayanarak, 1914 yılında Fransa ya ihale edilen Samsun limanı ve Sivas tan Samsun a bir demiryolu inasına dair planların, orijinal Chester Projesi nde olmadıı, bunun kısa bir süre önce onay belgesine eklendii bilgisini de paylamıtır (NYT, April 17, 1923: 2). Gazete, projeye ngiltere ve Fransa nın getirdii eletirilere de sözcülük etmitir. Buna göre, ngiltere yapılacak demiryolunun her iki yanında, yirmier kilometrelik alanda, maden ve petrol alanlarının kontrol edilmesinin, uluslararası bir soruna neden olacaını iddia etmekteydi. Fransızlar ise, son anda projeye eklenen ve Samsun-Sivas arasında bir demiryolu ve Samsun a bir liman yapımını içeren ek projeye itiraz ederek, bu iki projenin de 1914 yılında, Türk hükümetince yüklü bir külfetle Fransa ya ihale edildiini ileri sürmekteydi (NYT, April 19, 1923: 3). NYT, Fransa nın bu hassasiyetine karılık, Lozan daki ilk tur görümelerden sonra, Chester imtiyaz anlamasına Samsun a bir liman yapılması ve Samsun-Sivas demiryolu hattının inasının da eklenmesini, Fransa ya ceza olarak duyurmutur (NYT, April 23, 1923: 1). NYT, Türklerin, Büyük Millet Meclisinin Fransızlarla imzalanan Sivas-Samsun kontratını yürürlükten kaldırdıı için geçersiz olması ve Chester projesi ile birlikte, Fransızlara verilen imtiyazın hükümsüz olduu eklinde yorumlayarak, böyle bir karar verdiini yazmıtır (NYT, May 4, 1923: 16). Konu hakkında tersten bir okuma yapan gazete, Türklerin Samsun-Sivas demiryolu hattının imtiyaz hakkını Amerikalılardan alıp, bu hakkı hat için gerekli ödemeyi zaten gerçekletirmi olan Fransızlara yeniden vermesi durumunda, Amerikalıların umutlarının suya düeceini ve Fransızlar için oyunun yeniden balayacaını ifade etmitir (NYT, June 2, 1923: 10). Sonuç Tarih, yaptıı yayınlarla, birçok karanlık noktanın gün yüzüne çıkmasını salayan medyanın habercilik adına birçok baarı hikâyesini yazmıtır. Gelimelerden insanların bîhaber kalmaması adına, yeri geldiinde büyük fedakârlıklarla insanlara haber ulatırma gayreti, medya mensupları açısından çok onurlu bir görevdir. Bu açıdan takdiri fazlasıyla hak etmektedirler. Fakat bir de madalyonun öteki yüzüne bakmak, medyanın ifadesiyle perde arkasında yaananlar a deinmek gerekmektedir. Nitekim medyanın yaptıı yanlı, çıkar odaklı haberler, zaman zaman gün yüzüne çıkabilmektedir. Bu durumda, kâıt üzerinde baımsız, sorumlu, tarafsız yayın ilkelerini dillerine pelesenk etmi birtakım medya gurupları menfi eletirilere muhatap olmaktadırlar. Nitekim ileri sürülen ve fakat çou zaman esasında laf-ı güzaftan ibaret kalan bu ilkeler, devreye çıkarlar girdii zaman unutulmakta ve medya arzu ettii konularda kör ve saır kalabilmektedir. Uzun bir evveliyata sahip olan basın-yayın kurulularının, baarılı yönlerinin yanında, bu tür yanlı ve ikiyüzlü yayıncılık anlayıları da tarihin amaz terazisinde çok defalar tartılmıtır. Elbette, bütün basın-yayın kurulularını topyekûn bu kategoriye sokmak, büyük haksızlık olacaktır. Fakat ana akım medya olarak 16 Merkezi New York ta bulunan The Guaranty Trust Company isimli banka stanbul da da 4 Ekim 1920 de bir ube açarak faaliyete geçmitir. Fakat bu dönemde Türkiye de bir sava devam etmekte olduundan, ubenin ancak iki yıllık bir ömrü olabilmitir. Neslihan Öztürk (2005). Türk Amerikan Diplomatik likileri ( ), Basılmamı Yüksek Lisans Tezi, stanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Aratırmaları Enstitüsü, s. 129.

15 adlandırılan ve genelde ses getiren haberlerin altında imzası olan, birçok batılı basın-yayın kuruluunun, medyanın bu müessif durumunda ciddi rolleri bulunmaktadır yılları arasında Samsun da yaanan gelimeler, aynı zamanda bu dönemde Anadolu daki ahval-i eraitin de bir ölçüde izdüümü gibidir. Baka bir ifadeyle; Samsun üzerinden, Anadolu nun röntgenini çekmek mümkündür. Bu balamda, Samsun özelinde Karadeniz tarihiyle ilgili gelimelerin batı medyasında kendine önemli ölçüde yer bulduu söylenebilir. Bununla birlikte, yaananların yalnızca batı medyasından okunması, ciddi yanılgıları da beraberinde getirecektir. Nitekim yukarıda da deinildii gibi, batı medyasının taraflı yayıncılık konusunda sicili bir hayli kabarıktır. Bu çalımada, Amerika nın en köklü gazetelerinden birisi olan The New York Times gazetesi özelinde, bu salıksız yaklaımın çok sayıda örnei mevcuttur. Öyle ki NYT, Rumlar ve Ermeniler hakkında yaptıı tek taraflı, propagandist yayınlarda; bir tarafı mazlum bir millet pozisyonunda sunarken, Türklere, zalim, barbar, vahi ve katil gibi aaılayıcı etiketleri yapıtırmakta herhangi bir beis görmemitir. Son yüzyılda, Türkler ve Türkiye hakkında yapılan olumsuz propagandanın çok büyük bir kısmı, çalımada incelenen arasını kapsayan on yıllık dönemde yapılmıtır. Yakın tarihimizin bu en kritik on yıllık sürecinin, batı kamuoyunun zihninde farklı bir ekillenmesinde, NYT ve önde gelen dier basın yayın kurulularının payı büyüktür. Bu çalıma çerçevesinde NYT nin incelenen sayılarında, Samsun la ilgili önemli noktalara deindiini tespit etmekle birlikte, özellikle siyasî içerikli konularda, yanlı bir yayıncılık refleksiyle hareket ettii erhini dümek gerekir. Gazete bu tutumunu, dier konulara da aks ettirmitir. Bu haliyle, kendine politik bir misyon da biçmi gibi görünen NYT nin, yaptıı yayınlarının, ihtiyatlı bir gözlükle okunmasında fayda vardır. KAYNAKÇA Ambassador Morgenthau s Story by Henry Morgenthau, Review by: Albert Howe Lybyer, The American Historical Review, Vol. 25, No. 2, 1920: s Gibbs, Sir Philip, The Columbia Encyclopedia, 6th ed., 21 Jul. 2013: < The New York Times Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica Online Academic Edition, Web. 15 Jul. 2013: ALAN, Gülbadi (2008). Amerikan Board ın Merzifon daki Faaliyetleri ve Anadolu Koleji, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. ARI, Kemal (1995). Büyük Mübadele, Türkiye ye Zorunlu Göç ( ), stanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. DELGADILLO, Charles Edward (2002). Facing the New Turkey: The Turco-American Treaty of Lausanne, , M.A. Thesis, United States: California State University, Fullerton. DOANAY, Rahmi (2006). stiklal Harbinde Samsun daki Amerikan Filosu, Geçmiten Gelecee Samsun Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 1. Kitap, Ed.: Cevdet Yılmaz, Samsun: Samsun Büyükehir Belediyesi Kültür ve Eitim Hizmetleri Daire Bakanlıı Yayınları, s ELMAS Esra ve Dilek Kurban, letiimsel Demokrasi-Demokratik letiim, stanbul: TESEV Yayınları. LER, lay (2004). The Times Gazetesine Göre Osmanlı mparatorluunda Azınlıkların Durumu ( ), Yayımlanmamı Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. PEK, Nedim (2000). Mübadele ve Samsun, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. KOCAOLU, Bünyamin (2006). Mütareke Yıllarında Samsun un Ekonomik Durumu ( ), Geçmiten Gelecee Samsun Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 1. Kitap, Ed.: Cevdet Yılmaz, Samsun: Samsun Büyükehir Belediyesi Kültür ve Eitim Hizmetleri Daire Bakanlıı Yayınları, s New York Times, February 1, New York Times, April 5, New York Times, October 13, New York Times, November 27, New York Times, August 7, New York Times, October 8, New York Times, December 30, New York Times, April 9, New York Times, March 4, New York Times, June 22, New York Times, July 5, New York Times, June 12, New York Times, June 13, New York Times, November 9, 1920.

16 New York Times, November 11, New York Times, November 15, New York Times, November 28, New York Times, December 25, New York Times, January 16, New York Times, June 12, New York Times, July 10, New York Times, July 28, New York Times, July 31, New York Times, November 6, New York Times, December 2, New York Times, January 15, New York Times, February 1, New York Times, March 11, New York Times, March 17, New York Times, May 16, New York Times, July 11, New York Times, July 12, New York Times, July 15, New York Times, September 26, New York Times, November 13, New York Times, November 15, New York Times, November 30, New York Times, December 3, New York Times, December 18, New York Times, December 23, New York Times, January 17, New York Times, January 21, New York Times, March 3, New York Times, March 14, New York Times, April 11, New York Times, April 12, New York Times, April 17, New York Times, April 19, New York Times, April 22, New York Times, April 23, New York Times, April 24, New York Times, April 29, New York Times, May 3, New York Times, May 4, New York Times, May 31, New York Times, June 2, OGG, Frederic A. (1922). James, Viscount Bryce, The American Political Science Review, Vol. 16, No. 2, s ÖZDEMR, Hikmet (2005). Arnold Toynbee nin Ermeni Sorununa Bakıı, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Forumu. ÖZER, Sevilay (2010). Chester Projesi nin Hâkimiyet-i Milliye Gazetesine Yansıması, History Studies, Ortadou Özel Sayısı, s ÖZTÜRK, Neslihan (2005). Türk Amerikan Diplomatik likileri ( ), Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi, stanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Aratırmaları Enstitüsü. PETERSON, Merrill D. (2004). Starving Armenians : America and the Armenian Genocide, and After, Charlottesville: University of Virginia Press. SPLICHAL, Slavko (2002). Principles of Publicity and Press Freedom, USA: Rowman & Littlefield Publishers. AHN, Enis (2006). ngiliz The Times Gazetesi ne Göre Samsun ( ), Geçmiten Gelecee Samsun Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 1. Kitap, Ed.: Cevdet Yılmaz, Samsun: Samsun Büyükehir Belediyesi Kültür ve Eitim Hizmetleri Daire Bakanlıı Yayınları, s MR, Bilal N. (2001). Amerika da Ermeni Lobisi ve Lozan Antlaması Kavgası, Ermeni Aratırmaları, S. 3, s TEZEL, Yahya Sezai (1970). Birinci Büyük Millet Meclisi Anti-Emperyalist miydi? Chester Ayrıcalıı, A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. XXV. No. 4, s ULAGAY, Osman (1974). Amerikan Basınında Türk Kurtulu Savaı, stanbul: Yelken Matbaası. WALKER, Martin (1977). Basının Gücü, Çev.: Gülden en, stanbul: Milliyet Yayınları. YAVUZ, Bige Sükan (1999). Fransız Ariv Belgelerinin Iıında Chester Demiryolu Projesi, A.Ü. Türk nkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 24, s YETGN, Mehmet (2010). Batı Basınından Osmanlı Devleti ne Yaklaımlar ve Osmanlıların Bu Yaklaımlara Tepkileri, OTAM, S. 28, s

17 Ek 1: Samsun Bölgesindeki Ermeni Olaylarına likin NYT nin lk Sayfadan Verdii Haber 17 Ek 2: 1922 yılındaki Samsun Bombardımanı Hakkında NYT de Çıkan bir Haber 18 Ek 3: Chester Projesi Çerçevesinde nası Düünülen Demiryolu Haritası NYT, March 4, 1918: s NYT, July 12, 1922: s NYT, April 22, 1923: s. XX1.