ONUR KURSLARI KPSS A GRUBU

Transkript

1 TÜRK VERGİ SİSTEMİ TÜRK VERGİ SİSTEMİNDE VERGİLER: 1. Gelir üzerinden alınan vergiler a. Gelir Vergisi b. Kurumlar Vergisi 2. Tüketim üzerinden alınan vergiler a. Katma Değer Vergisi (KDV) b. Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) c. Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi d. Damga Vergisi e. Özel İletişim Vergisi (ÖİV) f. Şans Oyunları Vergisi 3. Servet üzerinden alınan vergiler a. Emlak Vergisi b. Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) c. Veraset ve İntikal Vergisi 1. GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER A. GELİR VERGİSİ a. Genel Bilgiler Gelir vergisinin konusu; gerçek kişilerin elde ettikleri gelirlerdir. Gelir: Bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. Gelirin Unsurları: 1. Ticari kazançlar, 2. Zirai kazançlar, 3. Ücretler, 4. Serbest meslek kazançları, 5. Gayrimenkul sermaye iratları, 6. Menkul sermaye iratları ve 7. Diğer kazanç ve iratlardır. Gelir Vergisinin nitelikleri: - Yıllık olması - Gelirim gerçek ve safi tutar üzerinden vergilendirilmesi - Gerçek kişilerden alınması, - Artan oranlı dilim usulü tarifeye göre alınması, - Gelirin elde edilmiş olması*** b.gelirin elde edilmesinde esaslar*** a. Tahsil esası: gelirin fiilen elde edilmesi (ücretler, serbest meslek kazançları, gayrimenkul sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlar) b. Tahakkuk esası: gelirin hukuken elde edilmesi (ticari kazançlar, zirai kazançlar, menkul sermaye iradı) c.gelir Vergisinde Mükellef: I. Tam mükellef: - Hem Türkiye de hem de yurtdışında elde ettikleri kazanç ve iratlar gelir vergisine tabidir. (Kanunların şahsiliği ve mülkiliği ilkeleri birlikte geçerlidir) a.ikametgahı Türkiye de olanlar b.türkiye de ikametgahı olmayıp bir takvim yılı içinde Türkiye de sürekli olarak 6 aydan fazla oturanlar II. Dar mükellef: - Sadece Türkiye de elde ettikleri kazanç ve iratlar gelir vergisine tabidir. (Kanunların mülkiliği ilkesi geçerlidir) -Türkiye de ikametgahı olmayıp bir takvim yılı içinde Türkiye de sürekli olarak 6 aydan az oturanlar dar mükelleftir. d.gelir Vergisine tabi kazanç ve iratlar: I. Ticari Kazançlar: -Her türlü ticari ve sinai faaliyetlerden doğan kazançlardır. ** Gayrimenkullerin alım, satım ve inşa işleri, diş protezciliği, sarraflık, yolcu ve eşya taşımacılığı, acentelik gibi işler de ticari kazanç sayılır. ** Ticari faaliyet gösteren; - adi şirketlerin ortakları, - kolektif şirket ortakları, - adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları, - paylı komandit şirketlerin komandite ortakları gelir vergisine tabidirler. Ticari Kazancın Tespit Yöntemleri: a. Gerçek usül 1. Bilanço esasına göre: - 1. sınıf tacirlerin ve ticaret şirketlerinin ticari kazançları bilanço esasına göre tespit edilir. - Bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerler arasındaki müspet farktır. 2. İşletme hesabına göre: - 2. sınıf tacirlerin ticari kazançları işletme hesabına göre tespit edilir. - Bir hesap döneminde elde edilen hasılat ile giderler arasındaki müspet farktır. **Bilanço esasında öz sermaye kıyası yapılır, işletme hesabında gelir-gider farkı vergilendirilir. Ticari Kazancın Tespitinde İndirilecek Giderler 1. Genel yönetim giderleri 2. İaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı 3. İşle ilgili seyahat ve ikamet giderleri 1

2 4. İşte kullanılan taşıtların giderleri 5. İşletme ile ilgili olmak şartıyla; bina, arazi, gider, istihlak, damga, belediye vergileri 6. Amortismanlar 7. Sendika aidatları 8. Ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları. Gider Kabul Edilmeyen Ödemeler 1. Teşebbüs sahibi ile eşinin ve çocuklarının işletmeden çektikleri paralar, ödenen aylıklar, ücretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar 2. Teşebbüs sahibinin işletmeye koyduğu sermaye için yürütülecek faizler 3. Teşebbüs sahibinin, ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit edilen bedel veya fiyatlar üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunması halinde, emsallere uygun bedel veya fiyatlar ile teşebbüs sahibince uygulanmış bedel veya fiyat arasındaki işletme aleyhine oluşan farklar işletmeden çekilmiş sayılır 4. Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile teşebbüs sahibinin suçlarından doğan tazminatlar; 5. Her türlü alkol ve alkollü içkiler ile tütün ve tütün mamullerine ait ilan ve reklam giderleri 6. Kiralama yoluyla edinilen veya işletmede kayıtlı olan yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz, uçak ve helikopter gibi hava taşıtlarından işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanların giderleri ile amortismanları 7. Basın yoluyla işlenen fiillerden veya radyo ve televizyon yayınlarından doğacak maddî ve manevî zararlardan dolayı ödenen tazminat giderleri. b. Basit Usül: - Bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki müspet farktır. - Bunlar defter tutmazlar, bunlara ilişkin kayıtlar bağlı oldukları meslek odalarınca tutulur. Basit usule tabi olmanın genel şartları: 1. Kendi işinde bilfiil çalışmak veya bulunmak 2. İşyeri mülkiyetinin iş sahibine ait olması halinde emsal kira bedeli, kiralanmış olması halinde yıllık kira bedeli toplamı büyükşehir belediye sınırları içinde TL, diğer yerlerde TL yi aşmamak. ( ) 3. Ticari, zirai veya mesleki faaliyetler dolayısıyla gerçek usule tabi olmamak. Basit usule tabi olmanın özel şartları: 1. Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satanların yıllık alımları tutarının TL veya yıllık satışları tutarının TL yi aşmaması, ( ) 2. 1 numaralı bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşanların bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hasılatının TL aşmaması, ( ) 3. 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde, yıllık satış tutarı ile iş hasılatı toplamının TL yi aşmaması. ( ) Basit usülden yararlanamayanlar: 1. Kollektif şirket ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortakları; 2. İkrazat işleriyle uğraşanlar; 3. Sarraflar ile kıymetli maden ve mücevherat alım satımı ile uğraşanlar; 5. Sigorta prodüktörleri; 6. Her türlü ilan ve reklam işleriyle uğraşanlar veya bu işlere tavassut edenler; 7. Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar; 8. Tavassut (aracılık) işi yapanlar, 9. Maden işletmeleri, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları işletenler; 10. Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile treyler, çekici ve benzerlerinin sahip veya işleticileri (1+14 yolcu üstü) + Esnaf muaflığı + İstisnalar: 1. Sergi ve panayır kazançları 2. PTT acentaları kazançları 3. Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyette bulunanların kazançları 4. Eğitim ve öğretim işletmelerinde kazanç II. Zirai Kazançlar: - Her türlü zirai faaliyetten doğan kazançlar zirai kazançtır. - Satışların dükkan ve mağaza açılarak yapılması halinde, mahsullerin dükkan ve mağazaya gelinceye kadar geçirdikleri safhalar zirai faaliyet sahasında kalır. - Kollektif şirketler, adi veya paylı komandit şirketler zirai faaliyetle iştigal etseler dahi çiftçi sayılmazlar. Zirai Kazancın Tespit Yöntemleri: a. Stopaj (tevkifat) usülü: Zirai ürünlerin veya hizmetlerin alış bedelleri üzerinden, bunları alan vergi sorumlularınca stopaj yapılması ve verginin stopajı yapanlar tarafından muhtasar beyanname ile ödenmesi esasına dayanır. Tevfikat usulde vergilendirilen çiftçiler bu kazançları için defter tutmazlar, beyanname vermezler. Çiftçilerden satın alınan ziraî mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden; - Hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için, Ticaret borsalarında tescil 2

3 ettirilerek satın alınanlar için % 1, bunlar dışında kalanlar için % 2, -Diğer zirai mahsuller için, Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınan zirai mahsuller için % 2, bunların dışında kalanlar için % 4, -Zirai faaliyet kapsamında ifa edilen hizmetler için, Orman idaresine veya orman idaresine karşı taahhütte bulunan kurumlara yapılan ormanların ağaçlandırılması, bakımı, kesimi, ürünlerin toplanması, taşınması ve benzeri hizmetler için % 2, diğer hizmetler için % 4, b. Gerçek usül: İşletme büyüklüğü belli ölçüleri aşan çiftçiler (örneğin:tütün ziraatında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 200 dönüm, arıcılık ziraatında kovan sayısı 500 adet, küçükbaş hayvan sayısı 750 adet) ile bir biçerdövere veya bu mahiyetteki bir motorlu araca veya on yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olan çiftçilerin kazançları gerçek usulde tespit olunarak vergilendirilir. III. Ücret: Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. +Diplomat muaflığı Ücretin Tespit Yöntemleri: a.stopaj esası: Ücretlerin vergilendirilmesinde genel yöntem stopaj esasıdır. Hizmet erbabına ödenen ücretler ile ücret sayılan ödemelerden, artan oranlı tarife dilimleri ve oranları esas alınarak stopaj yapılır. Stopajın yapılmasında matrah olarak ücretin safi(net) değeri esas alınır. Ancak aşağıdaki hizmet erbabının ücretleri hakkında stopaj usulü uygulanmaz. b. Beyan esası: Birden fazla işverenden ücret alıp da birden sonraki işverenden/işverenlerden alınan ücretler toplamı TL yi aşıyorsa önceden tevkifat yapılsa dahi beyanname vermek zorunludur. İndirimler: Kamu kurumları için yapılan kanuni kesintiler, emeklilik aidatı ve sosyal sigorta primleri, sendika aidatları, işsizlik sigortası primi, sakatlık indirimi, özürlü kişi indirimi, asgari geçim indirimi. c. Götürü usül: Kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabı yanında çalışanlar; Özel hizmetlerde çalışan şoförler; Özel inşaat sahiplerinin ücretle çalıştırdığı inşaat işçileri; gayrimenkul sermaye iradı sahibi yanında çalışanlar vb. Bu kapsama girenler için yıllık beyanname verilmez, diğer kazançlar için beyanname verilmiş olsa bile beyannameye dahil edilmezler. Sadece vergi dairesinden bir vergi karnesi alırlar. Bu karnede ne kadar vergi 3 ödeyecekleri yazılıdır. Her yıl Şubat ve Ağustos ayları olmak üzere iki eşit taksitte vergi öderler. IV. Serbest Meslek Kazancı: Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır. - Gümrük komisyoncuları, - Borsa acentaları, - Noterler, - Serbest meslek faaliyetinde bulunan kollektif ve adi şirketlerde ortaklar, adi komandit şirketlerde komanditeler, - Dava vekilleri, - Müşavirler, - Konser veren müzik sanatçıları; - Gerekli şartları taşıyan ebe, sünnetçi, sağlık memuru, arzuhalci, rehber gibi mesleki faaliyette bulunanlar bu işler dolayısıyla serbest meslek erbabı sayılırlar. Serbest meslek erbabı, mesleki kazançlarını Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tuttukları "Serbest meslek kazanç defteri"ne istinaden tespit ederler. Brüt kazançtan kazancın elde edilmesiyle ilgili giderler düşülür. Net kazanç üzerinden vergilendirme yapılır. İstisnalar: Sergi ve panayır istisnası, Telif kazançları istisnası Serbest Meslek Kazancının Tespit Yöntemleri: a. Beyan esası: Tutulan serbest meslek kazanç defterine göre belirlenen hasılattan mesleğin ifası ile ilgili giderler düşülür. Kalan kısım artan oranlı tarifeye göre vergilendirilir. b. Stopaj esası: Yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri yapanlara yapılan ödemelerden ödemeyi yapan taraf stopajla vergi kesmektedir. Ancak Noterlere serbest meslek faaliyetlerinden dolayı yapılan ödemelerden stopaj yapılmaz. Stopaj oranı; % 20 dir. V. Gayrimenkul Sermaye İradı: Aşağıda yazılı mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradıdır: - Arazi, bina maden suları, menba suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların mütemmim cüzileri ve teferruatı; - Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar; - Arama, işletme ve imtiyaz hakları ve ruhsatları, - Telif hakları; - Gemi ve gemi payları ve her türlü motorlu araç, makine ve tesisat ile bunların eklentileri.

4 Sayılan bu mallar ve haklar ticarî veya zirai bir işletmeye dahil bulunduğu takdirde bunların iratları ticari veya zirai kazancın tespitine ilişkin hükümlere göre hesaplanır. Gayrimenkul sermaye iradında vergilendirme safi irat üzerinden yapılmaktadır. Safi İrat:Gayrimenkul sermaye iradında safi irat, gayri safi hasılattan iradın sağlanması ve idamesi için yapılan giderler indirildikten sonra kalan müspet farktır. İstisnası: Konut kira gelirleri istisnası (2800 TL si) VI. Menkul Sermaye İradı: Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır. Şunlar menkul sermaye iradına girer: - Hisse senetleri kar payları, - İştirak hisselerinden doğan kazançlar, - Kurumların idare Meclisi Başkan ve üyelerine verilen kar payları, - Kurumlar Vergisi Kanunu uyarınca yıllık veya özel beyanname veren dar mükellef kurumların, indirim ve istisnalar düşülmeden önceki kurum kazancından, hesaplanan kurumlar vergisi düşüldükten sonra kalan kısmı, - Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr payları ile kâr, ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kâr payları ve özel finans kurumlarınca kâr ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları. - Tahvil ve bono faizleri, - Alacak Faizleri, - Mevduat faizleri, - Repo Gelirleri, - Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller, - İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar, - Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri, B- KURUMLAR VERGİSİ Kurumlar vergisi, gelir gibi gerçek kişilerin değil belli başlı tüzel kişilerin kazanç ve iratları üzerinden alınan vergilerdir. Ayrıca, Kurumlar vergisi düz oranlı ve objektif nitelikli bir vergidir. Kurumlar vergisi, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanır. Kurumlar vergisine tabi kurumlar şunlardır: 4 a) Sermaye şirketleri. b) Kooperatifler. c) İktisadi kamu kuruluşları. ç) Dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler. d) İş ortaklıkları. Tam mükellefiyet: Kurumlar vergisine tabi kurumlardan kanuni merkezi veya iş merkezi Türkiye'de bulunanlar, gerek Türkiye içinde gerekse Türkiye dışında elde ettikleri kazançların tamamı üzerinden vergilendirilirler. Dar mükellefiyet: Kurumlar vergisine tabi kurumlardan kanuni merkezi veya iş merkezi Türkiye'de bulunmayanlar, sadece Türkiye'de elde ettikleri kazançları üzerinden vergilendirilirler. Muafiyetler: a) Kamuya ait okullar, konservatuarlar, kütüphaneler, tiyatrolar, müzeler, sergiler, numune fidanlıkları, tohum ve hayvan geliştirme ve üretme istasyonları, yarış yerleri, kitap, gazete, dergi yayınevleri vb. b) Kamuya ait hastane, klinik, dispanser, huzurevi, çocuk bakımevi, hayvan hastanesi ve dispanseri, hayvan bakımevi. c) Kamuya ait sosyal yardım kurumları, aşevleri, öğrenci yurtları ç) Yetkili Kamu kuruluşu izniyle açılan sergiler, fuarlar ve panayırlar. d) Sadece kamu görevlilerine hizmet veren, kar amacı gütmeyen kreş ve konukevleri ile askerî kışlalardaki kantinler. e) SGK ve emekli sandıkları f) Yaptıkları iş veya hizmet karşılığında resim ve harç alan kamu kuruluşları. g) Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ile Özelleştirme Fonu, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ve Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü. h) Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü ile askeri fabrika ve atölyeler. ı) Yerel yönetimler tarafından kurulan su işletmeleri, yolcu taşıma işletmeleri ve mezbahalar. i) Köyler veya köy birlikleri tarafından köylünün genel ve ortak ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla işletilen hamam, çamaşırhane, değirmen, soğuk hava deposu ve bağlı oldukları il sınırı içinde faaliyette bulunmaları şartıyla yolcu taşıma işletmeleri ile köylere veya köy birliklerine ait tarım işletmeleri. j) Spor kulüplerinin idman ve spor faaliyetlerinde bulunan iktisadi işletmeleri ile sadece idman ve spor faaliyetlerinde bulunan anonim şirketler. k) Kanuni şartlara uyan yapı kooperatifleri. l) Bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan kurum ve kuruluşlar

5 m) KOBİ lere kredi sağlayan kurumlar n) Organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerinin alt yapılarını hazırlamak ve buralarda faaliyette bulunanların ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla oluşturulan iktisadî işletmeler. Kurumlar Vergisinde matrahın tespiti: Kurumlar vergisi bir hesap dönemi içinde elde edilen safi kurum kazancı üzerinden hesaplanır. Safi kazanca ulaşmak için gayrisafi kazançtan indirilebilecek ve indirilemeyecek giderlerin bilinmesi gerekir. Kurum kazancı = dönem sonu özsermaye dönem başı özsermaye Kural olarak kurumlar 1. sınıf tacir olarak kabul edilmekte ve bilanço esasına göre defter tutmaları gerekmektedir. İndirilebilecek giderler: - Hisse senetleri ve tahvillerin ihraç giderleri - İlk kuruluş ve örgütlenme giderleri - Genel kurul toplantıları için yapılan giderler; birleştirme, fesih ve tasfiye giderleri - Paylı komandit şirketlerde komandite ortağın kar payı - Katılım bankalarınca katılma hesabı karşılığında ödenen kâr payları - Sigorta şirketleri için geçerli olan teknik ihtiyatlar - Ar-ge indirimi - Yapılan yardımlar (kurum kazancının %5 ini geçmemek şartı ile) - Beş yıldan fazla nakledilmemek şartıyla geçmiş yılın zararları İndirilemeyecek giderler: - Öz sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faizler. - Örtülü sermaye üzerinden ödenen veya hesaplanan faiz, kur farkları ve benzeri giderler. - Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılan kazançlar. - Yedek akçeler. - Para cezaları, vergi cezaları, gecikme faizleri. - Menkul kıymetlerin itibari değerlerinin altında ihracından doğan zararlar ile bu menkul kıymetlere ilişkin olarak ödenen komisyonlar ve benzeri her türlü giderler. - Yat, tekne, uçak, helikopter gibi taşıtlarından işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanların giderleri ve amortismanları. - Maddî ve manevî zarar tazminat giderleri. - Basın yoluyla işlenen fiillerden dolayı ödenen tazminat giderleri. 5 - Her türlü alkol ve alkollü içkiler ile tütün ve tütün mamullerine ait ilan ve reklam giderlerinin % 50'si. Kurumlar vergisinde beyanname verme süresi: - Normal hesap dönemi söz konusu ise, beyanname Nisan ayının 25.günü akşamına kadar verilir. - Beyannameler hesap döneminin kapandığı ayı takip ayın 1.gününden 25. günü akşamına kadar verilebilir. - Özel hesap dönemi ya da kıst hesap dönemi bulunması hallerinde, beyanname bu dönemlerin kapandığı ayı takip eden dördüncü ayın 25. günü akşamına kadar verilecektir. *Kurumlar vergisi beyannamenin verildiği ayın sonuna kadar ödenir. 2. SERVET ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER A. EMLAK VERGİSİ Emlak Vergisi, sahip olunan gayrimenkuller üzerinden alınan bir vergidir. Burada vergi gayrimenkulün getirisi üzerinden değil bizzat kendisi üzerinden alınmaktadır. Emlak vergisi; bina vergisi ve arsa-arazi vergisi şeklinde ikiye ayrılmaktadır. 1. Bina Vergisi: Verginin konusu; Türkiye sınırları içinde bulunan binalar Bina Vergisine tabidir. Bina vergisi alınırken bina mütemmimleri (binanın tamamlayıcı parçaları) de bina ile birlikte nazara alınır. (örneğin: asansör, odalardaki parke vb. döşemeler, pencerelere yapılan ısı yalıtıcıları vb.) Bina vergisinin mükellefi, binanın sahibi, varsa intifa hakkı sahibi, her ikisi de yoksa binaya sahip gibi tasarruf eden gerçek ve tüzel kişilerdir. Muafiyet ve İstisnalar Daimi muaflıklar: (Bu muaflıktan yararlanmak için binanın kiraya verilmemiş olması gerekir) - Devlete, yerel yönetimlere, üniversitelere ait binalar - İl Özel İdareleri, belediyeler ve köyler ile bunların teşkil ettikleri birlikler veya bunlara bağlı müesseselere ait; Su, elektrik, havagazı, mezbaha ve soğuk hava işletme binaları, - İbadethaneler, - TSK yı güçlendirmek amacıyla kurulmuş vakıfların binaları. - Brüt alanı 200 metrekareyi aşmayan bir konuta sahip olan ve emekli aylığı dışında başka geliri olmayan emekliler, Tek konutu olan işsizler ve geliri olmayan ev hanımları

6 Verginin Tarhı -Ödenmesi -Hesaplanması Bina vergisi belediyeler tarafından tarh edilir. Her yılın bina vergisi, Ocak ayında belediye tarafından otomatikman tahakkuk ettirilir. Tahakkuk ettirilen vergi iki taksitte ödenir. Birinci taksit Mart-Nisan-Mayıs olmak üzere üç ayda, ikinci taksit Kasım ayında ödenir. 2. Arsa ve Arazi Vergisi Türkiye sınırları içinde bulunan arazi ve arsalar Arazi Vergisine tabidir. Muaflık ve İstisnalar Kamu yararına çalışan derneklerin arazileri, mezarlıklar, belediye ve mücavir alan sınırları dışında bulunan araziler (kiraya verilmemek şartıyla) Devlete, yerel yönetimlere, üniversitelere ait araziler, il özel idareleri, belediyeler ve köyler ile bunların teşkil ettikleri birlikler veya bunlara bağlı müesseselere ait; su, elektrik, havagazı, mezbaha ve soğuk hava işletmelerine ait araziler. Devlet ormanları dışında insan emeğiyle yeniden orman haline getirilmek üzere ağaçlandırılan arazi 50 yıl muaftır. Yeni fidan dikimi veya aşılama gibi yöntemlerle oluşturulan bağ, bahçe, meyvelik ve ağaçlık araziler en az 2 en fazla 15 yıl vergiden muaftır. Verginin Matrahı, Arsa ve arazinin vergi değeri dir. Arsa ve arazilerin vergi değeri takdir komisyonlarınca tespit edilir. Arsa ve arazi değeri, il, ilçe, mahalle, köy gibi yerel konumlardan kaynaklanan özellikler, arazilerin toprak yapısı gibi özellikler dikkate alınarak belirlenir. Her yılın vergisi ocak ayında belediye tarafından otomatikman tahakkuk ettirilir. Tahakkuk ettirilen vergi iki taksitte ödenir. Birinci taksit Mart-Nisan-Mayıs aylarında, ikinci taksit Kasım ayında ödenir. B.VERASET VE İNTİKAL VERGİSİ Veraset ve intikal vergisi, karşılıksız servet transferleri üzerinden alınan ve veraset ve diğer intikaller şeklinde iki ayrı konu üzerinden alınan bir vergidir. Veraset yoluyla gerçekleşen intikallerde, ölen kişinin bıraktığı mirasın vergilendirilmesi söz konusudur. Burada her bir mirasçı, kendisine düşen miras payı üzerinden vergi ödemektedir. Diğer yollarla gerçekleşen karşılıksız intikaller, yarış ve çekilişlerde kazanılan ayni veya nakdi mallar, bağışlar, hediyeler vb. mal intikalleridir. 6 Verginin mükellefi kendisine mal intikal eden gerçek veya tüzel kişilerdir. Veraset durumunda verginin mükellefi, mirasçılardır. Yarış ve müsabaka vb. organizasyonlardan ikramiye veya bahis kazanılması durumunda mükellef, ikramiye veya bahsi kazananlardır. Benzer şekilde bağışlarda, kendisine bağış yapılan kişiler vergi mükellefidirler. Vergilendirme Yöntemleri a. Stopaj Usulü Stopaj usulü sadece iki şekilde kazanılan karşılıksız intikallerde uygulanmaktadır;1.futbol müsabakalarına ve at yarışlarına ait müşterek bahislerden kazanılan paralarla ve 2. Gerçek ve tüzel kişilerce düzenlenen yarışma ve çekilişlerde kazanılan mallar stopaja tabidir. Bu tür servet transferleri için artan oranlı tarife uygulanmaz. Bu tür intikallerde oran %10 olarak tek oran şeklinde uygulanır. Stopaj yapmaya yetkili olan mercii; müsabaka, yarış ve çekilişleri düzenleyenlerdir. Bu merciiler vergi sorumlusu sıfatıyla esas mükelleften vergiyi kesmekte ve vadesinde vergi dairesine yatırmak zorundadırlar. b. Beyanname Usulü Veraset veya çeşitli şekillerde karşılıksız bir mal iktisap(elde edenler) edenler, iktisap ettikleri malları bir beyanname ile bildirmek zorundadırlar. C. MOTORLU TAŞITLAR VERGİSİ Motorlu taşıtlar vergisi, servet sahipliği üzerinden alınan bir özel servet vergisidir. MTV Kanunu nun 1. maddesinde verginin konusunun, motorlu kara, deniz ve hava taşıtları olduğu belirtilmiş olup aşağıdaki şekilde ifade edilmiştir: a) Karayolları Trafik Kanununa göre trafik şube veya bürolarına kayıt ve tescil edilmiş bulunan motorlu kara taşıtları, b) Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğüne kayıt ve tescil edilmiş olan uçak ve helikopterler, c) Liman veya belediye siciline kayıt ve tescil edilmiş olan motorlu deniz taşıtları, Motorlu Taşıtlar Vergisine tabidir. İstisnalar - Genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyelerle köy tüzelkişiliklerinin sahip olduğu araçlar, - Yabancı devletlerin Türkiye de bulunan diplomatları ve memurlarına ait taşıtlar,

7 - Sakatlık dereceleri %90 veya daha fazla olan maluller için yapılmış özel taşıtlar. Matrahı ve Tarifesi Verginin matrahı; Motorlu taşıtlarda vergi matrahı spesifik matrah (miktar esası)tır.spesifik matrahın özelliği, matrahın ağırlık yaş, hacim, uzunlu vb. gibi fizik ölçülerden oluşmasıdır. Motorlu taşıtlarda vergi matrahı, yaş, ağırlık, hacim, kalkış hızı gibi fiziki ölçülere göre belirlenmektedir. Vergi tarifesi. Vergi tarifesi araç türüne göre dört ayrı liste şeklide belirlenmiştir: I sayılı tarife: Otomobil, kaptıkaçtı, arazi taşıtları ve benzerleri, Motosikletlerden oluşmaktadır. Bu kısımda matrah ölçüsü olarak Motor silindir hacmi ve Yaş esas alınmaktadır. Yaş arttıkça vergi azalmakta, silindir hacmi arttıkça vergi artmaktadır. II sayılı tarife: Minibüs, Panel van ve motorlu karavanlar, Otobüs ve benzerleri, Kamyonet, kamyon, çekici ve benzerlerinden oluşmaktadır. Bu kısımda matrah ölçüsü olarak Azami Toplam Ağırlık, Cins-Oturma yeri (koltuk sayısı), Ağırlık, Yaş, Motor Silindir Hacmi esas alınmaktadır. Yaş arttıkça vergi azalmakta, silindir hacmi, koltuk sayısı, ağırlık arttıkça vergi artmaktadır. III sayılı tarife: Yat, kotra ve her türlü motorlu özel tekneler gibi deniz araçlarından oluşmaktadır. Cins- Motor gücü-yaş esas alınmaktadır. Motor gücü arttıkça cinsi lüksleştikçe vergi artmakta, yaş arttıkça vergi azalmaktadır. IV sayılı tarife: Uçak ve helikopterler gibi hava taşıtlarından oluşmaktadır. Cins-Kalkış Hızı-Yaş esas alınmaktadır. Kalkış hızı kapasitesi arttıkça ve cinsi lüksleştikçe vergi artmakta, yaş arttıkça vergi azalmaktadır 3. HARCAMALAR ÜZERİNDEN ALINAN VER- GİLER A. KATMA DEĞER VERGİSİ KDV hem objektif hem de dolaylı vergi özelliği taşımaktadır. KDV ni konusunu mal teslimi ve hizmet ifası oluşturur. Bu bağlamda KDV ye tabi işlemler şunlardır: Ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler, Her türlü mal ve hizmet ithalatı Posta, telefon, telgraf, teleks ve bunlara benzer hizmetler ile radyo ve televizyon hizmetleri, 7 Spor-Toto oynanması, piyango tertiplenmesi (Millî Piyango dahil), at yarışları ve diğer müşterek bahis ve talih oyunları tertiplenmesi, oynanması, Profesyonel sanatçıların yer aldığı gösteriler ve konserler ile profesyonel sporcuların katıldığı sportif faaliyetler, maçlar, yarışlar ve yarışmalar tertiplenmesi, gösterilmesi, Boru hattı ile ham petrol, gaz ve bunların ürünlerinin taşınmaları, Mal ve hakların kiralanması işlemleri. Verginin Mükellefi KDV yapılan işlemin türüne göre değişmektedir. Mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde mükellef; Mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde mükellef, mal teslimini veya hizmet ifasını gerçekleştirenlerdir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; mal teslimi ve hizmet ifasını gerçekleştirenlerin kanuni mükellef olduklarıdır. KDV nin nihai yükü ise tüketici üzerindedir. Mal ve hizmet ithalatında mükellef: İthalatta mal ve hizmet ithal edenler vergi mükellefidir. Transit taşımalarda mükellef: Transit taşımalarda gümrük veya geçiş işlemine muhatap olanlar verginin mükellefidir. Vergiyi Doğuran Olay KDV de vergiyi doğuran olay; Mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde, ithalatta ve transit taşımacılıkta farklı şekillerde ortaya çıkmaktadır. Mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde vergiyi doğuran olay: normal koşullarda malın teslimi veya hizmetin yapılmasıyla birlikte vergiyi doğuran olay gerçekleşmiş olur. İthalatta vergiyi doğuran olay: İthalatta, Gümrük Kanununa göre gümrük vergisi ödeme mükellefiyetinin başlaması, gümrük vergisine tabi olmayan işlemlerde ise gümrük beyannamesinin tesciliyle birlikte vergi doğmuş olur. Transit taşımacılıkta vergiyi doğuran olay: Transit taşımacılıkta ve ikametgahı, işyeri, kanunî merkezi ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayanlar tarafından yabancı ülkeler ile Türkiye arasında yapılan taşımacılıkta gümrük bölgesine girilmesi veya gümrük bölgesinden çıkılması, anında vergiyi doğuran olay meydana gelmektedir. ****KDV de fatura ve benzeri belgelerde gösterilen iskontolarla hesaplanan KDV matraha dahil değildir.

8 İstisnalar: 1. İhracat İstisnası 2. Taşımacılıkta kullanılan araçların teslimi ile ilgili istisna 3. Kıymetli maden ve petrol aramaları ile ilgili istisna 4. Teşvik belgeli mükelleflerin aldıkları makine ve teçhizata ilişkin istisna 5. Diplomatik İstisnalar 6. Ulusal Güvenlikle ve Askeri Amaç Taşıyan İstisnalar 7. Kültürel ve Eğitim Amaçlı İstisnalar (bilim, tiyatro, sergiler vs.) 8. Hastane, kan bankaları gibi kurumların sundukları sağlık ve eğitim hizmetleri, öğrenci yurtları ve huzur evleri gibi kurumların sundukları barınma hizmetleri. 9. Ruhsat, izin vb. hizmetler için kullanılan basılı kağıtlar 10.Diğer İstisnalar: Gelir Vergisi Kanununa göre vergiden muaf esnaf ile basit usulde vergilendirilen mükellefler tarafından yapılan teslim ve hizmetler, Gelir Vergisi Kanununa göre gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçiler ve vergiden muaf olan serbest meslek erbabı tarafından yapılan teslim ve hizmetler, Kurumlar Vergisi Kanununa göre yapılan devir ve bölünme işlemleri İktisadi işletmelere dahil olmayan gayrimenkullerin kiralanması işlemleri, Darphane ve Damga Matbaası tarafından yapılan teslim ve hizmetler ile Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğünce düzenlenen piyango, sayısal loto, hemen kazan ve benzeri oyunların tertiplenmesi veya oynanması, Külçe altın, külçe gümüş, kıymetli taşlar döviz, para, damga pulu, değerli kâğıtlar, hisse senedi, tahvil ile metal, plastik, lastik, kauçuk, kâğıt, cam hurda ve atıkları teslimi Serbest bölgelerde verilen hizmetler, Boru hattı ile yapılan yabancı ham petrol, gaz ve bunların ürünlerinin taşınması hizmetleri, Basın, Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğüne verilen haber hizmetleri, Kurumların iştirak hisseleri ile gayrimenkullerin satışı Katma Değer Vergisinde Vergilendirme Dönemi Katma değer vergisinde vergilendirme dönemi takvim yılının birer aylık dönemi olarak belirlemiştir. Ancak bazı özel durumlar için vergilendirme dönemi olarak birer aylık dönemler değil farklı vergilendirme dönemi benimsenmiştir. İthalat yapanlar, transit taşımacılık yapanlar ve Türkiye ile yabancı memleketler arasında taşımacılık yapanlar için vergilendirme dönemi, gümrük bölgesine girildiği veya gümrük bölgesinden çıkıldığı andır. KDV Beyannamesi ve Beyan Zamanı Katma değer vergisi beyan esasına göre tarh edilmektedir. Beyanname yazılı olarak verilir. Normal koşullarda KDV mükellefleri KDV Beyannamesi ile vergiye tabi işlemlerini beyan ederler. KDV beyannamesi yapılan işlemin türüne göre farklı zamanlarda verilmektedir. Normal koşullarda KDV beyannamesi, bir aylık vergilendirme dönemini izleyen ayın 20. günü akşamına kadar işyerinin bulunduğu yerdeki vergi dairesine beyan edilir. İthalatta ise gümrük giriş beyannamesi ile mükellefiyet doğduğu anda ilgili gümrük idaresine verilir. Motorlu kara taşıtları ile yapılan Transit taşımacılıkta ve Türkiye ile yabancı memleketler arasındaki taşımacılıkta ise mükelleflerin özel beyanı ile ilgili gümrük idaresine beyan edilir. Katma Değer Vergisi, beyannamenin verildiği günde, beyanname posta ile gönderilmişse, vergiyi tarh edecek daireye geldiği tarihi takip eden yedi gün içinde tarh edilir. Vergi İndirimi ve Verginin Ödenmesi Mükellefler; kendi ödedikleri vergiyi ödeyecekleri vergiden indirirler. Kalanını vergi dairesine yatırırlar. Bir ay içinde gerçekleştirilen KDV ye tabi işlemlerle ilgili olarak izleyen ayın 24. günü akşamına kadar beyan edilen vergi, aynı ayın 26. günü akşamına kadar ödemek zorundadırlar. İthalde alınan katma değer vergisi, gümrük vergisi ile birlikte ve aynı zamanda ödenir. B. ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ: Vergi oranı: Katma değer vergisi oranı, vergiye tabi her bir işlem için % 10'dur. Bakanlar Kurulu bu oranı, dört katına kadar artırmaya, % 1'e kadar indirmeye yetkilidir. %18 Genel KDV oranı %8 (tavuk, balık, ilaç, sinema, tiyatro, kitap, defter, silgi, kalem) %1 (ekmek, cenaze hizmetleri, gazete-dergi, konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri) Özel tüketim vergisi, tarihinde Türk vergi sistemine girmiştir. Verginin konusu: Petrol Ürünleri (I sayılı Liste); benzin, motorin, fuel oil gibi petrol ürünleri ve doğalgaz. Motorlu Taşıtlar ( II sayılı Liste); motorlu kara, deniz ve hava taşıtlarının ilk iktisabı vergiye tabidir. (traktörler hariç) 8

9 Kolalı Gazozlar, Alkollü İçkiler ve Tütün Mamulleri (III) sayılı Liste); kolalı gazozlar, alkollü içkiler ve tütün mamuller Lüks Ürünlerde ( IV sayılı Liste); havyar, poşetli gazete, dergi ve kitaplar, kürkmücevherat, elektrikli ev aletleri, beyaz eşyalar, radyo-televizyon, kristal eşya ve silah C. BANKA VE SİGORTA MUAMELELERİ VERGİSİ Banka, banker ve sigorta şirketlerinin yaptıkları işlemler dolayısıyla kendi nam ve hesaplarına aldıkları nakdi ve hesabi paralar verginin konusunu oluşturmaktadır. Banka ve Sigorta muameleleri vergisinin oranı % 15'tir. Ancak; Bankalararası mevduat muamelelerinde % 1, kambiyo muamelelerinde nispet matrahın binde biridir. D. DAMGA VERGİSİ Mukavele, fatura, makbuz gibi bazı kağıtlar damga vergisine tabi tutulmaktadır. Buradaki kağıt kavramı; yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen bir işaret konulmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilen belgeleri ifade etmektedir. Damga vergisine tabi bazı kağıtlar; Makbuzlar, taahhütnameler, kefalet, teminat ve rehin senetleri, bilançolar, beyannameler, makbuzlardır. Damga vergisinden istisna bazı kağıtlar; öğrenci ve askerlerle ilgili kağıtlar, evlenme ile ilgili kağıtlar, çiftçilerle ilgili kağıtlar, Hisse senetleri, faiz kuponları, resmi daireler arasında kullanılan kağıtlar. E. HARÇLAR Kamu hizmetlerinden yararlananların ödedikleri mali yükümlülükler, harç olarak adlandırılır. Harçların mükellefi; bu hizmetlerden yararlanan gerçek ve tüzel kişilerdir. Harcın ödenmesi; hizmetten yararlanan tarafından, makbuz alınarak veya basılı damga konularak ödenir. Türkiye de alınan harçlar; 1. Yargı harçları, 2. Noter harçları, 3. Vergi Yargısı Harçları, 4. Tapu ve kadastro harçları, 5. Konsolosluk harçları, 6. Pasaport, ikamet tezkeresi, vize ve Dışişleri Bakanlığı tasdik harçları, 7. Gemi ve liman harçları, 8. İmtiyazname, ruhsatname ve diploma harçları, 9. Trafik harçları. 9 F. ÖZEL İLETİŞİM VERGİSİ Telekomünikasyon Kurumuyla görev veya imtiyaz sözleşmesi imzalamak veya bu Kurumdan ruhsat veya genel izin almak suretiyle telekomünikasyon alt yapısı kurup işleten veya telekomünikasyon hizmeti sunan işletmecilerin; Her nevi mobil telekomünikasyon işletmeciliği kapsamındaki (ön ödemeli kart satışları dahil) tesis, devir, nakil ve haberleşme hizmetleri % 25, Radyo ve televizyon yayınlarının uydu platformu ve kablo ortamından iletilmesine ilişkin hizmetleri % 15, Diğer telekomünikasyon hizmetleri % 15, oranında özel iletişim vergisine tâbidir. Mobil telefonu aboneliğinin ilk tesisinde yirmi milyon lira ayrıca özel iletişim vergisi alınır. G. ŞANS OYUNLARI VERGİSİ Spor müsabakalarına dayalı müşterek bahislerde %5 At yarışlarında %7 Diğer şans oyunlarında %10. NOTLAR: