GELİR VERGİSİ KANUNU

Transkript

1 GELİR VERGİSİ KANUNU Gelirler Kontrolörü İSTANBUL; Şubat 2009

2 GELİRİN TANIMI VE UNSURLARI Gelir, Gelir Vergisi Kanunu nun 1. maddesinde bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır. şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanımdan hareketle vergiye tabi gelirin özelliklerini; Gelirin Şahsilik Özelliği, Gelirin Yıllık Olma Özelliği, Gelirin Safi Olması Özelliği ve son olarak da, Gelirin Elde Edilmiş Olması Özelliği olmak üzere dört ana başlık altında toplamak mümkündür. Yine Gelir Vergisi Kanunumuz çerçevesinde elde edilen kazanç ve iradın salt anlamda bu tanıma girmesi de yeterli olmamakta, bunun yanı sıra Gelir Vergisi Kanunu 2. maddesinde yer alan ve aşağıda sayılan yedi gelir unsurundan birinden elde edilmiş olması da gerekmektedir. 1-Ticari Kazançlar; 2- Zirai Kazançlar; 3- Ücretler; 4- Serbest Meslek Kazançları; 5- Gayrimenkul Sermaye İratları; 6- Menkul Sermaye İratları; 7- Diğer kazanç veiratlar; Gelirler Kontrolörü 2

3 TAM MÜKELLEFİYET Tam mükellefiyet, esas olarak vergi kanunlarının uygulama alanının şahıs (gerçek kişi) itibariyle tespitini ifade eder. Burada hedef şahıstır. Şahıstan hareket edilerek gelire gidilir. Tam mükellef şahsın hangi ülkede olursa olsun, elde ettiği gelirlerinin tümü vergilendirilir. Vergi kanunlarının uygulama alanının şahıs itibariyle tespiti, uyrukluk esası ve mülkiyet esası olmak üzere iki ayrı esasa göre yapılır. Uyrukluk esasında, şahıs nerede bulunursa bulunsun, hayatını hangi ülkede sürdürürse sürdürsün uyrukluğunda bulunduğu ülkede, tam mükellefiyet esasında vergilendirilir. Mülkiyet esasında ise, kişinin tam mükellefiyete tabi olup olmadığının tespiti bakımından hayatını devam ettirdiği ülke esas alınır. Tam mükellefiyette gerçek kişinin Türkiye içinde veya dışındaki kaynaklardan elde ettiği kazanç ve iratlarının tamamı vergilendirilir. Ancak, vergi mükerrerliğinin önlenmesi açısından yurt dışında elde edilen gelirler üzerinden mahallinde ödenen benzeri vergiler Türkiye de tarh olunan vergilerin yurt dışında elde edilen kazanç ve iratlara isabet edilen kısmından indirilir. Gelirler Kontrolörü 3

4 DAR MÜKELLEFİYET Gelir Vergisi Kanununun 6 ncı maddesinde Türkiye de yerleşmiş olmayan gerçek kişilerin sadece, Türkiye de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilecekleri hüküm altına alınmıştır. Bir gerçek kişinin dar mükellefiyet esasında vergiye tabi tutulabilmesi için Türkiye de yerleşmiş olmaması gerekir. Dar mükellefiyette sadece Türkiye içinde elde edilen kazanç ve iratlar vergiye tabi tutulur. Dar mükellefiyet esasının konuluş amacı, vergi mükerrerliğinin önlenmesidir. Yerleşmemiş olanların elde ettikleri kazanç ve iratları, ayrıca ikametgahlarının bulunduğu memleketin mevzuatına göre vergilendirildiğinden dar mükellefleri sadece, yerleşmedikleri memlekette elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilemede isabet vardır. Gelirler Kontrolörü 4

5 İKAMETGAH VE YERLEŞME SAYILAN HALLER İkametgah, kişinin yerleşmek niyetiyle oturduğu yerdir. Buna göre, gerçek kişi Türkiye de yerleşmek niyetiyle bir ikametgaha sahip ise Gelir Vergisi Kanunu açısından tam mükellef sayılır. Bir takvim yılı içinde Türkiye de devamlı olarak altı aydan fazla oturan gerçek kişiler de tam mükellef sayılmaktadırlar. Geçici ayrılmalar Türkiye de oturma süresini kesmemektedir. Konaklama yeri bir otel olabileceği gibi, kendisine ait veya kira ile oturulan bir mesken de olabilmektedir. İkinci husus da, söz konusu altı aylık sürenin bir takvim yılı içinde aşılmış olması gerektiğidir. Belli ve geçici görev veya iş için Türkiye ye gelen iş, ilim ve fen adamları, uzmanlar, memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyen diğer kimselerle tahsil, tedavi, istirahat veya seyahat maksadıyla gelenler; Tutukluluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmayan sebeplerle Türkiye de alıkonulmuş veya kalmış olanlar; Türkiye de yerleşmiş sayılmazlar. Gelirler Kontrolörü 5

6 GELİRİN ELDE EDİLMESİ Elde edilmeyen gelirin vergilendirilmesinden bahsedilemez. Elde etme demek, kişinin o gelir üzerinde hukuken tasarrufta bulunabilmesini ifade etmektedir. Kişi, eğer sahibi bulunduğu geliri başkasına bağışlayabiliyor, onunla mal veya hizmet satın alabiliyor ve borçlarını ödeyebiliyorsa geliri elde etmiş sayılabilir. Gelir vergisi uygulamasında elde etme, gelir unsurlarının niteliklerine göre farklışekillerde değerlendirilebilmektedir. Elde etme; tahakkuk ve tahsil esasına göre belirlenir. Gelirin elde edilmesi aynı zamanda Gelir Vergisinde vergiyi doğuran olay dır. Gelirler Kontrolörü 6

7 TAHAKKUK VE TAHSİL ESASI Tahakkuk Esası: Mahiyet ve tutarı itibarıyla hukuken o gelirin sahibi tarafından talep edilebilir olmasıdır. Hukuki Tasarruf: Sahibinin gelir üzerinde talepte bulunma hakkının doğuşunu ifade eder. Ekonomik Tasarruf: Ödemeyi yapacak olan tarafından gelirin sahibinin emrine amade kılınmasıdır. Talep edilebilir hale gelmesidir. Hukuki tasarruftan sonra ekonomik tasarruf gelir. Hukuki ve ekonomik tasarruf birlikte değerlendirilir. Fiili Tasarruf (Tahsil Esası): Gelirin sahibinin mal varlığına dahil olmasını ifade eder. Gelirler Kontrolörü 7

8 BEYAN ESASI Mükellefler, GVK nun ikinci maddesinde yazılı kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde ettikleri kazanç ve iratları için GVK da aksine hüküm olmadıkça yıllık beyanname verirler. Tacirlerle çiftçiler ve serbest meslek erbabı ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile, yıllık beyanname verirler. Bu hüküm kollektifşirket ortakları ile komanditeler hakkında da uygulanır. Buna göre; 1-Ticari Kazançlar (Her halukarda yıllık beyanname verilecek) 2- Zirai Kazançlar (Her halukarda yıllık beyanname verilecek) 3- Ücretler (Şartlar oluşursa beyanname verilecek) 4- Serbest Meslek Kazançları (Her halukarda yıllık beyanname verilecek) 5- Gayrimenkul Sermayeİratları (Şartlar oluşursa beyanname verilecek) 6- Menkul Sermayeİratları; (Şartlar oluşursa beyanname verilecek) 7- Diğer kazanç veiratlar; (Şartlar oluşursa beyanname verilecek) Gelirler Kontrolörü 8

9 TİCARİ KAZANÇ Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar ticari kazanç olarak kabul edilir. GVK`da ticari ve sınai faaliyetlerin neler olduğu tanımlanmamış, sadece genel bir kapsam belirtilmiştir. Söz konusu kavramlara açıklık getirmek amacıyla Türk Ticaret Kanunundan (TTK) yararlanılmaktadır. TTK`nun 3 üncü maddesinde ticari işler başlığı altında; ticarethane veya fabrika yahut ticarişekilde işletilen diğer bir müesseseyi ilgilendiren muamele, fiil ve işlerin ticari işler olduğu belirtilmekte, ayrıca aynı Kanunun 11 inci maddesinde; ticarethane veya fabrika yahut ticarişekilde işletilen diğer müesseseler ticari işletme sayılır denilmektedir. Ticari faaliyetin unsurları; Sermaye unsuru Devamlılık unsuru Organizasyon unsuru Hacim unsuru Gelir ve kazanç elde etme unsuru Gelirler Kontrolörü 9

10 ADİ ŞİRKET, KOLL. ŞTİ. VE ADİ KOMANDİT ŞİRKET Adi şirket: Borçlar Kanununun 520 ile 541 inci maddeleri arasında düzenlenmiş olup, birden fazla gerçek kişinin ortak bir amaca erişmek için biraraya gelmeleri ile ortaya çıkan ve Türk Ticaret Kanununda düzenlenmiş bulunan ticaret şirketlerinin niteliklerini haiz olmayan, bununla birlikte özel kanunla kurulmuş olmayan şirketlerdir. Kollektif Şirket: Ticari bir işletmeyi bir ticaret ünvanı altında işletmek maksadıyle hakiki şahıslar arasında kurulan ve ortaklarından hiçbirisinin mesuliyetişirket alacaklılarına karşı tahdit edilmemişşirket, kollektifşirkettir Adi Komandit Şirket: Ticari bir işletmeyi bir ticaret ünvanı altında işletmek maksadıyla kurulan ve şirket alacaklılarına karşı ortaklardan bir veya bir kaçının mesuliyeti tahdit edilmemiş ve diğer ortak veya ortakların mesuliyeti muayyen bir sermaye ile tahdit edilmiş olan şirket komandit şirkettir. Mesuliyeti mahdut olmayan ortaklara komandite, mesuliyeti mahdut olanlara komanditer denir. Komandite ortakların hakiki şahıs olmaları lazımdır. Hükmi şahıslar ancak "komanditer" ortak olabilirler. Gelirler Kontrolörü 10

11 TİCARİ KAZANÇ SAYILAN FAALİYETLER GVK uygulamasında aşağıda belirtilen faaliyetlerden elde edilen kazançlar Ticari Kazanç olarak kabul edilecektir. Maden, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri ile tuğla ve kiremit harmanlarının işletilmesinden, Coberlik işlerinden, (Coberlik; borsaya kayıtlı olarak ve kendi nam ve hesabına hisse senedi ve tahvil alım satımı yapılmasıdır); Özel okul ve hastanelerle benzeri yerlerin işletilmesinden, Gayrimenkullerin alım, satım ve inşa işleriyle devamlı olarak uğraşanların bu işlerinden, Kendi nam ve hesaplarına menkul kıymet alım-satımı ile devamlı olarak uğraşanların bu faaliyetlerinden, Satın alınan veya trampa suretiyle iktisap olunan arazinin iktisap tarihinden itibaren 5 yıl içinde parsellenerek bu müddet içinde veya daha sonraki yıllarda kısmen veya tamamen satılmasından, Diş protezciliğinden, Gelirler Kontrolörü 11

12 TİCARİ KAZANCIN TESPİTİNDE İNDİRİLECEK GİDERLER ( G.V.K. MD. 40 ) Safi kazancın tespit edilmesi için, aşağıdaki giderlerin indirilmesi kabul edilir: 1. Ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler; (İhracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve taşımacılık faaliyetlerinde bulunanlar, bu faaliyetlerden döviz olarak elde ettikleri hâsılatın binde beşini gider kaydedebilir.) 2. Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatında iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı, 27'nci maddede yazılı giyim giderleri; 3. İşle ilgili olmak şartıyla, mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar; 4.İşle ilgili ve yapılan işin ehemmiyeti ve genişliği ile mütenasip seyahat ve ikamet giderleri 5. Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri 6. İşletme ile ilgili olmak şartıyla; bina, arazi, gider, istihlak, damga, belediye vergileri, harçlar ve kaydiyeler gibi ayni vergi, resim ve harçlar; 7. Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılan amortismanlar. 8.İşverenlerce, Sendikalar Kanunu hükümlerine göre sendikalara ödenen aidatlar 9.İşverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları. 10. Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığı nca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, giyecek, yakacak ve temizlik maddelerinin maliyet bedeli. Gelirler Kontrolörü 12

13 İNDİRİM KONUSU EDİLEMEYEN KDV KDV Kanununun 30 uncu maddesi hükmü uyarınca, hesaplanan KDV'den indirilemeyecek KDV ler aşağıdaki gibidir; Vergiye tabi olmayan veya vergiden istisna edilmiş bulunan malların teslimi ve hizmet ifası ile ilgili alış vesikalarında gösterilen veya bu mal ve hizmetlerin maliyetleri içinde yer alan KDV, Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen KDV, Deprem veya sel felaketi nedeniyle zayi olanlar hariç olmak üzere zayi olan mallara ait KDV, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen KDV. Bu kapsamda olmak üzere, mükelleflerin indirime konu edemedikleri KDV ler gider, maliyet veya kanunen kabul edilmeyen gider olarak kayıtlara intikal ettirilebilecektir. Gelirler Kontrolörü 13

14 TİCARİ KAZANCIN TESPİTİNDE GİDER KABUL EDİLMEYEN ÖDEMELER 1. Teşebbüs sahibi ile eşinin ve çocuklarının işletmeden çektikleri paralar veya aynen aldıkları sair değerler 2. Teşebbüs sahibinin kendisine, eşine, küçük çocuklarına işletmeden ödenen aylıklar, ücretler, ikramiyeler, komisyonlar ve tazminatlar, 3. Teşebbüs sahibinin işletmeye koyduğu sermaye için yürütülecek faizler, 4. Teşebbüs sahibinin, eşinin ve küçük çocuklarının işletmede cari hesap veya diğer şekillerdeki alacakları üzerinden yürütülecek faizler, 5. Yukarıdakiler hariç olmak üzere, teşebbüs sahibinin, ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit edilen bedel veya fiyatlar üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunması halinde, emsallere uygun bedel veya fiyatlar ile teşebbüs sahibince uygulanmış bedel veya fiyat arasındaki işletme aleyhine oluşan farklar 6. Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile teşebbüs sahibinin suçlarından doğan tazminatlar 7. Her türlü alkol ve alkollü içkiler ile tütün ve tütün mamullerine ait ilan ve reklam giderlerinin % 0 ı ( Yüzde Sıfır ), ( den itibaren tamamı KKEG (4207 sayılı Kanun md. 5) 8. Kiralama yoluyla edinilen veya işletmede kayıtlı olan yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz, uçak ve helikopter gibi hava taşıtlarından işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayanların giderleri ile amortismanları, 9. Basın yoluyla işlenen fiillerden veya radyo ve televizyon yayınlarından doğacak maddi ve manevi zararlardan dolayı ödenen tazminat giderleri. Gelirler Kontrolörü 14

15 İNDİRİMİ MÜMKÜN OLMAYAN GİDERLERE İLİŞKİN HATIRLATMALAR SSK nun 80 nci maddesi gereğince, fiilen ödenmeyen SSK primleri GV ve KV de gider olarak yazılamamaktadır. Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanununun Gider Kaydedilmeme Hali Başlığını taşıyan 14 üncü maddesi gereğince; Bu Kanuna bağlı (I), (III) ve (IV) sayılı tarifelerde yer alan taşıtlardan (Ticari maksatla kullanılan uçak ve helikopterler ile taşıt kiralama faaliyeti ile uğraşan işletmelerin bu amaçla kiraya verdikleri taşıtlar hariç) alınan vergi ve cezalar ile gecikme zamları gelir ve kurumlar vergilerinin matrahlarının tespitinde gider olarak kabul edilmez. Kıdem tazminatları için ayrılan karşılıklar gider yazılamayacaktır. Kıdem tazminatı için karşılık ayrılması durumunda da bu tutar dönem matrahına ilave edilecek, sadece dönem içinde fiilen ödenen kıdem tazminatları gider yazılabilecektir Sayılı Gider Vergileri Kanunu nun 39 uncu maddesinde düzenlenen Özel İletişim Vergisi katma değer vergisi matrahına dahil edilmez, gelir ve kurumlar vergisi uygulamasında gider kaydedilmez ve hiçbir vergiden mahsup edilmez. Gelirler Kontrolörü 15

16 BASİT USULÜN SINIRI Basit Usul şartlarını taşımayan ticari kazanç sahipleri ise Gerçek Usulde (İşletme Hesabı ve Bilanço esasına göre) kazanç tespiti yapılır. Kanunun 51.maddesiyle Basit Usulden faydalanamayacak kimseler 12 bent halinde sıralanmıştır. 1- Kollektifşirket ortakları, komanditşirketleri komantide ortakları, 2-İkrazat ( borç para verme) işiyle uğraşanlar, 3- Sarraflar, kıymetli maden ve mücevharat alım satımı ile uğraşanlar, 4- GVK 94 te sayılan kimselereinşaat işi taahhüdünde bulunanlar, 5- Sigorta prodüktörleri, 6- Her türlü ilan ve reklam işiyle uğraşanlar veya bu işlere aracılık edenler, 7- Gayrimenkul ve gemi alım satımı ile uğraşanlar, 8- Aracılık işi yapanlar ( dayıbaşılar hariç), 9- Maden işletmeleri, taş-kireç-kum-çakıl ocakları, tuğla, kiremit harmanları işletenler, 10- Şehirler arası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile treyler,çekici sahip veya işleticileri, ( sürücü hariç 14 ve daha az oturma yeri olan ve insan taşımaya mahsus motorlu taşıtları işletenler HARİÇ) Gelirler Kontrolörü 16

17 BASİT USULDE VERGİLEME Gelir Vergisi Kanununun 46, 47 ve 48 inci maddelerinde yapılan değişikliklerle ticari kazancın tespitinde götürü usulde vergilendirme esası kaldırılarak yerine basit usulde vergilendirme esası getirilmiştir. Buna göre,gelir Vergisi Kanununun 47 ve 48 inci maddelerinde yazılı genel ve özel şartları taşıyanların ticari kazançları basit usulde tespit olunacaktır. Aynı işte ortak olarak çalışanların basit usulden yararlanabilmeleri için taşımaları gereken genel ve özel şartlar; ortaklığa ait işyeri kirası ile iş hacmi ölçüleri dikkate alınarak belirlenir. Ortaklardan birisi gerçek usule göre gelir vergisine tabi bulunan ortaklıklarda, diğer ortakların ticari kazancı da gerçek usulde tespit olunur. Birden fazla ortaklığa ortak olunması halinde; basit usulden yararlanılması için aranacak genel ve özel şartların aşılıp aşılmadığı, o kişinin muhtelif ortaklıklardaki hissesine düşen iş yeri kirası ile iş hacmi ölçülerinin ayrı ayrı toplanması suretiyle belirlenir. Adi ortaklık halinde çalışan ve aynı zamanda diğer bir şahsi faaliyeti de bulunan mükellefin, basit usulden yararlanması için aranan genel ve özel şartlar, o kişinin şahsi iş yeri kirasına ve iş hacmine ortaklıktaki hissesine düşen miktarın ilavesi suretiyle belirlenir. Gelirler Kontrolörü 17

18 BASİT USULDE VERGİLEME AVANTAJLARI Defter tutulmamaktadır, Vergi Tevkifatı yapılmamakta ve muhtasar beyanname verilmemektedir, Geçici vergi ödenmemektedir, Alınan ve verilen belgelerin kayıtları mükelleflerin bağlı oldukları meslek odalarındaki bürolarda tutulmaktadır. Ancak, isteyen mükellefler kayıtlarını hiçbir yerden izin almadan kendileri tutabilecekleri gibi meslek mensuplarına da tutturabilmektedirler, Basit Usulde vergilendirilen mükelleflerin teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden istisna tutulmuştur, Ticari kazancın tespitinde amortismana tabi iktisadi kıymet alışları ve satışları dikkate alınmamaktadır. Gelirler Kontrolörü 18

19 BASİT USULDEN GERÇEK USULE GEÇİŞ Genel ve özel şartlarından herhangi birini takvim yılı içinde kaybedenler, ertesi takvim yılı başından itibaren gerçek usulde vergilendirileceklerdir. Basit usulün şartlarına taşıyanlardan, bu usulden yararlanmak istemediklerini yazı ile bildirenler takip eden ay başından veya izleyen takvim yılı başından, yeni işe başlayanlar ise işe başlama tarihinden itibaren gerçek usulde vergilendirilirler. Yapılan denetimlerde basit usulde vergilendirilen mükelleflerden sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenledikleri veya kullandıkları tespit edilenler basit usulden yararlanamazlar. Bu hususun kendilerine tebliğ tarihini takip eden aybaşından itibaren işletme hesabı esasına göre defter tutmak kaydı ile gerçek usulde vergilendirilirler. Herhangi bir şekilde gerçek usulde vergilendirilecek olanlar ve gerçek usulde vergilendirilen mükellefler, bir daha hiçbir şekilde basit usulden yararlanamazlar. Daha önce gerçek usulde vergilendirilmekte iken işini terk eden mükellefler bu tarihten sonra işe başlamaları halinde yine gerçek usulde vergilendirileceklerdir. Gerçek usulde vergilendirilen kişilerin aynı türden iş yapan eş ve çocukları da bu faaliyetleri nedeni ile basit usulden yararlanamazlar. Gelirler Kontrolörü 19

20 BİRDEN FAZLA TAKVİM YILINA SİRAYET EDEN İNŞAAT İŞİ-1 Takvim yılı esasında vergilemenin istisnalarından biridir. Birden fazla TAKVİM YILINA sarkan İNŞAAT ve ONARMA İŞLERİNDE kazancın İŞİN BİTTİĞİ YILDA tespit edilmesi ve O yılın GELİRİ olarak vergilendirilmesi ilkesine dayanır. İşin devamı sırasında İnşaat, Onarma işini yapan müteahhid ve/ veya taşerona yapılan ödemelerden ( nakden veya hesaben) GVK 94/3. maddesine göre % 5 oranında tevkifat yapılır.( den itibaren %3) Bir işin yıllara sari olup olmadığı özellikle tevkifata tabi olma ve kazancın hangi yılda beyan edilmesi gerektiğinin tespiti yönünden büyük önem arz etmektedir. Aynı yıl içinde başlayıp biten inşaat-onarma işleri ile özel inşaatlar ve arsa karşılığı kat yapımında GENEL hükümler uygulanır. ( Kazanç yıllık olarak tespit edilir, 94/3 e göre tevkifat yapılmaz.) İşin devam ettiği yıllarda da GV beyannamesi verilecek ancak, o yılda biten iş bulunmaması durumunda beyannamede kazanç belirtilmeyecektir. Gelirler Kontrolörü 20

21 BİRDEN FAZLA TAKVİM YILINA SİRAYET EDEN İNŞAAT İŞİ-2 İşin GVK 42.maddesi kapsamında özel bir vergileme rejimine tabi olabilmesi için; Faaliyetin konusu inşaat ve onarma işi olmalıdır. (2004 sonrasında DEKAPAJ işleri de bu kapsamda kabul edilmiştir.) İnşaat ve onarma işi taahhüde bağlı olarak yapılmalıdır. (Bu taahhüt, genellikle yazılı olmakla birlikte sözlü de olabilir.) İnşaat ve onarma işi yıllara yaygın olmalıdır. Başlangıçtaki sözleşmeye göre, bir yılda bitecek iş, çeşitli nedenlerle (ilave işlerin yapılması, geçici kabul tutanağının düzenlenmesinin gecikmesi gibi) sonraki yıla sirayet edebilir. Bu durumda işin tamamı, (başlangıçtan itibaren) 42 nci madde kapsamına girer. Kazanç bütünüyle işin bittiği yıl tespit edilir. Zira işin tamamı, aynı sözleşme hükümlerine tabidir. Bu durumda Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi hükmü uyarında yapılacak stopaj, ikinci yılda ödenen istihkaklara uygulanır. Gelirler Kontrolörü 21

22 BİRDEN FAZLA TAKVİM YILINA SİRAYET EDEN İNŞAAT İŞİ-3 İŞİN BİTİM TARİHİ olarak; Geçici ve kesin kabul usulüne tabi işlerde Geçici Kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece ONAYLANDIĞI tarih, Diğer işlerde işin FİİLEN TAMAMLANDIĞI veya BIRAKILDIĞI tarih. İŞİN BİTİM TARİHİNDEN sonra, bu işlerle ilgili olarak hala yapılan giderler ve elde edilen hasılatlar bulunması durumunda bu tutarlar Genel hükümlere tabi olarak giderin yapıldığı yıl ve tahsilatın yapıldığı yılla ilişkilendirilir. Her yıla ait Müşterek genel giderler, BU işlere ait harcamaların ( başka işlerin de bulunması durumunda ise; diğer işlerden elde edilen satış ve hasılat tutarlarının) BİRBİRİNE olan nispeti dahilinde dağıtımı yapılarak inşaat maliyetlerine dahil edilecektir. Müşterek işlerde birlikte kullanılan ATİK lere ait amortismanlar HER İŞTE KULLANILAN GÜN SAYISINA göre dağıtımı yapılarak inşaat maliyetlerine dahil edilecektir. Gelirler Kontrolörü 22

23 MÜŞTEREK GİDER DAĞITIMI Mükellef 2006 yılında dördü de yıllara yaygın inşaat ve onarma işi olan, (A) işi için 2.000,00 YTL, (B) işi için 1.500,00 YTL, (C) işi için 3.000,00 YTL ve (D) işi için de 3.500,00 YTL harcama yapmıştır. Bunlardan (A) ve (D) işi 2006 yılında bitmiş, diğerleri devam etmektedir. Söz konusu işler için toplam 5.000,00 YTL tutarında müşterek genel gider yapılmıştır. Buna göre müşterek genel giderlerin işlere göre dağıtımı aşağıdaki gibi olacaktır. Yapılan İş Yapılan Harcama Yap Harc/Topl. Harc. Ortak Gen. Gid. payı İnşaat ,00 % ,00 İnşaat ,00 %15 750,00 İnşaat ,00 % ,00 İnşaat ,00 % ,00 Toplam , ,00 Gelirler Kontrolörü 23

24 MÜŞTEREK GİDER DAĞITIMI Mükellef 2006 yılında dört adet yıllara yaygın inşaat ve onarma işi ile birlikte beyaz eşya ticareti ile de iştigal etmiştir. Yıllara sari inşaat işleri olan (A) işi için 5.000,00 YTL, (B) işi için 3.000,00 YTL, (C) işi için 4.000,00 YTL ve (D) işi için ise 5.000,00 YTL harcama yapmıştır. Beyaz eşya ticaretinden ise yıl içinde 3.000,00 YTL hasılat elde etmiştir. Söz konusu işlerle ilgili olarak yapmış olduğu müşterek genel giderlerin toplamı ise ,00 YTL dir. Buna göre genel giderlerin yapılan işlere dağıtımı şu şekilde olacaktır. Yapılan İş Harcama-Hasılat Harcama+Hasılat Ortak Gen. Gid. payı /T. Harc. İnşaat % İnşaat % İnşaat % İnşaat % B.E. Ticareti % ,00 Gelirler Kontrolörü 24

25 YATIRIM İNDİRİMİ-1 Dar mükellefiyete tabi olanlar dahil, ticari veya zirai kazançları bilanço esasına göre tespit edilen vergiye tabi mükellefler (adi ortaklıklar, kollektif ve adi komandit şirketler ile kurumlar vergisi mükellefleri dahil) faaliyetlerinde kullanmak üzere satın aldıkları veya imal ettikleri amortismana tabi iktisadi kıymetlerin maliyet bedellerinin % 40'ını vergi matrahlarının tespitinde ilgili kazançlarından yatırım indirimi istisnası olarak indirim konusu yaparlar. Yatırım indirimi istisnası uygulamasına, istisnaya konu iktisadi kıymete ilişkin harcamaların yapıldığı yılda başlanır ve indirilecek tutara ulaşılıncaya kadar devam olunur. Yatırım harcamalarının yapıldığı yıla ilişkin vergi matrahının tespitinde, kazancın yetersiz olması nedeniyle dikkate alınamayan istisna tutarı, izleyen dönemlerde, bu dönemlerde Devlet İstatistik Enstitüsü Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksinde meydana gelen artış oranında artırılarak dikkate alınır. Gelirler Kontrolörü 25

26 YATIRIM İNDİRİMİ-2 Aşağıda belirtilen iktisadi kıymetler ile ilgili olarak yatırım indirimi hesaplanmaz. - Bedeli YTL den az olan iktisadi kıymetler - Yurt içinde veya dışında daha önce kullanılmış olan iktisadi kıymetler (yüzer havuzlar ile oniki yaşından küçük gemiler hariç). - Gayri maddi haklar ile ekonomik ömrü 5 yıldan daha kısa olan özel maliyet bedelleri (yatırım indiriminden yararlanan iktisadi kıymetlerin kullanılabilmesi için gerekli olan bilgisayar programları hariç). - Mal ve hizmet üretimi ile doğrudan ilgili olmayan; alet, edevat, mefruşat ve büro demirbaşları. - Bedelsiz olarak iktisap edilen iktisadi kıymetler. - Satın alma suretiyle iktisap edilen veya inşa edilen binalar (mal ve hizmet üretim yeri olarak kullanılmak üzere inşa edilenler hariç). - Arazi veya arsalar. - Binek otomobili ve benzeri kara taşıtları, yat, kotra, tekne ve benzeri motorlu deniz araçları ile uçak ve helikopter gibi hava taşıtları (işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olanlar hariç). - Yurt dışındaki yatırımlarda kullanılmak üzere alınan iktisadi kıymetler. Gelirler Kontrolörü 26

27 YATIRIM İNDİRİMİ BEYAN-1 GVK nun Geçici 69 uncu maddesinde gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin 31/12/2005 tarihi itibarıyla mevcut olup, 2005 yılı kazançlarından indiremedikleri yatırım indirimi istisnası tutarlarını, maddede belirtilen esaslar çerçevesinde 2006, 2007 ve 2008 yıllarına ait kazançlarından indirebileceklerdir. Geçici 69 uncu maddeden faydalanan gelir vergisi mükellefleri, vergilendirme dönemine ilişkin beyan ettikleri kazançları üzerinden, Gelir Vergisi Kanununun tarihinde yürürlükte bulunan gelir vergisi tarifesi üzerinden vergilendirileceklerdir. Buna göre, beyana tabi geliri sadece ticari ve/veya zirai kazançtan oluşan ve yatırım indiriminden yararlanmak isteyen mükellefler için, Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesinin 38 nolu Vergiye Tabi Gelir (Matrah) satırına aktarılan tutarın tamamına, tarihinde geçerli olan gelir vergisi tarifesi uygulanmak suretiyle yıllık gelir vergisi hesaplanacaktır. Gelirler Kontrolörü 27

28 YATIRIM İNDİRİMİ BEYAN-2 Beyannamede yer alan gelirin, yatırım indiriminden yararlanılan ticari ve/veya zirai kazanç yanında diğer gelir unsurlarını da içermesi durumunda ise, vergiye tabi toplam matraha tarihinde geçerli olan gelir vergisi tarifesi uygulanarak hesaplanacak vergiden, ticari ve/veya zirai kazançların toplam gelir içindeki oranı dikkate alınarak yatırım indiriminden yararlanılan kazanca isabet eden kısım bulunacaktır. Öte yandan, vergiye tabi toplam gelire (matrah) bu kez 2006 yılı tarifesi uygulanarak hesaplanacak vergiden, diğer gelirlerin toplam gelir içindeki oranı dikkate alınarak, diğer gelirlere isabet eden kısım hesaplanacak, bulunan bu tutar ile yatırım indiriminden yararlanılan kazanca ilişkin olarak yukarıda belirtildiği şekilde hesaplanan vergi tutarı toplanacak olup, bu tutar gelir vergisi beyannamesinin 39 nolu Hesaplanan Gelir Vergisi satırına aktarılacaktır. Söz konusu hesaplamalar, beyannamenin dışında yapılarak sonuçlar beyannameye taşınacaktır. Gelirler Kontrolörü 28

29 ZİRAİ KAZANÇLAR Gelir Vergisi Kanunu nun 52 nci maddesinin birinci fıkrasında zirai kazanç; zirai faaliyetten doğan kazanç olarak tanımlanmış ve izleyen ikinci fıkra hükmünde ise zirai faaliyet; arazide, deniz, göl ve nehirlerde, ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme ve ıslah yollarıyla veyahut doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle nebat, orman, hayvan, balık ve bunların mahsullerinin istihsalini, avlanmasını, avcıları ve yetiştiricileri tarafından muhafazasını, taşınmasını, satılmasını veya bu mahsullerden sair bir şekilde faydalanılmasını ifade ettiği belirtilmiştir. Aynı maddenin sekizinci fıkrasında ise, kollektif şirketlerle adi veya eshamlı komandit şirketler zirai faaliyetle iştigal etseler dahi çiftçi sayılmayacaklarına ve zirai faaliyetle iştigal eden kollektif şirketlerin ortakları ile komandit şirketlerin komandite ortaklarının şirket karından aldıkları payların şahsi ticari kazanç olduğuna hükmolunmuştur. Gelirler Kontrolörü 29

30 ZİRAİ KAZANÇLAR Zirai kazanç sahipleri esasen GVK nun 94 üncü maddesine göre hasılatları üzerinden tevkif yoluyla vergilendirilir. Bunun yanı sıra Gelir Vergisi Kanunu nun 53 üncü maddesi belirli şartlar dahilinde çiftçilerin gerçek usulde vergilendirilmesini kabul etmiştir. Buna göre çiftçilerden; Ziraat gruplarına göre belirlenen işletme büyüklüğü ölçüsünü aşanlar (G.V.K madde 54 de işletme büyüklüğü ölçüleri belirtilmiştir.), Bir biçerdövere veya bu mahiyetteki bir motorlu araca sahip olanlar, On yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olanlar (Traktörün kendi işinde kullanılması şartıyla söz konusuşart 2007 yılı sonuna kadar dikkate alınmaz.) (G.V.K. Geç. Mad. 45/2), Ziraat gruplarının birkaç tanesi içine giren zirai faaliyetlerin bir arada yapılması halinde, en fazla iki gruba ait işletme büyüklüklerinde bu gruplar için tespit olunan hadlerin yarısını aşanlar, Kendi işletmesi ve dahil bulunduğu ortaklıklar müstakilen işletme büyüklüğü ölçüsünün altında kaldığı halde, kendi işletmesinin ve ortaklıklardaki paylarının toplamı belirlenen işletme büyüklüğü ölçüsünü aşanlar, Kendi isteğiyle gerçek usulde vergilendirilmek isteyenler. gerçek usulde vergilendirilecektir. Bu şartları taşımayanlar ise hasılatları üzerinden tevkifat yapılmak suretiyle vergilendirileceklerdir. Gerçek usulde vergilendirilecek olan çiftçiler kazançlarını zirai işletme veya bilanço esasına göre tespiti hususunda seçimlik hakka sahiptirler. Gelirler Kontrolörü 30

31 ÜCRETLER Gelir Vergisi Kanunu nun 61 nci maddesinin birinci fıkrasında ücret; işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler olarak tanımlanmış izleyen ikinci fıkrada ise, ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunmasının mahiyetini değiştirmeyeceği hüküm altına alınmıştır. Yapılan değişiklikler doğrultusunda, tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler için geçmişte olduğu gibi tutarı ne olursa olsun beyanname verilmeyecek veya diğer gelirler nedeniyle beyanname verilmesi durumunda bu şekilde elde edilen ücret geliri verilen beyannameye dahil edilmeyecektir. Birden fazla işverenden ücret geliri elde edilmesi halinde ise, birden fazla işverenden tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücret geliri elde eden bir kişinin, birden sonraki işverenlerden aldıkları ücretleri toplamı 2008 yılı için ,00.-YTL sını aşmıyorsa tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş tek işverenden ücret geliri elde eden kişilerin tabi olduğu usule tabi olarak beyan dışı kalacaktır. Gelirler Kontrolörü 31