BECERİ ÖĞRETİMİ.

Transkript

1 BECERİ ÖĞRETİMİ

2 BECERİ ÖĞRETİMİ Amaç Bütün çocukların eğitiminde olduğu gibi engelli çocukların eğitiminde de onların, ileride başkalarına bağımlı olmadan yaşamlarını sürdürmeleri ve kendi kendilerine yeterli hale gelmeleri amaçlanmaktadır.

3 Bu amaca ulaşabilmek için Bağımsız Yaşam Becerileri Temel Beceriler Uyum İçin Gerekli Beceriler temel gelişim becerileri kendini tanıma sayısal bilgiler okuma iletişim kişilik ve duygusal uyum bireylerarası sosyal beceriler

4 Bu amaca ulaşabilmek için Bağımsız Yaşam Becerileri Topluma Uyum Becerileri yada Günlük Yaşam Becerileri Meslek Öncesi ve Meslek Becerileri özbakım becerileri işe hazır olma tüketici becerileri ev içi becerileri mesleki davranışlar sağlık bakımı toplumsal bilgi mesleğe uygun sosyal davranışlar

5 Uygulamalı davranış analiz yaklaşımına göre bir davranış yada bir beceri Öğretilecek davranış ya da becerinin analiz edilmesi ve tanımlanması analiz Öğrencinin beceride yapabildiklerinin sürekli ve doğrudan ölçülmesi ölçme Öğretim sürecinde öğrencinin aktif olması için fırsatlar sağlanması aktiflik Öğrenci davranışlarına anında ve sistematik dönütler verilmesi dönüt Doğru öğrenci davranışlarının uyaranlarla kontrolü sürecinde öğretim amaçlı ipuçları ya da yardımlardan, doğal olarak ortaya çıkan uyaranlara geçişin sağlanması Yeni öğrenilen becerilerin farklı, öğretilmeyen durum ve ortamlarda yerine getirilmesini sağlamak için genelleme stratejilerinin uygulanması uyaran kontrolü genelleme

6 BECERİ ANALİZİ TANIM Beceri analizi, karmaşık ya da çok basamaklı davranış ya da becerilerin ufak öğretilmesi kolay alt beceri basamaklarına (işlem basamaklarına) ayrılması olarak tanımlanmaktadır. Beceri analizi bir öğretim yöntemi değildir. mantıklı bir sıraya konulması Öğretimin planlanmasında öğretimde izlenecek olan sıranın öğrencinin yapabildiklerinin değerlendirme zincirin betimlenmesinin hakkından beceri analizi bize bilgi vermektedir.

7 Beceri analizinde beceri basmakları nasıloluşturulabilir? Beceri basamakları belleğimizin yardımıyla, Doğrudan o beceriyi yerine getirerek, Bir başkasının gözleyerek ya da o beceriyle ilgili uzmana danışarak oluşturulabilir. Beceri analizinin bu yollarla oluşturulmasında üç basamaklı bir yöntem önerilmektedir Yapılacak davranış ya da beceri basamaklara ayrılır Beceri basamakları birbirini izleyecek biçimde sıralanır Her bir basamakta ne yapılacağı açık ve anlaşılır üçüncü tekil kişi deyişiyle yeniden yazılır

8 Beceri basamakları oluşturulurken nelere dikkat edilmesi gerekir. Beceri basamaklarının sınırlandırılması Basamakların gözlenebilir terimlerle yazılması Bu terimlerin uygulayıcının anlayabileceği şekilde ve düzeyine uygun yazılması Öğrencinin ne yapacağını ifade eden terimlerle yazılması Öğrencinin dikkatini yoğunlaştırmasına hizmet etmesi

9 İleriye doğru zincirleme Beceri analizlerinin öğretimde değişik kullanım biçimleri Geriye doğru zincirleme Ortadan zincirleme atlayarak

10 Beceri Analizinin Öğretime Katkısı Bilgi Öğretimin Bireyselleştirilmesi Beceri analizi ile öğretimin küçük basamaklara bölünmesi ile öğrenciye bilgi çabuk ve kesin olarak kazandırılabilmektedir. Beceri analizinin yapılması öğretim basamaklarının oluşturulmasına hizmet etmesi nedeni ile öğrencilerin düzeylerine göre öğretimin oluşturulmasını mümkün kılmaktadır. Öğretimi kolaylaştırır Öğrencinin düzeyini belirler. Öğretime nereden başlayacağımızın bilinmesine yardımcı olur. Öğrencilerin düzeylerine göre öğretim yapıldığından, öğrenciler daha hızlı ve kolay öğrenirler. Objektif değerlendirme Tekrarlanabilirlik Beceri analiziyle öğrencilerin göstermiş oldukları ilerlemeleri değerlendirmek ve kaydını tutmak mümkün olmaktadır. Yapılan beceri analizleri başka öğretmenlerce tekrar uygulanabilme olanağı vermektedir. Beceri basamaklarına göre oluşturulan programları başka okul ve öğretmenleri tarafından kolayca uygulanabilir.

11 BİLİŞSEL NİTEİLİKTEKİ BECERİ ANALİZİNİ OLUŞTURMA YAKLAŞIMLARI Var olan kaynakların gözden geçirilmesi Okul programları, ders kitapları, dergiler ve rehber kitaplar yer almaktadır. Bu kaynakların incelenmesi ile ilişkili öğretim aşamaları uyarlanır ve değiştirilebilir Ancak var olan kaynakların yeterli ve uygun olmadığı akılda tutulmalıdır. Gelişim aşamalarının gözden geçirilmesi Normal gelişim aşama sırasını sağlayan kitaplardan yararlanılabilir Buradaki aşama beceri sıralarına dönüştürülebilir. Program rehberlerinin uyarlanması Programlardaki ilişkili içerik yeterli olmayabilir. İçerik belli bir yöre için uygunluk gösterirken diğer bir bölge için uygun olmayabilir. Programlarda öğretim materyali için gerekli alt aşama sıralaması yeterli düzeyde değildir. Öğretim materyalinde basamaklar mantıklı bir sıra izlemeyebilir ve/veya basamaklar yeterli olmayabilir. Bu durumda basamaklarda değişikliğe gidilebilir.

12 PSİKOMOTOR BECERİLER İÇİN BECERİ ANALİZİ ÜRETME YOLLARI Avantajları Dezavantajları Beceri basamakları oluşturulurken bellekten basamaklar oluşturulmaktadır Daha az zamanı gerektirir. Analiz her türlü ortamda gerçekleştirilebilir Analizi yaparken özel araçgereç gerektirmez. Bazı beceri basamaklarını unutmak mümkün olabilmektedir. Davranışı bizzat yaparak basamaklar sırayla yazılmaktadır. Tüm basamaklar bizzat yapıldığı için atlama söz konusu olmayacaktır. Bizzat beceriyi yapabilmek için özel bir takım araçların gerekiyor olması. Öğretilmek istenen pek çok davranışın sınıf dışında gerçekleşiyor olması nedeniyle beceri analizinin sınıf ortamının dışında gerçekleştirilmek durumunda olması.

13 Hangi Beceri Analizi Yolunu Kullanacağımıza Nasıl Karar Vereceğiz? Söz konusu olan davranışa(amaca) aşina mısınız? ( Bu davranışı düzenli olarak gerçekleştiriyor musunuz?) Basamak atlama olasılığı var mıdır? Özel bir takım araçlar gerekli midir? Özel araçların bulunduğu ortama gereksinim var mıdır? cevabınız evetse beceri analizini belleğinizden yapmanız yeterli olacaktır. hayırsa diğer sorulara cevabınız evet bile olsa, beceri analizini bizzat yaparak gerçekleştirmek gerekecektir.

14 BECERİ ANALİZİNDEKİ BASAMAKLARI SIRAYA KOYMA üç aşama vardır Amaç belirlenmelidir. Öğrencinin performans düzeyi belirlenmelidir Basamakların yazılması Diğer bir adıyla giriş davranışlar belirlenmelidir. Öğrenciden davranışı gerçekleştirmesi istenir. Amaçla giriş davranışlar arasındaki davranışlar sıraya konulduktan sonra Öğrencinin yapabildiği basamaklar öğrencinin o amaca ilişkin giriş davranışlarını oluşturmaktadır giriş davranışla amaç arsındaki basamaklar da yazılarak beceri analizi tamamlanır.

15 ÖRNEK Beceri: Bardağa su doldurma Aşama : Amaç Belirleme Öğrenci, masanın üstünde duran sürahiden bardağına her seferinde hiç dökmeden bağımsız olarak su doldurur. Aşama : Giriş Davranış Belirleme Öğrenciye, bardağına su doldur. denir gerçekleştirmesi için süre verilir Öğrenci hiçbir şey yapmazsa, giriş davranış düzeyi % 0 dır denir. Ancak öğrencinin gerçekleştirebildiği basamaklar varsa bunlar sırasıyla kaydedilir.

16 Aşama : Basamakların oluşturulması Başat olmayan elini bardağa doğru uzatır. Başat olmayan eliyle bardağı, başparmağı bardağın kendine bakan yüzüne, diğer dört parmağı bardağın karşı taraftaki yüzüne gelecek şekilde tutar. Başat elini sürahiye doğru uzatır. Başat elini sürahinin sapına doğru götürür Başat eliyle sürahinin sapını, dörtparmağı sapın etrafını tutacak ve başparmağı da kıvrılı duran diğer dört parmağın üzerinden destekleyecek şekilde tutar. Başat eliyle sürahiyi masanın üstünden kaldırır. Kaldırdığı sürahiyi, başat olmayan eliyle tuttuğubardağa doğru yaklaştırır. Başat eliyle tuttuğu sürahiyi bardağa değinceye kadar yaklaştırır. Bardağa değen sürahiyi, başat eliyle, bardağın kenarına değdirerek alt kısmını kaldırıp burun kısmından su akacak şekilde tutar Bardak dolunca, başat eliyle tutuğu sürahiyi tekrar alt kısmını indirerek düz duruma getirir. Başat eliyle tutuğu sürahiyi yerine götürmek üzere hareket ettirir. Başat eliyle tuttuğusürahiyibırakır. Başat elini sürahiden ayırır. Başat olmayan elini bardaktan ayırır

17 Ancak eğer beceri analizinin içinde temel beceriler ve alt becerilere yer verilirse, hem anlaşılması hem de uygulaması daha kolay olacaktır. ÖRNEK: Öğrenci başat olmayan eliyle bardağı kavrar. Başat olmayan elini bardağa doğru uzatır. Başat olmayan eliyle bardağı, başparmağı bardağın kendine bakan yüzüne, diğer dört parmağı bardağın karşı taraftaki yüzüne gelecek şekilde tutar. Öğrenci başat eliyle sürahinin sapını kavrar. Başat elini sürahiye doğru uzatır. Başat elini sürahinin sapına doğru götürür. Başat eliyle sürahinin sapını, dört parmağı sapın etrafını tutacak ve başparmağı da kıvrılı duran diğer dört parmağın üzerinden destekleyecek şekilde tutar. Öğrenci sürahiden bardağa su doldurur. Başat eliyle sürahiyi masanın üstünden kaldırır. Kaldırdığı sürahiyi, başat olmayan eliyle tuttuğu bardağa doğru yaklaştırır. Başat eliyle tuttuğu sürahiyi bardağa değinceye kadar yaklaştırır. Bardağa değen sürahiyi, başat eliyle, bardağın kenarına değdirerek alt kısmını kaldırıp burun kısmından su akacak şekilde tutar. Öğrenci sürahiyi ve bardağı bırakır. Bardak dolunca, başat eliyle tutuğu sürahiyi tekrar alt kısmını indirerek düz duruma getirir. Başat eliyle tutuğu sürahiyi yerine götürmek üzere hareket ettirir. Başat eliyle tuttuğusürahiyibırakır. Başat elini sürahiden ayırır. Başat olmayan elini bardaktan ayırır

18 DOĞRUDAN VE SÜREKLİ ÖLÇÜM Doğrudan ölçüm Becerinin geçtiği doğal ortamlarda beceriye ilişkin öğrenci davranışlarının objektif olarak kaydedilmesidir. Sürekli ölçüm Kayıt işleminin öğretim öncesinde ve süresince düzenli olarak yapılmasıdır. Hedef davranış üzerinde değişiklik yapma süreçlerinin belirlenmesi, davranışın, öncesi, sırası ve sonrası olayların doğrudan gözlenerek ölçülmesini ve kayıt edilmesini sağlar. Bu şekilde, öğrenci performansı, davranışın oluştuğu ortamlarda doğrudan gözlenerek, sürekli değerlendirilir. Doğrudan ve sürekli ölçümlerde ölçüt bağımlı ölçü araçları kullanılmaktadır.

19 Ölçüt Bağımlı Ölçü Aracı Bu araç öğrencinin performansını (başlama düzeyini) belirlemek, öğretim sırasında öğrencinin gösterdiği ilerlemeleri kaydetmek ve öğretim sonunda öğrencinin öğretim amaçlarını gerçekleştirme düzeyini belirlemek amacıyla kullanılmaktadır. Ölçüt bağımlı ölçü araçları bildirimler, ölçüt ve sorular bölümlerinden oluşur. Analizi yapılan becerinin basamakları, ölçü aracının bildirimler bölümünü oluşturur. Ölçüt belirlenir. Ölçüt bağımlı ölçü aracının sorular bölümü, performans düzeyinin belirlenmesinde benimsenecek yöneteme göre, iki farklı şekilde düzenlenebilmektedir. tekli fırsat yöntemi çoklu fırsat yöntemi

20 BİLDİRİMLER ÖLÇÜT SORULAR

21 BİLDİRİMLER ÖLÇÜT SORULAR B S.İ M.İ F.İ

22 Öğrencinin Performans Düzeyinin Belirlenmesi Tekli fırsat yöntemi Bu yöntemle performans belirlemenin amacı, öğrencinin becerinin ne kadarını bağımsız olarak yerine getirdiğini saptamaktır Tekli fırsat yöntemi uygulanırken şu kurallar dikkate alınmalıdır: İlk hatadan sonra uygulama durdurulur ve tüm basamaklar yanlış olarak kaydedilir. Art arda iki ya da daha fazla beceri basamağında hatadan sonra uygulama durdurulur ve tüm basamaklar yanlış olarak kaydedilir. Belirli bir süre içinde hiçbir davranışta bulunmama durumunda ( 6 saniye), uygulama durdurulur ve tüm beceri basamakları yanlış olarak kaydedilir. Belirli bir süre (örneğin 10 saniye) sonunda uygun olmayan davranıştan sonra veya tek bir uygun olmayan davranıştan sonra uygulama durdurulur ve tüm beceri basmakları yanlış olarak kaydedilir. Yerine getirilen tüm basamaklar (eğer yapılan davranışlar uygunsa) nasıl yerine getirildiği göz önüne alınmadan doğru olarak kaydedilir. Bununla birlikte 3. ve 4. basamakta belirtilen süreler uygulanır, hatalı ya da hiç yerine getirmeme durumunda uygulama durdurulur Ölçümün ne kadar süreceği, ölçeğin uygulanmasındaki en fazla süre göz önüne alınarak belirlenebilir.

23 Çoklu fırsat yöntemi Çoklu fırsat yöntemi ile performans düzeyinin belirlenmesinde kullanılan başka bir uygulamada, öğrencinin hangi beceri basamağını hangi ipucu ile gerçekleştirdiğini belirlemek amaçlanmaktadır. İPUÇLARI sözel ipucu model olma fiziksel yardım Çoklu fırsat yöntemi kullanılarak yapılan bir uygulamada, öğrencinin hatalı bir davranışta bulunması veya belirli bir süre içinde hiçbir davranışta bulunmaması durumunda o basamak uygulayıcı tarafından gerekli olan en az ipucu olacak şekilde tamamlanır Bu süreç hatalı yapılan her beceri basamağından sonra tekrar edilir. Bu uygulamada tutarlı olunmalıdır.

24 Uzun Dönemli Amaçların ve Alt Amaçların Oluşturulması Tekli fırsat yöntemine göre öğrencinin performansı ortaya konulduktan sonra uzun dönemli amaç belirlenir. Uzun Dönemli Amaç Öğrenciyi o beceriyi bağımsız olarak yapar hale getirmektir. İki farklı sıra izlenebilir. Birincisi temel bir beceriyse bağımsız olarak yerine getiremiyorsa taklit etme becerilerine sahip değilse ilk alt amaç fiziksel ipucu kullanıldığında yapar öğrenci sözel ipucu verildiğinde yapar İkincisi alınan beceri üst sıralarda yer alıyorsa öğrenci taklit etme becerisine sahipse öğrencinin bağımsız olarak gerçekleştiremediği alt amaçların sırası öğrenci model olunduğunda yapar öğrenci sözel ipucu verildiğinde yapar öğrenci bağımsız olarak yapar

25 Çoklu fırsat yöntemine göre öğrencinin bir beceride performansı belirlendikten sonra, uzun dönemli amaç belirlenir ve her bir beceri basamağıyla ilgili olarak öğrencinin performans düzeyine göre alt amaçlar oluşturulmaktadır. Öğrencinin bir beceri basamağındaki performans düzeyi fiziksel yardımla yapıyor şeklindeyse alt amaçların sırası öğrenci fiziksel yardımla yapar öğrenci sözel ipucu ile yapar öğrenci bağımsız olarak yapar Öğrencinin bir beceri basamağındaki performans düzeyi model olunduğunda yapar şeklindeyse alt amaçların sırası öğrenci model olunduğunda yapar öğrenci sözel ipucu verildiğinde yapar öğrenci bağımsız olarak yapar Öğrencinin bir beceri basamağındaki performans düzeyi sözel ipucu ile yapıyor şeklindeyse alt amaçların sırası öğrenci sözel ipucu verildiğinde yapar öğrenci bağımsız olarak yapar

26 Amaçların Düzenlenmesi Beceri öğretim materyallerinin hazırlanmasında, öğrencinin becerideki performans düzeyinin belirlenmesi uzun dönemli amacın saptanması ve daha sonra kısa dönemli amaçlar ve bu kısa dönemli amaçlara ulaşacak alt amaçların sıraya konulması izler. Tüm Beceri Yaklaşımına Göre Tüm beceri yaklaşımına göre amaçlar düzenlenirken, önce becerinin bütünüyle ilgili olarak uzun dönemli amaç konulur. Daha sonra, bu uzun dönemli amaca ulaşacak şekilde en fazla ipucu gerektirenden en az ipucu gerektirene doğru kısa dönemli amaçlar oluşturulur Her bir kısa dönemli amacı gerçekleştirecek şekilde alt amaçlar önce yapılandan sonra yapılana doğru sıraya konulur. İleri Zincirleme Yaklaşımına Göre İleri zincirleme yaklaşımına göre amaçlar düzenlenirken de, önce becerinin bütünüyle ilgili olarak uzun dönemli amaç konulur Daha sonra bu uzun dönemli amaca ulaşacak şekilde, her bir temel beceri için kısa dönemli amaçlar, önce yapılandan sonra yapılana doğru oluşturulur. Her kısa dönemli amacı gerçekleştirecek şekilde alt amaçlar en fazla ipucu gerektirende- en az ipucu gerektirene doğru sıraya konulur. Tersine Zincirleme Yaklaşımına Göre Tersine zincirleme yaklaşımına göre amaçlar düzenlenirken de, önce becerinin bütünüyle ilgili olarak uzun dönemli amaç konulur. Sonra bu uzun dönemli amaca ulaşacak şekilde, her bir temel beceri için kısa dönemli amaçlar, en son yapılandan en önce yapılana doğru oluşturulur. Her kısa dönemli amacı gerçekleştirecek şekilde alt amaçlar en fazla ipucu gerektirende- en az ipucu gerektirene doğru sıraya konulur.

27 AKTİFÖĞRENCİ TEPKİSİ Aktif öğrenci tepkisi, öğretim amaçlı bir uyarıcıya (yönerge- ayırdedici uyaran) verilen gözlenebilir tepki olarak tanımlanabilir. Öğrencinin aktif tepkide bulunmasını sağlamada bazı önlemlerin alınması gerekmektedir. Başarılı yaşantılar sağlama Öğrenmeye güdüleme Dönüt sağlama Bir defada öğretilecek kavramların sayısını sınırlama Doğru yanıtları pekiştirme Öğretilecek konu ve davranışların analiz edilmesi Dolayısıyla bu gibi kuralların uygulanması zihin engelli çocukların aktif tepkide bulunma olasılığını artırabilecektir.

28 SİSTEMATİK DÖNÜT Dönüt doğru tepkiler için olumlu dönüt, yanlış tepkiler ise için hata düzeltme olmak üzere iki kategoride incelenmektedir Öğretimde, doğru tepkiler övgü veya diğer olumlu pekiştirme türlerince izlenir. Yanlış tepkiler sistematik olarak düzeltilir Yani davranışı izleyen olayların fonksiyonu olarak davranışın sıklığı, süresi, şiddeti ya da diğer boyutlarında artış olmaktadır Öğretim ortamlarında pekiştirmeden söz edildiğinde davranışın güçlendirdiği bir süreçten sözedilmektedir Bu anlamda bir davranışın gerçekleşme olasılığını artıran duruma pekiştirme denir Olumlu pekiştirme bir davranışı izleyen durumda ortama bir uyaranın eklenmesi ile o davranışın ileride yapılma olasılığının artmasıdır Olumsuz pekiştirme bir davranışı izleyen durumda ortamdan bir itici uyaranın çekilmesiiledavranışın ileride yapılma olasılığının artmasıdır. Öğretimde öğrenciye sağlanan olumlu dönütler, olumlu pekiştirme sürecinde sunulan olumlu pekiştireçlerdir Pekiştirici uyarıcılar olarak da adlandırılan olumlu pekiştireçle öğrenilme durumlarına göre iki gruba ayrılmaktadır öğrenilmemiş pekiştireçler Herhangi bir öğrenme yaşantısı olmaksızın edinilen, sıcaklık, su, etkinlik, yiyecek gibi uyaran olayları tipik öğrenilmemiş pekiştireçlerdir Öğrenilmiş pekiştireçler öğrenme sonucunda pekiştirici özellik kazanmış, nesne, etkinlik, sosyal ve sembol pekiştireçlerdir.

29 Etkili Pekiştireç Belirleme Yolları Öğrenciye hoşlandığı ve hoşlanmadığı nesne ve olaylar doğrudan sorulur. Potansiyel pekiştireç listesi oluşturabilmek için, öğrencinin hoşlandıkları ve hoşlanmadıkları aile bireylerine sorulabilir. Öğrenci, günün belli zamanlarında doğal ortamlarda gözlenebilir. Öğrenci yapılandırılmış ortamlarda gözlenebilir Belirlenen pekiştireçlerin etkili olarak kullanımı Hangi davranışların pekiştirildiği dikkatlice izlenmelidir. Anında pekiştirme sağlanmalıdır Öğrenilmiş yeğlenmelidir. pekiştireçler Öğretmen, öğrencilerin göstermiş oldukları ilerlemelere duyarlı olmalı ve öğrencilerdeki ilerlemeleri mutlaka pekiştireçler izlemelidir. Çünkü güçlendirilmek istenen davranışı, anında pekiştireç izlemezse, davranışla pekiştirme arasında oluşan başka diğer davranışlar pekiştirilebilir. Öğrenci uygun davranışı yerine getirdiğinde anında pekiştirilmelidir. Öğretim ortamlarında anında pekiştirme sağlamanın süreçlerine yer verilmelidir. Öğrenciler daha iyi davrandıklarında onların bu davranışlarına dikkat edilerek ve yakalayarak ilerlemeleri pekiştirilmelidir.

30 Etkili pekiştireç kullanımında dikkat edilmesi gereken özellikleri yedi maddede derlenmiştir. Kullanılan pekiştireç kolayca doyuma yol açmayacak özellikte olmalıdır. Pekiştireç etkili bir pekiştireç tarifesine göre sunulmalıdır. Pekiştireç bireyin özellikleriyle (örneğin, ilgi alanları, kişilik özellikleri, gelişim düzeyi) uyuşmalıdır. Pekiştireç uygulayıcı tarafından kolay ulaşılır ve kolay uygulanabilir olmalıdır. Pekiştirecin niteliği ve niceliği izlediği davranışın önemine uygun olmalıdır. Tek düzeliği önlemek amacıyla, pekiştireçler çeşitlendirilmelidir. Pekiştirilecek davranışın gerçekleşmesine zemin hazırlamak için ön uyaranlar kullanılmalıdır.

31 UYARAN KONTROLÜ Beceri öğretiminde amaç öğrencinin davranış ya da becerileri ayırdedici uyaranlarla bağımsız olarak yerine getirmesini sağlamaktır. Beceri öğretiminde, becerinin gerçekleştireceği ortamların ya da araç-gereçlerin (ayırdedici uyaranların) varlığında beceriyi bağımsız yapabilmesini sağlayabilmek için ipuçlarından yararlanılır. Ayırdedici uyaran özelliği gösteren sözel yönergeler şu özelliklere sahip olmalıdır. Öğrencinin kolaylıkla anlayacağı terimler olmalıdır. Öğretim amaçlarında verilen durumları yansıtmalıdır. Sadece öğrenci dikkat ettiğinde verilmelidir. Soru şeklinde değil komutlar şeklinde ifade edilmelidir. Öğrencinin davranışı hangi araçlarla gerçekleştireceğini de belirtecek nitelikte olmalıdır. Doğal ortamlar ve araçlarla doğal işaretleri kapsamalıdır. Üst üste tekrar etmek yerine sadece çalışmanın başlangıcında verilmelidir.

32 Öğretim Planlarının Hazırlanması Öğrencinin bir becerideki performans düzeyinin belirlenmesi uzun dönemli amaç ve alt amaçların oluşturulması amaçların düzenlenmesinden sonra öğrencinin gerçekleştiremediği ilk alt amaca (öğretim amacına) göre öğretim planının hazırlanması gereklidir Öğretim planında öğrencinin performans düzeyi, öğretim amacı öğretim amacının gerektirdiği araçgereçler öğretim ortamı kullanılacak pekiştireçler öğretim amacı doğrultusunda öğretim yapılabilmesi için ipuçlarının kullanımı ve gerekli çekiliş süreci açıklanmalıdır.

33 İpuçlarının Kullanımı ve Geri Çekilme Süreci İpucu belli bir uyaranın (ayırdedici uyaran) varlığında, öğrenciye ne ve nasıl yapılacağı hatırlatılmasıdır. Beceri öğretiminde öğrencinin becerinin gerçekleştireceği ortamların ya da araç-gereçlerin varlığında beceriyi bağımsız olarak yapabilmesini sağlayabilmek için ipuçlarından yararlanılır. Öğretim ortamlarında kullanılan ipucu çeşitleri fiziksel ipucu, sözel ipucu, işaret ipucu ve davranışı yapan bir modeli izleme (model olma)dır. İpucu kullanımının iki önemli ilkesi vardır: İlk olarak öğrenciye bir davranışı yapması için ipucu vermeden önce davranışın yapılmasını sağlayacak uyaran(ayırdedici uyaran )ortamda bulunmalıdır. İkinci olarak ipuçları mümkün olduğu kadar kısa sürede ortamdan çekilmelidir. Böylelikle, öğrenciye bir beceriyi nasıl yapacağı ile verilen ipuçları geri çekilirken, öğrencinin becerinin gerçekleştirileceği ortamların ya da araç-gereçlerin varlığında beceriyi gerçekleştirmiş olur.

34 Fiziksel Yardım Öğrencinin belli bir uyaranın varlığında (ayırdedici uyaran)bir beceri basamağını gerçekleştirmesini sağlamak amacıyla, öğretmenin öğrenciyle birlikte beceri basamağının tamamını yapması ve yapıldığını söylemesinden, beceri basamağını hiç yapmayarak ne yapıldığını söylemesine kadar değişen ve elle yapılan yardımdır Fiziksel yardım uygulanırken, fiziksel ve sözel ipuçları birlikte kullanılmaktadır. Öğrencinin beceri basamağını gerçekleştirmek amacıyla uygulanan fiziksel yardım geri çekilerek öğrenciyi beceri basamağını sözel ipucuyla yapar hale getirmek amaçlanmaktadır Daha sonra öğretmen beceri basamağının yapılışına öğrencinin katıldığını hissedince, kendi eliyle öğrencinin elinin üzerinden aynı şekilde tutar, ancak elinin baskısını hafifletir. Öğrenci beceri basamağını yapar hale geldikçe, öğretmenin eli öğrencinin bileğine, kolunun ön kısmına, dirseğine doğru yer değiştirir Çoğunlukla el, kol ve bacaklar ile yapılan becerilerin öğretiminde fiziksel yardım kullanılmaktadır Beceri basamağının gerçekleştirilmesi için başlangıçta öğretmen eliyle öğrencinin elinin üzerinde sıkıca tutarak beceri basamağını yaptırır ve söyler En sonunda, öğrenci beceri basamağını yaparken güçlük hissettiğinde ona hemen yardım edebilmek için, öğretmen elini öğrencinin elinin yakınında bulundurmalıdır Sonuç olarak, fiziksel yardım geri çekilerek, öğrencinin sözel ipucuyla beceri basamağını gerçekleştirmiş olmaktadır

35 Model Olma Bir kişinin yaptığı hareketi gözleyerek ve taklit ederek yapma ve öğrenmedir. Öğrencinin taklit etme becerilerine sahip olması gerekmektedir. Eğer öğrenci taklit etme becerisine sahip değilse öncelikle çok basit becerileri (örneğin, masanın üzerindeki bir küpü kaldırıp- tekrar masaya koyma, ellerini birbirine vurma gibi)taklit etmesi öğretilmelidir. Taklit etme becerisine sahip olan öğrencilere çeşitli becerileri öğretirken, o beceriler yapılarak model olunabilir. Model olma sözel ipuçlarıyla birlikte kullanılır. Öğretim süreci içinde model olunan hareket giderek geri çekilerek, öğrencinin sözel ipucu ile yapması sağlanır. Öğretmen, bir beceri basamağı için öğrenciye model olarak gösterirken öğrencinin yanında hafifçe ona dönerek durması en etkili sonucu vermektedir.

36 Sözel İpucu Öğretmenin öğrenciden yapmasını isteği davranışı sözel olarak ifade etmesidir Sözel ipucu, öğrenciye bir beceriyi gerçekleştirmesi için en az yardım etme yoludur Öğretimde sadece sözel ipucu kullanılması düşünülüyorsa, kullanılacak sözel ipuçlarının öğrenci için bir anlamı olup olmadığı araştırılması gereklidir Öğrenci için bir anlamı olmayan sözel ipuçları verip, öğrencinin beceriyi gerçekleştirmesini beklemek, öğrenciyi başarısız kılmaya çalışmak anlamına gelmektedir Fiziksel yardım ve model olmayla birlikte sözel ipuçları kullanılmasının nedeni, fiziksel yardım ve model olma ipuçlarının geri çekilme süreci içinde, kullanılan sözel ipuçlarının öğrenci tarafından anlamlarının öğrenilmesini sağlamaktır. Öğretimde kullanılan sözel ipuçları da öğrenciler başarılı oldukça geri çekilmelidirler.

37 Öğretimin Değerlendirilmesi Öğrencinin öğretim süresince ve öğretim sonunda sürekli olarak değerlendirilmesi gerekmektedir tekli fırsat yöntemi Öğrencinin performans düzeyini belirlemek amacıyla tekli fırsat yöntemine göre hazırlanan ölçüt bağımlı ölçü araçları öğretim sonunda da kullanılarak, öğrencinin beceriyi bağımsız olarak gerçekleştirip gerçekleştiremediğiyle ilgili bilgi vermeye yarayabilir. çoklu fırsat yöntemi Öğrencinin performans düzeyini belirlemek amacıyla çoklu fırsat yöntemine göre ölçüt bağımlı ölçü araçları hazırlanmışsa, bu ölçü araçları hem öğretim süreci içinde öğrencinin gösterdiği ilerlemeleri saptamaya ve yeni öğretim amaçlarının öğretimine geçmeyi sağlamaya, hem de öğretim sonunda öğrencinin beceriyi ne şekilde yapabildiğiyle ilgili ayrıntılı bilgi elde etmede kullanılabilir.

38 Genelleme ve Kalıcılık Öğrencinin öğrendiklerini farklı zaman ve ortamlara uyarlamasıdır. Genellenmesi ve kalıcılığınsağlanmasına yönelik dört strateji önerilmektedir I. strateji Pekiştireç kullanımının doğal ortamlarda da sürdürülmesi II. strateji Öğretilecek becerilerin seçimi III.strateji IV.strateji Ortak uyaranların kullanımı Kendini yönetme becerilerinin kazandırılması

39 GÜNLÜK YAŞAM BECERİLERİ A-ÖZBAKIM BECERİLERİ Tuvalet becerileri Giyinme becerileri Yemek yeme becerileri Kişisel bakım becerileri B-TÜKETİCİ BECERİLERİ Parayı tanıma Sorumlu olduğu harcamaları yapma Basit gelir gider kayıtları tutma Banka hizmetlerinden yaralanma C-EV İÇİ BECERİLERİ Evdeki araç gereçleri kullanma Mutfak becerileri Ev temizliği ve düzeni Çamaşır yıkama ve giysilerin bakımı Uyku zamanı D-SAĞLIĞI KORUMA BECERİLERİ Basit sağlık sorunlarını çözme Koruyucu sağlık önlemleri alma İlaç kullanma Kişisel sağlık cihazlarını kullanma E-TOPLUMU TANIMA BECERİLERİ Bağımsız seyahat etme Eğlence olanaklarından yararlanma Vatandaşlık hak ve sorumluluk haklarını bilme Yasaları bilme ve uyma Toplum beklentilerine ve kurallarına uygun davranma

40 ÇOCUĞA ÖĞRETİLECEK BECERİLERİN LİSTESİ ÖZBAKIM BECERİLERİ EV İÇİ BECERİLERİ Tuvalet becerileri ( ) tuvaletini işaret etme ( ) tuvalete gitme ( ) tuvalete oturma ( ) tuvaletini yapma ( ) temizlenme ( ) sifonu çekme ( ) pantolonunu çekme ( ) ellerini yıkama ( ) ( ) Giyinme becerileri ( ) şapka çıkarma-takma ( ) ceket çıkarma giyme ( ) ayakkabı çıkarma-giyme ( ) pantolon çıkarma-giyme ( ) tişört-atlet çıkarma-giyme ( ) düğme açma-ilikleme ( ) kemer çıkarma-bağlama ( ). Yemek yeme becerileri ( ) parmaklarıyla yeme ( ) tabağına yemek alma ( ) kaşıkla yeme ( ) sofra kurallarına uyma ( ).. Kişisel bakım becerileri ( ) elyüz yıkama ( ) diş fırçalama ( ) banyo yapma ( ). Evdeki araç gereçleri kullanma ( ) saç kurutma makinesi ( ) telefon ( ) elektrik süpürgesi ( ) gazlı ocak kullanma ( ) Mutfak becerileri ( ) yiyecek hazırlama saklama ( ) bulaşıkyıkama ( ) içecek hazırlama ( ) mutfak tezgâhını temizleme ( ) yemek masası hazırlama ( ) kurutma makinesi ( ) şofben ( ) müzik seti ( ) televizyon Ev temizliği ve düzeni ( ) toz alma ( ) eşyaları yerleştirme ( ) yerleri süpürme Çamaşıryıkama ve giysilerin bakımı ( ) çamaşır yıkama-kurulama ( ) giysileri onarma ( ) giysileri onarma ( ) giysileri ütüleme ( ) giysileri yerleştirme Uyku zamanı ( ) yatağını toplam ( ) yatağını yapma ( ) yatak odasını temizleme ( ) yatak odasını düzenleme

41 ÇOCUĞUN YERİNE GETİREMEDİĞİ BECERİLERİN LİSTESİ

42 BECERİLERİN ÖĞRETİM SIRASI LİSTESİ

43 ÇALIŞMALRDA KULLANILACAK ÖDÜLLER LİSTESİ YİYECEK-İÇECEK OYUNLAR ETKİNLİKLER SOSYAL ÖDÜLLER NESNE VE OYUNCAKLAR

44 ÖĞRETİMİ PLANLAMA FORMU BECERİNİNADI : ÇALIŞMANIN AMACI : ÇALIŞMA YERİ : ÇALIŞMA ARAÇLARI : BCERİ BASAMAKLARI BAĞIMSIZ : + MODEL OLMA : M SÖZEL İPUCU : S FİZİKSEL YARDIM : F

45 VERİ KAYIT FORMU ÖĞRENCİNİN ADI : BECERİNİN ADI : BECERİ BASAMAKLRI YOKLMA BAŞLAMADÜZEYİ ÖĞRETİM SÜRECİ İZLEME DOĞRU OLARAK YERİNE GETİRİLEN BASAMAKLAR YÜZDELİK ORANI Kaynak: Cavkaytar, Atilla, Zihin Engellilere Özbakım ve Ev içi Becerilerinin Öğretiminde Bir Aile Eğitimi Programının Etkililiği. Eskişehir, T. C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, 1999

46 Bir Yıllık Bireysel Öğretim Planı Hazırlama

47 1 Bir öğrencinin Kişisel dosyaları Bep raporları Önceki değerlendirme sonuçları

48 2 Öğrencinin gereksinim duyduğu beceri alanları belirlenir Öz-bakım bec. I.Beceri alanı Alt Beceri Alanlarını da Görebiliriz. Ev içi beceriler II. Beceri Alanı 3 Kontrol Listeleri Hazırlanır Kaba Değerlendirme Formları Kontrol Listesinde Eksik Becerilerin Olduğu Alanlara Yer Verilmelidir

49 4 Öğrencinin yerine getiremediği beceriler belirlenir sınıflandırılır listelenir örneğin Tuvalet Becerileri 1. Temizlenme Giyinme Becerileri 1. Çorap 2. Pantolon

50 5 Uzun dönemli amaç/amaçlar yazılır 6 Kısa dönemli amaçlar yazılır 7 Kısa dönemli amaçlar sıraya konulur

51 8 Yıllık planlara varsa ünite planlarına yerleştirilmesi Öğretim tarihlerinin belirlenmesi 9 Ödüllerin belirlenmesi 10 Her bir kısa dönemli amaç için ölçüt bağımlı ölçü aracı hazırlanır

52 11 İlk olarak çalışılacak beceri/ beceriler için zamanı geldiğinde başlama düzeyinin Performans düzeylerinin belirlenmesi Tekli fırsat yada çoklu fırsat yöntemi ile performansı saptanır 12 Başlama düzeyine ilişkin verilerin işlenmesi Grafikleri hazırlanır

53 13 İzleyen tarihler için günlük planda yer alan ders planlarının hazırlanması Günlük plan için öğretim hazırlıklarının yapılması Becerinin adı Alt amaçlar ve davranışlar Çalışmanın amacı Araç-gereçler ve çalışma ortamları 14 Öğretim öncesi son hazırlıkların yapılması Öğretim sonrası değerlendirme Değerlendirme (o günkü öğretimin değerlendirmesi) 15 Grafiklerin çizilmesi

54 Bir Uygulama Süreci Olarak Özel Eğitimde Yanlışsız Öğretim Yöntemleri ÖZELEĞİTİM

55 Yanlışsız Öğretim Yöntemleri Geleneksel öğretim yöntemlerine yanıt vermeyen çocuklarda farklı öğretim yöntemleri kullanarak öğretim ve davranış değiştirme sunma arayışları sürmektedir. Bu arayışların pek çok yararı vardır. Öğrenmesi güç çocuk ve bireyler eğitimden daha fazla yarar sağlayabilirler.

56 Yararları Çocukların, bireylerin ve ailelerin yaşam kalitesi artar Bu grupla çalışan öğretmen ve uygulamacılara daha başka alternatiflerin de bulunduğu dolayısıyla, mesleklerini daha rahat icra etmelerine yardımcı olur. Eğitim sürecine katılan hemen herkesin örneğin, öğretmen, çocuk ve aile, kişilik özellikleri ve tercihlerine uygun öğretim yöntemleri seçme şansları artar. Geleneksel öğretime tepkisiz kalan çocuklara uygulanan yöntemlerden bir tanesi yanlışsız öğretim yöntemleridir. Geleneksel öğretim yöntemleri uygulanırken öğretim sırasında hata sayısı yüksek olmaktadır Yanlışsız öğretim ise, hata sayılarının yüksek olduğu durumlarda alternatif bir öğretim olabilir.

57 Yanlışsız öğretim yaklaşımı ne? Öğrenen kişilerin beceri ve kavramları en iyi biçimde öğrenmelerinin öğretim sırasında yaptıkları hatalardan değil öğretim sırasında gerçekleştirdikleri olumlu yanıt ve alıştırmalardan kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu varsayımdan kaynaklanan yaklaşıma ise, yanlışsız öğretim yaklaşım adı verilmektedir.

58 Yanlışsız öğretim yöntemlerini uygulayacak öğretmende sahip olması gereken beceriler neler olmalıdır? Üç temel beceriye sahip olması gerekir. Öğretmen öğreteceği beceriyi öğrencinin halihazırdaki kapasitesini dikkate alarak belirlemeli ve sunmalıdır. Öğretmen gerekli durumlarda beceri analizi geliştirmeli ve bir kerede sadece küçük bir bölümün öğretimin amaçlamalıdır. Öğretmen öğrenmeyi kolaylaştırıcı ipucu, model olma gibi değişik öğretim stratejilerini uygulayabilmelidir.

59 Yanlışsız öğretim yöntemlerinin tercih edilme nedenleri Bu öğretim yöntemleri etkili öğretim yöntemleridir. Yanlışsız öğretim yöntemleri, uygulamalar sırasında öğrenciye ipucu sunulduğu için hemen tüm denemeleri doğru olarak yanıtlaması nedeniyle, öğretmen ve öğrenci arsında olumlu etkileşim gelişmesine yardımcı olur. Yanlışsız öğretim yöntemleri uygulanırken öğrencilerin olumsuz davranış sergileme olasılıklarının düşük olduğu görülmektedir.

60 Yanlışsız öğretim yöntemlerinde geçen temel kavramlar Yanlışsız öğretim yöntemlerinin her birinde kullanılan ve her biri için geçerli olan hedef uyaran, ipucu (kontrol edici olan ve olmayan ), deneme, denemeler arası süre, yanıt arlığı, uyaran kontrolü, silikleştirme vb. kavramlar vardır.

61 Hedef uyaran Soru yada ifade olarak sunulabilen hedef uyaran öğrenciye yanıt vermesi gerektiğini anımsatmak üzere kullanılır. Bir başka deyişle, hedef uyaran öğretmenin öğrenciye yönelttiği herhangi bir yönerge ya da soru olarak tanımlanmaktadır. Hedef uyaranda öğrenciye davranışı yerine getireceği anımsatılırken, nasıl yerine getirmesi gerektiğine ilişkin bir ipucu verilmez. Öğrencinin tepkide bulunmasını sağlamak üzere kullanılacak olan hedef uyaranın üç türü vardır. Beceri yönergesi Çevre düzenlemesi Doğal olarak oluşan olaylar

62 Beceri yönergesi Bireye yanıt vermesi ya da tepkide bulunması gerektiğini anımsatmak üzere kullanılan açıklama ya da sorulardır. Örn: Bana kırmızı kitabı göster. Pantolonu giy. Beceri yönergesinde öğrenciye yalnızca ne yapması gerektiği söylenir; kendisinde beklenen davranışı nasıl yapması gerektiği söylenmez.

63 Çevre düzenlemesi Öğretmenin doğrudan sözel açıklama ya da soru sorması yerine, hedef davranışa ilişkin çevresel düzenleme yaparak bireyin tepkide bulunmasını sağlamsıdır. Örn: sınıfın dağınık bırakılarak öğrencinin toplamasını beklemek. Ancak, öğrenci öğretmenin hazırladığı çevre düzenlemesini bir uyaran olarak algılamayabilir. Bu durumda öğretmen çevre düzenlemesi ile birlikte beceri yönergesini de sunabilir. Örn: Ayşe bak sınıf çok dağınık haydi şimdi sınıfı topla.

64 Doğal olarak oluşan olaylar Davranış ve beceriler olayların doğal olarak oluşum sıralarında öğretilmeye çalışılır. Örn: El yıkama becerisinin yemeklerden önce ve sonra yıkanması gibi. Yemek yeme eylemi çocuğa el yıkaması için doğal olarak oluşan bir uyaran olma özelliği gösterebilir.

65 Hedef uyaran kullanımına ilişkin son söz Herhangi bir öğrenci yukarıda sıralanan hedef uyaran türlerini anlamayabiliyor olabilir. Bu durumda öğretmen birkaç hedef uyaran türünü birlikte kullanarak öğrencinin kendisinden ne beklendiğini anlamsı sağlamlı ya da kolaylaştırmalıdır. Örn: beceri yönergesi ve doğal olarak oluşan olayların bir arada kullanımı gibi

66 İpucu Öğrenci tepkisinden önce öğretmen tarafından öğrencinin doğru tepkide bulunma olasılığını artırmak üzere sunulan yardım olaraktanımlanır. İki tür ipucu söz konusudur: Kontrol edici ipucu: öğrencin doğru tepki vermesini kesinleştiren ipucudur. Kontrol edici olmayan ipucu: öğrencinin doğru tepkide bulunma olasılığını arttıran, ancak kesinleştirmeyen ipucu olarak tanımlanır.

67 İpucu türleri Jestsel ipucu: yüz ifadelerini kullanma Sözel ipucu: şimdi dolaptan sütü al Resimli ipucu: öğrenciden beklenen davranışın sergilenişini gösteren resimler kullanma Model ipucu: davranış için model olma Kısmi fiziksel ipucu: öğrencinin kolundan tutarak yardım etmesi Tam fiziksel ipucu: öğrenciye birebir yardım ederek davranışı sergilemesini sağlama

68 Uygun ipucunun belirlenmesi için gerekli kurallar Öğrencinin vücudu üzerinde en az kontrol gerektiren ancak en etkili olan ipucu seçilmelidir. Gerekli durumlarda ipucu birleştirilerek birlikte kullanılmalıdır. Davranışta doğrudan ilgili ve en doğal ipucu türü seçilmelidir İpucu yalnızca öğrenci dikkatini yönelttiği durumlarda sunulmalıdır. İpucu öğrenciyi destekleyici biçimde ve öğretim atmosferi içinde sunulmalıdır. İpucu olabildiğince erken silikleştirilmelidir

69 Deneme Deneme, davranış öncesi uyaranları, öğrencinin davranışını ve davranış sonrası uyaranları kapsar. Örn: Aşağıdakilerden hangisi uçak? Bana göster. Beceri yönergesinin verilmesi Bak, bu uçak biçiminde ipucunun verilmesi ve öğrencinin yanıtı (olumlu ya da olumsuz) deneme sürecini oluşturur.

70 Denemeler arası süre Denemeler arası süre,- öğrenciye hedef uyaran ve ipucu sunularak yanıt aralığı süresince öğrencinin yanıt vermesi beklendikten sonra, yeni bir hedef uyaran sunmak üzere geçen süredir. Örneğin: nesne ismi tanıma becerisinin öğretiminde öğretmenin Bu nesnenin ismi nedir? beceri yönergesini ve kapı kontrol edici ipucu sunduktan sonra 5 saniye süreyle yanıt aralığını bekledikten sonra, öğrencinin yanıtına bağlı olarak, ikinci kez aynı ya da farklı uyaranı sununcaya değin geçen süredir. Denemeler arası süre olarak genellikle 4-5 sn. gibi bir süre benimsenir.

71 Yanıt aralığı Hedef uyaran ve ipucu sunulduktan sonra öğrencinin yanıt vermesini belirlemek üzere geçen süre olarak tanımlanmaktadır Örneğin: nesne ismi tanıma becerisinin öğretildiği bir çalışmada öğretmenin Bu nesnenin ismi nedir? beceri yönergesini ve kapı kontrol edici ipucu sunduktan sonra, öğretilen beceriye göre 4-5 saniye gibi bir süre ile öğrencinin yanıt vermesini beklemesidir.

72 Uyaran kontrolü öğrencinin kendisine belirli bir davranış öncesi uyaran sunulduğunda bu uyaran tahmin edilebilir ve güvenilir bir biçimde tepkide bulunmasıdır. Öğrencinin istendik tepkide bulunabilmesi için öncelikle ayırdetmeyi bilmesi gerekir. Uyaran kontrolü nasıl kurulur Uyaran kontrolünün kurulabilmesi için ortamda ayırdedici uyaran bulunması gereklidir Ayırdedici uyaranın varlığında öğrenci hedef uyarana doğru tepkide bulunduğunda pekiştirilir, doğru tepkide bulunmadığında ise pekiştirilmez. Dolayısıyla, uyaran kontrolü ayrımlı pekiştirme kullanılarak sağlanır.

73 Silikleştirme Üç Tür Silikleştirmeden Söz Edilmektedir. Pekiştireçlerde Silikleştirme İpucunda Silikleştirme ölçüt karşılanıncaya değin sürekli pekiştirme tarifesinin kullanımı ve ölçüt karşılandıktan sonra diğer pekiştirme tarifelerinin kullanılmasıdır. İpucunun öğretiminde gelişme kaydedildikçe ipucunun ya yavaş yavaş ya da birden ortadan kaldırılmasıdır. İpucu yavaş yavaş iki biçimde silikleştirilebilir. Zaman bağlamında: Örneğin: El yıkama davranışının öğretiminde önceleri öğrencinin sergilediği her doğru basamak pekiştirilirken, öğrenci el yıkama davranışında ölçüt karşıladıktan sonra, 5 basamağı doğru olarak yerine getirdiğinde 5. basamakta pekiştireç sunulmasıdır. Hedef uyarandan sonra ipucu gecikmeli olarak verilir. Örn: SBSÖ, ABSÖ Yoğunluk bağlamında: Ölçüt karşılandıkça ipucunun yoğunluğu azaltılır. Örn: fiziksel ipucundan, model ipucuna geçme gibi. Böylece bireyin doğal uyarana doğru tepkide bulunması sağlanır.

74 Yanlışsız Öğretim Yöntemleri Yanlışsız öğretim yöntemleri genel olarak iki grupta toplanır: Tepki ipuçlarının sunulduğu yöntemler Uyaran uyarlamalarının gerçekleştirildiği yöntemler

75 Tepki ipuçları Sabit bekleme süreli öğretim Eş zamanlı ipucuyla öğretim Artan bekleme süreli öğretim Davranış öncesi ipucu ve silikleştirmeyle öğretim İpucunun giderek azaltılmasıyla öğretim Davranış öncesi ipucu ve sınamayla öğretim İpucunun giderek arttırılmasıyla öğretim Aşamalı yardımla öğretim

76 Tepki ipuçlarının sunulduğu yöntemlerde amaç nedir? Tepki ipuçlarının sunulduğu yöntemlerde amaç uyaran kontrolü transferini sağlamaktır. Diğer bir deyişle ipucunun varlığında gerçekleşen davranışın zamanla ipucu sunulmaksızın hedef uyaranın varlığında da sergilenmesidir. Kontrolün ipucundan hedef uyarana geçmesidir.

77 Kaynakça Tekin, E., ve Kırcaali-İftar, G. (2001). Özel Eğitimde Yanlışsız Öğretim Yöntemleri Ankara: Nobel Basın Yayın Dağıtım.