Amerikan Savunma Sanayisi ve Çatýþmalarýn Geleceði

Transkript

1 Amerikan Savunma Sanayisi ve Çatýþmalarýn Geleceði Dr. Burak Çýnar (*) Amerikan savunma sanayi, dünyada en ileri teknolojiye sahip olan Amerikan Ordusu'nun silah ihtiyacýnýn büyük çoðunluðunu karþýlamaktadýr. Ayný zamanda dünya silah piyasasýnýn çoðunu da beslemektedir. Bu sayede A- merikan ekonomisine hem yurtiçi piyasadaki sirkülâsyona, hem de ihracata baðlý önemli bir girdi saðlamaktadýr. Amerikan ulusal çýkarlarýna ve stratejik hedeflerine yönelik realist dýþ politika anlayýþýnda ordunun kullanýmýna sýklýkla baþvurulmasý da bu sektörü önemli oranda beslemektedir. Dolayýsýyla, Amerikan savunma sanayi ABD açýsýndan stratejik bir öneme sahiptir. Buna baðlý olarak savunma bütçesine ciddi bir pay ayýran Amerikan Hükümeti ordunun ihtiyacýný karþýlamak ve ihracatý artýrmak için savunma sanayisini beslemek zorundadýr. Bunun için de yeni araþtýrmalara kaynak yaratmak zorundadýr. Bu yazýda Amerikan silah teknolojisindeki son geliþmeler ve dünya silah piyasasýnda ABD'nin yeri birlikte incelenecek ve bu doðrultuda A- merikan gücünün gelecekte nasýl olacaðý ile bunun dünyayý nasýl etkileyeceði konusunda varsayýmlarda bulunulacaktýr. Amerikan Savunma Sanayisi'nin Geliþimi 19. yüzyýlda geliþmeye baþlayan Amerikan Silah Sanayisi, Ýç Savaþ ile birlikte yoðun bir üretim ihtiyacýyla tanýþmýþtý. Birinci Dünya Savaþý'nda A- merikan Ordusu'nun donanýmý aðýrlýkla Avrupa ülkelerinde saðlanmýþtý. Dolayýsýyla savaþýn ardýndan NDIA'nýn (Ulusal Savunma Sanayi Ortaklýðý) kurulmasý, Amerikan savunma sektöründe sanayi, bürokrasi, Ordu, siyaset ve örgütler arasýnda koordinasyon saðlayarak ileriye yönelik önemli bir adým 1 olmuþtur. * 21.Yüzyýl Türkiye Enstitüsü ABD Araþtýrmalarý Bölümü Baþkaný. 1 [17]

2 Dr. Burak Çýnar Ýki Savaþ Arasý Dönem'de Amerikan Ordusu'nun donanýmýnýn yaklaþmakta olan Ýkinci Dünya Savaþý'na göre oldukça zayýf kalmasý, hem Birinci Dünya Savaþý sonrasýnda ABD'nin dünya siyasetinde bir güç olarak bulunmamasýndan, bu dönemdeki ekonomik kötü gidiþattan ve askeri liderlerin çoðunun piyade odaklý savaþ tarzýna baðlý klasik askeri düþünceye baðlýlýðýndan kaynaklanmýþtýr. Ancak arasýndaki Alman zaferlerinin ardýnda yatan teknolojik savaþ odaklý yeni sistem, Amerikan Ordusu'nun teknolojik savaþa hýzlý bir geçiþ yapmasýný saðlamýþtýr. 1941'de savaþa girmesiyle birlikte aðýr sanayisini önemli oranda silah üretimine yönlendiren ABD, kýsa zamanda kitlesel silah üretim yeteneðine sahip olarak savaþtan süper güç o- larak çýkmýþtýr. Amerikan silah sanayisi savaþ boyunca kitlesel silah üretimi sayesinde tank, parça top, havan, adet makineli tüfek, kamyon, uçak, 847 parça savaþ gemisi, toplam tonluk nakliye gemisi ve 203 denizaltý üretmiþtir. Bu sayede A- merikan Gayrisafi Yurtiçi Hâsýlasý da 1938'den 1945'e kadar % 80 oranýnda 2 artmýþtýr. Ayrýca lojistik destek için gerekli donanýmý da saðlamýþtýr. Savaþýn sonunda ilk jet uçaðýný üretmiþ ama bunu Almanlar gibi hizmete sokmayý baþaramamýþtýr. Ancak bununla birlikte Atom Bombasý'nýn üretiminde Almanlarýn önüne geçerek bu silahý ilk kullanan olmasý, Amerikan Savunma Sanayisi'nin Ar-Gesinin en büyük baþarýlarýdýr. Bu olaðanüstü üretim ve Ar- Ge kapasitesi artýþý ABD'yi süper güç yapan önemli bir etmen olurken, bugünün Amerikan gücünün de altyapýsýný hazýrlamýþtýr ile 1990 arasýna damgasýný vuran Soðuk Savaþ, Amerikan Savunma Sanayisi'nin daha hýzlý geliþmesini saðlamýþtýr. Ýleri Alman teknolojisine sahip olan ve Kore ile Vietnam savaþlarý sayesinde sürekli artan çok miktarda kaliteli silah ihtiyacý, Amerikan Savunma Sanayisi'ni beslemiþtir. Bu sayede Amerikan Ordusu dünyanýn en kaliteli donanýmýna sahip olurken, ABD dünya silah ticaretinde önemli bir pay elde ederek birinci sýraya yerleþmiþtir. ABD bu dönemden itibaren dünya silah pazarýnda öncü konumundadýr. Soðuk Savaþ'ýn ardýndan ilk baþlarda kan kaybý yaþayan silah sanayisi, 'deki Körfez Savaþý'nýn Amerikan Ordusu'nun silah üstünlüðünü gözler önüne sermesiyle 1990'larýn ortalarýndan itibaren canlanmaya baþlamýþtýr. Bu arada artmakta olan asimetrik savaþa baðlý olarak Amerikan Savunma Sanayisi de yeniden yapýlanmýþtýr. 11 Eylül 2001'deki terör saldýrýlarý sonrasýnda konvansiyonel savaþa uygun olan birçok silah projesinden 2 [18] 21. YÜZYIL A ralýk 2009

3 Amerikan Savunma Sanayisi ve Çatýþmalarýn Geleceði vazgeçilmiþ, bazý silahlarýn üretimiyse kýsýtlanmýþ ya da durdurulmuþtur. Bundan itibaren konvansiyonel savaþýn yanýnda terör ve gerilla odaklý gayri nizami harbe yönelik projelere daha çok yer verilmeye baþlanmýþtýr. Özellikle 2003'te baþlayan Irak Savaþý þehir gerillasýna karþý, 2001'de baþlayan Afganistan Savaþý da daðda üslenen gerillalara karþý yeni projelerin geliþtirilmesini ve yürürlükteki bazý projelerin hýzlandýrýlmasýný gerektirmiþtir. Bu sayede Amerikan Savunma Sanayisi'nde 2001'den bu yana bir canlanma yaþanmaktadýr. Hükümetin savunmaya ayýrdýðý bütçe de buna paralel olarak týrmanýþa geçmiþtir. Amerikan Savunma Bütçesi ABD'nin Konsolide Savunma Bütçesi 2001'de 297 milyar dolarken, 11 Eylül saldýrýlarý sonrasý hýz kazanmýþ ve 2002'de 328 milyar dolara yükselmiþti. Irak ve Afganistan savaþlarýnýn etkisiyle týrmanýþa geçen bütçe 2005'te 400 milyar dolarý bulmuþtu. 2009'da 513 milyar dolar olan bütçenin 2010'da 534 milyar dolar olmasý beklenmektedir. Ayrýca savaþ harcamalarý için gelen 21. YÜZYIL Aralýk 2009 [19]

4 Dr. Burak Çýnar ek talepler de karþýlanmýþtýr. Bunun için 2001'de 13 milyar dolar ek destek saðlanýrken, 2004'te 91, 2008'de 187 milyar dolara yükselmiþtir. Böylece sa- 3 vaþa ve savunmaya ayrýlan toplam pay 700 milyar dolara yaklaþmýþtýr. Bütçe içinde araþtýrma-geliþtirme (ar-ge) programlarýna yýllýk 80 milyar dolar ayrýlmaktadýr. Bu programlarda 2008'den 2009'a geçiþte iki milyar dolarlýk artýþ görülürken, 2010 yýlýnda ayný miktarda bir azalma beklenmesi dikkat çekicidir. Alt programlara bakýldýðýnda sadece harekât sistemlerinin 4 geliþtirilmesinde artýþ görülmektedir. Dolayýsýyla ekonomik krizin savunma bütçesi üzerinde de etkili olduðu görülmektedir. Kongre Araþtýrma Servisi'nin tahminine göre, Kongre Savunma Bakanlýðý için 2001 ile 2009 arasýnda Irak ve Afganistan savaþlarý için 864 milyar dolarlýk savaþa baðlý desteði onaylamýþtýr. Bunun 657 milyar dolarý Irak Savaþý'na harcanýrken, 173 milyar dolarý ise Afganistan Savaþý'na yönlendi- 5 rilmiþtir. 2028'e kadar savunma bütçesi dýþý toplam % 38'inin yurtdýþý hare- 6 kât bölgelerine harcanacak olmasý öngörülmektedir. Projeler Ve Tedarik Programlarý 1980'lerden beri devam eden ve büyük masraflar edilen birçok proje 2001 yýlýnda iptal edilmiþtir. Hayalet teknolojisine sahip olan, uzun menzilli RAH-66 Comanche saldýrý/keþif helikopteri projesi iptal edilmiþti. Yine hayalet teknolojisine sahip ve her birinin üretim masrafý birim B-2 Spirit stratejik bombardýman uçaklarýnýn üretimi, Sovyetler Birliði'nin daðýlmasýndan sonra bu tip uçaklara olan ihtiyacýn azalmasý nedeniyle kesilerek 21 ile sýnýrlandýrýlmýþtý. Hatta nükleer yetenekli füze atmak için geliþtirilmiþ bu uçaklar, yeni savaþ tarzýna uygun olabilmesi için iki kez modernize edilerek bomba taþýma kapasiteleri geliþtirilmiþtir. 3 Fiscal Year 2010 Budget Request, Office of the Under Secretary of Defense, May 2009, 4 RDT-E Programs (R-1), Office of the Under Secretary of Defense, May 2009, ABD'nin ar-ge için ayýrdýðý pay, bütün ülkelerin konsolide savunma bütçelerinden fazladýr. 5 Travis Sharp, Iraq and Afghanistan War Funding, February 26, 2009, r_funding 6 Congressional Budget Office, Long-Term Implications of the Department of Defense's Fiscal Year 2010 Budget Submission, defense-aerospace.com, Oct. 14, 2009, [20] 21. YÜZYIL A ralýk 2009

5 Amerikan Savunma Sanayisi ve Çatýþmalarýn Geleceði 2008'den beri iyice etkin olan küresel ekonomik krizin Amerikan ekonomisine getirdiði yükten payýný alan projeler de bulunmaktadýr. Bunlardan 7 birim maliyeti 143 milyon dolar olan F-22 Raptor uçaklarýnýn üretim sayýsý ihtiyacý 240 olarak tespit edilmiþken, bunun Amerikan Hükümeti tarafýndan 187 ile sýnýrlanmasý önemli bir örnektir. Toplam 65 milyar dolarlýk F-22 projesinin bitmesiyle birlikte 44 eyalete yayýlmýþ olan üretim firma ve tesisleri- 8 nin sýkýntý yaþamasý söz konusudur. Yine de F-22 yerine yakýn destek kapasitesi daha yüksek olan F-35 Lightning çok maksatlý bombardýman uça- 9 ðýna öncelik verilmiþtir. 2009'dan 2010'a geçiþte bazý silahlarýn tedarikine aktarýlan kaynaklardaki artýþlar dikkat çekmektedir. ABD'nin 2010'da öncelik verdiði konularda, helikopter kabiliyetinin artýrýlmasý, özel harekâtlara destek veren silahlý heli- 10 kopter ve uçaklarýnýn tedarikinin yeniden finanse edilmeleri yönündedir milyar dolarý bulan projelerde Afganistan'daki savaþýn etkisi açýkça görülmektedir. Bunlardan Mayýna Dirençli Pusu Korumalý Araçlar, A-10 Thunderbolt taarruz uçaklarý, C-5 Galaxy stratejik nakliye uçaklarý, KC-X yeni tanker uçaklarý, F-15 Strike Eagle av/bombardýman uçaklarý, UH-60 Blackhawk genel maksat helikopterleri, hafif genel maksat helikopterleri, AH-64 Apache Longbow ile AH-1 Super Cobra taarruz helikopterlerinin tedariði için ayrýlan paylar artýrýlmýþtýr. Bunlara göz atýldýðýnda hava yoluyla stratejik taþýma ile uzun menzilli destek saðlama yeteneklerinin, yakýn destek gücünün ve kara araçlarýnýn korumalarýnýn artýrýlmasý konularýnýn ön plana çýktýðýný görüyoruz. Ayrýca tedarikte arka sýralara düþen bazý araçlarýn da savaþ bölgelerinden(aðýrlýkla Afganistan'dan) gelen taleplerde ayrýca yer aldýk- 12 larý bilinmektedir. Bununla birlikte avcý uçaklarý, Hummer, Stryker ve M-1 Abrams modernizasyonuna ayrýlan kaynaklar oldukça sýnýrlandýrýlmýþtýr. Konvansiyonel savaþýn vazgeçilmez hava araçlarý olan avcý uçaklarýnýn asimetrik savaþta Matthew D. LaPante, Defense cuts won't kill F-22 program in Utah, The Salt Lake Tribune, , 9 RDT-E Programs (R-1), Office of the Under Secretary of Defense, May 2009, 10 Çok sayýda silah ve mühimmat yüklenebilen hava araçlarý 11 Program Acquisition Costs by Weapon Systems, Office of the Under Secretary of Defense, May 2009, 12 A.g.e. 21. YÜZYIL A ralýk 2009 [21]

6 ki yer destek görevlerindeki yeteneklerinin oldukça sýnýrlý olmasý, Irak ve Afganistan'daki Hummer kayýplarýnýn oldukça yüksek olmasý, M-1 Abrams ana muharebe tankýnýn gerilla savaþýna fazla uygun olmamasý ve geliþtirilirken kendisinden çok þey umulan yeni tarz zýrhlý muharebe aracý Stryker'ýn çarpýþmalarda bekleneni verememesi, bu sýnýrlamalarýn asýl nedeni olarak gösterilebilir. Sonuç Dr. Burak Çýnar Amerikan Ordusu'nun dýþ politika hedeflerinde etkin rol oynayabilmesi için Amerikan Savunma Sanayisi'nin öncelikle Ordu ihtiyaçlarýna sürekli cevap verebilmesi gerekmektedir. Dolayýsýyla savunma sektöründe araþtýrma faaliyetlerinin devamý son derece önemlidir. Üretim konusunda Amerikan sanayisinde zaten bir sýkýntý gözükmemektedir. Ancak ihracatýn da bu sektörde önemli bir yer tutmaktadýr. Diðer ülkelere olan silah satýþlarýnýn devamý için pazarlar gereklidir. Bu pazarlarýn daralmasýnýn Amerikan ekonomisinde ciddi sýkýntýlara yol açmasý kaçýnýlmazdýr. Hatta pazar hacminin büyüklüðüne bakarsak, ciddi bir daralmanýn çöküntüye bile neden olabileceðini söyleyebiliriz. Son on yýl içinde savunma bütçesinde iki katýna yaklaþan önemli artýþýn bu hacmi geniþletmiþ olmasý, ani bir daralmanýn önce Amerikan ekonomisinde ciddi bir yara açmasýný, buna baðlý olarak da küresel bir ekonomik huzursuzluk yaratacaðýný düþünebiliriz. Her þeyden önce, Amerikan askeri kültürünün etkisinde geliþen teknoloji odaklý savaþ tarzý gelecekte de Amerikan Ordusu'nda hüküm sürecektir. Dolayýsýyla savunma programlarýnda zaman zaman deðiþikliðe gidilse bile, savunma sanayi uzun vadede beslenmeye devam edecektir. Bununla birlikte, Amerikan Savunma Sanayisi arasýndaki araþtýrma ve üretim faaliyetlerini asimetrik savaþa doðru kaydýrmaktadýr. Savunma Bakaný Robert Gates bunun sinyallerini verirken, konvansiyonel savaþ için üretilen 13 silahlardan vazgeçilmediðini de belirtmiþti. Yine de 2009'dan itibaren en ö- nemli etkenin Afganistan'daki mücadele olacaðý ortadadýr. Afganistan Savaþý'nýn külfeti de gitgide yükselmektedir. Bununla birlikte Baþkan Obama'nýn bütün kozlarýný Afganistan için oynamýþ olmasý, savunma çevrelerindeki bazý kýsýntýlara raðmen gerektiðinde Afganistan'a yönelik ek aktarýmlara gidebileceðini göstermektedir. Dolayýsýyla Afganistan'a yönelik yeni stratejinin açýklanmasýndan sonra, buraya daha fazla ek kaynaðýn saðlanmasý bek- 13 Robert M. Gates, A Balanced Strategy: Reprogramming the Pentagon For a New Age, Quadrennial Defense Review 2010, [22] 21. YÜZYIL A ralýk 2009

7 Amerikan Savunma Sanayisi ve Çatýþmalarýn Geleceði lenmektedir. Hatta bu kaynaðýn önceki yýllardaki yýllýk Irak ve Afganistan'a saðlanan toplam miktarý aþabileceðini de tahmin edebiliriz. Bu durum kendi evinde bir yandan ekonomiyi düzeltmeye, bir yandan da saðlýk reformu yapmaya çalýþan Obama'yý zorlayacaktýr. Ancak Afganistan Savaþý þu anda ABD'nin öncelikli konusu olduðundan, Obama'nýn savaþý kazanabilmek için daha fazla harcama yapmasý dýþýnda kuvvetli bir seçeneði yoktur. Bu yüzden Afganistan'daki savaþ tarzýna göre acil bir üretim ve geliþtirme programýna gidileceðini söyleyebiliriz. Bu durumda Amerikan Savunma Sanayisi'nin önümüzdeki yýllarda kan kaybetmek bir tarafa dursun, canlanacaðýný bile söyleyebiliriz. Amerikan Savunma Sanayisi, ordunun gerilla ve terörle mücadelesi için destek kuvvetlerin ihtiyaçlarýný yanýsýra otomatik hedeflemesiyle atýþ doðruluk oranlarý yüksek akýllý silahlar ve bunlar için geliþtirilen akýllý mühimmatlarýn kullanýmý için doðan ihtiyaçlar doðrultusunda, ek üretim ve araþtýrmalarýn da dâhil olacaðý birçok yeni projenin ortaya çýkmasý beklenmelidir. Silah konularýndaki araþtýrmalar çok kýsa zamanda yapýlarak üretime geçirilebilecek gibi deðildir. Bir ana muharebe tankýnýn ilk olarak servise girmesi on yýlý bulmaktadýr. Ancak gerilla ve terörle mücadele kapsamýnda elde edilen elektronik istihbaratý daha hýzlý çözümleyen mevcut bilgi teknolojileri ile uydu teknolojilerinin daha da geliþtirilmesi bu açýdan ön plâna çýkmaktadýr. Amerikan uydu teknolojisi nokta hedeflere odaklanma konusunda her ne kadar olaðanüstü yeteneðe sahip olsa bile, on binlerce savaþçýyý tek tek ya da 21. YÜZYIL Aralýk 2009 [23]

8 gruplar halinde tespit ederek ordunun imha gücünü faaliyete geçirmesi sýnýrlýdýr. Coðrafi þartlar meteorolojik faaliyetler bu yeteneði zaman zaman sýnýrlamaktadýr. Uydu ve bilgi teknolojilerinin geliþmiþliðine raðmen Afganistan'da Taliban'ýn etkili olmasý, askerî teknolojinin hâlâ sýnýrlarýnýn olduðunu göstermektedir. Buna raðmen teknoloji baðýmlýsý Amerikan Ordusu'nun ihtiyacýný karþýlayabilmek için, yine Amerikan Savunma Sanayisi'ndeki geliþmelere baþvurulacaktýr. Çünkü Amerikan savaþ tarzý kýsa vadede bu duruma bir alternatif sunamamaktadýr. Araþtýrma ve üretim asimetrik savaþa yönlendirildikçe, Amerikan konvansiyonel savaþ gücünün azalmasý da kaçýnýlmazdýr. Dr. Burak Çýnar Asimetrik savaþa odaklanmýþ bir savunma sanayi üretiminde ana sistemlerden alt ya da yan sistemlere doðru kayma gerçekleþeceðinden, büyük üreticileri isyan ettirebilecek ölçüde düþüþlerin yaþanmasý beklenebilir. Bununla birlikte orta ölçekli üreticilerin karlarýndaki artýþ fazla olduðu takdirde Amerikan ekonomisinde bir canlanmanýn yaþanma ihtimali vardýr. Çünkü alt ya da yan sistemleri üreten firmalar büyük savunma sanayi firmalarýna göre genellikle sivil sektörde daha fazla çalýþmaktadýrlar. Aslýnda savunma sektöründen sivil sektöre böyle bir kayma olmasý, demokrat bir baþkan için ideal bir tutum sayýlabilir. Ancak böyle bir durumun Obama'nýn siyasî kariyerinin kýsa sürmesine neden olmasý beklenmelidir. Çünkü büyük silah üreticileri daha çok Cumhuriyetçilerle iþbirliði içinde olup, Demokratlar aleyhine yüklü miktarda sponsorluklar yapabilirler. Ayrýca Pentagon ile iliþkileri oldukça sýký olan bu firmalar, Gates'in görevden alýnmasý gibi radikal talepleri gündeme getirerek Obama üzerinde yoðun bir baský kampanyasýna girebilirler. Bu arada Irak Savaþý'na harcamalar hýzla azalýrken, Afganistan'da artmasý doðaldýr. Ancak bu pay Afganistan'a göre ciddi bir rakam olup, baþka savaþ bölgelerinin olabileceði düþüncesini akla getirmektedir. 2028'e kadar yapýlan deðerlendirmelerde harekât bölgelerine yapýlacak harcamalarýn yüksek olmasýnýn beklenmesi, Ýran ve Suriye gibi ülkeler ile savaþa girme olasýlýðýný göz önüne getirmektedir. Bu durumda hem konvansiyonel, hem de asimetrik savaþa yönelik üretim politikasýnýn sürdürülmesi beklenebilir. Araþtýrma ve üretim asimetrik savaþa yönlendirildikçe, Amerikan konvansiyonel savaþ gücünün azalmasý da kaçýnýlmazdýr. Bu durum 2008'den beri uluslararasý siyasette daha çok söz sahibi olmaya baþlayan ve artýk süper güç adaylýðýný da pek saklamayan Rusya için bir fýrsattýr. ABD'nin kanayan yarasý olan savaþlar sayesinde, savunma sanayisinde Rusya ile arasýndaki far- [24] 21. YÜZYIL A ralýk 2009

9 Amerikan Savunma Sanayisi ve Çatýþmalarýn Geleceði kýn yavaþ yavaþ kapanmasýna neden olmaktadýr. Bu alanda iki ülke arasýndaki fark henüz fazla gözükse de, enerjiyi silah olarak kullanarak ekonomik iyileþmesine hýz kazandýrmayý öðrenmiþ olan Rusya, savunma sanayisine gitgide daha iyi yatýrým yapabilmektedir. Ayrýca Çin ile yaptýðý stratejik iþbirliði de önemlidir. Dolayýsýyla Afganistan'a baðlý bu üretim kaymasý ABD ile Rusya arasýndaki savunma alanýndaki farkýn kapanmasý 2010'larda hýz kazanabilir. Bunlarýn yanýnda Çin de askeri teknolojisini modernize ederek kaliteli ve kitlesel silah üretimini kendi ihtiyaç seviyesine çekebilmek için uzun zamandýr çalýþmaktadýr. Çin'in dýþa baðlý ekonomik kalkýnmasý ve Çin mallarýna uygulanacak yaptýrýmlar, Çin ile ABD arasýndaki askeri teknoloji farkýnýn kapanmasýný önleyebilir. Bununla birlikte ar-ge yapýsýný kuvvetlendirmiþ ve bunu da uzaya insan yollayarak kanýtlamýþ olan Çin'in Savunma Sanayisi'nin istikrarlý ama hýzlý olmayan bir þekilde büyüyeceðini düþünebiliriz. Burada muallâkta olan soru, Çin'in Amerikan silah pazarlarýný delebilecek güce kavuþup kavuþmayacaðýdýr. Dolayýsýyla ABD ile gelecekte silahlanma yarýþýna girebilecek tek ülke olarak Rusya'yý görmekte fayda vardýr. 2008'deki ekonomik krizin olumsuz etkilediði silah pazarlarý, ABD'nin baþýný çekebileceði yeni bir savaþ ile canlandýrýlabilir. Afganistan ve çevresinde böyle bir canlanma görülmemiþtir. Körfez Savaþý ile gelen Ortadoðu'daki canlanmanýn benzeri, Irak Savaþý sonrasýnda ortaya çýkmamýþtýr. Zaten ABD de iki cephede birden savaþabilecek durumda deðildir. Yine de çýkmasý muhtemel yeni bir savaþýn etrafýnda belli bir ülke kalabalýðýnýn bulunduðu ve bu ülkelerin Ortadoðu'da güçlenmeyi baþardýðý takdirde, Irak'ýn Amerikan güdümüyle Ýran ya da Suriye üzerine saldýrmasý gibi bir senaryo ortaya atýlabilir. de stratejik kaynaklara sahip olduðu bölgelere bakmak gerekmektedir. Bu durumda gözler Avrupa ve Ortadoðu'ya dönecektir. Avrupa'daki savaþ ihtimali çok düþüktür. Ancak Ortadoðu'da güçlenmeyi baþardýðý takdirde, Irak'ýn Amerikan güdümüyle Ýran ya da Suriye üzerine saldýrmasý gibi bir senaryo ortaya atýlabilir. Bu durumda Irak, Türkiye, Suudi Arabistan, Ýsrail ve Kuveyt'in yeni silah alýmlarýna gitmesi ve bunlarý önemli ölçüde ABD'- den saðlamasý da kaçýnýlmaz olur. Yine de, kýsa vadede böyle bir geliþmenin yaþanmasý pek mümkün gözükmemektedir. 21. YÜZYIL A ralýk 2009 [25]

10 Kaynaklar Dr. Burak Çýnar Matthew D. LaPante, Defense cuts won't kill F-22 program in Utah, The Salt Lake Tribune, , Office of the Under Secretary of Defense, Fiscal Year 2010 Budget Request, May 2009, Office of the Under Secretary of Defense, Program Acquisition Costs by Weapon Systems, May 2009, Office of the Under Secretary of Defense, RDT-E Programs (R-1), May 2009, ABD'nin ar-ge için ayýrdýðý pay diðer ülkelerin savunma bütçelerinden fazladýr. Robert M. Gates, A Balanced Strategy: Reprogramming the Pentagon For a New Age, Quadrennial Defense Review 2010, Travis Sharp, Iraq and Afghanistan War Funding, February 26, 2009, r_funding [26] 21. YÜZYIL A ralýk 2009