TÜRKİYE NİN ENERJİ SORUNLARI VE ÇÖZÜM ARAYIŞLARI. Prof. Dr. M. Ali Bilginoğlu ERÜ.İ.İ.B.F.

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TÜRKİYE NİN ENERJİ SORUNLARI VE ÇÖZÜM ARAYIŞLARI. Prof. Dr. M. Ali Bilginoğlu ERÜ.İ.İ.B.F."

Transkript

1 TÜRKİYE NİN ENERJİ SORUNLARI VE ÇÖZÜM ARAYIŞLARI Prof. Dr. M. Ali Bilginoğlu ERÜ.İ.İ.B.F. 1

2 1-GİRİŞ Enerji sorunu, ülkelerin karşı karşıya kaldıkları; fiyat istikrarsızlığı, ödemeler bilançosu dengesizliği, işsizlik, dengesiz gelir dağılımı gibi temel ekonomik sorunlar arasında 1970 ler sonrasında ön plana çıkan ve diğer sorunlarla doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkilendirilen bir sorundur. Enerji, geçmişte olduğu gibi günümüzde de dünya siyasetini yönlendiren stratejik bir meta olarak dünyanın ekonomik, sosyal ve coğrafi düzeninin gelecekteki en etkin belirleyicisidir. Sanayi Devrimi ile açılan dönemi, enerji çağı olarak gören ve sanayileşmiş ülkelerin bugünkü gelişme düzeylerini Yüksek Enerji Uygarlığı olarak tanımlayanlar olduğu gibi, küresel sermayenin teknoloji ve enerji alanında üstünlük mücadelesinin geçtiği dönem olarak tanımlayanlar da bulunmaktadır. Enerjinin fiyatının ve temin edilebilirliğinin; ulusal ve uluslar arası piyasalarda rekabeti doğrudan etkilemesi, ülkelerin üretim yapılarını biçimlendirme gücü, bütçe dengelerini etkileme gücü ve cari açıkların temel belirleyicilerinden bir olması,enerji konusunu dünyanın önemli gündem maddelerinden biri haline getirmektedir. Çalışmamızın amacı,enerji sorununun bileşenlerini ve soruna çözüm arayışlarını ana çizgileri ile,2000 Yılı sonrası dönemde Türkiye bağlamında ele almaktır. 2-ENERJİ EKONOMİSİ VE ENERJİ POLİTİKASI 2.1.ENERJİ EKONOMİSİ Enerji ekonomisinin, enerji sorunlarının sebep-sonuç ilişkisi içinde bilimsel analizine dönük çabaları içerdiği söylenebilir. Enerji ekonomisinin amacı, ulusal düzeyde enerji kaynakları ile tüketim arasında ulusal ekonomiye uygun bir dengenin kurulmasıdır. Gelişiminin 1970 ler sonrasında hızlandığını söyleyebileceğimiz bu bilim dalı, enerji alanı ile ilgili kuramsal çerçevenin geliştirilmesini,enerji dengesinin ortaya konulmasını,eğer varsa dengesizliğin kaynaklarının ve etkilerinin ortaya konulmasını hedef alıyor.dünya enerji piyasasındaki aktörleri tanıtıp, stratejilerini analiz ederek sonuçlar çıkarmaya çalışıyor. Enerjinin ekonomik boyutu yanında teknolojik boyutunun da bulunması, ekonomi bilimi ile enerji teknolojisi arasındaki ilişkinin de ele alınmasını gerektiriyor. Enerjinin ve Enerji Ekonomisinin Tanımı: Enerji, bir cisim ya da sistemin iş yapabilme yeteneği olarak tanımlanabilir. Bir başka tanıma göre enerji,kullanılmadan önce,çevreden alınan,değiştirilen,kullanılan ve sonra tamamı atık ve ısı olarak çevreye bırakılan fiziksel bir değerdir. *Enerji ekonomisi, teknolojik ve bilimsel gelişmelerin, jeopolitik kuvvetlerin, büyüme stratejilerinin ve giderek artan çevresel görüşlerin buluştuğu alandır. 2

3 * Enerji ekonomisi, enerji kaynaklarının varlığını ve bu kaynakların ekonomik faaliyetlerle ilişkisini ele alan bilim dalıdır. Enerji,ısı enerjisi,ışık enerjisi,mekanik enerji,elektrik enerjisi,kimyasal enerji ve nükleer enerji şekillerinde karşımıza çıkmaktadır. Enerji Kaynaklarının Sınıflandırılması: Enerji kaynakları farklı sınıflamalara tabi tutulabilmektedir.birinci sınıflamaya göre;bir enerji kaynağı doğada bulunduğu şekilde kullanılabiliyorsa birincil enerji kaynağı,birincil enerji kaynaklarının belli işlemlerden geçirilerek değiştirilmesiyle elde ediliyorsa ikincil enerji kaynağı olarak(elektrik enerjisi) adlandırılmaktadır.ikinci sınıflamaya göre,enerji kaynakları,ticari olan (kullanımı ekonomik olan)ve ticari olmayan (kullanımı ekonomik olmayan) enerji kaynakları olarak ikiye ayrılmaktadır.üçüncü sınıflamada, enerji kaynakları, yenilenemeyen enerji kaynakları(fosil yakıtlar), yenilenebilir ve yeni enerji kaynakları olarak gruplandırılmaktadır. Kömür,petrol, doğal gaz,fosil yakıtlara,hidrolik enerji ve nükleer enerji yenilenebilir enerji kaynaklarına, jeotermal enerji, hidrojen enerjisi, güneş enerjisi, dalga enerjisi, biyoyakıt enerjisi ve rüzgar enerjisi yeni enerji kaynaklarına örnek olarak gösterilebilir. Enerjinin fiziksel,teknolojik,ekonomik,politik ve çevresel boyutları bulunmaktadır. Enerjinin Özellikleri: *Stratejik bir üretim girdisi, *Ekonomi politikası aracı, *Uluslar arası politika aracıdır. Enerji Sorunun Tanımı ve Özellikleri: Enerji alanında arzu edilen gelişmeler ile gerçekleşen gelişmeler arasında sapma ortaya çıkışı, basit anlamda enerji sorunu olarak tanımlanabilir. Enerji ekonomisinin sebep-sonuç ilişkisi içinde açıklamaya çalıştığı enerji sorunlarının temel özellikleri aşağıda sıralanmaktadır: -Çok boyutludur (Çevrenin korunması, bağımlılık, güvenlik, küresel ısınma, sosyal refah, ödemeler dengesi,gelir dağılım ve sürdürülebilir büyüme)) -İçsel ve dışsal faktörlerin etkilediği bir sorundur -Temel iktisadi sorunları doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyen bir sorundur -Kısa ve uzun dönemi kapsayan bir sorundur 3

4 -Hem arz hem de talep yönünden ele alınması gereken kapsamı geniş bir sorundur. 2.2.ENERJİ POLİTİKASI Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, enerji alanında arzu edilen ve gerçekleşen gelişmeler arasındaki sapmaların düzeyi sorunun önemini belirlemekte, sorun ağırlaştıkça çözüme dönük enerji politikası arayışlarına hız verilmektedir. Enerji politikası,genel ekonomi politikasının alt dallarından biridir.enerji ile ilgili kararlar,genel ekonomi politikası amaçlarına ulaşılması açısından da önemli olmaktadır.günümüzde ülkelerin enerji politikaları çok boyutlu ve karmaşık bir hale gelmiştir. Geniş kapsamlı bir enerji politikasının üç temel boyutu; ekonomi,teknoloji ve kurumsal yapıdır.etkin bir enerji politikası uygulaması,değişikliklere uyum kapasitesi yüksek,iyi işleyen bir kurumsal yapıya ihtiyaç göstermektedir.kurumsal yapıyı teknolojiye bağlayan unsur,ekonomi ve fiyatlandırmadır.bir ülkede sürdürülebilir kalkınmanın gerçekleştirilmesinde sahip olunan enerji kaynakları donanımı ve teknoloji düzeyi kadar,enerji kaynaklarının nasıl fiyatlandırıldığı da önemlidir.enerji fiyatlandırması,ekonomide enerji tüketim kalıbını ve kaynak tahsis etkinliğini etkilemektedir.enerji politikası kararlarının teknolojik temeli,termodinamik kanunlarının yansıdığı teknoloji tarafından biçimlendirilir. Sürdürülebilir kalkınmanın önemli bir unsuru olan enerji ile ilgili sürdürülebilir enerji yaklaşımında, gereksinim duyulan enerjinin,en düşük ekonomik,çevresel ve sosyal maliyetle ve sürekli olarak teminine olanak sağlayan politikalar oluşturulması hedeflenmektedir. Devletin enerji politikası geliştirerek enerji sektörüne müdahalede bulunma gerekçeleri; piyasayı düzenleyerek ucuz,yeterli ve güvenli enerji sağlamak,enerji bağımlılığını azaltmak çıkar grupları arasında uzlaşma sağlamaktır. Enerji politikası amaçlarına ulaşmada kullanılabilen enerji politikası araçları çok sayıdadır.bunlardan en önemlileri; fiyatlandırma, vergilendirme,kamulaştırma, özelleştirme, yasaklama, regülasyonlar, sübvansiyonlar,kota uygulamaları,stratejik rezerv oluşturma, antitröst yasa çıkarma,eğitim ve reklam gibi davranışları yönlendirici girişimlerdir.koordineli bir şekilde uygulamaya sokulmaları gereken bu araçlar arasında fiyatlandırma ve vergilemenin özel bir yeri bulunmaktadır. Enerji politikaları;enerji fiyat politikası,enerji tasarruf politikası ve alternatif enerji kaynakları geliştirme politikası olarak üç başlık altında ele alınabilmektedir. Enerji kaynaklarının fiyatlandırılması üç temel kritere dayanır.bunlar;rekabetçi piyasalar oluşturulması,özel maliyet ve yarar yanında sosyal maliyet ve yararında dikkate alınması ve toplumun gelecekteki enerji tüketimine karşılık bugünkü zaman tercih oranının doğru olarak yansıtılmasıdır.bu kriterlere,gelir dağılımının iyileştirilmesi,ödemeler dengesinin tesisi,kamu enerji yatırımlarının finansmanı ve ekonomik etkinliğin artırılması kriterleri de eklenebilir. 4

5 Enerji tasarruf politikası,bugünkü tüketimin geçmiş dönemdeki enerji tüketimine göre düşürülmesine,enerjinin depolanarak daha uzun süre saklanmasına,enerji üretim ve tüketiminde enerji dönüşümü ile ilgili kayıpların minimuma miktarda çıktı elde etmek için tüketilen enerji miktarını düşürülmesine dönük çabaları içermektedir. Alternatif enerji kaynakları geliştirme politikası,kısa ve uzun dönemde petrol ile ikame edilebilecek enerji kaynaklarını geliştirmeye dönük önlemleri kapsamaktadır.araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin başta yer aldığı bu önlemlerin fiyat politikası önlemleriyle desteklenmesi kaçınılmazdır. 3.ENERJİ SEKTÖRÜNÜN TÜRKİYE EKONOMİSİ NDEKİ YERİ VE ENERJİ DENGESİ *TÜBİTAK 2023 verilerine göre,2001 de,dünya nüfusunda %1,1,dünya ekonomisinde %0,68, ve dünya enerji tüketiminde %0,86 paya sahip bir ülkedir.dünya gelişmişlik sıralamasında 17.sırada yer almaktadır.tübitak,enerji Dosyası,2007 verilerine göre,2006 da dünyada kişi başına enerji tüketimi 1560 KEP dir.2005 de 1234 KEP olan kişi başına düşen birincil enerji tüketimi Dünya ve AB ortalaması altında kalmaktadır. *T.C.Dışişleri Bakanlığı,2009 verilerine göre,türkiye, dünyanın ispatlanmış gaz rezervlerinin %71,8 inin ve ispatlanmış petrol rezervlerinin %72.7 sinin bulunduğu bir bölgede yer alan, bir bölümü gerçekleşmiş bir dizi projenin tamamlanmasıyla dünya petrol arzının %6-7 si üstünden geçen, dünya petrol üretiminin %3,7 sinin Türk Boğazları yolu ile taşındığı ve Ceyhan ın yakın bir gelecekte önemli bir enerji dağıtım merkezi ve Doğu Akdeniz in en büyük petrol satış terminali haline gelecek olması nedeniyle dünya enerji piyasasında önemli bir ülkedir. Aşağıdaki tablolar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı(ETKB) 2010 Yılı Genel Enerji Dengesi verilerini yansıtmaktadır.(btep) cinsinden ifade edilmektedir. Tablo.1.Toplam Nihai Enerji Tüketiminin Kaynaklara Göre Dağılımı Kaynak BTEP % Pay Taş Kömürü Linyit Hayvan ve B.Artıkl Odun Petrol D.Gaz Elektrik Güneş Diğer Toplam

6 Kaynak:ETKB Tablo.1 de toplam nihai enerji tüketiminin kaynaklara göre dağılımı incelendiğinde, birincil enerji kaynaklarından %33,1 lik payla ilk sırada yer alan petrolü, doğal gaz % 16,8,taş kömürü %9,6 ve Linyit %7,2 payladığı görülmektedir. Önemli rezervlere sahip olmasına rağmen, Linyit başta kalite sorunu olmak üzere çeşitli nedenlerle nihai tüketimden pay alamamaktadır. İkincil enerji kaynağı olarak elektrik tüketiminin payının(%17,7) gelişme düzeyinin yükselmesiyle daha da artması beklenebilir. Tablo. 2.Toplam Nihai Enerji Tüketiminin Sektörel Dağılımı Sektörler BTEP % Pay Sanayi Konut Ulaştırma Diğer Toplam Kaynak:ETKB Tablo.2 de toplam nihai enerji tüketiminin sektörel dağılımı verilmiştir. Sanayi % 36,7,konut sektörü % 34,6 ve Ulaştırma %18,3 paylarla ilk üç sıradadır. Bu üç sektör toplamının nihai enerji tüketimindeki payı % 90 ı bulmaktadır. Bu tablo enerji tasarruf politikası açısından sanayi ve konut sektörlerine odaklanılması gerektiğini göstermektedir. Tablo.3.Toplam Birincil Enerji Arzı Kaynaklar BTEP % Pay Taş Kömürü Linyit Petrol Doğal Gaz Hidrolik Jeotermal Odun Hayvan ve Bitki Artıkları Bioyakıt 12 Rüzgar

7 Güneş Diğer 5.0 Toplam Kaynak:EPDK Tablo.3 de ülkenin toplam birincil enerji arz yapısı ortaya konulmuştur. Doğal gazın %31,94 payla petrolü(% 26,74) geçmesi dikkat çekmektedir. Bu gelişme petrolün zaman içinde doğal gazla ikame edileceği beklentisi ile tutarlıdır.yerli enerji kaynağı kömür(t.kömür+linyit) % 29 payla ikinci sıradadır.hidrolik enerji, sahip olduğu büyük potansiyele rağmen % 4 lük payla çok gerilerde kalmaktadır.iktisadi gelişme sonucu, ticari olmayan enerji kaynaklarının payı(odun + hayvan ve bitki artıkları) % 5,2 ye gerilemiştir.birincil enerji arzında ithalatın payı,%79.9 olmuştur. Yeni enerji kaynakları( jeotermal+biyogaz+rüzgar+güneş ) %4 lük payla, birincil enerji arzına henüz çok küçük bir katkı sağlamaktadır. Tablo.4 Yerli Üretimde Enerji Kaynaklarının Payı Kaynaklar BTEP % Pay T.Kömürü(a Linyit(b) Asfaltit Toplam Kömür(a+b+c) Petrol D.Gaz Hidrolik Jeotermal Biyoyakıt Rüzgar Güneş Odun Hayvan ve Bitki Artıkları Toplam Kaynak: ETKB Tablo.5. Toplam Yerli Enerji Üretiminde Kaynakların Payı Kaynaklar BTEP % Pay Fosil Yakıtlar Yenilenebilir Enerji Yeni Enerji Kay Ticari Olmayan Enerji Toplam Üretim Kaynak:ETKB 7

8 Tablo.4 ve Tablo 5 de enerji kaynakları yerli üretim yapısı yer almaktadır. Fosil yakıtlar, yerli üretimde % 64,yenilenebilir enerji % 13,7 ve yeni enerji kaynakları % 3,9 pay sahibidir. Bu tablolar,hızla tükenen fosil yakıtlara alternatif enerji kaynakları üretimine geçilmesi zorunluluğunu ortaya koymaktadır.yerli üretimin birincil enerji arzı içindeki payı % 29 dolayındadır. Enerji bağımlılık oranı yüksektir. Bağımlılık oranına kaynak bazında baktığımızda petrolde % 92,7 ye ve doğal gazda % 98,3 olduğunu görmekteyiz. Tablo.6.Enerji İthalatının Kaynaklara Göre Dağılımı Kaynak BTEP %Pay T.Kömürü ,7 Petrol 36,566 41,8 D.Gaz ,8 Diğer 2.7 Toplam Kaynak:ETKB Tablo.6 da ithal enerji kaynakları içinde % 41,8 payla petrolün yer aldığını, 39,8 payla doğal gazın ve taş kömürünün % 15,7 payla onu izlediği görülmektedir. Tablo.7.İthalatta Akaryakıt İthalatının Payı(milyar dolar) Yıllar İthalat Enerji İthalat %Pay Faturası Kaynak:TÜİK Tablo.7 de ithalatta akaryakıt ithalat faturasının payının yıllar itibariyle gelişimi verilmektedir döneminde enerji ithalatının payının ortalama %15 olduğu söylenebilir.2009 da akaryakıt ithalatına 21 milyar dolar ödenmiştir. Bu rakamlar 1 varil petrolün yaklaşık 70 dolar dolayında olduğu dönemdeki maliyetleri yansıtmaktadır. Ham petrol fiyatındaki 1 dolarlık artışın, petrol faturasını 400 milyon dolar dolayında artıracağı hesaplanmaktadır. Ayrıca ithal enerji tanımı geniş tutulduğunda enerji faturasının çok daha artacağı söylenebilir. Ancak, petrol ve gaz anlaşmalarının uzun vadeli olduğu göz önüne alındığında ham petrol fiyatlarındaki kısa dönemdeki gelişmelerin enerji faturasına yansımayabileceği de unutulmamalıdır Yılı itibariyle yapılmış doğal gaz alım anlaşmaları nedeniyle enerji dengesinde önemli bir problem olmadığı, ancak ekonomik büyümenin hızlı bir şekilde sürmesi durumunda uzun dönemde bir arz açığı riski bulunduğu söylenebilir. 8

9 4-TÜRKİYE NİN ENERJİ SORUNLARI Türkiye nin enerji sorunu, aşağıda sıralanan alt sorunlardan oluşmaktadır: *Türkiye, az enerji tüketen(kişi başına ve toplam olarak) ve enerji kullanım verimliliği düşük bir ülkedir. Birincil enerji tüketiminin GSMH ya oranı(enerji şiddeti)yüksek bir ülkedir. Bunun anlamı, Türkiye nin bir birim katma değer yaratabilmek için diğer ülkelere göre çok daha fazla enerji tüketiyor olmasıdır. TÜBİTAK verilerine göre enerji şiddeti,toplam yakıt tüketimi/gsmh olarak hesaplandığında, AB ortalamasının üstündedir. Aynı durum, elektrik tüketimi için de söylenebilir. Bu analiz yapılırken, Türkiye de kayıt dışı üretimin boyutunun göz önüne alınmadığı ve enerji şiddeti karşılaştırmalarının sağlıksız olduğu eleştirileri de ortaya atılmıştır. *İthal enerjiye bağımlılık oranı artmakta, bir diğer ifade ile, yerli enerji üretiminin enerji talebini karşılama oranı düşmektedir. *Türkiye nin sahip olduğu enerji kaynak rezervleri dünya rezervleri ile karşılaştırıldığında miktar ve kalite itibariyle çok düşüktür ve düşük kapasite ile kullanılabilmektedir. *Yeni petrol sahaları keşfedilememekte ve mevcut üretim sahalarının eski olması nedeniyle ham petrol üretimi sürekli düşmektedir. *Enerji talep ve arz tahminlerinde büyük sapmalarla karşılaşılması enerji politikasının başarısını olumsuz yönde etkilemektedir. *Kullanılan kömür santralleri teknolojisinin yerli linyite uygun olmayışı sorun yaratmaktadır. *Enerji talebinin ekonomik büyümeye duyarlılığının yüksek oluşu ödemeler dengesini(cari açık)kötüleştirmektedir. *Enerji planlamasında istikrar sağlanamamakta,özellikle doğal gaz planlamasında sorun olduğu ileri sürülmektedir.uzun vadede öngörülen doğal gaz gereksinimi ile kağıt üzerindeki doğal gaz alım paketi arasında bir dengesizlik(arz fazlası)söz konusudur. Yapılan anlaşmalardan kaynaklanan fazla gazın Avrupa pazarına satılması düşüncesinin gerçekçi olmadığı, Batı Avrupa da kanıtlanmış doğal gaz rezervlerinin devreye girmesiyle 2018 e kadar ihtiyaca yeteceği, Avrupa ya halen doğal gaz satan Rusya, Cezayir, Libya ve Nijerya ya ek olarak Katar, Abudabi, Mısır ve İran ın da Avrupa ya doğal gaz satma niyetinde olduğu ve piyasanın büyük bir rekabete sahne olacağı ileri sürülmektedir. Türkiye nin büyük mali kayıp riski taşıyan(al ya da öde) ihtiyaç fazlası enerji satın alma girişimleri eleştirilmektedir. *Doğal gazla elektrik üretiminin yaygınlaşması,ithal enerjiye bağımlılığı artırdığı gibi, doğal gazda ikmal sorununu da büyütmektedir. 9

10 *Enerji piyasalarında faaliyet gösteren üreticiler arasında,bu piyasaların özelliklerinden kaynaklanan muhtemel uyumlu hareket olasılığı, rekabet ortamının tesisini engelleyebilecek önemli risklerden birini teşkil etmektedir. Enerji piyasasında faaliyet gösteren banka ve finansal kurumlar birbirlerinin enerji şirketlerine karşılıklı olarak kredi desteği sağlamak suretiyle piyasaları kontrol etmeye çalışmaktadırlar. *Elektrik üretim birimlerinin çoğunlukla güney ve doğuda, tüketim merkezlerin ise kuzey batıda olması,uzun iletim hatları nedeniyle yüksek enerji kayıplarına neden olmaktadır. * TPAO un ülke içinde arama faaliyetlerini yavaşlattığı veya ülke sınırlarının dışına kaydırmış olduğu,özel sektörün arama faaliyetlerine katılımı kapsamında, paravan şirketlerin çok sayıda arama ruhsatı alıp fiilen arama faaliyetine girişmedikleri, ileri sürülmektedir. *Deniz kenarına kurulması planlanan ithal kömürle çalışan santrallerin yaratacağı deniz trafiği yoğunluğu ve deniz kirliliğinin turizm sektörünün gelişmesini baltalama olasılığı yüksektir. *Türkiye, Avrupa Birliği Ortak Enerji Politikası na uyum sürecinde verimlilik, çevre standartları, tam rekabet şartlarının oluşturulması, serbestleşmenin tamamlanması ve toplumsal önceliklerin muhafazasını içeren AB mevzuatına uyum sorunu ile karşı karşıyadır. Tüketici haklarının korunması, sağlam bir ulusal vizyon oluşturulması ve uygulamaların sosyoekonomik olumsuz etkilerinin asgari düzeyde tutulması gibi hedefler ise uyum sürecini güçleştirmektedir. *Avrupa ile bütünleşme kapsamında oluşturulacak olan Güney Doğu Avrupa Enerji Piyasası çerçevesinde yer alan ortak enerji iletim şebekeleri ağının tam olarak devreye girmesi ile, elektrik üretim maliyetlerinin bazı Avrupa ülkelerine göre ucuz olması nedeniyle, Avrupa ya doğru bir arz akımının olacağı ve Türkiye de yüksek olan elektrik fiyatlarının daha da yükseleceği ileri sürülüyor. *Türkiye nin enerji tasarruf olanakları sınırlıdır.bu durum enerji tasarruf politikasının uygulanmasını güçleştirmektedir. *Nükleer enerji alanındaki gelişmeler çok yetersizdir. 5.TÜRKİYE DE 1970 SONRASINDA UYGULANAN ENERJİ POLİTİKALARI Globalleşme olgusu ile uluslar arası işbölümünün hızlandığı ve ülkelerin giderek birbirine daha fazla bağımlı hale geldiği bir ortamda,türkiye nin bağımsız bir enerji politikası oluşturması ve yönetmesi güçleşmektedir.enerji politikasında seçenekler arasında seçim olanakları iç ve dış faktörlerle sınırlanmaktadır.dış faktörler;dünya ekonomisindeki ve uluslar arası enerji piyasalarındaki gelişmelerdir.iç faktörlere örnek olarak;ulusal enerji sistemi,ülkenin sahip olduğu enerji kaynakları potansiyelinin kağıt üzerindeki ve gerçek değeri arasında fark olup olmadığına ilişkin belirsizlik,mevcut elektrik santrali parkı ve boru hattı şebekeleri 10

11 verilebilir.ulusal enerji sistemi,ülkenin yapısına,mevcut teknoloji düzeyine ve yerli arzın özelliklerine dayalı olarak biçimlenmektedir. Yukarıda değinilen bu faktörlere, enerji politikasının oluşturulması ve yürütülmesinde, çevre,sanayileşme,tarım,sağlık ve ekonomik yapı politikaları gibi genel ekonomi politikasının alt dallarında belirlenen hedeflerin de göz önüne alınmasının gerekmesi de eklenebilir. Sayılan bu kısıtlamalar,politika araçları ile enerji piyasasına müdahalenin güçlüğüne ve mikro ve makro düzeyde olumsuz yan etkiler yaratabilme potansiyeline işaret ettiği gibi,müdahalenin gerekliliğini de ortaya koymaktadır. Ülkenin enerji sorunlarının çözümüne dönük politikalarda amaç-araç paketleri belirlenirken üzerinde durulması gereken öncelikler iki grupta toplanabilir. Ekonomik öncelikler; enerjinin en düşük maliyetle sağlanması, enerjinin çeşitlendirilmesi, ikmal güvenliği ve tüketimin denetim altına alınmasıdır. Sayılan bu unsurlar geniş anlamda enerji arz güvenliği olarak adlandırılabilir. Siyasal öncelik ise, ülkenin ithal enerjiye bağımlılığının azaltılması,bir diğer ifade ile yerli üretimin enerji tüketimini karşılama oranının yükseltilmesidir. Bu öncelikler arasında bir denge oluşturulması uygulanacak enerji politikasının başarısını belirleyecektir. Türkiye nin 1973 Dünya Petrol krizi sonrası enerji sorunlarına çözüm arayışlarını dönemi ve 2000 sonrası dönem başlıkları altında değerlendirmek mümkündür. Analizin kapsamı,2000 sonrası dönemde uygulanmakta olan enerji politikalarının ana çizgilerinin ortaya konması olarak sınırlandırılmıştır. Enerji politikası konseptinde meydana gelen önemli değişikliğin önceki dönemden çok farklı bir şekilde politika uygulamasına yansımış olması, 2000 yılının başlangıç noktası olarak alınmasında rol oynamıştır öncesi döneme OPEC in dünya petrol piyasasında oynadığı rol damgasını vurmuştur.1973 öncesi dönemde ucuzluğu ve rakipsiz oluşu nedeniyle ithal enerjiye dayalı (petrole)bir enerji politikası uygulanmıştır.yerli kömür üretiminin enerji tüketimindeki payı giderek düşmüş,petrol tüketimi ve ithalatı artmıştır.1973 Birinci Petrol Fiyat Şoku nedeniyle yükselen dünya ham petrol fiyatı, ülke içinde düşük tutularak tüketicilere yansıtılmamıştır. İzlenen enerji politikası, dünya enerji piyasalarındaki gelişmelerden kopuk olarak şekillendirilmiş,ithal enerjiye bağımlılık oranı yükselmiştir.1980 İkinci Petrol Şoku sonrası 30 doları geçen petrol fiyatı paralelinde, iç enerji fiyatları da yükseltilmişse de, enerji tasarrufunu değil tüketimini teşvik eden bir enerji politikasının izlendiği söylenebilir. Dışa dönük sanayileşme hamlesi, zaten düşük olan enerji tüketimini daha da kısarak değil, daha fazla tüketmeyi de göze alarak, daha fazla mal üretip dışarıya satmak üzerine inşa edilmiştir.1985 ler sonrası OPEC in izlediği petrol arzını artıran ve petrol fiyatını 7 dolar düzeyine düşüren politikası, Türkiye de sağlıklı bir enerji politikası oluşturulmasını önemli ölçüde engellemiş, uzun soluklu politika hedefleri ortaya konamamış, kısa vadeli bir bakış açısı izlenen politikalara damgasını vurmuştur.bu dönemde izlenen enerji politikasını kısaca özetlemek gerekirse; içe dönük, kısa vadeli, kamunun enerji sektöründe yatırımcı olarak yer aldığı, kamu enerji monopollerinin yatırım, üretim ve fiyatlandırma kararları ile biçimlenen 11

12 ,ucuz ham petrol fiyatı nedeniyle ithal enerji kaynaklarına dayalı ve dünya enerji piyasalarına entegre olma endişesi taşımayan, enerji tasarrufu ve alternatif enerji kaynakları geliştirme çabalarının yetersiz kaldığı bir politika olduğu söylenebilir sonrasında izlenmekte olan enerji politikalarında, belirleyici rol oynayan faktörlerden bazıları şunlardır: *Enerji piyasasının serbestleştirilmesi ve rekabete açılması yolu ile özel sektöre öncelik verilmesi ilkesinin kabulü, * 2002 sonrası hızlı bir artış gösteren dünya petrol fiyatı, *AB ortak enerji politikasına uyum sağlama hedefi, ve dünya enerji piyasalarına entegre olma *Bütçe açıklarının finansmanı yönündeki arayışlar, *Kyoto Protokolü gibi uluslararası anlaşmalara imza atılmasıdır. Özellikle 2001 yılı sonrasında enerji politikasında çok farklı bir rota izlenmeye başlamıştır. İzlenmekte olan enerji politikasının ana çizgilerini ve politika stratejilerini beş yıllık kalkınma planlarında ve 2003 tarih ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol kanunu doğrultusunda hazırlanan ve 31 Mayıs 2005 tarihli resmi gazetede ilan edilerek yürürlüğe giren Orta Vadeli Program da bulmak mümkündür. 5-1.ENERJİ POLİTİKALARININ AMACI Orta Vadeli Program da enerji politikalarının temel amacının; artan nüfusun ve gelişen ekonominin enerji ihtiyacının sürekli,kaliteli ve kesintisiz bir şekilde,güvenli bir arz sistemi içinde karşılanabilmesi ve bunun özel sektör yatırımlarının ağırlığını oluşturduğu,serbest rekabete dayalı şeffaf bir piyasa yapısı dahilinde gerçekleştirilmesi olduğu belirtilmiştir. Bu amaç doğrultusunda atılacak adımlar aşağıda sıralanmaktadır: -Enerjide arz güvenliği açısından dışa bağımlılığı kabul edilebilir düzeylerde tutmak amacıyla, yerli kaynakların değerlendirilmesine ve enerji verimliliği konusuna öncelik tanınacak ve gerekli yasal düzenlemeler yapılacaktır, -Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi nde yer alan faaliyetler kapsamında, elektrik üretim tesisleri ve dağıtım şirketlerinin, gelir sağlama hedefinden ziyade rekabetçi bir piyasa oluşturulması hedefine hizmet edecek şekilde özelleştirilmesi sağlanacaktır. -Sınır ötesi enerji ticaretine imkan verecek şekilde, ulusal elektrik sisteminin Avrupa iletim sistemlerine entegrasyonu sağlanacaktır. 12

13 -Doğal gaz kullanımı rekabete dayalı olarak yaygınlaştırılacak, mevsimsel talep değişimleri de dikkate alınarak ulusal düzeyde doğal gaz arz güvenliği sağlanacaktır, -Bölgede bulunan enerji üretim kaynaklarının(doğal gaz, elektrik ve petrol)avrupa ya bağlantısında Türkiye nin transit güzergah olması için çalışmalar sürdürülecektir yıllarını kapsayan Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı nda enerji sorunlarına çözüm getirme arayışları hakkında bize fikir verebilecek unsurlar aşağıda sıralanmaktadır: *Türkiye nin enerji terminali konumunun AB ye tam üyelik müzakerelerini kolaylaştırması beklenmektedir. *Enerji piyasasının rekabetçi bir yapıya dönüştürülmesine ve piyasaların bu bağlamda düzenlenmesi ve denetlenmesine devam edilecek ve kurumsal yapılanma sürdürülecektir. *Geleceğe yönelik olarak nanoteknoloji, biyoteknoloji, yeni nesil nükleer teknolojiler ile hidrojen ve yakıt pili teknolojileri, sanayi politikasının Ar-Ge çerçevesinde öncelik vereceği sektörler arasında yer alacaktır, *Ekonomik kalkınmanın ve sosyal gelişmenin ihtiyaç duyduğu enerjinin sürekli,güvenli ve asgari maliyetle temini temel amaçtır. *Arz güvenliğinin artırılması amacıyla, birincil enerji kaynakları bazında dengeli bir kaynak çeşitlendirmesine ve orijin ülke farklılaştırılmasına gidilecektir.üretim sistemi içinde yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının payının azami ölçüde yükseltilmesi hedeflenecektir. *Kamunun sektörden çekilmesiyle orantılı olarak özel sektörün,doğacak açığı zamanında ikame etmesi ve yeni üretim yatırımlarına arz-talep projeksiyonları paralelinde bir an önce başlanması için için gerekirse mevzuat düzenlemeleri ile uygun ortam sağlanacaktır.böylece,mevcut tesislerin özelleştirilip yeni yatırım yükünün kamu üzerinde kalmamasına dikkat edilecektir.kamu,düzenleyici ve denetleyici rolü çerçevesinde arz güvenliğini yakından takip edecek ve tedbir alacak şekilde donatılacaktır. *Kamu sahipliğinde kalacak olan elektrik iletiminde, yatırımlar, elektrik sisteminin güvenliğini ve güvenilirliğini koruyacak şekilde sürdürülecektir. *Petrolde olağanüstü durum arz stoklarının yeterliliğinin korunması için stok ajansı kurulacaktır.petrol ve doğal gaz depolama tesislerinin yeterli ölçüde yapımı sağlanacaktır.şehir içi doğal gaz dağıtımının yaygınlaştırılması sürdürülecektir. *Kamu yatırım programlarında yer alan, hidroelektrik santral projelerinin en düşük maliyetlerle ve hızlı bir şekilde tamamlanarak ekonomiye kazandırılmasına önem verilecek,yatırım maliyetlerinin gerçeği yansıtmasına, sektörler arası çapraz finansmana gidilmemesine ve projelerdeki gecikmelerden kaynaklanabilecek maliyet artışlarının önüne geçilmesine özen gösterilecektir. 13

14 *Elektrik arzında sağlıklı bir çeşitlendirme yaratmak için elektrik üretim kaynakları arasına nükleer enerji dahil edilecektir.nükleer santral yapımına başlanmadan önce serbest piyasayla maksimum uyum gözetilerek,atıkların saklanması,tasfiyesi ve kamuoyunun bilgilendirilmesi hususlarına yönelik detaylı plan ve programlar yapılacaktır. *Ekonominin rekabet gücünün artırılması ve toplumun refah düzeyinin yükseltilmesi amacıyla elektrik sektörünün serbestleştirilmesi çerçevesinde, en düşük maliyetle enerji üretecek bir sistem oluşturulacaktır. *Enerji üreticisi ve tüketicisi ülkeler arasında transit ülke olunmasıyla, Türkiye nin, jeostratejik konumunun daha da güçlendirilmesi sağlanacaktır. *Ceyhan ın uluslararası petrol piyasasında ana dağıtım noktalarından ve petrol fiyatlarının teşekkülünde önemli merkezlerden biri olmasına çalışılacaktır.doğal gazda transit boru hatlarının yapımı tamamlanarak Avrupa ya gaz satışında etkin olunması amacıyla, gerekli tedbirler alınacaktır.arz güvenliğinin artırılmasına katkı yapacak diğer ülkelerle, elektrik ticaretinin yapılabilmesi amacıyla gerekli tedbirler alınacaktır. 5.2.ENERJİ POLİTİKASI STRATEJİSİ 2000 yılı sonrasında, izlenmekte olan enerji stratejisi ana hatları ile aşağıda özetlenmektedir: *Ulusal ekonominin rekabet gücünü teşvik etmek için enerji sektörünün rasyonel ve etkin işleyişini sağlamak, *Enerji kaynaklarının tür ve menşei bakımından çeşitlendirilmesini sağlamak, enerji arz güvenliğini sağlamak, *Dünyanın ekonomik merkezleri ve enerji kaynakları arasında enerji koridoru ve enerji teminali olmak(doğu-batı ve kuzey-güney), *AB enerji piyasasına entegre olmak, Norveç, Rusya ve Cezayir den sonra Avrupa nın doğal gaz tedarikinde dördüncü ana arter olmak, *Dünya enerji piyasalarında önemli bir aktör olarak rol oynamak olarak sıralanabilir yılı sonrasında enerji konusunda devletin görev alanının yeniden tanımlanmış ve düzenleme, yönlendirme, gözetim ve denetim faaliyetleri ile sınırlanmıştır. Enerji politikasında devletin düzenleyici konumunun güçlendirildiği ve arz güvenliği sağlama görevinin altının çizildiği görülmektedir.. Kamunun enerji sektöründen aşamalı olarak çekilmesi hedefi doğrultusunda, enerji iletimi dışındaki tüm enerji faaliyetlerinin özelleştirilmesi, kamu enerji alt yapı yatırımlarının azaltılması ve ortaya çıkacak açığın özel sektör yatırımlarına öncelik verilerek kapatılması beklenmektedir. 14

15 Aktif bir enerji politikası izlenmeye başlamış, piyasayı düzenlemek ve denetlemek için, EPDK örneğinde olduğu gibi kurumsal araçlar tesis edilmekte, kamu monopolleri ortadan kaldırılmakta, diğer yandan enerji piyasalarını serbestleştirmeye ve rekabete açmaya dönük nitel araçlar(enerji piyasası yasaları) devreye sokulmaktadır. 5.3.ENERJİ POLİTİKASI ÖNLEMLERİ Alınan önemli enerji politikası önlemleri aşağıda sıralanmaktadır: *2001 yılında 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu ile bu sektörler rekabete açılmış ve piyasanın düzenlenmesi amacıyla Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu(EPDK) oluşturulmuştur. *2004 Yılında Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi hazırlanarak yürürlüğe konmuştur. *5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu ile petrol ürünlerinde ve Sıvılaştırılmış Petrol Gazları(LPG)Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanunu nda Değişiklik Yapılmasına Dair 5307 sayılı Kanun ile LPG de piyasa faaliyetlerinin şeffaf, eşitlikçi ve istikrarlı bir şekilde sürdürülmesi için EPDK tarafından gerekli düzenleme,yönlendirme,gözetim ve denetim faaliyetlerinin yürütülmesi sağlanmıştır. *2007 yılında enerji kullanımında verimliliğin artırılması,enerji maliyetlerinin ekonomi üzerindeki yükünün azaltılması ve çevrenin korunması amacıyla Enerji Verimliliği Kanunu kabul edilmiştir. *2007 de Rüzgar Enerjisi Potansiyel Atlası hazırlanmıştır. *21 Kasım 2007 de nükleer enerjinin enerji arz sistemine entegrasyonunu sağlamak üzere 5710 sayılı Nükleer Güç Santrallerinin Kurulması ve İşletilmesi İle Enerji Satışına İlişkin Kanun kabul edilmiştir. *2008 de Güneş Enerjisi Potansiyel Atlası hazırlanmıştır. *Enerji koridoru olma hedefi doğrultusunda,doğu-batı ekseninde;bakü-tiflis-ceyhan Ham Petrol Boru Hattı, Trans-Anadolu(Samsun-Ceyhan)By-Pass Petrol Boru Hattı, Bakü-Tiflis- Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı,Hazar Geçişli Doğal Gaz Boru Hattı,Güney Doğu Avrupa Gaz Ringi Projesi,Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı,Arap Doğal Gaz Boru Hattı Projeleri ile kuzey-güney ekseninde;mavi Akım Doğal Gaz Boru Hattı ve Türkiye-İsrail Enerji Koridoru projeleri planlanmış ve bunlardan bazıları hayata geçirilmiştir. *Serbestleştirme ve özelleştirme uygulamalarına hız verilmiştir. Serbestleştirme çalışmalarının ana unsurları; kamunun elektrik ve doğal gaz sektöründe, iletim haricinde, yatırımcı rolünden aşamalı olarak uzaklaşması ve mülkiyetindeki tesisleri özelleştirmesi, gerekli yatırımların rekabetçi bir piyasa ortamında özel sektör tarafından yapılması ile kamunun düzenleyici konumunu güçlendirmesi ve arz güvenliğini temin etmesidir. 15

16 Özelleştirme uygulamalarıyla oluşturulacak şeffaf ve rekabetçi yeni piyasa yapısında, enerji fiyatları tüketicilere dünya ile rekabet edebilir seviyelerde yansıyacak, piyasa faaliyetleri ile ilgili olmayan maliyet unsurları ve çapraz sübvansiyonlar fiyatlara dahil edilmeyecek, haksız rekabet önlenecek ve yeni yatırımlara olanak sağlanacaktır. Çapraz sübvansiyon, bir teşebbüsün bir alandaki faaliyetinden elde ettiği geliri, başka bir alandaki faaliyetini finanse etmek için kullanmasıdır. Bir diğer ifade ile bir mal ya da hizmetin, başka mal ya da hizmetlerden sağlanan karlarla karşılanarak zararına sunulmasıdır. Özelleştirme çalışmalarında, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, EPDK, Hazine, TEDAŞ ve DPT gibi kuruluşlar devrededir. Tüpraş, Petrol Ofisi özelleştirilmiş, BOTAŞ ve TPAO un özelleştirilmesi gündemdedir. *Serbestleştirme çalışmaları kapsamında, bir taraftan elektrik sektöründe faaliyet gösteren kamu kuruluşları yeniden yapılandırılırken, diğer taraftan şehir içi doğal gaz dağıtımı özel sektör eliyle yaygınlaştırılmaya devam edilmektedir. *Akaryakıt istasyonlarında, belge düzeninin sağlanması ve kayıt dışı ile mücadelede önemli bir adım olan akaryakıt pompalarının ödeme kaydedici cihazlara bağlanmasına ilişkin uygulama başlatılmıştır. 6-SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 2000 yılı sonrasında enerji konusunda devletin görev alanının yeniden tanımlanmış ve düzenleme, yönlendirme, gözetim ve denetim faaliyetleri ile sınırlanmıştır. Enerji politikasında devletin düzenleyici konumunun güçlendirildiği ve arz güvenliği sağlama görevinin altının çizildiği görülmektedir. Aktif bir enerji politikası izlenmeye başlamış, piyasayı düzenlemek ve denetlemek için, EPDK örneğinde olduğu gibi kurumsal araçlar tesis edilmekte, kamu monopolleri ortadan kaldırılmakta, enerji piyasalarını serbestleştirmeye ve rekabete açmaya dönük nitel araçlar(enerji piyasası yasaları) devreye sokulmaktadır. İzlenmekte olan enerji politikası önlemlerinin sonuçları şöyle değerlendirilebilir: İthal enerjiye bağımlılık oranı hem toplamda hem de ürün bazında hala çok yüksektir. Kamunun enerji sektöründen aşamalı olarak çekilmesi hedefi doğrultusunda, enerji iletimi dışındaki tüm enerji faaliyetlerinin özelleştirilmesi, kamu enerji alt yapı yatırımlarının azaltılması ve ortaya çıkacak açığın özel sektör yatırımlarına öncelik verilerek kapatılması beklentisinin gerçekçi olup olmadığı tartışmalıdır. Mevcut tesislerin özelleştirilmesi sonrası, özel sektörün enerji yatırımlarında yetersiz kalması ve yeni yatırım yükünün kamu üzerinde kalması riski vardır. Enerji piyasalarında özel firmaların tekelleşme eğiliminin kuvvetlenmesi ve enerji fiyatının gerçek maliyeti yansıtması ilkesi doğrultusunda, enerji sübvansiyonlarının kısılması nedeniyle, 16

17 enerji fiyatlarının, tüketiciyi zor durumda bırakma ve üreticinin rekabet gücünü tehdit edecek boyutlara ulaşma riski bulunmaktadır. Enerji politikasında çok başlılık nedeniyle yetki ve sorumluluk paylaşımında uyumsuzluk gözlenmektedir. Özelleştirme sonrası gerçekleştirilen düzenlemeler çapraz sübvansiyon sorununu tamamen ortadan kaldıramamıştır. TEK in önce, TEAŞ ve TEDAŞ adıyla ikiye, daha sonra, TEAŞ ın; TEİAŞ,TETAŞ ve EÜAŞ adları ile üçe bölünmesinin ardında yatan düşünce, bu kuruluşların yapısal ve muhasebe olarak birbirinden ayrıştırılması ve bu şekilde aralarındaki çapraz sübvansiyonun önüne geçilmesidir. Bir diğer ifade ile, her alt sektör işletmesi, yatırımları ve diğer politikaları sonucunda ortaya çıkan masraf ve yükümlülüklere kendisi katlanmalıdır. Özelleştirme faaliyetleri sonrasında bütçe açıklarının finansmanı için uygulanmaya devam edilen ağır dolaylı vergiler, enerji fiyatlarında düşüş beklentisini boşa çıkartmış, fiyatlar daha da yükselmiştir. Örneğin, kurşunsuz 95 oktan benzinin fiyatının 3.60 TL olduğu dönemde, fiyat içinde TL ÖTV,55 Krş KDV olmak üzere 2.03 TL vergi yer alması, kamu bütçe açıklarının finansmanı için % 56.3 dolaylı vergi alındığı anlamına gelmektedir. Enerji piyasalarında ortaya çıkan çıkar çatışmalarını, teknik, ekonomik, toplumsal ve sosyal yönlerden dengelemeyi ve gözetmeyi amaçlayan bir fiyat ve gelir düzenlemesi olan tarifelerin özelleştirme sonrası uygulanması güçleşmiştir. Enerji arzının çeşitlendirilmesi amacıyla nükleer enerji piyasası ile ilgili bir yasanın çıkarılması ve nükleer santral inşası için ihale süreci tamamlanmasına rağmen, piyasanın düzenlenmesine ve denetlenmesine ilişkin mekanizmanın henüz oluşturulmamış olması eleştirilmektedir. Çıkarılan yasanın çeşitli açılardan yöneltilen eleştirileri karşılamada yetersiz kaldığı ileri sürülmektedir. Enerji talep ve arz tahminlerindeki sapmalar, enerji politikası kararlarının sağlıklı bir şekilde alınmasını engellemektedir. Yerli enerji kaynakları üretiminde 10 yıllık dönemde anlamlı bir artış sağlanamamış, enerji arz yapısı bu yönde değiştirilememiştir. Önümüzdeki dönemde ithal enerjiye bağımlılık oranının düşürülmesi, en azından artmamasının sağlanması gerekmektedir. Özellikle Rusya dan enerji ithalatına aşırı bağımlılığın azaltılması önemlidir. İran ve Suriye ile ilgili politik gelişmelerin Türkiye nin arz güvenliğini risk altına sokmaması için ithalatta ürün ve ülke çeşitlendirilmesine hız verilmelidir. Yerli yenilenebilir enerji kaynakları potansiyelinden azami yararlanmaya dönük yatırım projelerine hız verilmeli, özel sektörün yetersiz kaldığı yatırım alanlarında devlet yatırımda bulunmaktan kaçınmamalıdır. 17

18 Enerji alanında, enerji koridoru ve enerji terminali olma ve uluslararası enerji yatırımlarına partner olarak katılma gibi, ülkenin, uluslararası enerji piyasalarına güçlü bir aktör olarak entegre olmasına katkı sağlayacak çabalar istikrarlı bir şekilde sürdürülmelidir. Nükleer enerji alanında gelişmelere hız vermeden önce, bir toplumsal uzlaşmaya gidilmesi ve teknik alt yapının geliştirilmesi gerekmektedir. Enerji verimliliğini arttırıcı ve atık enerjinin yeniden kullanımını sağlayıcı önlemlere hız verilmelidir. Enerji güvenliği ve enerji fiyat istikrarı açısından enerji stoklarını artırıcı yaratılmalıdır. ek kapasite 18

Türkiye nin Enerji Politikalarına ve Planlamasına Genel Bakış

Türkiye nin Enerji Politikalarına ve Planlamasına Genel Bakış Türkiye nin Enerji Politikalarına ve Planlamasına Genel Bakış Yrd. Doç. Dr. Vedat GÜN Enerji Piyasası İzleme ve Arz Güvenliği Daire Başkanı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 28-29-30 Haziran 2007, EMO-İÇEF,

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARIMIZ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ. Prof. Dr. Zafer DEMİR --

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARIMIZ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ. Prof. Dr. Zafer DEMİR -- YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARIMIZ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ Prof. Dr. Zafer DEMİR -- zaferdemir@anadolu.edu.tr Konu Başlıkları 2 Yenilenebilir Enerji Türkiye de Politikası Türkiye de Yenilenebilir Enerji Teşvikleri

Detaylı

Dünyada Enerji Görünümü

Dünyada Enerji Görünümü 22 Ocak 2015 Dünyada Enerji Görünümü Gelir ve nüfus artışına paralel olarak dünyada birincil enerji talebi hız kazanmaktadır. Özellikle OECD dışı ülkelerdeki artan nüfusun yanı sıra, bu ülkelerde kentleşme

Detaylı

ENERJİ VERİMLİLİĞİ MÜCAHİT COŞKUN

ENERJİ VERİMLİLİĞİ MÜCAHİT COŞKUN ENERJİ VERİMLİLİĞİ MÜCAHİT COŞKUN 16360019 1 İÇİNDEKİLER Enerji Yoğunluğu 1. Mal Üretiminde Enerji Yoğunluğu 2. Ülkelerin Enerji Yoğunluğu Enerji Verimliliği Türkiye de Enerji Verimliliği Çalışmaları 2

Detaylı

Yenilenebilir olmayan enerji kaynakları (Birincil yahut Fosil) :

Yenilenebilir olmayan enerji kaynakları (Birincil yahut Fosil) : Günümüzde küresel olarak tüm ülkelerin ihtiyaç duyduğu enerji, tam anlamıyla geçerlilik kazanmış bir ölçüt olmamakla beraber, ülkelerin gelişmişlik düzeylerini gösteren önemli bir kriterdir. İktisadi olarak

Detaylı

İÇİNDEKİLER TABLO VE ŞEKİLLER...

İÇİNDEKİLER TABLO VE ŞEKİLLER... İÇİNDEKİLER TABLO VE ŞEKİLLER...4 1.Yönetici Özeti... 11 2.Giriş... 12 3.Sektörel Analiz... 13 3.1 Birincil Enerji Kaynaklarına Bakış...13 3.1.1 Kömür... 13 3.1.1.1 Dünya da Kömür... 14 3.1.1.1.1 Dünya

Detaylı

TÜRKİYE DE ENERJİ SEKTÖRÜ SORUNLAR ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ. 25 Kasım 2015

TÜRKİYE DE ENERJİ SEKTÖRÜ SORUNLAR ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ. 25 Kasım 2015 TÜRKİYE DE ENERJİ SEKTÖRÜ SORUNLAR ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 25 Kasım 2015 1 Türkiye de Enerji Sektörü Ne Durumda? Fosil kaynaklar bakımından oldukça yetersiz olan Türkiye enerjide %73 oranında dışa bağımlıdır.

Detaylı

TÜRKIYE NİN MEVCUT ENERJİ DURUMU

TÜRKIYE NİN MEVCUT ENERJİ DURUMU TÜRKIYE NİN MEVCUT ENERJİ DURUMU Zinnur YILMAZ* *Cumhuriyet Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, SİVAS E-mail: zinnuryilmaz@cumhuriyet.edu.tr, Tel: 0346 219 1010/2476 Özet Yüzyıllardan

Detaylı

Azerbaycan Enerji Görünümü GÖRÜNÜMÜ. Hazar Strateji Enstitüsü Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi. www.hazar.org

Azerbaycan Enerji Görünümü GÖRÜNÜMÜ. Hazar Strateji Enstitüsü Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi. www.hazar.org Azerbaycan Enerji GÖRÜNÜMÜ Hazar Strateji Enstitüsü Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi EKİM 214 www.hazar.org 1 HASEN Enerji ve Ekonomi Araştırmaları Merkezi, Geniş Hazar Bölgesi ne yönelik enerji,

Detaylı

TÜRKĐYE NĐN ENERJĐ ARZ POLĐTĐKALARI

TÜRKĐYE NĐN ENERJĐ ARZ POLĐTĐKALARI TÜRKĐYE NĐN ENERJĐ ARZ POLĐTĐKALARI Selahattin HAKMAN TÜSĐAD Enerji Çalışma Grubu Üyesi Sabancı Holding Enerji Grup Başkanı Enerji Arz ve Talebi 6000 (Mtoe) 5000 4000 3000 2000 1000 0 1980 2000 2006 2015

Detaylı

TÜRKİYE NİN RÜZGAR ENERJİSİ POLİTİKASI ZEYNEP GÜNAYDIN ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

TÜRKİYE NİN RÜZGAR ENERJİSİ POLİTİKASI ZEYNEP GÜNAYDIN ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE NİN RÜZGAR ENERJİSİ POLİTİKASI ZEYNEP GÜNAYDIN ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GİRİŞ POTANSİYEL MEVZUAT VE DESTEK MEKANİZMALARI MEVCUT DURUM SONUÇ Türkiye Enerji

Detaylı

AR& GE BÜLTEN Yılına Girerken Enerji Sektörü Öngörüleri

AR& GE BÜLTEN Yılına Girerken Enerji Sektörü Öngörüleri 2006 Yılına Girerken Enerji Sektörü Öngörüleri Nurel KILIÇ Dünya da ve Türkiye de ulusal ve bölgesel enerji piyasaları, tarihin hiçbir döneminde görülmediği kadar ticaret, rekabet ve yabancı yatırımlara

Detaylı

TÜRKİYE de ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU UYGULAMA POLİTİKALARI

TÜRKİYE de ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU UYGULAMA POLİTİKALARI TÜRKİYE de ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU UYGULAMA POLİTİKALARI KISACA EPDK Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) elektrik piyasalarının düzenlenmesi amacıyla 4628 sayılı Yasa ile 2001 yılında kurulmuştur.

Detaylı

World Energy Outlook Dr. Fatih BİROL UEA Baş Ekonomisti İstanbul, 1 Aralık 2011

World Energy Outlook Dr. Fatih BİROL UEA Baş Ekonomisti İstanbul, 1 Aralık 2011 World Energy Outlook 2011 Dr. Fatih BİROL UEA Baş Ekonomisti İstanbul, 1 Aralık 2011 Bağlam: halihazırda yeterince kaygı verici olan eğilimlere yeni zorluklar ekleniyor Ekonomik kaygılar dikkatleri enerji

Detaylı

Dünya Enerji Görünümü 2012. Dr. Fatih BİROL Uluslararası Enerji Ajansı Baş Ekonomisti Ankara, 25 Aralık 2012

Dünya Enerji Görünümü 2012. Dr. Fatih BİROL Uluslararası Enerji Ajansı Baş Ekonomisti Ankara, 25 Aralık 2012 Dünya Enerji Görünümü 2012 Dr. Fatih BİROL Uluslararası Enerji Ajansı Baş Ekonomisti Ankara, 25 Aralık 2012 Genel Durum Küresel enerji sisteminin temelleri değişiyor Bazı ülkelerde petrol ve doğalgaz üretimi

Detaylı

Dünya ve Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler ve Orta Vadeli Program. 22 Kasım 2013

Dünya ve Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler ve Orta Vadeli Program. 22 Kasım 2013 Dünya ve Türkiye Ekonomisindeki Gelişmeler ve Orta Vadeli Program 22 Kasım 201 Büyüme Tahminleri (%) 4, 4,1 Küresel Büyüme Tahminleri (%) 4,1,2,0 ABD Büyüme Tahminleri (%) 2,,,,,,1,6,6 2,8 2,6 2,4 2,2

Detaylı

TTGV Enerji Verimliliği. Desteği

TTGV Enerji Verimliliği. Desteği Enerjiye Yönelik Bölgesel Teşvik Uygulamaları Enerji Verimliliği 5. Bölge Teşvikleri Enerjiye Yönelik Genel Teşvik Uygulamaları Yek Destekleme Mekanizması Yerli Ürün Kullanımı Gönüllü Anlaşma Desteği Lisanssız

Detaylı

Dünyada Enerji Görünümü

Dünyada Enerji Görünümü 09 Nisan 2014 Çarşamba Dünyada Enerji Görünümü Dünyada, artan gelir ve nüfus artışına paralel olarak birincil enerji talebindeki yükseliş hız kazanmaktadır. Nüfus artışının özellikle OECD Dışı ülkelerden

Detaylı

Sayın Arsuz Belediye Başkanım,/ Saygıdeğer Konuşmacılar,/

Sayın Arsuz Belediye Başkanım,/ Saygıdeğer Konuşmacılar,/ Sayın Arsuz Belediye Başkanım,/ Saygıdeğer Konuşmacılar,/ Değerli Katılımcılar,/ Arsuz Belediyesi nin ev sahipliğinde düzenlenen/ bölgemizin enerji sektöründeki durumu/ ve geleceği hakkında görüşmeler

Detaylı

Türkiye nin Enerji Teknolojileri Vizyonu

Türkiye nin Enerji Teknolojileri Vizyonu Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 26. Toplantısı Türkiye nin Enerji Teknolojileri Vizyonu Prof. Dr. Yücel ALTUNBAŞAK Başkanı Enerji İhtiyacımız Katlanarak Artıyor Enerji ihtiyacımız ABD, Çin ve Hindistan

Detaylı

Enerji Yatırımları ve Belirsizliklerin Önemi

Enerji Yatırımları ve Belirsizliklerin Önemi Enerji Yatırımları ve Belirsizliklerin Önemi R. Hakan ÖZYILDIZ Hazine ( E ) Müst. Yrd. DEK TMK Ekim 2009 - İZMİR İşsizlik ve yatırımlar Türkiye ekonomisinin en önemli sorunu işsizliktir. Her dört genç

Detaylı

İÇİNDEKİLER SUNUŞ... XIII 1. GENEL ENERJİ...1

İÇİNDEKİLER SUNUŞ... XIII 1. GENEL ENERJİ...1 İÇİNDEKİLER SUNUŞ... XIII 1. GENEL ENERJİ...1 1.1. Dünya da Enerji...1 1.1.1. Dünya Birincil Enerji Arzındaki Gelişmeler ve Senaryolar...1 1.2. Türkiye de Enerji...4 1.2.1. Türkiye Toplam Birincil Enerji

Detaylı

ÖNGÖRÜLEBİLİR PİYASA PERSPEKTİFİNDEN DOĞALGAZ PİYASASINDA REKABET

ÖNGÖRÜLEBİLİR PİYASA PERSPEKTİFİNDEN DOĞALGAZ PİYASASINDA REKABET ÖNGÖRÜLEBİLİR PİYASA PERSPEKTİFİNDEN DOĞALGAZ PİYASASINDA REKABET Av. Mert Karamustafaoğlu (LL.M.) FU Berlin Erdem&Erdem Ortak Avukatlık Bürosu Rekabet ve Uyum Uzmanı Date: 2/11/2017 ÖNGÖRÜLEBİLİR PİYASASI

Detaylı

Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA. Yenilenebilir Enerji Kaynakları

Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA 2018 Yenilenebilir Enerji Kaynakları SUNU İÇERİĞİ 1-DÜNYADA ENERJİ KAYNAK KULLANIMI 2-TÜRKİYEDE ENERJİ KAYNAK

Detaylı

2005 YILI İLERLEME RAPORU VE KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİNİN KOPENHAG EKONOMİK KRİTERLERİ ÇERÇEVESİNDE ÖN DEĞERLENDİRMESİ

2005 YILI İLERLEME RAPORU VE KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİNİN KOPENHAG EKONOMİK KRİTERLERİ ÇERÇEVESİNDE ÖN DEĞERLENDİRMESİ 2005 YILI İLERLEME RAPORU VE KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİNİN KOPENHAG EKONOMİK KRİTERLERİ ÇERÇEVESİNDE ÖN DEĞERLENDİRMESİ TEPAV EPRI Dış Politika Etütleri AB Çalışma Grubu 9 Kasım 2005 Ankara Zeynep Songülen

Detaylı

Sürdürülebilir Gelecek İçin Sürdürülebilir Enerji: Kısa ve Orta Vadeli Öneriler Rapordan Önemli Satır Başları

Sürdürülebilir Gelecek İçin Sürdürülebilir Enerji: Kısa ve Orta Vadeli Öneriler Rapordan Önemli Satır Başları Sürdürülebilir Gelecek İçin Sürdürülebilir Enerji: Kısa ve Orta Vadeli Öneriler Rapordan Önemli Satır Başları Ekonomiye yıllık 36 milyar $ katkı ve 820.000 haneye istihdam Elektrik ve doğal gaz sektörlerinin

Detaylı

ÜLKEMİZDE ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ VE ALINAN TEDBİRLER

ÜLKEMİZDE ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ VE ALINAN TEDBİRLER ÜLKEMİZDE ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ VE ALINAN TEDBİRLER TÜRKİYE BİRİNCİL ENERJİ TALEBİ Türkiye Birincil Enerji Talebi (Milyon TEP) 61% Son 13 yılda: Politik istikrar 77 124 İsikrarlı ekonomik büyüme İyileşen

Detaylı

Enerjide yüksek ithalat ekonomiye büyük risk

Enerjide yüksek ithalat ekonomiye büyük risk Tarih: 13.01.2013 Sayı: 2013/01 (RAPOR 13 OCAK PAZAR GÜNÜNE AMBARGOLUDUR) Türkiye Enerji İstatistikleri ve Vizyon Raporu na göre; Enerjide yüksek ithalat ekonomiye büyük risk İstanbul Serbest Muhasebeci

Detaylı

DEVLET BAKANI SAYIN MEHMET ŞİMŞEK İN YAPISAL REFORMALARIN MAKROEKONOMİK ETKİLERİ KONFERANSI AÇILIŞ KONUŞMASI (26 EKİM 2007 ANKARA)

DEVLET BAKANI SAYIN MEHMET ŞİMŞEK İN YAPISAL REFORMALARIN MAKROEKONOMİK ETKİLERİ KONFERANSI AÇILIŞ KONUŞMASI (26 EKİM 2007 ANKARA) DEVLET BAKANI SAYIN MEHMET ŞİMŞEK İN YAPISAL REFORMALARIN MAKROEKONOMİK ETKİLERİ KONFERANSI AÇILIŞ KONUŞMASI (26 EKİM 2007 ANKARA) Değerli Katılımcılar, Değerli Konuklar, Türkiye, yapısal reformlar ile

Detaylı

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ VİZYON BELGESİ (TASLAK) Türkiye 2053 Stratejik Lokomotif Sektörler MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ Millet Hafızası ve Devlet Aklının bize bıraktığı miras ve tarihî misyon, İstanbul un Fethinin

Detaylı

ENERJİ ÜRETİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ

ENERJİ ÜRETİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ ENERJİ ÜRETİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ Prof. Dr. Ferruh Ertürk Doç. Dr. Atilla Akkoyunlu Çevre Yük. Müh. Kamil B. Varınca 31 Mart 2006 İstanbul İçindekiler İÇİNDEKİLER...İ ÇİZELGELER LİSTESİ...İİİ ŞEKİLLER

Detaylı

TÜRKİYE'DE YENİLENEBİLİR ENERJİ

TÜRKİYE'DE YENİLENEBİLİR ENERJİ TÜRKİYE'DE YENİLENEBİLİR ENERJİ Enerji İşleri Genel Müdürlüğü 18 Haziran 2009, Ankara YEK Potensiyeli Yenilenebilir Enerji Üretimi Yenilenebilir Kurulu Güç Kapasitesi YEK Hedefleri YEK Mevzuatı YEK Teşvik

Detaylı

Türkiye nin Enerji Görünümü Işığında Doğalgaz Piyasasının Liberalizasyonu

Türkiye nin Enerji Görünümü Işığında Doğalgaz Piyasasının Liberalizasyonu Türkiye nin Enerji Görünümü Işığında Doğalgaz Piyasasının Liberalizasyonu Nusret Cömert Yönetim Kurulu Üyesi ve Eski Başkanı TUROGE 2011 16 Mart 2011 Ankara PETFORM Hakkında 2000 yılında kurulan PETFORM,

Detaylı

Türkiye nin Enerji Görünümü Işığında Doğalgaz Piyasasının Liberalizasyonu

Türkiye nin Enerji Görünümü Işığında Doğalgaz Piyasasının Liberalizasyonu Türkiye nin Enerji Görünümü Işığında Doğalgaz Piyasasının Liberalizasyonu Nusret Cömert Yönetim Kurulu Başkanı 2030 Yılına Doğru Enerji Politikaları ve Enerji Düzenlemelerinin Geleceği Kongresi 26 Kasım

Detaylı

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015

INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 INTERNATIONAL MONETARY FUND IMF (ULUSLARARASI PARA FONU) KÜRESEL EKONOMİK GÖRÜNÜM OCAK 2015 Hazırlayan: Ekin Sıla Özsümer AB ve Uluslararası Organizasyonlar Şefliği Uzman Yardımcısı IMF Küresel Ekonomik

Detaylı

BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİNE PANORAMİK BAKIŞ...

BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİNE PANORAMİK BAKIŞ... İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİNE PANORAMİK BAKIŞ... 1-20 1.1. Temel Makro Ekonomik Göstergelere Göre Türkiye nin Mevcut Durumu ve Dünyadaki Yeri... 1 1.2. Ekonominin Artıları Eksileri; Temel

Detaylı

2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi

2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi 2015 2017 Yılları Bütçesinin Makroekonomik Çerçevede Değerlendirilmesi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisadi ve Mali Analiz Yüksek Lisansı Bütçe Uygulamaları ve Mali Mevzuat Dersi Kıvanç

Detaylı

ENERJİ. KÜTAHYA www.zafer.org.tr

ENERJİ. KÜTAHYA www.zafer.org.tr ENERJİ 2011 yılı sonu itibarıyla dünyadaki toplam enerji kaynak tüketimi 12.274,6 milyon ton eşdeğeri olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılı itibarıyla dünyada enerji tüketiminde en yüksek pay %33,1 ile petrol,

Detaylı

TÜRKİYE DOĞAL GAZ MECLİSİ 2013-2014 KIŞ DÖNEMİ DOĞAL GAZ GÜNLÜK PUANT TÜKETİM TAHMİNİ VE GELECEK YILLARA İLİŞKİN ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER

TÜRKİYE DOĞAL GAZ MECLİSİ 2013-2014 KIŞ DÖNEMİ DOĞAL GAZ GÜNLÜK PUANT TÜKETİM TAHMİNİ VE GELECEK YILLARA İLİŞKİN ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER 2013-2014 KIŞ DÖNEMİ DOĞAL GAZ GÜNLÜK PUANT TÜKETİM TAHMİNİ VE GELECEK YILLARA İLİŞKİN ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER 2014 İÇİNDEKİLER 1. Talebe İlişkin Baz Senaryolar 2. Doğal Gaz Şebekesi Arz İmkânlarına

Detaylı

Tarımın Anayasası Çıktı

Tarımın Anayasası Çıktı Tarımın Anayasası Çıktı Günnur BİNİCİ ALTINTAŞ Tarım sektörünün anayasası olan 5488 sayılı Tarım Kanunu iki yıllık yoğun bir çalışmanın ardından 18.04.2006 tarihinde kabul edildi. Resmi Gazete de 25.04.2006

Detaylı

Türkiye de Rüzgar Enerjisi. www.euas.gov.tr 1

Türkiye de Rüzgar Enerjisi. www.euas.gov.tr 1 Türkiye de Rüzgar Enerjisi www.euas.gov.tr 1 Enerjinin Önemi Günümüz dünyasında bir ülkenin sürdürülebilir kalkınma hamlelerini gerçekleştirmesi, toplumsal refahı yükseltmesi ve global ölçekte rekabet

Detaylı

TEMİZ ENERJİ TEKNOLOJİLERİ KURSU. Harran Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü Osmanbey Kampüsü, Şanlıurfa

TEMİZ ENERJİ TEKNOLOJİLERİ KURSU. Harran Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü Osmanbey Kampüsü, Şanlıurfa TEMİZ ENERJİ TEKNOLOJİLERİ KURSU Prof. Dr. Hüsamettin BULUT Harran Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü Osmanbey Kampüsü, Şanlıurfa KISA ÖZGEÇMİŞ Doç. Dr. Hüsamettin BULUT EĞİTİM

Detaylı

ELEKTRİK ve PLANLAMA 21. YÜZYILDA PLANLAMAYI DÜŞÜNMEK. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Cengiz GÖLTAŞ 14 Mayıs 2011

ELEKTRİK ve PLANLAMA 21. YÜZYILDA PLANLAMAYI DÜŞÜNMEK. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Cengiz GÖLTAŞ 14 Mayıs 2011 ELEKTRİK ve PLANLAMA 21. YÜZYILDA PLANLAMAYI DÜŞÜNMEK Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Cengiz GÖLTAŞ 14 Mayıs 2011 TÜRKİYE DE ELEKTRİK ENERJİSİ KURULU GÜCÜ (Nisan 2011) TERMİK - İTHAL KÖMÜR

Detaylı

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık İÇİNDEKİLER FİNANS, BANKACILIK VE KALKINMA 2023 ANA TEMA SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA: FİNANS VE BANKACILIK ALT TEMALAR Türkiye Ekonomisinde Kalkınma ve Finans Sektörü İlişkisi AB Uyum Sürecinde Finans ve Bankacılık

Detaylı

EKONOMİ BAKANLIĞI GİRDİ TEDARİK STRATEJİSİ 2013-2015

EKONOMİ BAKANLIĞI GİRDİ TEDARİK STRATEJİSİ 2013-2015 EKONOMİ BAKANLIĞI GİRDİ TEDARİK STRATEJİSİ 2013-2015 GİTES NİÇİN GEREKLİ? Sorunlar; Emtia fiyatlarındaki dalgalanmalar ve artışlar, Dünya girdi kaynaklarının geleceğine yönelik belirsizlikler, Girdi tedarik

Detaylı

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, AB SÜRECİ VE ÇEVRE

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, AB SÜRECİ VE ÇEVRE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, AB SÜRECİ VE ÇEVRE Dr. Mustafa ŞAHİN Genel Müdür Yardımcısı 2. ULUSLARARASI İNŞAATTA KALİTE ZİRVESİ 2 Kasım 2010, istanbul SUNUM İÇERİĞİ İklim değişikliği AB Süreci Çevre Yönetimi AB

Detaylı

Endüstriyel Uygulamalarda Enerji Verimliliği ve Kompanzasyon Çözümleri. Yiğit Özşahin

Endüstriyel Uygulamalarda Enerji Verimliliği ve Kompanzasyon Çözümleri. Yiğit Özşahin Endüstriyel Uygulamalarda Enerji Verimliliği ve Kompanzasyon Çözümleri 2015 Yiğit Özşahin İçerik Entes Elektronik Enerji verimliliği nedir? Neden enerjiyi verimli kullanmalıyız? Enerji verimliliği için

Detaylı

Enerji ve İklim Haritası

Enerji ve İklim Haritası 2013/2 ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Enerji ve Çevre Yönetimi Dairesi Başkanlığı Enerji ve İklim Haritası Uzm. Yrd. Çağrı SAĞLAM 22.07.2013 Redrawing The Energy Climate Map isimli kitabın çeviri özetidir.

Detaylı

4646 SAYILI DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNU NUN İTHALAT VE TOPTAN SATIŞ SEGMENTİNDE UYGULANMASI

4646 SAYILI DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNU NUN İTHALAT VE TOPTAN SATIŞ SEGMENTİNDE UYGULANMASI 4646 SAYILI DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNU NUN İTHALAT VE TOPTAN SATIŞ SEGMENTİNDE UYGULANMASI Doğal Gaz Piyasası Liberalizasyonu: Süreç ve Öneriler Paneli 16.09.2008, Sheraton Hotel, Ankara 1 İÇERİK 4646 Sayılı

Detaylı

Kömür, karbon, hidrojen, oksijen ve azottan oluşan, kükürt ve mineral maddeler içeren, fiziksel ve kimyasal olarak farklı yapıya sahip bir maddedir.

Kömür, karbon, hidrojen, oksijen ve azottan oluşan, kükürt ve mineral maddeler içeren, fiziksel ve kimyasal olarak farklı yapıya sahip bir maddedir. KÖMÜR NEDİR? Kömür, bitki kökenli bir maddedir. Bu nedenle ana elemanı karbondur. Bitkilerin, zamanla ve sıcaklık-basınç altında, değişim geçirmesi sonunda oluşmuştur. Kömür, karbon, hidrojen, oksijen

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI ENERJİ Artan nüfus ile birlikte insanların rahat ve konforlu şartlarda yaşama arzuları enerji talebini sürekli olarak artırmaktadır. Artan enerji talebini, rezervleri sınırlı

Detaylı

Türkiye nin Endüstriyel Emisyonlar Direktifine Uyumu: Enerji Sektörü Üzerindeki Muhtemel Maliyetler

Türkiye nin Endüstriyel Emisyonlar Direktifine Uyumu: Enerji Sektörü Üzerindeki Muhtemel Maliyetler tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Türkiye nin Endüstriyel Emisyonlar Direktifine Uyumu: Enerji Sektörü Üzerindeki Muhtemel Maliyetler Ankara, 24 Mart 2015 Çerçeve Temel endişe: İklim değişikliği

Detaylı

Büyüme, Tasarruf-Yatırım ve Finansal Sektörün Rolü. Hüseyin Aydın Yönetim Kurulu Başkanı

Büyüme, Tasarruf-Yatırım ve Finansal Sektörün Rolü. Hüseyin Aydın Yönetim Kurulu Başkanı Büyüme, Tasarruf-Yatırım ve Finansal Sektörün Rolü Hüseyin Aydın Yönetim Kurulu Başkanı Büyüme: Yatırım ve Tasarrufun Fonksiyonu Büyüme : Büyümenin Temel Unsuru : Üretimin Temel Faktörleri : Üretimin Diğer

Detaylı

Yeniden Yapılanma Süreci Dönüşüm Süreci

Yeniden Yapılanma Süreci Dönüşüm Süreci Yeniden Yapılanma Süreci 2010-2025 Dönüşüm Süreci 2025-2050 2025'te olmazsa olmazlar Geçiş dönemi kilit meseleleri Dönüşüm zamanının Başarı Dönüşüm ölçütleri zamanının Vizyon Herkese fırsat eşitliği sağlanarak

Detaylı

KÖMÜRÜN ENERJİDEKİ YERİ

KÖMÜRÜN ENERJİDEKİ YERİ KÖMÜRÜN ENERJİDEKİ YERİ Prof. Dr. Güven ÖNAL Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı 1 Sunumun Ana Konuları Dünya da Kömür ve Enerji Türkiye nin Kömür Rezervleri ve Üretimi Türkiye nin Enerji Durumu Yerli

Detaylı

TÜRKİYE - SUUDİ ARABİSTAN YUVARLAK MASA TOPLANTISI 1

TÜRKİYE - SUUDİ ARABİSTAN YUVARLAK MASA TOPLANTISI 1 ( STRATEJİK VİZYON BELGESİ ) TÜRKİYE - SUUDİ ARABİSTAN YUVARLAK MASA TOPLANTISI 1 Yeni Dönem Türkiye - Suudi Arabistan İlişkileri: Kapasite İnşası ( 2016, İstanbul - Riyad ) Türkiye 75 milyonluk nüfusu,

Detaylı

TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI. OLGUN SAKARYA / SBF-ANKARA EMO Enerji Birim Koordinatörü 1

TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI. OLGUN SAKARYA / SBF-ANKARA EMO Enerji Birim Koordinatörü 1 1954 TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI OLGUN SAKARYA 12.05.2016 / SBF-ANKARA EMO Enerji Birim Koordinatörü 1 Türkiye de elektrik üretimi ilk defa 1902 yılında Tarsus'ta bir su değirmeni miline bağlanan

Detaylı

TÜRKİYE DOĞAL GAZ MECLİSİ 2012 2013 KIŞ DÖNEMİ DOĞAL GAZ GÜNLÜK PUANT TÜKETİM TAHMİNİ VE ALINMASI GEREKLİ TEDBİRLER

TÜRKİYE DOĞAL GAZ MECLİSİ 2012 2013 KIŞ DÖNEMİ DOĞAL GAZ GÜNLÜK PUANT TÜKETİM TAHMİNİ VE ALINMASI GEREKLİ TEDBİRLER 2012 2013 KIŞ DÖNEMİ DOĞAL GAZ GÜNLÜK PUANT TÜKETİM TAHMİNİ VE ALINMASI GEREKLİ TEDBİRLER 2012 İÇİNDEKİLER 1. Talebe İlişkin Baz Senaryolar 2. Doğal Gaz Şebekesi Arz İmkânlarına Dair Varsayımlar 3. Elektrik

Detaylı

SANAYİDE VE KOBİ LERDE ENERJİ VERİMLİLİĞİNİN ARTIRILMASI PROJESİ HAZIRLIK ÇALIŞTAYI. Dr. Mehmet DUYAR

SANAYİDE VE KOBİ LERDE ENERJİ VERİMLİLİĞİNİN ARTIRILMASI PROJESİ HAZIRLIK ÇALIŞTAYI. Dr. Mehmet DUYAR SANAYİDE VE KOBİ LERDE ENERJİ VERİMLİLİĞİNİN ARTIRILMASI PROJESİ HAZIRLIK ÇALIŞTAYI Dr. Mehmet DUYAR Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı Ankara- Haziran 2009 ENERJİ

Detaylı

Enervis H o ş g e l d i n i z Ekim 2015

Enervis H o ş g e l d i n i z Ekim 2015 Enervis H o ş g e l d i n i z Ekim 2015 Dünya Enerji Genel Görünümü Genel Görünüm Dünya Birincil Enerji Tüketimi 2013-2035 2013 2035F Doğalgaz %24 Nükleer %4 %7 Hidro %2 Yenilenebilir Petrol %33 Kömür

Detaylı

TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON

TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON Z. Güldem Ökem, PhD Research Fellow Centre for European Policy Studies(CEPS) 23 Şubat 2011, Ankara Türkiye nin Avrupa Birliği ne Üyelik

Detaylı

Yakın n Gelecekte Enerji

Yakın n Gelecekte Enerji Yakın n Gelecekte Enerji Doç.Dr.Mustafa TIRIS Enerji Enstitüsü Müdürü Akademik Forum 15 Ocak 2005 Kalyon Otel, İstanbul 1 Doç.Dr.Mustafa TIRIS 1965 Yılı nda İzmir de doğdu. 1987 Yılı nda İTÜ den Petrol

Detaylı

Dış Ticaret Politikası. Temel İki Politika. Dış Ticaret Politikası Araçları Korumacılık / İthal İkameciliği

Dış Ticaret Politikası. Temel İki Politika. Dış Ticaret Politikası Araçları Korumacılık / İthal İkameciliği Dış Ticaret Politikası Temel İki Politika Korumacılık / İthal İkameciliği Genel olarak yurt dışından ithal edilen nihai tüketim mallarının yurt içinde üretilmesini; böylece dışa bağımlılığın azaltılmasını

Detaylı

Türkiye nin Enerji Görünümü Işığında Doğalgaz Piyasasının Liberalizasyonu

Türkiye nin Enerji Görünümü Işığında Doğalgaz Piyasasının Liberalizasyonu Türkiye nin Enerji Görünümü Işığında Doğalgaz Piyasasının Liberalizasyonu Nusret Cömert Yönetim Kurulu Üyesi STEAM 13.Uluslararası Enerji Arenası 8 Eylül 2011 İstanbul PETFORM Hakkında 2000 yılında kurulan

Detaylı

Tablo 15.1.1 No Yürürlükteki AB mevzuatı Taslak Türk mevzuatı Kapsam Sorumlu kurum Yayım tarihi 1 2003/55/AT ve 2004/67/AT sayılı Direktifler

Tablo 15.1.1 No Yürürlükteki AB mevzuatı Taslak Türk mevzuatı Kapsam Sorumlu kurum Yayım tarihi 1 2003/55/AT ve 2004/67/AT sayılı Direktifler FASIL 15 ENERJİ Öncelik 15.1 Enerji Topluluğu Antlaşmasına olası üyelik amacı da dikkate alınarak gaz ve elektrik iç piyasası ile elektriğin sınır ötesi ticaretine ilişkin müktesebata uyumun ve ilgili

Detaylı

Enerji Verimliliği : Tanımlar ve Kavramlar

Enerji Verimliliği : Tanımlar ve Kavramlar TEMİZ ENERJİ GÜNLERİ 2012 15-16 17 Şubat 2012 Enerji Verimliliği : Tanımlar ve Kavramlar Prof. Dr. Sermin ONAYGİL İTÜ Enerji Enstitüsü Enerji Planlaması ve Yönetimi ve A.B.D. onaygil@itu.edu.tr İTÜ Elektrik

Detaylı

TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON

TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON Z. Güldem Ökem, PhD Research Fellow Centre for European Policy Studies (guldem.okem@ceps.eu) 23 Şubat 2011, Ankara Türkiye nin Avrupa Birliği

Detaylı

ULUSLARARASI ENERJİ AJANSI NIN 2012 DÜNYA ENERJİ GÖRÜNÜMÜ RAPORU

ULUSLARARASI ENERJİ AJANSI NIN 2012 DÜNYA ENERJİ GÖRÜNÜMÜ RAPORU ULUSLARARASI ENERJİ AJANSI NIN 2012 DÜNYA ENERJİ GÖRÜNÜMÜ RAPORU Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) bünyesinde faaliyet gösteren ve merkezi Paris te bulunan Uluslararası Enerji Ajansı (UEA) nın

Detaylı

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık İÇİNDEKİLER FİNANS, BANKACILIK VE KALKINMA 2023 ANA TEMA SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA: FİNANS VE BANKACILIK ALT TEMALAR Türkiye Ekonomisinde Kalkınma ve Finans Sektörü İlişkisi AB Uyum Sürecinde Finans ve Bankacılık

Detaylı

PETFORM Hakkında 2000 yılında kurulan PETFORM, geçtiğimiz 9 yılda tüm enerji mevzuatı değişikliklerinde (Doğalgaz Piyasası Kanunu, Petrol Piyasası Kan

PETFORM Hakkında 2000 yılında kurulan PETFORM, geçtiğimiz 9 yılda tüm enerji mevzuatı değişikliklerinde (Doğalgaz Piyasası Kanunu, Petrol Piyasası Kan Şeffaf ve Rekabetçi Bir Doğalgaz Piyasası Oluşturma Yolunda Çözüm Önerileri Nusret Cömert Yönetim Kurulu Başkanı PETFORM Hakkında 2000 yılında kurulan PETFORM, geçtiğimiz 9 yılda tüm enerji mevzuatı değişikliklerinde

Detaylı

5.5. BORU HATLARI 5.5-1

5.5. BORU HATLARI 5.5-1 5.5. BORU HATLARI Türkiye coğrafi ve jeopolitik açıdan çok önemli bir konumda yer almaktadır. Ülkemiz, dünyanın en büyük ham petrol ve doğal gaz rezervlerinin bulunduğu Ortadoğu ve Orta Asya ülkeleri ile

Detaylı

ENERJİ VERİMLİLİĞİ VE TASARRUFU KURSU

ENERJİ VERİMLİLİĞİ VE TASARRUFU KURSU ENERJİ VERİMLİLİĞİ VE TASARRUFU KURSU Prof. Dr. Hüsamettin BULUT Harran Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü Osmanbey Kampüsü, Şanlıurfa E-mail: hbulut@harran.edu.tr KISA ÖZGEÇMİŞ

Detaylı

YAŞAR ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi

YAŞAR ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi YAŞAR ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ (http://esm.yasar.edu.tr) Sunum Planı Neden Yaşar Üniversitesi Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü`nde Okumalıyım? Bölüm

Detaylı

2013/101 (Y) BTYK nın 25. Toplantısı. Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] KARAR

2013/101 (Y) BTYK nın 25. Toplantısı. Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] KARAR 2013/101 (Y) Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin İzlenmesi [2013/101] BTYK nın 2009/102 no.lu kararı kapsamında hazırlanan ve 25. toplantısında onaylanan Üstün Yetenekli Bireyler Stratejisi nin koordinasyonunun

Detaylı

BÖLGEMİZİN YENİLENEBİLİR ENERJİ POTANSİYELİNİN KULLANILMASI İÇİN YAPILAN ÇALIŞMALAR

BÖLGEMİZİN YENİLENEBİLİR ENERJİ POTANSİYELİNİN KULLANILMASI İÇİN YAPILAN ÇALIŞMALAR BÖLGEMİZİN YENİLENEBİLİR ENERJİ POTANSİYELİNİN KULLANILMASI İÇİN YAPILAN ÇALIŞMALAR 1 Enerji de Politika ve Hedefler Vizyon 2023 Hedefleri 10. Kalkınma Planı (2014-2018) TR32 Düzey 2 Bölgesi (Aydın, Denizli,

Detaylı

İTKİB Genel Sekreterliği AR&GE ve Mevzuat Şubesi

İTKİB Genel Sekreterliği AR&GE ve Mevzuat Şubesi HALI SEKTÖRÜ 2014 EYLÜL AYLIK İHRACAT BİLGİ NOTU İİTKİİB GENEL SEKRETERLİİĞİİ AR & GE VE MEVZUAT ŞUBESİİ EKİİM 2014 1 2014 YILI EYLÜL AYINDA HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ Ülkemizin halı ihracatı

Detaylı

4646 SAYILI DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TASARISI TASLAĞI İLE ÖNGÖRÜLEN DÜZENLEMELER

4646 SAYILI DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TASARISI TASLAĞI İLE ÖNGÖRÜLEN DÜZENLEMELER 4646 SAYILI DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TASARISI TASLAĞI İLE ÖNGÖRÜLEN DÜZENLEMELER 1 4646 SAYILI DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNUNDAKİ YENİLİKLER Lisans sahibi şirketler aralarında

Detaylı

CEZAYİR ÜLKE RAPORU 11.11.2015

CEZAYİR ÜLKE RAPORU 11.11.2015 CEZAYİR ÜLKE RAPORU 11.11.2015 YÖNETİCİ ÖZETİ Uludağ İhracatçı Birlikleri nin kayıtlarına göre, Bursa dan Cezayir e ihracat yapan 234 firma bulunmaktadır. 30.06.2015 tarihi itibariyle Ekonomi Bakanlığı

Detaylı

ICCI Enerji Zirvesi. Levent Gülbahar Yönetim Kurulu Başkanı. 29 Kasım 2010 ICCI Organizasyon Komitesi WoW Convention - İstanbul

ICCI Enerji Zirvesi. Levent Gülbahar Yönetim Kurulu Başkanı. 29 Kasım 2010 ICCI Organizasyon Komitesi WoW Convention - İstanbul ICCI Enerji Zirvesi Levent Gülbahar Yönetim Kurulu Başkanı 29 Kasım 2010 ICCI Organizasyon Komitesi WoW Convention - İstanbul GÜNEŞ ENERJİSİ SEKTÖRÜ ANA TEMALARI 5346 Sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynakları

Detaylı

ELEKTRİK PİYASASINDA BUGÜN İTİBARİYLE KARŞILAŞILAN TEMEL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ. Aralık 2015

ELEKTRİK PİYASASINDA BUGÜN İTİBARİYLE KARŞILAŞILAN TEMEL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ. Aralık 2015 ELEKTRİK PİYASASINDA BUGÜN İTİBARİYLE KARŞILAŞILAN TEMEL VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ Aralık 2015 1 Elektrik piyasanın serbestleşmesi yönünde büyük mesafe alınmasına karşın hedeflenen noktaya ulaşılamaması sektörün

Detaylı

mmo bülteni þubat 2005/sayý 81 doðalgaz temin ve tüketim politikalarý raporu da basýn mensuplarýna daðýtýlmýþtýr.

mmo bülteni þubat 2005/sayý 81 doðalgaz temin ve tüketim politikalarý raporu da basýn mensuplarýna daðýtýlmýþtýr. TÜRKÝYE DE DOÐAL GAZ TEMÝN VE TÜKETÝM POLÝTÝKALARI Basýna ve Kamuoyuna 10 Ocak 2005 Oda Baþkanýmýz Emin KORAMAZ Odamýzýn Doðalgaz alanýnda yaptýðý çalýþmalarý ve Türkiye deki Doðalgazýn durumu hakkýnda

Detaylı

GİTES KİMYA EYLEM PLANI

GİTES KİMYA EYLEM PLANI GİTES KİMYA EYLEM PLANI HEDEF -1 1.1 1.2 HEDEF -2 2.1 PETROKİMYA SEKTÖRÜNDE YATIRIM İHTİYACININ KARŞILANMASI Yeni rafineri ve petrokimya entegre yatırımlarının hayata geçirilmesi desteklenecektir. Tüketimin

Detaylı

3. TÜRKİYE ULAŞTIRMA SİSTEMİNE GENEL BAKIŞ

3. TÜRKİYE ULAŞTIRMA SİSTEMİNE GENEL BAKIŞ 3. TÜRKİYE ULAŞTIRMA SİSTEMİNE GENEL BAKIŞ Cumhuriyetin 1950 yılına kadar olan döneminde, doğru bir ulusal politika ile demiryolu ve denizyoluna ağırlık verilmiştir. leştirilen atılım sonunda, ülkenin

Detaylı

5 Mayıs 2010 Mersin Üniversitesi. KORAY TUNCER MMO Enerji Birimi / Teknik Görevli Makina Yüksek Mühendisi

5 Mayıs 2010 Mersin Üniversitesi. KORAY TUNCER MMO Enerji Birimi / Teknik Görevli Makina Yüksek Mühendisi 5 Mayıs 2010 Mersin Üniversitesi KORAY TUNCER MMO Enerji Birimi / Teknik Görevli Makina Yüksek Mühendisi Türkiye de kişi başına elektrik enerjisi tüketimi 2.791 kwh seviyesinde olup, bu değer 8.900 kwh

Detaylı

KÜRESELLEŞEN DÜNYA GERÇEKLERİ TÜRKİYE NİN ENERJİ GÖRÜNÜMÜ VE TEMİZ TEKNOLOJİLER

KÜRESELLEŞEN DÜNYA GERÇEKLERİ TÜRKİYE NİN ENERJİ GÖRÜNÜMÜ VE TEMİZ TEKNOLOJİLER KÜRESELLEŞEN DÜNYA GERÇEKLERİ TÜRKİYE NİN ENERJİ GÖRÜNÜMÜ VE TEMİZ TEKNOLOJİLER Prof.Dr. Hasancan OKUTAN İTÜ Kimya Mühendisliği Bölümü okutan@itu.edu.tr 18 Haziran 2014 İTÜDER SOMA dan Sonra: Türkiye de

Detaylı

ENERJİ ALTYAPISI ve YATIRIMLARI Hüseyin VATANSEVER EBSO Yönetim Kurulu Sayman Üyesi Enerji ve Enerji Verimliliği Çalışma Grubu Başkanı

ENERJİ ALTYAPISI ve YATIRIMLARI Hüseyin VATANSEVER EBSO Yönetim Kurulu Sayman Üyesi Enerji ve Enerji Verimliliği Çalışma Grubu Başkanı ENERJİ ALTYAPISI ve YATIRIMLARI Hüseyin VATANSEVER EBSO Yönetim Kurulu Sayman Üyesi Enerji ve Enerji Verimliliği Çalışma Grubu Başkanı İZMİR BÖLGESİ ENERJİ FORUMU 1 Kasım 2014/ İzmir Mimarlık Merkezi FOSİL

Detaylı

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ 13 1.1.Türkiye Ekonomisine Tarihsel Bakış Açısı ve Nedenleri 14 1.2.Tarım Devriminden Sanayi Devrimine

Detaylı

İktisadi Planlamayı Gerektiren Unsurlar İKTİSADİ PLANLAMA GEREĞİ 2

İktisadi Planlamayı Gerektiren Unsurlar İKTİSADİ PLANLAMA GEREĞİ 2 İktisadi Planlamayı Gerektiren Unsurlar İKTİSADİ PLANLAMA GEREĞİ 2 PLANLAMAYI GEREKTİREN UNSURLAR Sosyalist model-kurumsal tercihler Piyasa başarısızlığı Gelişmekte olan ülkelerin kalkınma sorunları 2

Detaylı

Yenilebilir Enerji Kaynağı Olarak Rüzgar Enerjisi

Yenilebilir Enerji Kaynağı Olarak Rüzgar Enerjisi Yenilebilir Enerji Kaynağı Olarak Rüzgar Enerjisi İbrahim M. Yağlı* Enerji üretiminde Rüzgar Enerjisinin Üstünlükleri Rüzgar enerjisinin, diğer enerji üretim alanlarına göre, önemli üstünlükleri bulunmaktadır:

Detaylı

ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME ( )

ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME ( ) ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME (2014-2016) I- Dünya Ekonomisine İlişkin Öngörüler Orta Vadeli Program ın (OVP) global makroekonomik çerçevesi oluşturulurken, 2014-2016 döneminde; küresel büyümenin

Detaylı

ORTA VADELİ PROGRAM ( ) 8 Ekim 2014

ORTA VADELİ PROGRAM ( ) 8 Ekim 2014 ORTA VADELİ PROGRAM (2015-201) 8 Ekim 2014 DÜNYA EKONOMİSİ 2 2005 2006 200 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 T 2015 T Küresel Büyüme (%) Küresel büyüme oranı kriz öncesi seviyelerin altında seyretmektedir.

Detaylı

Türkiye de Yenilenebilir Enerji Piyasası. Dünya Bankası Shinya Nishimura 28 Haziran 2012

Türkiye de Yenilenebilir Enerji Piyasası. Dünya Bankası Shinya Nishimura 28 Haziran 2012 Türkiye de Yenilenebilir Enerji Piyasası Dünya Bankası Shinya Nishimura 28 Haziran 2012 Yenilenebilir Enerji Türkiye için Neden Enerji Arz Güvenliği Önemli? Enerji ithalat oranı %70 in üzerinde (tüm ithalatın

Detaylı

BİYOKÜTLE ENERJİ SANTRALİ BİOKAREN ENERJİ

BİYOKÜTLE ENERJİ SANTRALİ BİOKAREN ENERJİ BİYOKÜTLE ENERJİ SANTRALİ BİOKAREN ENERJİ BİYOKÜTLE SEKTÖRÜ Türkiye birincil enerji tüketimi 2012 yılında 121 milyon TEP e ulaşmış ve bu rakamın yüzde 82 si ithalat yoluyla karşılanmıştır. Bununla birlikte,

Detaylı

Elektrik Enerji Sistemlerinin Ekonomik İşletilmesi ve Enerji Verimliliği

Elektrik Enerji Sistemlerinin Ekonomik İşletilmesi ve Enerji Verimliliği Elektrik Enerji Sistemlerinin Ekonomik İşletilmesi ve Enerji Verimliliği Nurettin ÇETİNKAYA Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü 2 Mayıs 2007 ÇARŞAMBA

Detaylı

ÜLKEMİZDE ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ VE ALINAN TEDBİRLER

ÜLKEMİZDE ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ VE ALINAN TEDBİRLER ÜLKEMİZDE ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ VE ALINAN TEDBİRLER DÜNYA & TÜRKİYE ENERJİ TALEBİ Dünya Enerji Talebi Değişimi (02-14) Türkiye Birincil Enerji Talebi (Milyon TEP) 76% 33% 1% -8% 77 61% 124 OECD Dışı Dünya

Detaylı

RUS TÜRK İŞADAMLARI BİRLİĞİ (RTİB) AYLIK EKONOMİ RAPORU. Rusya ekonomisindeki gelişmeler: Aralık Rusya Ekonomisi Temel Göstergeler Tablosu

RUS TÜRK İŞADAMLARI BİRLİĞİ (RTİB) AYLIK EKONOMİ RAPORU. Rusya ekonomisindeki gelişmeler: Aralık Rusya Ekonomisi Temel Göstergeler Tablosu RUS TÜRK İŞADAMLARI BİRLİĞİ (RTİB) AYLIK EKONOMİ RAPORU Rusya ekonomisindeki gelişmeler: Aralık Rusya Ekonomisi Temel Göstergeler Tablosu 11 1 13 1 * GSMH (milyar dolar) 1.9..79 1.86 1.3 1.83 1.578 1.61

Detaylı

1.1 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ VE KYOTO PROTOKOLÜ

1.1 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ VE KYOTO PROTOKOLÜ 1 1.1 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ VE KYOTO PROTOKOLÜ Ulusal sera gazı envanterini hazırlamak ve bildirimini yapmak İklim değişikliğinin azaltılması ve iklim değişikliğine uyumu

Detaylı

Bu dönemde birincil enerji tüketiminin yıllık ortalama yüzde 5,7, elektrik tüketiminin ise yüzde 6,7 oranında büyüdüğü tespit edilmiştir.

Bu dönemde birincil enerji tüketiminin yıllık ortalama yüzde 5,7, elektrik tüketiminin ise yüzde 6,7 oranında büyüdüğü tespit edilmiştir. Avrupa Birliği Sürecinde Enerji Sektörünün Konumu ve Enerji Yol Haritaları AB ye tam üyelik sürecinde Türkiye, ekonomik ve sosyal hayatın bütün alanlarında olduğu gibi, enerji konusunda da Avrupa Birliği

Detaylı

LİNYİTLERİMİZ ENERJİ İHTİYACIMIZI KARŞILAR MI?

LİNYİTLERİMİZ ENERJİ İHTİYACIMIZI KARŞILAR MI? LİNYİTLERİMİZ ENERJİ İHTİYACIMIZI KARŞILAR MI? Geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, özel bir televizyonda katıldığı programda gündeme dair konularda açıklamalarda bulundu. Türkiye nin

Detaylı

YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ

YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ Ahmet GÜNEŞ Dış Ticaret Uzmanı BURSA 21/05/2015 1 SUNUM PLANI 1. Yeni Teşvik Sisteminin Hazırlık Süreci

Detaylı