II. ÇEVRE ve ENERJİ KONGRESİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "II. ÇEVRE ve ENERJİ KONGRESİ"

Transkript

1 tmmob makina mühendisleri odası II. ÇEVRE ve ENERJİ KONGRESİ s BİLDİRİLER KİTABI KASIM 2001 İSTANBUL Yayın No: E/2001/289

2 tmmob makina mühendisleri odası Sümer Sok. No: 36/1 -A Kızılay / ANKARA Tel: (0312) Fax: (0312) ISBN : Bu kitabın yayın hakkı MMO'ya aittir. Kitabın hiçbir bölümü değiştirilemez, MMO'nun izni olmadan kitabın hiçbir bölümü elektronik, mekanik fotokopi vs. yollarla kopya edilip kullanılamaz. Kaynak göstermek şartıyla kitantan alıntı yapılabilir. Baskı: Yapım Tanıtım Yayıncılık San. ve Tic. Şti. Tel: (0212)

3 TMMOB Makina Mühendisleri Odası "II. ÇEVRE ve ENERJİ KONGRESİ" Kasım 2001 ÜLKEMİZ ENERJİ BÜTÜNLEMESİNDE LİNYİT VE TERMİK SANTRALLAR Dr. İlker ŞENGÜLER MTA Genel Müdürlüğü Enerji Dairesi Ankara Dr. İlker ŞENGÜLER; 1977 yılında MTA Genel Müdürlüğünde Jeoloji Mühendisi olarak çalışmaya başladı. Birçok ulusal ve uluslararası projede görev alan araştırmacı yıllarında Alman Devlet Bursu ile Almanya' da organik petroloji-jeokimya eğitimi yaptı ve 1997 yıllarında NATO Advanced Science Institute tarafından düzenlenen programlara katılan Dr. Şengüler, TÜBİTAK tarafından verilen yayın teşvik ödülleri sahibidir. Yurt içinde ve yurt dışında yayınlanmış birçok makalesi bulunan Dr. İlker Şengüler İngilizce ve Almanca bilmekte olup halen MTA Genel Müdürlüğünde çalışmaktadır. ÖZET: Kömür rezervleri dünyada toplam enerji kaynaklarının %27 sini oluşturduğundan 21. Yüzyılda da en önemli enerji hammaddesi olma özelliğini koruyacaktır. Dünya linyit rezervleri içinde ülkemizin payı % 1.75 olup elektrik enerjisi üretiminin önemli bir bölümü linyite dayalı termik santrallardan gerçekleştirilmektedir. Ülkemizde elektrik enerjisi üretiminde tüm projeksiyonların doğalgaz çevrim santrallarına göre yapılması, enerji hammaddesi yönünden dışa bağımlılığı artırmaktadır. Oysa yapılan araştırmalar, ülkemizde linyite dayalı yeni termik santrallar kurulması ve kurulmuş olan sahalara yeni üniteler eklenmesiyle kurulu gücümüzün 8000 MW daha artabileceğini göstermektedir MW' lık toplam güce sahip kömürle beslenen termik santralların 6233 MW lik bölümü linyite dayalı santrallardır yılında MW, 2020 yılında MW olarak planlanan kömüre dayalı santralların kirletici emisyonları uluslararası anlaşmalarla kontrol altına alınmaya çalışılmaktadır. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Anlaşması (UNFÇÇÇ) sera gazı (GHG) emisyonlarının 1990 yılı düzeyine çekilmesi koşulunu getirmektedir. Bu durumda enerji üretiminde verimlilik nedeniyle yeni yakma teknolojileri gündeme gelmektedir. Enerji üretiminde verimlilik ve çevresel etkilerin en aza indirilmesi amacıyla akışkan yataklı yakma sistemine sahip 2x160 MW kapasiteli Çan Termik Santralının (T/S) yapımına başlanmıştır. Santral sahası linyitin temin edileceği TKİ Çan Linyit İşletmeleri sahasına 3 km uzaklıkta olup termik santralın toplam yatırım süresi üç yıl olarak öngörülmektedir. Çan T/S nin her iki ünitesi için toplam kömür gereksinimi ortalama 260 ton/saat olup 460 ton/saat taze buhar üretimi planlanmaktadır. Çoğunlukla düşük kaliteli linyitler sınıflamasında yer alan ülkemiz linyitlerinin termik santrallarda değerlendirilmesi sürdürülebilir bir gelecek için gereklidir. Enerji politikalarımızın en önemli ilkelerinden olan "özkaynaklarımızın kullanımı" ilkesi de böylelikle işlerlik kazanmış olacaktır. Çevre dostu olan gelişmiş yakma teknolojileri kullanarak ülkemiz linyitlerini enerjiye çevirdiğimizde, dışalımlar nedeniyle sağlayacağımız tasarruf yanında enerji konusundaki dışa bağımlılık sürecini de geciktirme olanağına sahip olabiliriz. Akışkan yataklı yakma sistemine sahip Çan T/S bu konuda iyi bir örnek olacaktır. Anahtar Sözcükler: Linyit, termik santral, enerji 1. GİRİŞ: Dünyada elektrik enerjisi üretiminde kullanılan kaynakların dağılımı dikkate alındığında; termik santralların payı % 64, hidrolik santralların payı % 19, nükleer santralların payı ise % 17 dir. Büyük bir kaynak olan 121

4 nükleer enerjiye karşı özellikle gelişmiş ülkelerde oluşan tepkiler, henüz bu santrallara sahip olmayan bütün ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de kaygılara neden olmaktadır. Jeotermal, güneş, rüzgar, dalga gibi temiz enerji kaynaklari çevre dostu olmalarına karşın kendine özgü enerji dönüşüm sistemleri ve teknolojiler gerektirdiğinden ve ayrıca üretim kapasitelerinin de düşük olmasi nedeniyle yeterli ilgiyi görememektedir. Bu yüzden termik santrallar yatırım maliyetlerinin diğer sistemlere göre daha ucuz olması ve düşük kaliteli kömürlerin yakılmasına olanak sağlamasi nedeniyle ülkemizde elektrik üretiminde yıllardır tercih edilmiştir. Enerji politikalarımızda gerek birincil enerji kaynaklarının gerekse elektrik enerjisi taleplerinin yeterli ve güvenilir şekilde karşılanması ve üretimin arttırılması amacıyla; enerji hammaddelerinin kesin rezerv ve potansiyellerinin ortaya konması için ülke çapında arama seferberliğine geçilmesi ve enerji sektöründe dışa bağımlılığın azaltılması için yerli kaynaklarımızın geliştirilmesi ile enerji temininde çeşitlilik ilkesinin gözetilmesi gereği vurgulanmaktadır. Türkiye birincil enerji kaynaklarından petrol, doğal gaz ve taşkömürü açısından yeterli bir ülke olmamakla beraber linyit ve su kaynakları açısından önemli sayılabilecek bir potansiyele sahiptir. Halen ülkemizde 6533 MW' lık toplam güce sahip olan kömür santrallarının 6233 MW lık bölümü linyit ile beslenmektedir (Çizelge 1). Bu da linyitin ülkemiz için ne kadar önemli bir enerji hammaddesi olduğunu göstermektedir. Çizelge 1. Linyit ile çalışan Termik Santralların kurulu güç, üretim ve kapasite kullanımları Termik Santral Kurulu Güç (MW) Proje Üretimi (GWh) Son Beş Yıl Üretim Ort (GWh) Kapasite Kul.(%) Afşin-Elbistan Çayırhan Kemerköy Kangal Orhaneli Seyitömer Soma A Soma B Tunçblek A Tunçbilek B Yatağan Yeniköy Çan 4x340=1360 2x150=300 3x210=630 2x150=300 1x210=210 4x150=600 2x22=44 6x165=990 2x32+1x65=129 2x150=300 3x210=630 2x210=420 2x160= Denemede 1200* Çalışmıyor ** İNŞAAT HALİNDE * Son dört yıl ortalaması ** Tunçbilek A dahil 2. LİNYİT ARAMACILIĞI VE POTANSİYELİ: Linyitin ülkemizde ilk bulunuş tarihine ilişkin kesin bilgi yoktur ancak 1889 yılında Balya'da (Balıkesir) üretim yapıldığı bazı araştırmalarda yer almaktadır [1]. Sahada yılları arasında ton üretim gerçekleştirilmiştir. Yine aynı bölgede yılları arasında kwh elektrik enerjisi elde edilmiştir yılları arasında donanmanın ihtiyacını karşılamak amacıyla başta Soma (Manisa) olmak üzere bazı linyit yatakları işletilmiştir. Gerçek anlamda ilk linyit işletmeciliği 1927 yılında Çeltek (Amasya), Yerköy (Yozgat), Tavşanlı-Değirmisaz (Kütahya), Nazilli' de (Aydın) başlamıştır yılında 2804 sayılı yasa ile kurulan Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, linyit aramacılığına yönelik ilk çalışmalarını yine aynı yıl içerisinde Seyitömer' de (Kütahya) gerçekleştirmiştir yılına kadar genel jeoloji ağırlıklı olarak sürdürülen çalışmalar, 1960 yılından sonra sondaj ağırlıklı olarak devam etmiştir yılında ülkemizin en büyük linyit sahası olan Elbistan havzasının bulunması ile auşuk kaliteli linyitlerin termik santrallarda değerlendirilmesi gündeme gelmiştir yılları arasında linyit aramalarına yönelik km 2 prospeksiyon, km 2 jeolojik detay etüt ve m sondaj gerçekleştirilmiştir

5 yılından bu yana linyit havsa etütleri kapsamında MTA Genel Müdürlüğü çalışmalarını sürdürmektedir. Son yıllarda Batı Anadolu, Orta Anadolu-İç Batı Karadeniz ve Çorum Havzası Güneyi linyit etütleri gerçekleştirilmiştir. Ülkemizde 117 linyit sahasında belirlenen rezerv 8.3 milyar ton civarında olup (Çizelge 2) 3.3 milyar ton ile en büyük rezerv Doğu Anadolu Bölgesinde Elbistan (Kahramanmaraş) havzasındadır (Çizelge 3). Toplam rezervin 3.9 milyar tonu işletilebilir rezervdir. TKİ Kurumuna ait rezerv miktarı ise 6 milyar ton civarında olup toplam Türkiye rezervinin % 72 sini oluşturmaktadır. Ülkemizde linyit rezervlerinin geliştirilmesi konusunda son 10 yıl içerisinde önemli bir gelişme olduğu söylenemez. Bunun nedeni hiç şüphesiz belirlenmiş olan rezervlerin yeterli olması değildir. Ülkemiz linyitlerinin büyük bölümü düşük ısıl değere sahip olup (Çizelge 4) yüksek oranda kül, uçucu madde, nem ve kükürt içermektedir. Linyitlerin yaklaşık % 80' i sanayi ve teshinde kullanım standartlarında olmadığından termik santrallar ülkemiz için ayrı bir önem taşımaktadır. Linyitlerimizin % 75 inin alt ısıl değeri 2500 kcal/kg in altındadır. % 17 si kcal/kg arasında olup % 8 i 3000 kcal/kg in üzerinde bulunmaktadır. Kaliteleri daha yüksek olup % 15 nem, % 33 uçucu madde içeren 4800 kcal/kg ısıl değere sahip Tunçbilek kömürü ile % 16 nem ve % uçucu madde içeren 4700 kcal/kg ısıl değere sahip Soma kömürleri ile Gediz ve Çeltek kömürleri uluslararası sınıflandırmada alt bitümlü kömürler olarak isimlendirilebilir. Çizelge 2. Türkiye Linyit Rezervleri (1000 ton) SAHA Görünür Muhtemel Mümkün Toplam Ankara-Beypazarı Adana-Tufanbeyli Bolu Bölgesi Bursa Bölgesi Çanakkale-Çan Çankırı-Orta Konya Bölgesi Kütahya-Seyitömer Kütahya-Tunçbilek Kütahya-Gediz-Ayçatı Manisa-Soma Manisa-Deniş Kahramanmaraş-Elbistan Muğla-Ekizköy-Sekköy Muğla-Hüssamlar Muğla-Eskihisar Muğla-Tınaz-Bağyaka Muğla-Bayır-Turgut Muğla-Karacahisar-Alakilise Çakıralan Sivas-Kangal-Etyemez-Hamal ve Kalburçayırı Diğer Sahalar Toplamı TOPLAM *Toplam rezerve, belirlenmiş kaynak ve potansiyel kaynak toplamı olan ton dahildir * Çizelge 3. Türkiye Linyit Rezervlerinin Bölgelere Göre Dağılımı BÖLGE Görünür Muhtemel Mümkün Toplam Marmara Bölgesi Karadeniz Bölgesi Içanadolu Bölgesi Güneydoğu Anadolu Bölgesi Ege Bölgesi Doğu Anadolu Bölgesi Akdeniz Bölgesi TOPLAM * Toplam rezerve, belirlenmiş kaynak ve potansiyel kaynak toplamı olan ton dahil değildir. 123

6 Ancak Türkiye' de Zonguldak Taşkömürü Havzası dışında üretim yapılan tüm kömürlerin linyit tanımlaması gelenek haline gelmiştir. olarak Çizelge 4. Isıl değer (kcal/kg) gruplarına göre Türkiye linyit rezervleri (milyon ton) Isıl Değer (kcal/kg) Görünür Muhtemel Mümkün Toplam < > TOPLAM * Toplam rezerve, belirlenmiş kaynak ve potansiyel kaynak toplamı olan ton dahil değildir. Doğru (1978) tarafından yapılan çalışmada, ülkemizde Tersiyer çökelleri içinde yer alan linyitlerin tümü için "linyit" teriminin kullanılmasının yanlış olacağı vurgulanmaktadır. İncelediği örneklerin bazıları turbaya çok yakın yumuşak kahverengi kömürler (linyit) sınıflamasına girerken bazılarının ise yüksek uçucu maddeli bitümlü kömürler sınıflamasında yer aldığını belirtmektedir. Ayrıca yine incelenen linyitlere göre, kömürleşme süreçlerinde olağan dışı bazı jeolojik olayların ülkemiz linyit yatakları için etkili olduğunun altı çizilmektedir [2]. ; Ekonomik olarak değerlendirilen 117 linyit sahasının 47 adedi 1-10 milyon ton, 20 adedi milyon ton, 42 adedi milyon ton, 9 adedi milyon ton civarındadır. Bunlardan 4 adedi 250 milyon tonun üzerinde, 1 adedi ise 3 milyar tonun üzerindedir [1], 3. LİNYİT HAVZALARI VE TERMİK SANTRALLAR: Ülkemizin en büyük linyit havzası Pliyosen yaşlı Elbistan Havzası olup bulundurduğu dört sektörden yalnızca A sektöründe üretim sürdürülmektedir. Yapılan üretim ile 4x340 M W gücünde bir santral çalışmakta ve B sektöründe yeni ünitelerin yapımı planlanmaktadır. Elbistan' dan sonra 626 milyon ton rezerv ile ülkemizin ikinci büyük linyit havzası olan Miyosen yaşlı Soma! Havzasında kömür nitelik açısından sektörler arasında büyük farklılıklar göstermektedir. Deniş sektöründe t linyitin ısıl değeri kcal/kg arasında değişirken, Soma' da kcal/kg, Eynez' de ise kcal/kg arasında değişmektedir. Havzanın linyitleri hem termik santral hem de teshin ve sanayi için uygun olup halen 44 MW gücünde Soma-A ile 990 MW gücünde Soma-B santralı faaliyetini sürdürmektedir. Bir diğer önemli linyit havzası ise kcal/kg ısıl değere sahip linyitlerin yer aldığı Miyosen yaşlı Tunçbilek Havzasıdır. Teshin ve sanayide kullanıma elverişli özellikler sunan havza linyitleri 335 milyon tonluk rezerve sahiptir. Havza linyitlerine dayalı olarak çalışan 2x150 M W gücündeki Tunçbilek-B santralının linyit gereksinimi, Tunçbilek ve Ömerler yeraltı ocakları ile karşılanabilecek durumdadır [3]. Miyosen yaşlı Seyitömer Havzası, içerdiği 180 milyon tonluk linyit rezervi yanında 120 milyon tonluk bitümlü marn rezervi ile de ayrı bir önem taşımaktadır. Havzada linyitin üzerinde yer alan bitümlü marnların akışkan yataklı yakma sistemine sahip santralda linyit ile birlikte değerlendirilmesine yönelik çalışmalar gerçekleştirilmiş olup belirli oranlarda karıştırılarak kullanılabileceği ortaya konmuştur [4]. Söz konusu marnların değerlendirilmesi ile beşinci ünitenin ekonomik ömrü boyunca beslenebilmesi için mevcut ünitelerden birinin devre dışı bırakılması zorunluluğu da ortadan kaldırılabilecektir. Havzada halen 4x150 MW gücünde bir santral çalışmaktadır. j t 124

7 91.2 milyon tonluk rezerve sahip olan Miyosen yaşlı Çan sahasında 10 milyon tonluk bölüm 4000 kcal/kg üzerinde ısıl değere sahip olup teshine verilecek niteliktedir. Kalsın rezerv için 2x160 M W gücünde akışkan yataklı yakma sistemine sahip termik santral yapımına başlanmıştır. Miyosen yaşlı Beypazarı-Çayırhan Havzasında 383 milyon ton, Göynük-Himmetoğlu Havzasında ise 39.2 milyon ton linyit rezervi bulunmaktadır. Çayırhan' da kömürün alt ısıl değeri kcal/kg arasında değişmekte olup Himmetoğlu sahasında ortalama ısıl değer 2750 kcal/kg dır. Halen faaliyetini sürdürmekte olan 2x150 MW gücündeki Çayırhan Termik Santralına 2x160 MW gücünde santral ilavesi yapılmıştır. Miyosen yaşlı Muğla Havzasında linyit Milas, Eskihisar, Tınaz, Bağyaka ve Hüsamlar sahalarında yer almaktadır. Bölgede Yatağan (3x210 MW), Kemerköy (3x210 MW) ve Yeniköy (2x210 MW) gücünde santrallar bulunmaktadır. Havzanın rezervi ancak faaliyette bulunan santrallar için yeterlidir. Pliyosen yaşlı Sivas-Kangal Havzasında Etyemez, Hamal ve Kalburçayırı sahalarında 155 milyon ton linyit rezervi yer almakta olup ortalama alt ısıl değeri 1200 kcal/kg olan kömür ile 2x150 MW gücünde santral çalışmaktadır. Miyosen yaşlı Bursa Havzasında 109 milyon ton linyit rezervi mevcut olup 210 M W gücündeki Orhaneli Termik Santralı çalışmaktadır. Miyosen-PIiyosen yaşlı Konya Havzasında Beyşehir bölgesinde 220 milyon ton işletilebilir rezerv bulunmakta olup alt ısıl değeri 1100 kcal/kg dır. Geçtiğimi»yıllarda havzadaki linyite dayalı olarak bir termik santral planlanmasına rağmen, Karadiken bölgesindeki rezervin yaklaşık 60 milyon tonunun göl su seviyesinin altında olması ve dekapaj oranının da buna bağlı olarak yüksek olması nedeniyle proje rantabl görülmemektedir. Yine Konya Havzasında Ilgın bölgesinde yer alan 160 milyon tonluk rezerv için 500 M W gücünde bir termik santralın özel sektör tarafından yapımı gündemdedir. Pliyosen yaşlı Adana-Tufanbeyli Havzasında 214 milyon ton düşük kaliteli linyit bulunmakta olup bölgede henüz bir işletme faaliyeti yoktur. Önümüzdeki yıllarda 1x330 MW gücünde termik santral planlanmaktadır. Oligosen yaşlı Tekirdağ Havzasında ortalama kcal/kg arasında 129 milyon ton, Pliyosen yaşlı Bingöl Havzasında 88 milyon ton, Pliyosen yaşlı Çankırı-Orta Havzasında 50 milyon ton ve Pliyosen yaşlı Adıyaman-Gölbaşi Havzasında 50 milyon ton linyit rezervi bulunmakta olup termik santrallar ileriye dönük programlarda yer almaktadır. 4. ÇAN TERMİK SANTRALI: Enerji üretiminde verimlilik ve çevresel etkilerin en aza indirilmesi amacıyla akışkan yataklı yakma sistemine sahip 2x160 MW kapasiteli Çan Termik Santralının (T/S) yapımına başlanmıştır. Çan T/S proje sahası, Çanakkale ili sınırları içinde bulunan Çan ilçesine 6.5 km, Kulfa köyüne 1.5 km uzaklıktadır. Santral sahası linyitin temin edileceği TKİ Çan İşletmeleri sahasına ortalama 3 km uzaklıkta olup söz konusu santralın kül depolama sahasına uzaklığı yaklaşık 2 km dir. Çan T/S nin proje bedeli USD, santralda üretilecek elektriğin maliyeti ise cent/kwh dir [5]. Çan T/S nin toplam yatırım süresi üç yıl olarak öngörülmektedir. Santralın tamamlanma süresi işin başlangıç tarihinden ünitelerin deneme çalışmasına hazır olduğu tarihe kadar birinci ünite için 32 ay, ikinci ünite için 34 aydır. Çan T/S nin yatırım başladığı tarihten itibaren sekizinci yıl sonunda yatırım tutarını amorti edeceği hesaplanmaktadır. Akışkan yataklı yakma sistemine sahip Çan T/S nin başlıca üniteleri; akışkan yataklı kazan (2 adet), buhar türbini-jeneratör (2 adet), soğutma suyu sistemi, su hazırlama ve arıtma sistemleri, kömür hazırlama sistemi, kül atma sistemi ve elektrostatik filtredir. Diğer üniteleri ise; kireçtaşı silosu, alçak-orta-yüksek gerilim sistemleri, kontrol ve kumanda ile arıtma tesisleridir. Santralda kullanılacak olan linyit, Çan Linyit İşletmesi açık ocaklarından karşılanacak olup kömür hazırlama ve depolama tesislerinden kazanlara verilecektir. Çan T/S nin her iki ünitesi için toplam kömür gereksinimi ortalama 260 ton/saat olup taşıma metal bantlar ile yapılacaktır. Kömür stok sahası 400x29 m ölçülerinde planlanmakta olup tonluk dört ayrı kümeden oluşan toplam ton kapasite öngörülmektedir. 125

8 Enerji üretimi için gerekli olan buhar akışkan yataklı yakma sistemine sahip kazanda üretilecektir. Çan T/S için bu amaçla seçilen yakma teknolojisi dolaşımlı akışkan yataklı yakma sistemidir. Kazana alttan verilen gazla hazne içindeki yatak malzemesi akışkanlaştırılır ve yatağa verilen kömür mükemmel bir karışım halinde j yakılır. Her bir kazan tam yüklendiğinde ortalama 130 ton/saat kömür yakacak ve 460 ton/saat taze buhar { üretecektir. Santralda yanma sırasında oluşan SO2 gazını tutmak için kireçtaşı kullanılacak olup kullanım sırasında kömürle karıştırılacak ve ayrı noktalardan kazana verilecektir. Kazanda kömür havada asılı kalarak kül ve kireçtaşı içinde C arasında yakılacaktır. Akışkanlaştırma ve yakma işlemi için gerekli olan birincil hava, kazan altına yerleştirilen memelerden gerçekleştirilecektir. Çan T/S nin akışkan yatakta yakma sistemine sahip kazanlarda yanma verimini artırmak amacı ile linyitin kazana sekiz ayrı noktadan verilmesi öngörülmektedir. Yanmanın tam olarak gerçekleştirilmesi ve NOx gazlarının oluşumunun önlenmesi amacıyla öngörülen kademeli yanmayı sağlamak için kazanın üst seviyelerinde ikincil hava enjeksiyonu öngörülmektedir [6]. 5. SONUÇ: j Ülkemiz linyit açısından küçümsenemeyecek bir potansiyele sahiptir. Özellikle gelişen yakma teknolojileri ve iyileştirilmiş kömür madenciliği uygulamaları bu potansiyeli daha çekici kılmaktadır. Yapılan araştırmalar, ülkemizde linyite dayalı yeni termik santrallar kurulması ve kurulmuş olan sahalara yeni üniteler eklenmesiyle kurulu gücümüzün 8000 MW daha artabileceğini göstermektedir. Elektrik enerjisi gereksiniminin karşılanması için öncelikle rezervi bilinen ve üretimi ekonomik olan sahalarda santral yapımına hızla geçilmelidir. Ayrıca, elektrik santrallarına kömür vermesi öngörülen sahalarda kömür üretimine yönelik kesin fizibilite etütlerine temel olacak sondaj çalışmalarına başlanmalıdır. Çoğunlukla düşük kaliteli linyitler sınıflamasında yer alan ülkemiz linyitlerinin termik santrallarda değerlendirilmesi sürdürülebilir bir kalkınma için gereklidir. Enerji politikalarımızın en önemli ilkelerinden i olan "özkaynaklarımızın kullanımı" ilkesi de böylelikle işlerlik kazanmış olacaktır. Çevre dostu olan gelişmiş, yakma teknolojileri kullanarak ülkemiz linyitlerini enerjiye çevirdiğimizde, dışalımlar nedeniyle sağlayacağımız tasarruf yanında enerji konusundaki dışa bağımlılık sürecini de geciktirme olanağına sahip olacağız. KAYNAKLAR: fi] Narin, R Türkiye' de Kömür Aramacılığında MTA' nin Yeri. Türkiye Kömür Arama Hedeflerinin Belirlenmesi ve Arama Yöntemlerinin Saptanması. Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı Yayını,91-104, İstanbul. [2] Doğru, A.R Türkiye' deki bazı linyitlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri. H.Ü. Kimya Bilim Dalı Doktora Tezi (yayınlanmamış), Ankara. ( [3] Şenkul, M Türkiye' nin kömür kaynakları ve değerlendirilmesi. Çevre ve Enerji Kongresi Bildiriler Kitabı. 17- $ 26, TMMOB Makina Mühendisler Odası Yayını, Ankara. [4] Şengüler, İ Seyitömer (Kütahya) yöresi petrollü şeyllerinin ekonomik kullanım olanaklarının araştırılması. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı, Doktora Tezi (yayınlanmamış), 190, Ankara. [5] Karakaya, C Çan Termik Santralı. Enerji Dünyası, 33-34, 29-34, Ankara [6] TÜBİTAK-Marmara Araştırma Merkezi, Çanakkale-Çan Akışkan Yataklı Termik Santralı Revize Çevresel Etki değerlendirmesi Raporu. TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi, Kocaeli. i 1 126

9 TMMOB Makina Mühendisleri Odası "II. ÇEVRE ve ENERJİ KONGRESİ" Kasım 2001 YER KAYNAKLI ISI POMPASI Mak. Müh. Eren KALAFAT ULUS YAPI LTD. ŞTİ. Kültür Mah. A.Saygun Cad. Uydu Sok. 2/8 Beşiktaş - İstanbul TÜRKİYE Tel: (212) E-Posta: erenkalafat@turk.net Mak. Müh. Eren KALAFAT; Eren Kalafat 1974 yılında İstanbul'da doğdu. Orta öğrenimini İstanbul Erkek Lisesi'nde ve lisans eğitimini Yıldız Teknik Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü'nde tamamladı. İşletme Yüksek Lisans eğitimine Yeditepe Üniversitesinde devam etmektedir. İnşaat ve tesisat konusunda faaliyet gösteren Ulus Yapı şirketini kurdu. Ersa Mühendislik firmasında mekanik tesisat projelendirme konusunda çalıştı. Oklahoma Eyalet Üniversitesi bünyesindeki Uluslararası Yer Kaynaklı Isı Pompası Birliği'nin eğitim programlarına katıldı. Halen Sönmez Metal A.Ş.'de planlama ve ar-ge konularında faaliyetlerini sürdürmektedir. ÖZET: YKIPfYer Kaynaklı Isı Pompası) yeryüzünün güneş ışınlarından elde ettiği yeniden kazanılabilen enerjiyi kullanmak suretiyle, ticari binaların ve meskenlerin ısıtılması ve soğutulması ile kullanma sıcak suyu üretiminde kullanılan bir cihazdır. Çalışma prensibi klasik ısı pompalarıyla aynı olup ısının taşınması esasına dayanmaktadır. Dolayısıyla her hangi bir yakıt tüketimi söz konusu değildir. YKIP sistemleri sadece elektrik enerjisi ile ısıtma ve soğutma yapılmasına olanak tanımaktadır. Bu nedenle çevre dostu bir sistem olarak özellikle ABD, Kanada, Almanya ve başta İsveç olmak üzere İskandinav ülkelerinde uzun bir süredir kullanılmakta ve her geçen gün, temiz alternatif enerji sistemlerine verilen teşviklerin de yardımıyla, kullanım oranı artmaktadır. YER KAYNAKLI ISI POMPASI ÇALIŞMA PRENSİBİ: Günümüzde ısıtma sistemleri hala çok büyük oranda fosil yakıt tüketimine bağlıdır. Isı pompaları ile ısıtma yapan sistemlerin yaygınlaşmasının önündeki başlıca engel ise, ısı pompası çevrimlerinde verimin iki ortam arasındaki sıcaklık farkına (AT) bağlı olması ve ısıtma söz konusu olduğunda bu farkın, soğutmada olduğundan çok daha yüksek değerlere ulaşmasıdır. YKIP sistemlerinin üstünlüğü bu noktada devreye girer. Tıpkı diğer ısı pompaları gibi ısının taşınması prensibiyle çalışan YKIP sistemlerinde, ısıtılması veya soğutulması istenen ortam ile ısıtmada ısının çekileceği ve soğutmada ısının atılacağı ortam arasındaki sıcaklık farkı asgariye indirilir. Bunu sağlamak için ise ısının çekileceği veya atılacağı ortam olarak atmosfer değil toprağın altı veya göl, dere, kuyu vb. bir doğal su kaynağı kullanılır. Şekil l'de belirli derinliklerdeki toprak sıcaklıklarının değişimi görülmektedir. Buna göre derinlik arttıkça sıcaklık dalgalanması azalmakta ve belirli bir derinliğin altında ise sıcaklık sabit kabul edilebilmektedir. SICAKLIK DALGALANMASI F T m I I M I I I >l I I I I I I I I I I I I I I I I I l I I I I I I I I I I I ISLAK TOPRAK NORMAL TOPRAK KURU TOPRAK Şekil 1. Toprak sıcaklıkları 127

10 Şekil 2'de bir yer kaynaklı ısı pompasının çalışması şematik olarak resmedilmiştir. Toprak altına veya su kaynağına döşenen, genelde polietilen veya polipropilen esaslı borulardan dolaştırılan su, YKIP içinden birincil (primer) çevrim olarak geçirilir. İkincil (sekonder) çevrim ise ısıtılması veya soğutulması istenen ortama hizmet veren radyatör, yerden ısıtma, fan-coil vb. bir sistemin suyu veya kanallı klima cihazı gibi hava şartlandırmalı bir sistemin havası olabilir (Şekil 2'de hava kanallı bir sistem resmedilmiştir.). Toprak altında veya su kaynağındaki sıcaklık hiçbir zaman atmosferdeki hava kadar ısınmayacak (yazın) veya soğumayacaktır (kışın). Buna göre nispeten düşük kalan sıcaklık farkına dayanarak YKIP ile ısıtma ve soğutma yapılması halinde harcanacak enerji, ısıtmada fosil yakıtlı sistemlerle mukayese edilebilecek kadar düşük bir seviyede kalırken, soğutmada da son derece büyük bir enerji tasarrufuna olanak vermektedir. DÖNÜŞTÜRME VANASI, HAVA ÇEVRİMİ SOĞUTUCU AKIŞKAN ÇEVRİMİ Şekil 2. Yer kaynaklı ısı pompası çalışma şeması YKIP sistemleri ısıtma ve soğutmanın yanı sıra kullanma sıcak suyu üretimininde de kullanılabilmektedir. Isıtmada sıcak su üretimi kapasitenin bir kısmını kullanacağından ötürü cihaz yüksek kapasitede seçilmelidir. Ancak soğutmada atık ısının sıcak su üreticisinden geçirilmesi sayesinde sıcak su üretimi sıfır maliyetle gerçekleştirilmiş olmaktadır. MALİYET ANALİZİ: İlk Yatırım Maliyeti: Günümüzde bina ısıtmasında fosil yakıtlar halen ana kaynak olduğundan, sadece ısıtma gerektiren mahaller için YKIP sistemlerinin ilk yatırım maliyeti nispeten yüksek olmaktadır. Ancak doğal kaynakların azalmasıyla yakın gelecekte fosil yakıt fiyatlarında meydana gelecek artış beklentileri, bugünden önlem alınmasını gerektirmektedir. Bir başka önemli nokta ise küresel ısınmayla birlikte soğutma mevsimlerinin giderek uzuyor olmasıdır. Bundan ötürü hem ısıtma hem de soğutma ihtiyacı olan binaların sayısı artmakta ve buralarda merkezi veya bağımsız kazanla ısıtmanın yanı sıra klima ile soğutma yapılmaktadır. Oysa hem ısıtma hem de soğutma için iki ayrı sistem kurulması durumunda ilk yatırım maliyeti yükselmektedir. Bunun yerine kurulacak bir YKIP sistemi, gerek ilk yatırım maliyeti gerekse işletme giderleri açısından çok büyük tasarruf sağlayacaktır. Şekil 3'teki grafikte çeşitli sistemler için birim kw başına ilk yatırım maliyetleri karşılaştırmalı olarak görülmektedir. Buna göre en ucuzu sadece ısıtma yapılan kazanlı sistemlerdir. En pahalısı ise kazanlı ısıtmayla beraber klimalı soğutma yapılan sistemlerdir. YKIP sistemlerinin kendi aralarındaki mukayesesinde en ucuz olanın kazı gerektirmeyen su altı borulamalı sistemler olduğu görülmektedir. En pahalı YKIP sistemi ise sondaj maliyetlerinden ötürü yeraltı dikey borulamalı olandır. Grafikten de açıkça görüldüğü üzere hem ısıtma hem de soğutma yapılacak bir bina için ilk yatırım maliyeti açısından en uygun olanı YKIP sistemidir. J28

11 $400 $300 $180 $205 1E5TT $315 $115 $100 $0 S 1 ^ Şekil 3. Çeşitli sistemler için birim kw başına ilk yatırım maliyetleri İşletme Maliyeti: Şekil 4'te çeşitli ısıtma sistemlerinin birim kwsaat başına işletme maliyetleri karşılaştırılmıştır. Buna göre en ucuz yakıt doğal gazdır. Ucuzluk sıralamasında doğal gazın ardından YKIP sistemleri gelmektedir. Sıvı kalorifer yakıtı (Fuel-Oil) yeteri kadar temiz ve kullanışlı olmadığından ötürü son yıllarda yerini hızla dökme gaza (LPG) bırakmaktadır. Hava kaynaklı ısı pompaları ise her ne kadar dökme gazdan daha düşük maliyetli olsa da düşük dış hava sıcaklığı değerlerinde (3 C ve altı) defrost konumuna geçip devre dışı kalma özelliklerinden ötürü tercih edilmemektedirler. Oysa YKIP sistemleri, yüksek COP değerlerinden ötürü aşırı düşük dış hava sıcaklıklarında (-10 C ve altı) dahi çalışabilmekte ve birim elektrik tüketim değeri nispeten düşük kalmaktadır. Soğutmada ise klasik su soğutmalı veya hava soğutmalı sistemlerden çok daha düşük işletme maliyetleri söz konusudur. $80 S65 $60 $45 $38 $40 $25 $28 fi 1 1İD ELU LJ U.er Şekil 4. İşletme maliyetleri r& TASARIM, UYGULAMA VE HESAP YÖNTEMLERİ: Sistemin tasarlanması ve uygulanması iki ayrı ihtisas konusu gerektirmektedir. Binanın ısıtma ve soğutma ihtiyacının belirlenmesi ve gerekli bina içi dağıtım sisteminin tasarlanarak uygulanması klasik yöntemlerle aynıdır. Ancak ikinci olarak dış çevrim hattının (toprak veya su altı) tasarlanması ve uygulanması gerekir ki bu konu standart mekanik tesisat bilgi ve deneyiminin yanı sıra jeoloji, hafriyat, sondaj vs. bilgi ve deneyimlerini gerektirir. Ayrıca yer kaynaklı ısı değiştirgeci yapısının belirlenmesi, boru uzunluğunun hesaplanması, cihaz seçimi vb. konularda yeterli bilgiyi edinmek ancak uzman kuruluşlar tarafından verilen eğitimi tamamlamakla mümkün olmaktadır. Tasarım Aşamaları: Bir YKIP sisteminin tasarlanmasındaki ilk adım yer-ısı-değiştirgecinin borulama şeklinin seçimidir. Bu seçim birkaç faktöre bağlıdır. Sistem açık veya kapalı çevrimli olabilir. Tüm toprak altı sistemleri kapalı çevrimlidir. Su altı sistemleri ise kapalı veya açık çevrimli olabilir. Açık çevrimli bir sistem için uygun kalitede ve miktarda suyun elde edilebileceği bir kaynak ve atık suyun deşarj edilebileceği bir ortam gerekir. Kaynak olarak bir gölet, dere veya kuyu suyu kullanılabilir. Atık su ise antifriz içermemesi koşuluyla yine aynı göletin veya derenin başka bir tarafından veya doğrudan denize deşarj edilebileceği gibi bir atık su kuyusuna da boşaltılabilir. 129

12 Kapalı sistemlerde toprak veya su altına bir boru hattı döşenerek bu hattın içinden antifrizli su dolaştırılır. Su altı uygulamalarında boru doğrudan veya batarya şeklinde döşenebilir. Toprak altı uygulamaları ise iki tipte olabilir: Yatay ve dikey borulamalı. Şekil 5'te yatay borulamalı ve Şekil 6'da ise dikey borulamalı toprak altı kapalı çevrimli sistemler görülmektedir. Şekil 5. Yatay seri ve paralel toprak altı borulama u Şekil 6. Dikey seri ve paralel toprak altı borulama Borulama biçiminin seçimindeki en önemli faktör mevcut olanaklardır. Yeterli miktarda suyun bulunduğu ortamlarda en ucuz yöntem olan açık çevrim tercih edilir. Bu mümkün olmazsa sualtı borulama tercih edilebilir. Toprak altı borulama kaçınılmaz ise arazide yeterli alanın olması koşuluyla yatay borulama tercih edilmelidir. Son seçenek sondaj maliyetinden ötürü en pahalı yöntem olan dikey borulamadır. * I Yer-ısı-değiştirgecinin biçimi belirlendikten sonra boru malzemesi seçimi yapılmalıdır. YKIP sistemlerinde sadece polietilen veya polibütilen borular kullanılabilir. PVC boru kullanılamaz. Boru malzemesinin yeterli ısı alış verişine olanak tanıyabilmek maksadıyla ısıl iletkenliğinin yüksek olması, donma tehlikesini asgariye indirmek için laminer akışa sebebiyet vermeyecek bir iç sürtünme katsayısına haiz olması, uzun ömürlü olması ve montaj esnasında hasar görmemesi için yeteri kadar esnek ve dayanıklı olması gerekmektedir. Uygun boru malzemesinin ve çapının belirlenmesi amacıyla YKIP sistemleri için hazırlanmış tablolar kullanılır. 130

13 Boru uzunluğunun belirlenmesi oldukça karışık ve zahmetli bir hesaplama yöntemi gerektirir. Bunun için boruların gömüleceği yerdeki toprağın cinsi ve ısıl iletkenlik katsayısı gibi jeolojik bilgilere ve dış hava sıcaklıkları ile belirli derinliklerdeki ortalama, asgari ve azami toprak sıcaklıkları gibi meteorolojik verilere ihtiyaç vardır. Ayrıca bu hesaplamanın yapılabilmesi için ısı pompası cihazıyla ilgili teknik bilgiler de üretici firmadan temin edilmelidir. Tüm bu verileri kullanarak eşitlik (l)'deki formüle göre boru uzunluğu hesaplanır. ^MAKS.MIN 1 L,H L: Boru uzunluğu CAP: Cihaz kapasitesi (Üretici firmadan temin edilir) COP: Cihaz performans katsayısı (Üretici firmadan temin edilir. Isıtmada -1, soğutmada +1 hesaplanır) R P : Boru sürtünme katsayısı (Uygun tablolardan seçilir) R s : Toprak ısıl iletkenlik katsayısı (Uygun tablolardan seçilir) F H : Cihaz çalışma oranı (Bina yüklerine ve dış hava sıcaklıklarına göre hesaplanır) TMAKS.MıN: Azami ve asgari cihaz giriş suyu sıcaklıkları (Cihaz kapasitesine göre tasarımcı tarafından seçilir) T LH : Azami ve asgari toprak veya su sıcaklıkları (Meteorolojik verilerden elde edilir) Eşitlik (l)'den de görüldüğü üzere boru uzunluğunun hesaplanması bir çok etkene bağlı karmaşık bir süreçtir. Ancak bu iş için özel olarak geliştirilmiş bilgisayar yazılımlarının kullanılması halinde çok daha hızlı ve kesin sonuçlar elde edilebilmektedir. Uygulama Aşamaları: YKIP sistemlerinin uygulanmasında ilk adım yer-ısı-değiştirgecinin imal edilmesidir. Boru hattının imalatında deneyimli teknik personel ve usta çalıştırılması çok önemlidir. Ayrıca kaliteli ve uzun ömürlü bir imalat için uygun nitelikteki ekipmanların kullanılması şarttır. Borular genelde soket veya alın kaynağıyla birleştirilir. Ancak deneyimli personelin olmaması halinde biraz daha pahalı olan elektro-füzyon yöntemi tercih edilmelidir. Tamir gerektiren durumlarda boru uzunluğunun yetersiz kalması halinde alın kaynağı uygulanamaz. Boru hatları seri veya paralel olabilir. Seri hatların avantajı imalat ve montaj kolaylığıdır. Bununla birlikte daha büyük boru çapları gerektirdiğinden maliyeti fazladır ve belirli bir uzunluktan sonra basınç düşüşü çok artacağından ötürü kapasite sınırlaması söz konusudur. Paralel hatlarda ise nispeten küçük boru çapları sebebiyle maliyet düşüktür. Ancak bu hatlardaki havanın alınması daha zordur ve her bir paralel hattaki debinin eşit olması sağlanmalıdır. Boru hattı imal edildikten sonra su altına veya toprak altına döşenir. Toprak altı uygulamalarda yatay borulama için kazı veya dikey borulama için sondaj yapılır. Dikey borulamada standart sondaj yöntemleri uygulanır. Yatay borulama için yapılan kazı örnekleri ise Şekil 7'de görülmektedir. Birinci yöntemde bir dozerle tüm sahanın kotu düşürülerek borular döşenir ve daha sonra tekrar üstleri örtülür. Şayet binanın etrafında çevre düzenleme, otopark, bahçe vs. bir sebeple kazı yapılacak ise ve mevcut alan yeterli kapasiteyi karşılıyor ise kesinlikle bu yöntem seçilmelidir. İkinci yöntemde kepçe ile kanallar kazılır ve borular bu kanallara döşenerek üstü kapatılır. Üçüncü yöntem ikincinin bir benzeri olarak pulluk ile kanal açılmasıdır. Birinci yöntemde olduğu gibi çeşitli amaçlarla arazide mevcut bir kazı makinesi veya pulluk var ise (alt yapı, tarımsal amaçlar vs.) çok düşük maliyetlerle toprak altı borulama yapmak mümkündür. Dördüncü yöntemde ise özellikle boru döşenmesi gibi amaçlarla dar kanallar açmak üzere tasarlanmış kazı makineleri kullanılır. Yatay borulamada en önemli hususlardan biri açılan hendeklerin geri doldurulmasıdır. Borular herhangi bir hasara karşı korunmak üzere, ısıl nitelikleri uygun bir kum ile yasaklanmalıdır. Ayrıca geri doldurma esnasında boruların bükülmemesine de dikkat edilmelidir. Bunun için boru hatlarında keskin dönüşlerden ve dirseklerden mümkün olduğunca kaçınılmalı ve geniş kavisler şeklinde dönüş yapılmalıdır. Geri doldurma dikey deliklerde de özel bir önem taşır. Özellikle farklı yer altı katmanlarındaki suların karışmasını önlemek üzere özel geri doldurma malzemeleri kullanılarak sondaj delikleri kapatılmalıdır. Ancak böyle bir durumda dikey borulama sisteminin maliyeti artacaktır. (1)

14 METOD A. Tüm sahanın buldozer ile kazılması. BORU '&'.?»:.>'#: ;.* KUM METOD B. Kepçe ile kazı METOD C. Titreşimli pulluk ile kazı. METOD D. Hendek açıcı makine ile kazı. Şekil 7. Yatay borulama için kazı seçenekleri Sistemin Devreye Alınması: Yer-ısı-değiştirgecinin imal edilip toprak altına döşenmesinden sonra boru sisteminin temizlenmesi ve havasının alınması gereklidir. Özellikle paralel sistemlerde havanın alınması oldukça hassas bir konu olduğundan bu işlem kesinlikle uygun ekipman ve yöntemlerle gerçekleştirilmelidir. Isı pompasının içindeki toprak altı dolaşım pompasının gücü sistemdeki havanın alınması için gerekli debiyi sağlayamaz. Bu nedenle Şekil 8'de görülen düzenek kullanılmalıdır. Toprak altı borulama sistemi girişi düzeneğin dış hat ağzına ve sistemin çıkışı ise dönüş hortumuna bağlanır. Hortum rezervuarın dibinde tutularak hava kabarcıkları bitene dek dolaşım sürdürülür. Hava kabarcıklarının ve kirli su gelişinin sona ermesiyle sistem temizlenmiş ve havası tamamen alınmış olur. Bu düzenek sayesinde borulama sistemi, ısı pompasından bağımsız olarak temizlenir, havası alınır, antifriz eklenir ve gerekli basınçta doldurularak işletmeye hazır hale getirilir. 132

15 HORTUM REZERVUAR DIŞ HAT BASINÇ! ÖLÇER r : v M^ "-DEBI ÖLÇER FİLTRE BOŞALTMA TEMİZLEME POMPASI (YÜKSEK DEBİ VE BASINÇ) Şekil 8. Temizleme ve hava alma düzeneği SONUÇ: YK1P sistemleri temiz ve verimli alternatif enerji kaynakları arayışında önemli bir yer işgal etmektedir. Her gün güneşten gelip yer yüzünde depolanan enerji tüm insanlığın ihtiyacının 500 mislidir. YKIP sistemleri sayesinde bu enerjinin nispeten büyük bir kısmı verimli olarak kullanılabilmektedir. Fosil yakıtların azalmasıyla ve petrol ürünlerinin fiyatların artmasıyla bu teknolojinin giderek daha çok tercih edilir hale gelmesi kaçınılmazdır. Bugün itibariyle ise YKIP teknolojisi ancak aşağıdaki sınırlar çerçevesinde avantajlı olmaktadır: 1. Sistemin kurulacağı binada hem ısıtma hem de soğutma ihtiyacı olmalıdır. Sadece ısıtma veya sadece soğutma için ısı pompası kullanılması yeteri kadar verimli değildir. 2. Binanın çevresindeki jeolojik yapı elverişli olmalıdır. Örneğin açık çevrim veya su altı borulama için gerekli su kaynağı çevrede hazır olmalıdır. Bina çevresinde zaten bir hafriyat yapılacak ise (örneğin otopark, çevre düzenleme, peysaj vs.) toprak altı yatay borulamanın gerektirdiği kazı maliyeti ortadan kalkacaktır. Benzer şekilde arazinin zemin etüdünün yapılması ve/veya arazide mevcut su kaynaklarının tespiti için bir veya birkaç sondaj deliğinin açılması söz konusu ise toprak altı dikey borulamanın gerektirdiği sondaj maliyeti ortadan kalkacaktır. Ancak sadece YKIP sistemi için hafriyat veya sondaj yapmak, günümüz itibariyle yeteri kadar verimli değildir. 3. YKIP sistemleri çok katlı binalar için yeterli olamamaktadır. Bu nedenle daha ziyade lüks konutlarda ve birkaç kata kadar ticari binalarda (restoranlar, banka şubeleri, mağazalar, araba yıkama ve benzin istasyonları vs.) kullanımı yaygınlaşmaktadır. ÖRNEK UYGULAMA PROJESİ: Bölge : İstanbul ili, Beykoz İlçesi, Acarlar Sitesi Bina : Betonarme tripleks villa Isıtma Yükü : Btu/saat Soğutma Yükü : Btu/saat Cihaz Kapasitesi : Btu/saat Yukarda özellikleri belirtilmiş olan konut için İstanbul'un meteorolojik verilerine göre bilgisayar programı ile yapılan analizin neticesi aşağıdaki gibidir. Buna göre YKIP sistemi diğer sistemlere nazaran çok daha ekonomiktir. 133

16 İSTANBUL için Isıtma/Soğutma ve Kullanma Sıcak Suyu Üretim Maliyet Tabloları Yıllık Soğutma Maliyeti $ 836 Yıllık Isıtma Maliyeti $1.107 Toplam Isıtma / Soğutma Maliyeti $ 0,1 0,1 $/kwsaat Btu/saat Btu/saat Cihaz Model No ve Üretici Firma: GW1200 ECONAR Kullanma Sıcak Suyu Maliyeti (55 C sıcaklığında 300 İt/gün) Elektrik Rezistans: $ 521 Isı Pompası: $ 344 %100 Isı Pompası: $ 172 Isıtma EWT min = 43 F için Btu/saat COP = 4,26 Soğutma EWT max = 82 F için Btu/saat EER=12,6 İlave Isıtma İhtiyacı (kw) 22 F dış hava sıcaklığında Isı Pompası Gücü (kw) 22 F dış hava sıcaklığında Isı Pompası Gücü (kw) 82,4375 F Giriş Suyu Sıcaklığında YKIP Sistemiyle Isıtma Btu kwsaat Yeryüzü Enerjisi (Bedava) Isı Pompası Enerjisi (Satın alınır) İlave Isıtma Enerjisi (Satın alınır) Toplam Isıtma Enerjisi Isıtma Soğutma Sıcak Su TOPLAM Fark YKIP $1.107,75 $836,92 $343,88 $2.288,55 Elektrik Rezistans $5.532,37 $1.046,15 $521,03 $7.099,55 $4.811,00 Hava Kay. Isı Pom.-$ 1.384,69 $1.046,15 $521,03 $2.951,87 $663,32 Doğal Gaz $1.573,04 $1.046,15 $177,78 $2.796,96 $508,41 LPG $4.004,10 $1.046,15 $452,52 $5.502,77 $3.214,21 Fuel-Oil $2.883,90 $1.046,15 $325,92 $4.255,97 $1.967,42 Boru Sistemi - 1: Dikey / Seri Boru Çapı ve Malzemesi: 2" PE SDR-11 Boru Sürtünme Katsayısı: 0,096 Toplam Sondaj Derinliği: 700 m Toprak Sınıfı: Yoğun Nemli Toprak Toprak Difüzyon Katsayısı: Saat Boru Uzunluğu: m Boru Sistemi - 2: Yatay / Seri (Aynı hendek içinde gidiş ve geliş ; 1,2 m ve 1,8 m) Boru Çapı ve Malzemesi: 2" PE SDR-11 Toprak Sınıfı: Yoğun Nemli Toprak Boru Sürtünme Katsayısı: 0,141 Toprak Difüzyon Katsayısı: Saat Ortalama Serpme Derinliği: 1,5 m Boru / Hendek: 2 /1 Hendek Uzunluğu: 938 m Boru Uzunluğu: m KAYNAKLAR: [1] NRECA Research Project 86-1, "Closed-Loop/Ground-Source Heat Pump Systems, Installation Guide" Oklahoma [2] Phil Albertson, P.E., "Closed-Loop/Geothermal Heat Pump Systems, Design and Installation Standards 1997" [31 Rural Electric Research Project 86-1 A, "Geothermal Heat Pumps, Introductory Guide" Oklahoma [4] "Geothermal Heat Pump Training Support for Architects and Engineers" Geotehrmal Heat Pump Consortium, Inc. [5] Kevin Rafferty, P.E., "An Information Survival Kit for the Prospective Geothermal Heat Pump Ovvner" Oregon Institute of Technology [6] "Closed-Loop/Ground-Couple Design Softvvare" bilgisayar programı, IGSHPA Oklahoma 134

17 TMMOB Makina Mühendisleri Odası «II. ÇEVRE ve ENERJİ KONGRESİ" Kasım 2001 BİYOKÜTLE ENERJİSİ Hayrettin KARACA TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Başkam Hayrettin KARACA; 1922' de Bandırma'da doğdu. 1949'da ileride Karaca Holdinge dönüşecek olan Karaca Örme Sanayini kurdu. Karaca, 1965 yılında 5 kıtaya sanayi mamul ihracatını gerçekleştiren ilk Türk İşadamı oldu yılında Türkiye'nin ilk özel Arboretumu olan Yalova'da Karaca Arboretumu kurdu. Yaptığı geziler sırasında ülkemizin maruz kaldığı erozyon felaketini ve boyutlarını farketmiş ve incelemiştir yılında TEKFEN Holding kurucu ortaklarından, yakın arkadaşı ve dostu Nihat GÖKYİĞİT'in teşviki, önderliği ve büyük yardımları ile TEMA Vakfının kurulmasını sağlamışlardır. Karaca,TEMA Vakfı'nın Yönetim Kurulu Başkanı' dır ve bu yolda hizmet veren çeşitli ulusal ve uluslararası kuruluşun üyesidir. 23 adet çeşitli paye ve ödülü bulunmaktadır. ÖZET: 1994 yılı kışında FİNLANDİYA'daki Ahistrom Mühendislik Firması ile Sydkraft adlı İSVEÇ Elektrik Kurumu'nun ortaklaşa İSVEÇ'in güneyinde VARNAMO kasabasında, en son jet teknolojisini kullanarak yeni bir ısıtma tesisini devreye sokmaları (Biyokütle Enerjisi), biyokütle enerjisinin teorik potansiyeli ve pratikte umulan sonuçları,bm kaynaklarına göre Biyokütle Enerjisinin dünyada kullanımı ve gelişmesi, biyokütle enerjisinin uzun dönemde sürdürülebilir bir şekilde kullanılması için tarımsal etkinliklerin değerlendirilmesi, enerji amacıyla yapılacak tarımın çevre korumacılık bakımından değerlendirilmesi, biyokütle enerjisi için yeryüzündeki verimli arazilerin durumu, biyokütle enerjisinin gelişmesi için iki değişik düşünce ve biyokütle enerjisinin gelecekte nasıl kullanılabileceği hususlarındaki düşünceleri kapsamaktadır. BİTKİLERİN GÜCÜ: 1994 yılı kışında Finlandiya'daki Ahistrom mühendislik firması ile Sydkraft adlı İsveç Elektrik Kurumu İsveç'in güneyindeki Varnamo Kasabası'nda yeni bir ısıtma tesisini devreye sokuyorlardı. Burada en son jet teknolojisi kullanılmakla beraber enerji kaynağı olarak yarım milyon seneden beri mevcut bir olanaktan yararlanılmaktaydı. Odun! Varnamo tesisinde odun gaz haline getirilip bir jet motorunda yakılmakta ve böylece altı megavatlık elektrik ve şehrin merkezi ısınması için 9 megavatlık enerji meydana getirilmekteydi. Bu sayede odunun içindeki enerjinin yüzde sekseni binaların ısıtılması, aydınlatılması ve motorların çalışması için kullanılmakta ve bu arada atmosfere hiç kükürt salınmamakta ve çıkan karbondioksit, kesilen ağaçların yerine ekilenlerin geri alabilecekleri kadar olmaktaydı. Varnamo tesisi, en eski enerji kaynağını yirminci yüzyıla taşıyan yeni teknoloji kuşaklarının bir ürünüydü. Makine taşıyan yeni teknoloji kuşaklarının bir ürünüydü. Makine Mühendisliği, biyoteknoloji ve ormancılık değişik bitkilerden sıvı ve gaz yakıt olarak yararlanma olanaklarını ekonomik bir biçimde sağlamakta ve buradan da elektrik elde edilmekteydi. Biyokütle enerjisi teorik bir potansiyele sahipse de, pratikte ne kadar başarılı sonuçlar vereceği belirsizdir. Bazı uzmanlar dünya üzerindeki tarımsal ve ormansal kaynaklar sayesinde biyokütlenin yirmibirinci yüzyılın enerji ekonomisinin temelini oluşturacağını ileri sürmektedir yılındaki Çevre ve Kalkınma Konferansı (Corrference on Environment and Development) için Birleşmiş Milletler tarafından hazırlanmış bir çalışma özellikle bu amaca dönük bir şekilde yetiştirilmiş bitkiler sayesinde 2050 yılı civarında bugünkü dünya enerji gereksiniminin %55'i kadarının karşılanabileceğini ortaya 135

18 koymuştur. Buna benzer vizyonların gerçekleşmesi tarım yapılacak arazinin, suyun ve gübrelerin sağlanabilmesine bağlıdır. Önümüzdeki senelerde ise bu konularda sıkıntılar yaşanmasının beklendiğini unutmamak gerekir. Biyokiitle enerjisinden yararlanmak bir anlamda doğanın güneş enerjisi kollektörlerinden yararlanmak demektir - canlı bitkiler güneşten gelen enerjiyi fotosentez yöntemi ile karbonhidrat moleküllerine dönüştürür. Bitki yiyen hayvanlar, bu enerjinin bir bölümünü almış olurlar. Bütün tarih boyunca evlerini ısıtmak isteyen veya yemek pişiren insanlar bu enerjiden yararlanmışlardır. Ondokuzuncu yüzyılın sonlarına doğru fosil yakıtların ortaya çıkması ile biyokütle, enerji ile uğraşanların bir kenara ter ettikleri bir kaynak halini aldı. Doğal olaraka da ticari olanakları izleyen ülke yönetimleri o tarihlerden sonra biyokütleyle ilgilenmediler. BM kaynakları biyokütlenin dünyada üretilmekte olan enerjinin ancak %5'ini sağladığını göstermekteyse de, bağımsız uzmanların daha titizlikle yaptıkları incelemeler 1992 yılında dünya enerjisinin %13'ünün bu kaynaktan sağlanmış olduğunu ortaya koymuştur. Gelişmekte olan ülkelerin tüketmekte oldukları enerjinin %36'sı biyokütleden sağlanmakta ve bugün kırsal alanlarda yaşamakta olan 2.5 milyar insandünya nüfusunun yaklaşık %45'i - hemen bütün enerji gereksinimlerini bu kaynaktan elde etmektedir. Danimarka ve Finlandiya gibi sanayileşmiş bazı ülkelerde bile biyokütle, tüketilen toplam enerjinin %10'unu oluşturmaktadır. Biyokütle yalnızca yakıt amacı ile kullanılmaz. İnşaat, gıda, hayvan yemi ve kağıt gibi birçok uygulamalar biyokütleden sağlanır. Dolayısıyla insanlar ellerindeki biyokütleden enerji kadar bu tip uygulamalar için de yararlanmak durumundadır. TABLO 1. Belirli Ülkelerde Biyokütle Enerjisi Kullanımı 1987 Ülke Biyokütle Kullanımı (pentajül) İngiltere 46 ABD 3482 Danimarka 84 Tayland 206 Brezilya 1604 Çin 9287 Kosta Rika 31 Zimbabwe 143 Hindistan Endonezya 2655 Tanzanya Toplam enerji içindeki yeri (Yüzde) < Biyokütle yenilenebilir bir enerji kaynağı olmakla birlikte günümüzdeki kullanım şekli ile ne yenilenebilir, ne de sürdürülebilir! Dünyanın birçok yerinde nüfus artmakta ve insanlar ormanlık alanları açarak besinlerini elde edecekleri tarla haline dönüştürmekte ve ormandaki geri kalan ağaçları da yakacak olarak kullanmaktadır. Bunun yarattığı yakıt sıkıntısından dolayı kadınlar ve çocuklar zamanlarının büyük bir bölümünü odun aramak ve toplamakla geçirmekte ve normal şartlar altında mükemmel gübre olabilecek bitki posası ve hayvan artıkları birçok yerlerde sobada yakılmaktadır. Sanayileşmiş ülkelerdeki biyokütle kullanımı da sürdürülebilir değildir. Tarım uygulamalarının sağlıksız bir şekilde yürütülmesinden dolayı 1993 yılında 4 milyar litrelik etanol sağlamış olan ABD'ndeki mısır kuşağındaki toprak, oluşma hızından 18 katı hızla erozyona uğramaktadır. Dünya enerji gereksiniminin bir bölümünün biyokütleyle karşılanması isteniyorsa biyokütleyi daha verimli bir şekilde yararlanılabilecek bir forma dönüştürecek, çevreyi daha az kirletecek, ve daha ekonomik olarak kullanılabilecek teknolojik yenilikler gerekmektedir. Dönüşümün daha verimli olmasını sağlayacak adımlar atılmaya başlanmıştır bile. Bunların başında da yemek pişirilen fırınlar gelmektedir. Geleneksel olarak uygulanan üç tane taşın üzerine oturtulmuş tencere gibi bir şekil düşünülecek olursa o şartlar altında yakılmakta olan odunun enerjisinin ancak yüzde onundan yararlanılır. Bunun yanı sıra karbon monoksit, parçacıklar ve kansere neden olan çeşitli maddeler havalandırma olanakları son derece kısıtlı olan mutfaklarda hapsolmakta ve milyon insanın soluduğu havanın zehirlenmesine yol açmaktadır. Doğal olarak bu durumdan en fazla kadınlar ve çocuklar zarar görmektedir. Daha verimli bir çalışma için geliştirilmiş fırınlar, yakılmakta olan odunun %40'ının yemek pişirmek için kullanılmasını ve tehlikeli emisyonların çevreye yayılmamasını sağlar. Bu fırınlardan 136

19 Kenya'da yarım milyon ve Çin'de 1.30 milyon satılmıştır. Aynı şekilde hi\okiitle\i elektrik enerjisine dönüştürecek teknolojiler %20 veya daha düşük verimlilikle çalınmakla heraber Varnamo'daki gibi birleşik çevrimli ga/ türbinleri sayesinde odundaki enerjinin %45'i kullanılabilir hir hale (lönüştılrfilchilmekledir. delecekte daha randımanlı teknolojilerin ortaya çıkacağı kesindir, (lerek odun yakan sobalarda ve gerekse elektrik santrallerinde sağlanan net sonuç, aynı miktarda odunu vakarak iki kal enerjinin elde edilmesidir. Fnerjiye dönüşümde ulaşılan randımanın son derece önemli olduğu açıktır ama ondan daha önemli bir faktörün varlığını unutmamak gerekir. O da hiyok üt leyle bütün herşeyin temelini oluşturan toprak ve su kaynaklarını tehlikeye düşürmeyecek düzeyde yakıt sağlanmasıdır. Kurada tarım ve ormancılık etkinliklerinden geriye kala artıklarla yetinmek, veya yeni ve sürdürülebilir bir şekilde büyütülmüş enerji bitkilerinden kararlanmak gibi iki yol ortaya çıkmaktadır. Yakın dönemde en sağlıklısı bunlardan birincisi görünmektedir. Gelişmekle olan ülkelerdeki ormanlardan elde edilen ağaçların yaklaşık dörtte üçü satış olanağı olmayan atıklar halinde kalmaktadır. University of I ondon'ın King's College mensuplarından biyolog Dav id Ha II "a göre bu ve bunun gibi tarım ve ormancılık "atıklarının" değerlendirilmesi dünya enerji gereksiniminin %7.5'unu karşılayabilecektir. Günümüzde talaş, atık odun ve kağıt hamuru gibi maddeleri kazanlarında yakarak elektrik* ve ısı elde eden AHİ) kağıt endüstrisi, bu yolla enerji gereksiniminin yaklaşık yarısını karşılamaktadır. ABD'ndeki biyokütleyle çalışan ve şebekeye bağlı elektrik üretim kapasitesi - bütünüyle alık malzemeyle yürümektedir- 97<) yılında 200 megavatken I*W3 yılında 6000 megavata yükselmiştir. Bu artışın altında 1^78 yılında çıkartılmış olan \e elektrik üreten kurumların bağımsız üreticilerden rayiç fiyatlarla elektrik almalarını öngören Üretici Kamu Kurumlarının Faaliyetlerini Düzenleyici Kanun (Public Dtility Regulatory Policies Act) yatmaktadır. Bundan daha sonra kükürt emisyon standartlarına uymak isteyen ABD kurumları kükürt içeriği son derece düşük olan odunu kömür ile birlikte yakmayı denediler. Bu denemeler özel ve kamu kuruluşlarının araştırma ve geliştirme etkinliklerini arttırmalarına yol açmış ve yapılan taramalar yalnız kağıt ve diğer orman ürünleri sektörlerinde senede ek 8000 megavatlık biyokütle enerjisi potansiyelinin olduğunu ortaya koymuştur. deniş tarım alanlarına sahip olan Danimarka'da çok az orman vardır. Bu ülke. tarımdan sağladığı samanı - bu sektörün en büyük atık maddesi - önemli bir enerji kaynağı haline dönüştürmüştür. Mevcut saman stokları ülkenin enerji gereksiniminin %7'sini karşılayabilmektedir. Kü/gar enerjisinin geliştirilmesi sırasında ortaya çıkan merkeziyetçilikten uzak yaklaşımla Danimarka Hükümeti, çiftliklerde kullanılmak ü/ere küçük çaplı saman yakan fırının kurulmasına olanak tanımıştır yılından bu yana bü'dan fazla bölge ısıtma sistemi, yakıtlarının % Wı saman olacak hir şekilde değiştirilmiştir. Danimarka, fosil yakıtların fiyatlarının üzerine daha fazla vergi bindirerek saman kullanımını I ( )Q yılındaki tondan 2000 yılında tona çıkartmayı hedeflemektedir. Aynı /amanda çiftçiler hu fırınlardan elde edilen külü tarlalarında gübre olarak kullanmaktadır. Bu şekilde besleyici maddelerin azalması önlenmemekle birlikte belirli bir (»randa elimine edilmektedir. Danimarkalılar rüzgar türbinlerinde olduğu gibi biyokütle teknolojisini de ihraç etmeyi planlamaktadır. I<W3 yılında samanla çalışan bir sistem eski Doğu Almanya'daki bölgesel ısınma ünitesinin yerini almak üzere monte edilmiş ve böylece kömürle çalıştığından dolayı çevreyi kirleten ve bu ünite devre dışı bırakılmıştır. 100'den fazla ülkede şekerkamışından geri kalan atıklar birçok bölgedeki enerji açığının kapanmasına yardımcı olabilir. Kamıştan şeker elde edildikten sonra geri kahin madde olan bagas, kazanlarda yakılarak şeker eldesi işleminde yararlanılan buharın sağlanmasında kullanılmakladır. Bazı şeker fabrikaları bullarla elektrik elde etmekteyse de eski teknolojileri kullanmalarından dolayı tesisin buhar gereksinimini karşıladıktan sonra geri kalanı çok az. bir miktarda elektrik üretimine yetmektedir. Havvaii. Mauritius ve birkaç yerde daha kullanılmakta olan yüksek basınçlı modem buhar türbinleri aynı buhar üretimini sağladıkları gibi seki/katı daha fazla elektrik elde edebilmektedir. Oksijenden arındırılmış bir ortamda katı biyokütleyi hızla ısıtarak gaz haline dönüştürüp bir gaz türbininde yakmak yoluyla daha büyük artışlar elde edilebilir. Varnamo'daki prototipte olduğu gibi. biyokütleye dayalı gaz türbinleri sayesinde bugünkü standart kazanlardan elde edilen elektrik gücü otuzkatı arttırılabilir. Ama buna karşılık buhar üretiminin az bir miktar düşebileceğini kabul etmek gerekir. Şeker fabrikaları çıkarttıkları 137

20 atık maddelerin hepsini geliştirilmiş gaz türbinlerinde yakacak olurlarsa, gelişmekte olan ülkelerdeki toplam elektrik üretiminin üçte birine yakın bir düzeyde elektrik enerjisi üretmiş olurlar. Brezilya'nın kuzey batısındaki Bahia adlı eyalette biyokütleyle çalışacak megavatlık bir gaz türbininin tasarımını geliştirme projesi, Global Environmental Facility ile Brezilya yönetimi tarafından desteklenen uluslararası bir çalışma olarak yürütülmektedir. Varlığı Varnamo tesislerinde kanıtlanmış bir teknolojinin bir sonraki adımı olarak kabul edilen bu projenin, biyokütle kullanılarak elde edilen elektriğin kilovat saat maliyetini sekiz cent'ten 5 cent'e düşürmesi beklenmektedir (burada kullanılan biyokütlenin tonunun kırk < dolara mal olduğu kabul edilmektedir). Bu şartlar altında biyokütle kullanılarak elde edilen elektriğin f maliyeti, klasik termik santrallerle boy ölçüşebilecek bir hale gelmektedir. Bugün şeker fabrikalarındaki mevcut verimsiz birimlerde atık maddelerden elde edilen elektrik Kosta Rika, Küba, Fiji, Guatemala, Mauritus, Tayland, ABD ve Zimbabwe gibi ülkelerde yerel elektrik firmalarına satılmaya başlanmıştır. Buradaki ince nokta, satın alınan fazladan elektrik gücüne rayiç değerler üzerinden ödeme yapmaktır. Bu olay ise birçok memlekette maalesef geçerli olamamaktadır. Gaz türbinleri aracılığıyla diğer tarımsal atıklar, ormancılık sanayiinden arta kalan maddeler, kağıt hamuru ve hatta özel olarak bu iş için büyütülmüş bitkiler kullanılarak elektrik üretilebilir ve bu şekilde her ülkede sayısı hemen hemen sınırsız çeşitli uygulamalar söz konusu olabilir. İnsan ve hayvan pisliği gibi diğer atık maddeler anaerobik sindirici gibi özel bazı cihazlarda gaz haline f dönüştürülebilir. Gaz eldesinden arta kalan madde, besleyici malzemeler bakımından son derece zengin \ olduğundan rahatlıkla gübre yerine geçebilir. Sindiriciler tuğla ve metalden yapılma tanklardır. Bunların içinde fermantasyona bırakılmış organik maddeler metan gibi yanıcı gaz çıkartır. Yalnız bu basamak, gaz türbinlerinin tahriki için yararlanılan ısıya dayalı gaz haline dönüştürme aşamasından farklıdır. Çöplüklere terk edilmiş malzemenin mikrop ve bakteriler tarafından işlenmesi sonucu elde edilen metan gazı da toplanıp yararlı bir hale dönüştürülebilir. Diğer ülkelerin yanı sıra Çin, Danimarka, Hindistan ve Hollanda insan ve hayvan atıklarını enerji haline dönüştürecek çeşitli boylarda anaerobik sindiriciler kullanmaktadır. İngiltere'deki çöplüklerin 51 tanesinde, normal olarak atmosfere giden metan gazının %8'ini elde edebilen tesisler bulunmaktadır. Almanya'daki çöplüklerin dörtte birinde, çıkan gazı elektrik ve ısı haline dönüştüren tesisler halen etkinlik göstermektedir. Çöplüklerden elde edilen metanın yakılması başka yönlerden de işe yaramaktadır. Sindiriciler, çıkan gazları karbondioksitin 11 katı daha güçlü bir şekilde tüketmektedir. Pacific Instute for Studies in Development, Environment and Security tarafından yürütülmüş bir araştırmaya göre çöplükte bir kilovat/saatlik elektrik eldesi için yakılan metan, kömürle çalışan bir termik santralin 10 kilovat/saatlik elektrik eldesi için atmosfere saldığı karbonu dengeleyecek düzeyde olmaktadır. j t'. Biyokütle atıklarıyla baş edebilmenin en iyi yolu onları yakmak değildir. Enerji peşinde olanlar kağıt gibi işlerine daha fazla yarayacak maddelerin peşinde koşarlar. Yalnız kağıt gibi maddelerin geri, kazanılması veya yeniden kullanılması daha verimli olmaktadır. Kağıdı yakmak için gerekecek enerji, onu geri kazanmak için harcanacak enerjinin iki ile dört katı daha fazladır. ABD'ndeki geri kazanma ve atıkları an aza indirme programlarının başarısı yüzünden atık fırınları yakacak bir şey bulamama tehlikesi ile karşı karşıyadır. Biyokütleyi oluşturan maddelerin daha verimli bir şekilde işlenmesi, enerji dönüşümü için gereken miktarı azaltacaktır. Orman ürünleri işleyen tesislerin dünya üzerindeki randıman düzeyi j %50'ler dolayında gezerken Güneydoğu Asya'dakiler ham ağacın ancak %40'ını piyasaya sunacak < hale getirebilmekte, buna karşılık Japonya'daki tesislerin verimlilik oranı %70'ler dolayında gezmektedir. Atık maddelerden yararlanmanın yanı sıra biyokütle enerjisinden yararlanmanın diğer bir şekli de bu işe uygun bitkileri yetiştirmektir ama bu konudaki deneyimler o kadar geniş değildir. Aynı zamanda, fosil yakıtların maliyetinin düşük olmasından dolayı çiftçiler bu bitkileri yetiştirmeye pek taraftar ; değillerdir. Ancak birkaç münferit olayda sağlanmış olan devlet desteği, biyokütlenin petrolün yerini almasını sağlamıştır. ABD'nde doksanlı yılların ortalarında tüketilmiş motorinin onda biri, federal ve eyalet vergilerinden muaf tutularak çekici kılınmış ve içine mısırdan yapılma etanol ve benzin eklenmiş bir karışım olmuştu. Brezilya'da şeker kamışından elde edilen saf etanol- alkollü bütün içkilerde bulunan madde- ülkedeki otomobillerin yaklaşık üçte birinde yakıt olarak kullanılmaktaydı. Bugün benzinle karıştırılan etanolu, i. 138

Türkiye nin Elektrik Üretimi ve Tüketimi

Türkiye nin Elektrik Üretimi ve Tüketimi Türkiye nin Elektrik Üretimi ve Tüketimi -Çimento Sanayinde Enerji Geri Kazanımı Prof. Dr. İsmail Hakkı TAVMAN Dokuz Eylül Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Enerji Kaynakları Kullanışlarına Göre

Detaylı

TMMOB Maden Mühendisleri Odası

TMMOB Maden Mühendisleri Odası TÜRKİYE ENERJİ POLİTİKALARI İÇERİSİNDE KÖMÜRÜN K ÖNEMİ TMMOB Maden Mühendisleri Odası ENERJİNİN ÖNEMİ Sanayinin temel girdilerinden olan enerji, ulusların kalkınmalarında ve refaha ulaşmalarında büyük

Detaylı

KÖMÜRÜN ENERJİDEKİ YERİ

KÖMÜRÜN ENERJİDEKİ YERİ KÖMÜRÜN ENERJİDEKİ YERİ Prof. Dr. Güven ÖNAL Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı 1 Sunumun Ana Konuları Dünya da Kömür ve Enerji Türkiye nin Kömür Rezervleri ve Üretimi Türkiye nin Enerji Durumu Yerli

Detaylı

1.10.2015. Kömür ve Doğalgaz. Öğr. Gör. Onur BATTAL

1.10.2015. Kömür ve Doğalgaz. Öğr. Gör. Onur BATTAL Kömür ve Doğalgaz Öğr. Gör. Onur BATTAL 1 2 Kömür yanabilen sedimanter organik bir kayadır. Kömür başlıca karbon, hidrojen ve oksijen gibi elementlerin bileşiminden oluşmuş, diğer kaya tabakalarının arasında

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI ENERJİ Artan nüfus ile birlikte insanların rahat ve konforlu şartlarda yaşama arzuları enerji talebini sürekli olarak artırmaktadır. Artan enerji talebini, rezervleri sınırlı

Detaylı

ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE DİYARBAKIR TİCARET VE SANAYİ ODASI

ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE DİYARBAKIR TİCARET VE SANAYİ ODASI ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE DİYARBAKIR TİCARET VE SANAYİ ODASI ENERJİ KAYNAKLARI ve TÜRKİYE Türkiye önümüzdeki yıllarda artan oranda enerji ihtiyacı daha da hissedecektir. Çünkü,ekonomik kriz dönemleri

Detaylı

4. Ünite 2. Konu Enerji Kaynakları. A nın Yanıtları

4. Ünite 2. Konu Enerji Kaynakları. A nın Yanıtları ENERJİ KAYNAKLARI 1 4. Ünite 2. Konu Enerji Kaynakları A nın Yanıtları 1. Günümüzde kullanılan nin maliyetinin düşük, çevreye zarar vermeyen... yenilenebilir ve güvenli olmasına önem verilmektedir. 12.

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARIMIZ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ. Prof. Dr. Zafer DEMİR --

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARIMIZ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ. Prof. Dr. Zafer DEMİR -- YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARIMIZ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ Prof. Dr. Zafer DEMİR -- zaferdemir@anadolu.edu.tr Konu Başlıkları 2 Yenilenebilir Enerji Türkiye de Politikası Türkiye de Yenilenebilir Enerji Teşvikleri

Detaylı

NÜKLEER ENERJİ. Dr. Abdullah ZARARSIZ TMMOB-Fizik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı

NÜKLEER ENERJİ. Dr. Abdullah ZARARSIZ TMMOB-Fizik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı NÜKLEER ENERJİ Dr. Abdullah ZARARSIZ TMMOB-Fizik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Dünyada Elektrik Enerjisi Üretimi (2005) Biyomas ve atık: %1,3 Nükleer: %16,5 Kömür: %38,8 Diğer yenilenebilir:

Detaylı

TOPRAK KAYNAKLI ISI POMPALARI. Prof. Dr. İlhami Horuz Gazi Üniversitesi TEMİZ ENERJİ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ (TEMENAR)

TOPRAK KAYNAKLI ISI POMPALARI. Prof. Dr. İlhami Horuz Gazi Üniversitesi TEMİZ ENERJİ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ (TEMENAR) TOPRAK KAYNAKLI ISI POMPALARI Prof. Dr. İlhami Horuz Gazi Üniversitesi TEMİZ ENERJİ ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ (TEMENAR) 1. Hava 2. Su (deniz, göl, nehir, dere, yeraltı suyu-jeotermal enerji) 3. Toprak

Detaylı

KÜRESELLEŞEN DÜNYA GERÇEKLERİ TÜRKİYE NİN ENERJİ GÖRÜNÜMÜ VE TEMİZ TEKNOLOJİLER

KÜRESELLEŞEN DÜNYA GERÇEKLERİ TÜRKİYE NİN ENERJİ GÖRÜNÜMÜ VE TEMİZ TEKNOLOJİLER KÜRESELLEŞEN DÜNYA GERÇEKLERİ TÜRKİYE NİN ENERJİ GÖRÜNÜMÜ VE TEMİZ TEKNOLOJİLER Prof.Dr. Hasancan OKUTAN İTÜ Kimya Mühendisliği Bölümü okutan@itu.edu.tr 18 Haziran 2014 İTÜDER SOMA dan Sonra: Türkiye de

Detaylı

BİYOKÜTLE ENERJİ SANTRALİ BİOKAREN ENERJİ

BİYOKÜTLE ENERJİ SANTRALİ BİOKAREN ENERJİ BİYOKÜTLE ENERJİ SANTRALİ BİOKAREN ENERJİ BİYOKÜTLE SEKTÖRÜ Türkiye birincil enerji tüketimi 2012 yılında 121 milyon TEP e ulaşmış ve bu rakamın yüzde 82 si ithalat yoluyla karşılanmıştır. Bununla birlikte,

Detaylı

Dünyada Enerji Görünümü

Dünyada Enerji Görünümü 22 Ocak 2015 Dünyada Enerji Görünümü Gelir ve nüfus artışına paralel olarak dünyada birincil enerji talebi hız kazanmaktadır. Özellikle OECD dışı ülkelerdeki artan nüfusun yanı sıra, bu ülkelerde kentleşme

Detaylı

ELEKTRİK ve PLANLAMA 21. YÜZYILDA PLANLAMAYI DÜŞÜNMEK. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Cengiz GÖLTAŞ 14 Mayıs 2011

ELEKTRİK ve PLANLAMA 21. YÜZYILDA PLANLAMAYI DÜŞÜNMEK. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Cengiz GÖLTAŞ 14 Mayıs 2011 ELEKTRİK ve PLANLAMA 21. YÜZYILDA PLANLAMAYI DÜŞÜNMEK Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Cengiz GÖLTAŞ 14 Mayıs 2011 TÜRKİYE DE ELEKTRİK ENERJİSİ KURULU GÜCÜ (Nisan 2011) TERMİK - İTHAL KÖMÜR

Detaylı

RÜZGAR ENERJĐSĐ. Erdinç TEZCAN FNSS

RÜZGAR ENERJĐSĐ. Erdinç TEZCAN FNSS RÜZGAR ENERJĐSĐ Erdinç TEZCAN FNSS Günümüzün ve geleceğimizin ekmek kadar su kadar önemli bir gereği; enerji. Son yıllarda artan dünya nüfusu, modern hayatın getirdiği yenilikler, teknolojinin gelişimi

Detaylı

Yenilebilir Enerji Kaynağı Olarak Rüzgar Enerjisi

Yenilebilir Enerji Kaynağı Olarak Rüzgar Enerjisi Yenilebilir Enerji Kaynağı Olarak Rüzgar Enerjisi İbrahim M. Yağlı* Enerji üretiminde Rüzgar Enerjisinin Üstünlükleri Rüzgar enerjisinin, diğer enerji üretim alanlarına göre, önemli üstünlükleri bulunmaktadır:

Detaylı

TÜRKİYE NİN RÜZGAR ENERJİSİ POLİTİKASI ZEYNEP GÜNAYDIN ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

TÜRKİYE NİN RÜZGAR ENERJİSİ POLİTİKASI ZEYNEP GÜNAYDIN ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE NİN RÜZGAR ENERJİSİ POLİTİKASI ZEYNEP GÜNAYDIN ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR BAKANLIĞI ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GİRİŞ POTANSİYEL MEVZUAT VE DESTEK MEKANİZMALARI MEVCUT DURUM SONUÇ Türkiye Enerji

Detaylı

2013 SEKTÖR RAPORU TEMSAN TÜRKİYE ELEKTROMEKANİK SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

2013 SEKTÖR RAPORU TEMSAN TÜRKİYE ELEKTROMEKANİK SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEMSAN TÜRKİYE ELEKTROMEKANİK SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DÜNYADA ELEKTRİK ENERJİSİ SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ Bilindiği üzere, elektrik enerjisi tüketimi gelişmişliğin göstergesidir. Bir ülkedeki kişi başına düşen

Detaylı

2012 SEKTÖR RAPORU TEMSAN TÜRKİYE ELEKTROMEKANİK SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

2012 SEKTÖR RAPORU TEMSAN TÜRKİYE ELEKTROMEKANİK SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEMSAN TÜRKİYE ELEKTROMEKANİK SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DÜNYADA ELEKTRİK ENERJİSİ SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ Bilindiği üzere, elektrik enerjisi tüketimi gelişmişliğin göstergesidir. Bir ülkedeki kişi başına düşen

Detaylı

ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI

ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI KONULAR 1-Güneş Enerjisi i 2-Rüzgar Enerjisi 4-Jeotermal Enerji 3-Hidrolik Enerji 4-Biyokütle Enerjisi 5-Biyogaz Enerjisi 6-Biyodizel Enerjisi 7-Deniz Kökenli Enerji 8-Hidrojen

Detaylı

Türkiye nin Enerji Teknolojileri Vizyonu

Türkiye nin Enerji Teknolojileri Vizyonu Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu 26. Toplantısı Türkiye nin Enerji Teknolojileri Vizyonu Prof. Dr. Yücel ALTUNBAŞAK Başkanı Enerji İhtiyacımız Katlanarak Artıyor Enerji ihtiyacımız ABD, Çin ve Hindistan

Detaylı

Enervis H o ş g e l d i n i z Ekim 2015

Enervis H o ş g e l d i n i z Ekim 2015 Enervis H o ş g e l d i n i z Ekim 2015 Dünya Enerji Genel Görünümü Genel Görünüm Dünya Birincil Enerji Tüketimi 2013-2035 2013 2035F Doğalgaz %24 Nükleer %4 %7 Hidro %2 Yenilenebilir Petrol %33 Kömür

Detaylı

Biyogaz Yakıtlı Kojenerasyon Uygulamaları

Biyogaz Yakıtlı Kojenerasyon Uygulamaları Biyogaz Yakıtlı Kojenerasyon Uygulamaları Sedat Akar Turkoted Yönetim Kurulu Üyesi Biyogaz Nedir? Biyogaz, mikrobiyolojik floranın etkisi altındaki organik maddelerin oksijensiz bir ortamda çürütülmesi

Detaylı

ENERJİ ÜRETİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ

ENERJİ ÜRETİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ ENERJİ ÜRETİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ Prof. Dr. Ferruh Ertürk Doç. Dr. Atilla Akkoyunlu Çevre Yük. Müh. Kamil B. Varınca 31 Mart 2006 İstanbul İçindekiler İÇİNDEKİLER...İ ÇİZELGELER LİSTESİ...İİİ ŞEKİLLER

Detaylı

BÖLGESEL ISITMA ve SOĞUTMA SİSTEMLERİ

BÖLGESEL ISITMA ve SOĞUTMA SİSTEMLERİ BÖLGESEL ISITMA ve SOĞUTMA SİSTEMLERİ Dr. Duygu Erten P.E., LEED Faculty, DGNB Auditor, BREEAM Fellow Turkeco İnşaat Enerji San. ve Tic. Ltd. Şti Istanbul, SERA GAZI Önümüzdeki yüzyıl, sera gazları seviyesinin

Detaylı

İÇİNDEKİLER SUNUŞ... XIII 1. GENEL ENERJİ...1

İÇİNDEKİLER SUNUŞ... XIII 1. GENEL ENERJİ...1 İÇİNDEKİLER SUNUŞ... XIII 1. GENEL ENERJİ...1 1.1. Dünya da Enerji...1 1.1.1. Dünya Birincil Enerji Arzındaki Gelişmeler ve Senaryolar...1 1.2. Türkiye de Enerji...4 1.2.1. Türkiye Toplam Birincil Enerji

Detaylı

İÇİNDEKİLER TABLO VE ŞEKİLLER...

İÇİNDEKİLER TABLO VE ŞEKİLLER... İÇİNDEKİLER TABLO VE ŞEKİLLER...4 1.Yönetici Özeti... 11 2.Giriş... 12 3.Sektörel Analiz... 13 3.1 Birincil Enerji Kaynaklarına Bakış...13 3.1.1 Kömür... 13 3.1.1.1 Dünya da Kömür... 14 3.1.1.1.1 Dünya

Detaylı

KÜRESELLEŞEN DÜNYA GERÇEKLERİ TÜRKİYE NİN ENERJİ GÖRÜNÜMÜ VE TEMİZ TEKNOLOJİLER

KÜRESELLEŞEN DÜNYA GERÇEKLERİ TÜRKİYE NİN ENERJİ GÖRÜNÜMÜ VE TEMİZ TEKNOLOJİLER KÜRESELLEŞEN DÜNYA GERÇEKLERİ TÜRKİYE NİN ENERJİ GÖRÜNÜMÜ VE TEMİZ TEKNOLOJİLER Prof.Dr. Hasancan OKUTAN İTÜ Kimya Mühendisliği Bölümü okutan@itu.edu.tr 24 Ekim 2014 29. Mühendislik Dekanları Konseyi Toplantısı

Detaylı

Sera ve Tavuk Çiftliklerinde Isı Pompası ile ısıtma

Sera ve Tavuk Çiftliklerinde Isı Pompası ile ısıtma Sera ve Tavuk Çiftliklerinde Isı Pompası ile ısıtma Sera ve Tavuk çiftlikleri genellikle şehir merkezlerinden uzak olduğu için doğalgaz şebekesine bağlı değildir. Bu durumda; en kolay erişilebilen ısı

Detaylı

Yenilenebilir olmayan enerji kaynakları (Birincil yahut Fosil) :

Yenilenebilir olmayan enerji kaynakları (Birincil yahut Fosil) : Günümüzde küresel olarak tüm ülkelerin ihtiyaç duyduğu enerji, tam anlamıyla geçerlilik kazanmış bir ölçüt olmamakla beraber, ülkelerin gelişmişlik düzeylerini gösteren önemli bir kriterdir. İktisadi olarak

Detaylı

ENERJİ. KÜTAHYA www.zafer.org.tr

ENERJİ. KÜTAHYA www.zafer.org.tr ENERJİ 2011 yılı sonu itibarıyla dünyadaki toplam enerji kaynak tüketimi 12.274,6 milyon ton eşdeğeri olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılı itibarıyla dünyada enerji tüketiminde en yüksek pay %33,1 ile petrol,

Detaylı

ISI POMPASI. Abdunnur GÜNAY / FENTEK Müh.Ltd.Şti.

ISI POMPASI. Abdunnur GÜNAY / FENTEK Müh.Ltd.Şti. ISI POMPASI Abdunnur GÜNAY / Mak.M.Müh. Ş Neden Isı Pompası? Tükenen enerji kaynakları / artan fiyatlar! Ekonomik nedenler Artan Enerji talepleri Çevre dostluğu Güvenlik Bir evin enerji giderleri Isı Kaynakları

Detaylı

ENERJİ VERİMLİLİĞİ MÜCAHİT COŞKUN

ENERJİ VERİMLİLİĞİ MÜCAHİT COŞKUN ENERJİ VERİMLİLİĞİ MÜCAHİT COŞKUN 16360019 1 İÇİNDEKİLER Enerji Yoğunluğu 1. Mal Üretiminde Enerji Yoğunluğu 2. Ülkelerin Enerji Yoğunluğu Enerji Verimliliği Türkiye de Enerji Verimliliği Çalışmaları 2

Detaylı

SERALARIN TASARIMI (Seralarda Isıtma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

SERALARIN TASARIMI (Seralarda Isıtma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü SERALARIN TASARIMI (Seralarda Isıtma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Seralarda Isıtma Sistemlerinin Planlanması Bitki büyümesi ve gelişmesi

Detaylı

SEKTÖR: ENERJİ (TERMİK-KOJENERASYON)

SEKTÖR: ENERJİ (TERMİK-KOJENERASYON) SEKTÖR: ENERJİ (TERMİK-KOJENERASYON) SIRA 1 Afşin-Elbistan A Termik Santralı Rehabilitasyonu ve Baca Gazı Desülfürizasyon Ünitesinin Tesis Edilmesi Projesi EÜAŞ Genel Müdürlüğü Afşin-Elbistan A Termik

Detaylı

BİYOKÜTLE SİSTEMLERİ VE TÜRKİYE KAZAN SEKTÖRÜ

BİYOKÜTLE SİSTEMLERİ VE TÜRKİYE KAZAN SEKTÖRÜ BİYOKÜTLE SİSTEMLERİ VE TÜRKİYE KAZAN SEKTÖRÜ KBSB Kazan ve Basınçlı Kap Sanayicileri Birliği - 2014 Ahmet Cevat Akkaya www.kbsb.org.tr Milyar Kaçınılmaz Son? Misyon? Tek gerçek kaynak - Dünya Dünya popülasyon

Detaylı

Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA. Yenilenebilir Enerji Kaynakları

Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Doç. Dr. Mehmet Azmi AKTACİR HARRAN ÜNİVERSİTESİ GAP-YENEV MERKEZİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ŞANLIURFA 2018 Yenilenebilir Enerji Kaynakları SUNU İÇERİĞİ 1-DÜNYADA ENERJİ KAYNAK KULLANIMI 2-TÜRKİYEDE ENERJİ KAYNAK

Detaylı

Yakın n Gelecekte Enerji

Yakın n Gelecekte Enerji Yakın n Gelecekte Enerji Doç.Dr.Mustafa TIRIS Enerji Enstitüsü Müdürü Akademik Forum 15 Ocak 2005 Kalyon Otel, İstanbul 1 Doç.Dr.Mustafa TIRIS 1965 Yılı nda İzmir de doğdu. 1987 Yılı nda İTÜ den Petrol

Detaylı

TERMİK SANTRALLERDEKİ ATIK ENERJİNİN KULLANILABİLİRLİĞİ: ÇAN ONSEKİZ MART TERMİK SANTRALİ. Celal KAMACI. Dr. Zeki KARACA.

TERMİK SANTRALLERDEKİ ATIK ENERJİNİN KULLANILABİLİRLİĞİ: ÇAN ONSEKİZ MART TERMİK SANTRALİ. Celal KAMACI. Dr. Zeki KARACA. 111 Dergisi 3 TERMİK SANTRALLERDEKİ ATIK ENERJİNİN KULLANILABİLİRLİĞİ: ÇAN ONSEKİZ MART TERMİK SANTRALİ Celal KAMACI Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çan Meslek Yüksekokulu celal@comu.edu.tr Dr. Zeki

Detaylı

ENERJİ ALTYAPISI ve YATIRIMLARI Hüseyin VATANSEVER EBSO Yönetim Kurulu Sayman Üyesi Enerji ve Enerji Verimliliği Çalışma Grubu Başkanı

ENERJİ ALTYAPISI ve YATIRIMLARI Hüseyin VATANSEVER EBSO Yönetim Kurulu Sayman Üyesi Enerji ve Enerji Verimliliği Çalışma Grubu Başkanı ENERJİ ALTYAPISI ve YATIRIMLARI Hüseyin VATANSEVER EBSO Yönetim Kurulu Sayman Üyesi Enerji ve Enerji Verimliliği Çalışma Grubu Başkanı İZMİR BÖLGESİ ENERJİ FORUMU 1 Kasım 2014/ İzmir Mimarlık Merkezi FOSİL

Detaylı

ÜLKEMİZDE ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ VE ALINAN TEDBİRLER

ÜLKEMİZDE ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ VE ALINAN TEDBİRLER ÜLKEMİZDE ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ VE ALINAN TEDBİRLER DÜNYA & TÜRKİYE ENERJİ TALEBİ Dünya Enerji Talebi Değişimi (02-14) Türkiye Birincil Enerji Talebi (Milyon TEP) 76% 33% 1% -8% 77 61% 124 OECD Dışı Dünya

Detaylı

DİKEY TİP TOPRAK KAYNAKLI ISI POMPASI SİSTEMİNİN KONVANSİYONEL SİSTEMLERLE EKONOMİK OLARAK KARŞILAŞTIRILMASI

DİKEY TİP TOPRAK KAYNAKLI ISI POMPASI SİSTEMİNİN KONVANSİYONEL SİSTEMLERLE EKONOMİK OLARAK KARŞILAŞTIRILMASI DİKEY TİP TOPRAK KAYNAKLI ISI POMPASI SİSTEMİNİN KONVANSİYONEL SİSTEMLERLE EKONOMİK OLARAK KARŞILAŞTIRILMASI Arş. Gör. Uğur AKBULUT Arş. Gör. Özgen AÇIKGÖZ Prof. Dr. Olcay KINCAY SUNUM İÇERİĞİ ÖZET 1.

Detaylı

TELKO ENERJİ ÜRETİM TURİZM SAN. ve TİC. A.Ş. EDİNCİK BİYOGAZ PROJESİ PROJE BİLGİ NOTU

TELKO ENERJİ ÜRETİM TURİZM SAN. ve TİC. A.Ş. EDİNCİK BİYOGAZ PROJESİ PROJE BİLGİ NOTU TELKO ENERJİ ÜRETİM TURİZM SAN. ve TİC. A.Ş. EDİNCİK BİYOGAZ PROJESİ PROJE BİLGİ NOTU Ülkemizde, gıda ve elektrik enerjisine olan ihtiyaç, sanayileşme, ekonomik gelişme ve nüfus artışı gibi nedenlerden

Detaylı

Dünyada Enerji Görünümü

Dünyada Enerji Görünümü 09 Nisan 2014 Çarşamba Dünyada Enerji Görünümü Dünyada, artan gelir ve nüfus artışına paralel olarak birincil enerji talebindeki yükseliş hız kazanmaktadır. Nüfus artışının özellikle OECD Dışı ülkelerden

Detaylı

GÖNEN BİYOGAZ TESİSİ

GÖNEN BİYOGAZ TESİSİ GÖNEN BİYOGAZ TESİSİ Ülkemizde, gıda ve elektrik enerjisi ihtiyacı, ekonomik gelişme ve nüfus artışı gibi nedenlerden dolayı hızla artmaktadır. Gıda miktarlarında, artan talebin karşılanamaması sonucunda

Detaylı

Enervis H o ş g e l d i n i z Ocak 2015

Enervis H o ş g e l d i n i z Ocak 2015 Enervis H o ş g e l d i n i z Ocak 2015 Enervis Sanayide Enerji Verimliliği Hizmetleri Soğutmanın Temelleri Doğalgazlı Soğutma Otomotiv Fabrikası İçin Örnek Çalışma Örnek Çalışma Sonuçları Enervis Sanayide

Detaylı

İklim Değişikliğinin Sanayiye Etkileri

İklim Değişikliğinin Sanayiye Etkileri İklim Değişikliğinin Sanayiye Etkileri Sadi SÜRENKS RENKÖK İnşaat Müh. ADASO Yönetim Kurulu Üyesi 20 Aralık 2006 İklim Değişikliğinin Nedenleri Fosil Yakıtlar (kömür, petrol, doğal gaz) Enerji Üretimi

Detaylı

Cumali Taştekin EÜAŞ Maden Sahaları Daire Başkanı (V)

Cumali Taştekin EÜAŞ Maden Sahaları Daire Başkanı (V) Cumali Taştekin EÜAŞ Maden Sahaları Daire Başkanı (V) Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ); 1970 yılında Kurulan Türkiye Elektrik Kurumu nun (TEK), 1994 yılında TEAŞ ve TEDAŞ olarak ikiye ayrılmasından

Detaylı

1) Biyokütleye Uygulanan Fiziksel Prosesler

1) Biyokütleye Uygulanan Fiziksel Prosesler 1) Biyokütleye Uygulanan Fiziksel Prosesler 1. Su giderme 2. Kurutma 3. Boyut küçültme 4. Yoğunlaştırma 5. Ayırma Su giderme işleminde nem, sıvı fazda gideriliyor. Kurutma işleminde nem, buhar fazda gideriliyor.

Detaylı

AirMini 04 08 kw Serisi Isı Pompası Sistemleri

AirMini 04 08 kw Serisi Isı Pompası Sistemleri AirMini 04 08 kw Serisi Isı Pompası Sistemleri Daire, villa, yazlık, ofis, mağaza gibi bireysel kullanımlar için Yüksek verim değerleri ile elektrik tüketimi düşük Isıtma, soğutma, kullanım sıcak suyu

Detaylı

AirMini 10 22 kw Serisi Isı Pompası Sistemleri

AirMini 10 22 kw Serisi Isı Pompası Sistemleri AirMini 10 22 kw Serisi Isı Pompası Sistemleri Daire, villa, yazlık, ofis, mağaza gibi bireysel kullanımlar için Yüksek verim değerleri ile elektrik tüketimi düşük Isıtma, soğutma, kullanım sıcak suyu

Detaylı

TÜRKIYE NİN MEVCUT ENERJİ DURUMU

TÜRKIYE NİN MEVCUT ENERJİ DURUMU TÜRKIYE NİN MEVCUT ENERJİ DURUMU Zinnur YILMAZ* *Cumhuriyet Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, SİVAS E-mail: zinnuryilmaz@cumhuriyet.edu.tr, Tel: 0346 219 1010/2476 Özet Yüzyıllardan

Detaylı

TOPRAK - SU KAYNAKLI ISI POMPASI SİSTEMLERİNİN UYGULANMASI

TOPRAK - SU KAYNAKLI ISI POMPASI SİSTEMLERİNİN UYGULANMASI TOPRAK - SU KAYNAKLI ISI POMPASI SİSTEMLERİNİN UYGULANMASI ÖZET Bu çalışmada; toprak-su kaynaklı ısı pompalarının alış veriş merkezlerindeki uygulamaları araştırıldı. TSKIP uygulama şekillerine bağlı olarak

Detaylı

qwertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçq wertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçqw ertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçqwer tyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçqwerty

qwertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçq wertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçqw ertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçqwer tyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçqwerty qwertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçq wertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçqw 1 ertyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçqwer tyuiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçqwerty Petrolden Başka Enerjı Kaynakları Var mıdır? uiopgüasdfghjklsizxcvbnmöçqwertyui

Detaylı

ArGe / ÜrGe? Ürün. Kriter: Yerlileştirme Oranı olabilir. Teknoloji Geliştirme (Ar-Ge) Tasarım. Malzeme. İmalat. Know-How

ArGe / ÜrGe? Ürün. Kriter: Yerlileştirme Oranı olabilir. Teknoloji Geliştirme (Ar-Ge) Tasarım. Malzeme. İmalat. Know-How Sunum Planı Teknoloji ve Ürün Nedir? Teknoloji ve Ürün Geliştirme Süreçleri Enerji Sistemlerinde Teknoloji Geliştirme Dünya da Termik Santral Teknolojilerindeki Durum Türkiye deki Mevcut Durum ve Gelişimi

Detaylı

2010 SEKTÖR RAPORU TEMSAN TÜRKİYE ELEKTROMEKANİK SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

2010 SEKTÖR RAPORU TEMSAN TÜRKİYE ELEKTROMEKANİK SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TEMSAN TÜRKİYE ELEKTROMEKANİK SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DÜNYADA ELEKTRİK ENERJİSİ SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ Bilindiği üzere, elektrik enerjisi tüketimi gelişmişliğin göstergesidir. Bir ülkedeki kişi başına düşen

Detaylı

Ülkemizde Elektrik Enerjisi:

Ülkemizde Elektrik Enerjisi: Karadeniz Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik-Bilgisayar Bilim Kolu Eğitim Seminerleri Dizisi 6 Mart 8 Mayıs 22 Destekleyen Kuruluşlar: Karadeniz Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği

Detaylı

AirMini Serisi 28-34 kw Isı Pompası Sistemleri

AirMini Serisi 28-34 kw Isı Pompası Sistemleri AirMini Serisi 28-34 kw Isı Pompası Sistemleri Daire, villa, yazlık, ofis, mağaza gibi bireysel kullanımlar için Yüksek verim değerleri ile elektrik tüketimi düşük Isıtma, soğutma, kullanım sıcak suyu

Detaylı

TTGV Enerji Verimliliği. Desteği

TTGV Enerji Verimliliği. Desteği Enerjiye Yönelik Bölgesel Teşvik Uygulamaları Enerji Verimliliği 5. Bölge Teşvikleri Enerjiye Yönelik Genel Teşvik Uygulamaları Yek Destekleme Mekanizması Yerli Ürün Kullanımı Gönüllü Anlaşma Desteği Lisanssız

Detaylı

KOMPLE ÇÖZÜM ÇEVRE DOSTU ESNEK ÇÖZÜM. Tekli Uygulama. İkili Uygulama. Montaj Kolaylığı

KOMPLE ÇÖZÜM ÇEVRE DOSTU ESNEK ÇÖZÜM. Tekli Uygulama. İkili Uygulama. Montaj Kolaylığı KOMPLE ÇÖZÜM Isıtma Soğutma Sıhhi Sıcak Su ÇEVRE DOSTU Dünyanın en yüksek COP=4,5 değerine sahip ekonomik sistemlerdir. Yenilenebilir enerji olan Hava ve Güneşten faydalanma Gaz veya yakıt ile ısıtmaya

Detaylı

TEMİZ ENERJİ TEKNOLOJİLERİ KURSU. Harran Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü Osmanbey Kampüsü, Şanlıurfa

TEMİZ ENERJİ TEKNOLOJİLERİ KURSU. Harran Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü Osmanbey Kampüsü, Şanlıurfa TEMİZ ENERJİ TEKNOLOJİLERİ KURSU Prof. Dr. Hüsamettin BULUT Harran Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü Osmanbey Kampüsü, Şanlıurfa KISA ÖZGEÇMİŞ Doç. Dr. Hüsamettin BULUT EĞİTİM

Detaylı

ÜLKEMİZDE ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ VE ALINAN TEDBİRLER

ÜLKEMİZDE ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ VE ALINAN TEDBİRLER ÜLKEMİZDE ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ VE ALINAN TEDBİRLER TÜRKİYE BİRİNCİL ENERJİ TALEBİ Türkiye Birincil Enerji Talebi (Milyon TEP) 61% Son 13 yılda: Politik istikrar 77 124 İsikrarlı ekonomik büyüme İyileşen

Detaylı

Kömür, karbon, hidrojen, oksijen ve azottan oluşan, kükürt ve mineral maddeler içeren, fiziksel ve kimyasal olarak farklı yapıya sahip bir maddedir.

Kömür, karbon, hidrojen, oksijen ve azottan oluşan, kükürt ve mineral maddeler içeren, fiziksel ve kimyasal olarak farklı yapıya sahip bir maddedir. KÖMÜR NEDİR? Kömür, bitki kökenli bir maddedir. Bu nedenle ana elemanı karbondur. Bitkilerin, zamanla ve sıcaklık-basınç altında, değişim geçirmesi sonunda oluşmuştur. Kömür, karbon, hidrojen, oksijen

Detaylı

SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON-2

SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON-2 SU ÜRÜNLERİNDE MEKANİZASYON-2 Yrd.Doç.Dr. Mehmet Ali Dayıoğlu Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makinaları & Teknolojileri Mühendisliği Bölümü Kaynak: YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE TEKNOLOJİLERİ

Detaylı

Afşin-Elbistan Termik Santralleri Elektrik Üretiminden Çok İklimi Değiştiriyor

Afşin-Elbistan Termik Santralleri Elektrik Üretiminden Çok İklimi Değiştiriyor Afşin-Elbistan Termik Santralleri Elektrik Üretiminden Çok İklimi Değiştiriyor Kasım 2015 Hazırlayan Önder Algedik 2 İçindekiler Özet... 3 Afşin Elbistan Linyit Rezervi... 4 Elektrik Üretimi... 5 Afşin

Detaylı

Türkiye nin Endüstriyel Emisyonlar Direktifine Uyumu: Enerji Sektörü Üzerindeki Muhtemel Maliyetler

Türkiye nin Endüstriyel Emisyonlar Direktifine Uyumu: Enerji Sektörü Üzerindeki Muhtemel Maliyetler tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Türkiye nin Endüstriyel Emisyonlar Direktifine Uyumu: Enerji Sektörü Üzerindeki Muhtemel Maliyetler Ankara, 24 Mart 2015 Çerçeve Temel endişe: İklim değişikliği

Detaylı

İstanbul Bilgi Üniversitesi Enerji Sistemleri Mühendisliği. Çevreye Duyarlı Sürdürülebilir ve Yenilenebilir Enerji Üretimi ve Kullanımı

İstanbul Bilgi Üniversitesi Enerji Sistemleri Mühendisliği. Çevreye Duyarlı Sürdürülebilir ve Yenilenebilir Enerji Üretimi ve Kullanımı İstanbul Bilgi Üniversitesi Enerji Sistemleri Mühendisliği Çevreye Duyarlı Sürdürülebilir ve Yenilenebilir Enerji Üretimi ve Kullanımı Günlük Hayatımızda Enerji Tüketimi Fosil Yakıtlar Kömür Petrol Doğalgaz

Detaylı

GÜRMAT GERMENCİK JEOTERMAL ENERJİ SANTRAL PROJELERİ

GÜRMAT GERMENCİK JEOTERMAL ENERJİ SANTRAL PROJELERİ GÜRMAT GERMENCİK JEOTERMAL ENERJİ SANTRAL PROJELERİ ŞİRKET PROFİLİ GÜRİŞ İNŞAAT VE MÜHENDİSLİK A.Ş. 1958 yılında kurulmuş ve kurulduğu tarihten bu yana yurtiçi ve yurtdışında birçok alanda hizmet vermektedir.

Detaylı

TÜRKİYE KÖMÜR ARAMALARI

TÜRKİYE KÖMÜR ARAMALARI Enerji, ülkelerin iktisadi ve sosyal kalkınması için önemli girdilerin başında gelir. Enerji planlamaları ve yatırımları bir ülkenin geleceği, sanayileşmesi ve ilerlemesi için büyük öneme sahiptir, Büyüme

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI VE ÇEVRE MEVZUATI Dr. Gülnur GENÇLER ABEŞ Çevre Yönetimi ve Denetimi Şube Müdürü Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 06/02/2016 YENİLENEBİLİR ENERJİ NEDİR? Sürekli devam eden

Detaylı

AR& GE BÜLTEN. Ülkemiz önemli maden yataklarına sahip olup belirli madenlerde kendine yetebilen ender ülkelerden birisidir.

AR& GE BÜLTEN. Ülkemiz önemli maden yataklarına sahip olup belirli madenlerde kendine yetebilen ender ülkelerden birisidir. Türkiye nin Doğal Kaynağı Kömür Hande UZUNOĞLU Ülkemiz önemli maden yataklarına sahip olup belirli madenlerde kendine yetebilen ender ülkelerden birisidir. Özellikle madenciliğin gelişiminde hız kazanılmasıyla

Detaylı

FİGEN YARICI Nuh Çimento Sanayi A.ş. Yönetim Destek Uzman Yard. 07.10.2015

FİGEN YARICI Nuh Çimento Sanayi A.ş. Yönetim Destek Uzman Yard. 07.10.2015 1 2 FİGEN YARICI Nuh Çimento Sanayi A.ş. Yönetim Destek Uzman Yard. 07.10.2015 3 İÇİNDEKİLER 1) TARİHÇE 2) ÇİMENTO nedir ve ÇİMENTO ÜRETİM PROSESİ 3) VERİMLİLİK UYGULAMALARI (Bu sunumda yer alan sayısal

Detaylı

Sinerji Mühendislik Müşavirlik İnşaat Sanayi ve Tic. Ltd. Şti.

Sinerji Mühendislik Müşavirlik İnşaat Sanayi ve Tic. Ltd. Şti. GENEL Yapılarda bugüne kadar yağmur suyunun drenajı ile ilgili olarak konvansiyonel sistemler kullanılmıştır. Konvansiyonel yağmur drenajı, yatay hatta %2-3 derece eğim verilmesi ile suyun hava ile yer

Detaylı

RÜZGAR ENERJİSİ VE SİVAS ŞARTLARINDA RÜZGAR SANTRALİ TASARIMI

RÜZGAR ENERJİSİ VE SİVAS ŞARTLARINDA RÜZGAR SANTRALİ TASARIMI RÜZGAR ENERJİSİ VE SİVAS ŞARTLARINDA RÜZGAR SANTRALİ TASARIMI Cumhuriyet Üniversitesi Elektrik - Elektronik Mühendisliği Bölümü Sunan Yrd.Doç. Dr. Mustafa HOŞTUT Nisan-2007 1/53 RÜZGAR ENERJİSİ VE SİVAS

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

YENİLENEBİLİR ENERJİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YENİLENEBİLİR ENERJİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ M E H M E T A Ş K E R, 2 5. 0 9. 2 0 1 3 I S T A N B U L TÜRKİYE'NİN YENİLENEBİLİR ENERJİ POLİTİKALARI : Elektrik enerjisi üretmek için yenilenebilir kaynakların kullanımını

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ ÜRETİM KOOPERATİFLERİ

YENİLENEBİLİR ENERJİ ÜRETİM KOOPERATİFLERİ T.C. TİCARET BAKANLIĞI Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü YENİLENEBİLİR ENERJİ ÜRETİM KOOPERATİFLERİ EKİM, 2018 ANKARA TÜRKİYE DE KOOPERATİFLER Anayasa Madde 171 «Devlet, milli ekonominin yararlarını dikkate

Detaylı

Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi TÜRKİYE 10. ENERJİ KONGRESİ SÜRDÜRÜLEBİLİR ENERJİ VE LİNYİT KAYNAKLARIMIZ

Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi TÜRKİYE 10. ENERJİ KONGRESİ SÜRDÜRÜLEBİLİR ENERJİ VE LİNYİT KAYNAKLARIMIZ Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi TÜRKİYE 10. ENERJİ KONGRESİ SÜRDÜRÜLEBİLİR ENERJİ VE LİNYİT KAYNAKLARIMIZ Dr. İlker ŞENGÜLER MTA Genel Müdürlüğü Enerji Dairesi 06520 Ankara ÖZET Dünyanın ileri

Detaylı

TÜRKİYE NİN HİDROLİK ENERJİ KAYNAKLARI VE EÜAŞ IN BÖLGEMİZE KATKISI

TÜRKİYE NİN HİDROLİK ENERJİ KAYNAKLARI VE EÜAŞ IN BÖLGEMİZE KATKISI TÜRKİYE NİN HİDROLİK ENERJİ KAYNAKLARI VE EÜAŞ IN BÖLGEMİZE KATKISI Nevzat N. DOĞAN* Aydoğan ÜNVER** *EÜAŞ Karakaya HES İşletme Müdürü **EÜAŞ Atatürk HES İşletme Müdürü 1. GİRİŞ İnsanlık tarihinde geliştirilmiş

Detaylı

Yüksek verimli gaz yakıtlı çelik kazan CompactGas

Yüksek verimli gaz yakıtlı çelik kazan CompactGas Yüksek verimli gaz yakıtlı çelik kazan CompactGas Patentli alufer teknolojisi ile yüksek verim, düşük emisyon 1 CompactGas ın (1000-2800) avantajları Hoval CompactGas; konfor,ekonomi, güvenilirlik ve teknik

Detaylı

AR& GE BÜLTEN Yılına Girerken Enerji Sektörü Öngörüleri

AR& GE BÜLTEN Yılına Girerken Enerji Sektörü Öngörüleri 2006 Yılına Girerken Enerji Sektörü Öngörüleri Nurel KILIÇ Dünya da ve Türkiye de ulusal ve bölgesel enerji piyasaları, tarihin hiçbir döneminde görülmediği kadar ticaret, rekabet ve yabancı yatırımlara

Detaylı

TİCARİ TİP SU ISITICILAR

TİCARİ TİP SU ISITICILAR TİCARİ TİP SU ISITICILAR 21 Ağustos tan beri cepten yiyoruz! Dünyadan Uyarı: Limit Aşımı Dünya Nüfusundaki Artış Kaynak: www.timeforchange.org Nerede Olmak İstiyoruz? YIL: 1980 Ozon Tabakasında Delinme

Detaylı

Enerji Sektörüne İlişkin Yatırım Teşvikleri

Enerji Sektörüne İlişkin Yatırım Teşvikleri Enerji Sektörüne İlişkin Yatırım Teşvikleri 5 Kasım 2015 Ekonomi Bakanlığı 1 Enerji Sektöründe Düzenlenen Teşvik Belgeleri V - 20.06.2012-30.06.2014 Döneminde Düzenlenen Yatırım Teşvik Belgelerinin Kaynaklarına

Detaylı

Mustafa BARAN Ankara Sanayi Odası Genel Sekreter Yardımcısı

Mustafa BARAN Ankara Sanayi Odası Genel Sekreter Yardımcısı Mustafa BARAN Ankara Sanayi Odası Genel Sekreter Yardımcısı Enerji verimliliği / Sanayide enerji verimliliği Türkiye de enerji yoğunluğu Enerji tüketim verileri Türkiye de enerji verimliliği projeleri

Detaylı

Enerjinin varlığını cisimler üzerine olan etkileri ile algılayabiliriz. Isınan suyun sıcaklığının artması, Gerilen bir yayın şekil değiştirmesi gibi,

Enerjinin varlığını cisimler üzerine olan etkileri ile algılayabiliriz. Isınan suyun sıcaklığının artması, Gerilen bir yayın şekil değiştirmesi gibi, ENERJİ SANTRALLERİ Enerji Enerji soyut bir kavramdır. Doğrudan ölçülemeyen bir değer olup fiziksel bir sistemin durumunu değiştirmek için yapılması gereken iş yoluyla bulunabilir. Enerjinin varlığını cisimler

Detaylı

Kömür Tüketimi-Termik Santrallar

Kömür Tüketimi-Termik Santrallar TÜRKİYE 8. KÖMÜR KONGRESİ BİLDİRİLER KİTABI PROCEEDINGS OF THE 8th COAL CONGRESS OF TURKEY Kömür Tüketimi-Termik Santrallar Coal Consumption and Power Stations Güven ÖNAL (*) Zeki DOĞAN (**) Hayrünnisa

Detaylı

TARU ISI POMPALARI Doğadan gelen konfor, doğaya duyulan saygı

TARU ISI POMPALARI Doğadan gelen konfor, doğaya duyulan saygı TARU POMPALARI Doğadan gelen konfor, doğaya duyulan saygı KÖMÜRSÜZ, YAKITSIZ, ATIKSIZ SAĞLIKLI VE EKONOMİK TARU POMPALARI MEKANDA TARU POMPASI Firmamız ISO 9001 Kalite Güvence Belgesine sahiptir. POMPASI

Detaylı

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, AB SÜRECİ VE ÇEVRE

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, AB SÜRECİ VE ÇEVRE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, AB SÜRECİ VE ÇEVRE Dr. Mustafa ŞAHİN Genel Müdür Yardımcısı 2. ULUSLARARASI İNŞAATTA KALİTE ZİRVESİ 2 Kasım 2010, istanbul SUNUM İÇERİĞİ İklim değişikliği AB Süreci Çevre Yönetimi AB

Detaylı

TÜRKİYE ELEKTRİK SİSTEMİ (ENTERKONNEKTE SİSTEM)

TÜRKİYE ELEKTRİK SİSTEMİ (ENTERKONNEKTE SİSTEM) TÜRKİYE ELEKTRİK SİSTEMİ (ENTERKONNEKTE SİSTEM) 8. İLETİM TESİS VE İŞLETME GRUP MÜDÜRLÜĞÜ (İŞLETME VE BAKIM MÜDÜRLÜĞÜ) HAZIRLAYAN TEMMUZ 2008 Ankara 1 Gönderen: Recep BAKIR recepbakir38@mynet.com ENTERKONNEKTE

Detaylı

TÜRKİYE NİN DOĞALGAZ POTANSİYELİ

TÜRKİYE NİN DOĞALGAZ POTANSİYELİ TÜRKİYE NİN DOĞALGAZ POTANSİYELİ Murat Sungur BURSA Enerji Grubu Başkanı Zorlu Holding (CEO Zorlu Holding Energy Group) 11 Ocak 2010 ANKARA SUNUM İÇERİĞİ 1. Türkiye nin doğalgaz üretim ve tüketim durumu

Detaylı

SANAYİDE ENERJİNİN VERİMLİ KULLANILMASI

SANAYİDE ENERJİNİN VERİMLİ KULLANILMASI SANAYİDE ENERJİNİN VERİMLİ KULLANILMASI Abdulkadir ÖZDABAK kadir.ozdabak@evd.com.tr -1- EVD ENERJİ YÖNETİMİ VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ Adres: Göksu Evleri Şakayık Sok. B71-B Kavacık

Detaylı

I S I T M A S T A N D A R T L A R I

I S I T M A S T A N D A R T L A R I I S I T M A S T A N D A R T L A R I TS 2736 16.06.1977 Çıkış Suyu Sıcaklığı 110 C'den Daha Yüksek Kızgın Sulu Isıtma Tesisleri TS 4662 24.12.1985 Gemi Isıtma, Havalandırma ve İklimlendirme Tesisat Projeleri

Detaylı

YILDIZ ENERJİ EVİ. Yıldız Enerji Evi

YILDIZ ENERJİ EVİ. Yıldız Enerji Evi YILDIZ ENERJİ EVİ Yıldız Teknik Üniversitesi, Ülkemizde Temiz Enerji konusunda yapılan çalışmalara bir katkıda bulunarak Yıldız Enerji Evi ni Davutpaşa Yerleşkesi nde kurdu. Her gün enerjiye daha yüksek

Detaylı

Isı Pompası Nedir? Isı pompası doğadan (Hava,toprak,su) aldığı enerjiyi kullanılabilir bir enerji haline dönüştüren sistemdir.bu sistem sayesinde

Isı Pompası Nedir? Isı pompası doğadan (Hava,toprak,su) aldığı enerjiyi kullanılabilir bir enerji haline dönüştüren sistemdir.bu sistem sayesinde 1 Isı Pompası Nedir? Isı pompası doğadan (Hava,toprak,su) aldığı enerjiyi kullanılabilir bir enerji haline dönüştüren sistemdir.bu sistem sayesinde havadan,sudan veya topraktan elde edilen enerji ile evlerimizde,işyerlerinde

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ İLE M A SERA ISI POMPALARI

YENİLENEBİLİR ENERJİ İLE M A SERA ISI POMPALARI YENİLENEBİLİR ENERJİ İLE M A SERA ISI POMPALARI ENERJİ SİSTEMLERİ A.Ş. İsmindeki (Can-inovate) inovasyon ruhu ile hareket eden şirketimiz, 1965 yılından beri elektronik, IT, haberleşme, enerji, inşaat,

Detaylı

Diğer yandan Aquatherm kataloglarında bu konuda aşağıdaki diyagramlar bulunmaktadır.

Diğer yandan Aquatherm kataloglarında bu konuda aşağıdaki diyagramlar bulunmaktadır. Düşük Sıcaklıklı Isıtma, Yüksek Sıcaklıklı Soğutma Ve Isı Pompası Sistemleri Dr. İbrahim ÇAKMANUS Dünyamızda enerji, istenilen yer ve zamanda seyrek olarak uygun sıcaklıkta bulunur. Mühendisler için temel

Detaylı

Termik Santrallerden Çıkan Atık Enerji ile Isıtılan Seralarda Sebze Yetiştirilmesi

Termik Santrallerden Çıkan Atık Enerji ile Isıtılan Seralarda Sebze Yetiştirilmesi Termik Santrallerden Çıkan Atık Enerji ile Isıtılan Seralarda Sebze Yetiştirilmesi Prof. Dr. H. Yıldız DAŞGAN Çukurova Üniversitesi Bahçe Bitkileri Bölümü dasgan@cu.edu.tr Elektrik enerjisi elde etmek

Detaylı

Prof. Dr. Berna KENDİRLİ

Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Seracılıkta ortam sıcaklığının kontrol altında tutulması bitki büyümesi ve gelişmesi ile verim ve kalitesi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Seralarda yetiştirilen ürünlerden

Detaylı

ÖZEL EGE LİSESİ AKAN SUYUN ENERJİSİNİN ELEKTRİĞE DÖNÜŞÜMÜ

ÖZEL EGE LİSESİ AKAN SUYUN ENERJİSİNİN ELEKTRİĞE DÖNÜŞÜMÜ ÖZEL EGE LİSESİ AKAN SUYUN ENERJİSİNİN ELEKTRİĞE DÖNÜŞÜMÜ HAZIRLAYAN ÖĞRENCİ: Bürge ÖZTÜRK DANIŞMAN ÖĞRETMEN: Melike GÜZEL İZMİR 2016 İÇİNDEKİLER 1.Proje özeti...2 2.Projenin amacı...2 3. Giriş...3-4 4.Yöntem...4-5

Detaylı

Dr. Rüstem KELEŞ SASKİ Genel Müdürü ADASU Enerji AŞ. YK Başkanı

Dr. Rüstem KELEŞ SASKİ Genel Müdürü ADASU Enerji AŞ. YK Başkanı Dr. Rüstem KELEŞ SASKİ Genel Müdürü ADASU Enerji AŞ. YK Başkanı Konunun önemi Belediyelerin enerji kaynakları; Hidrolik Bio kütle Bu kaynaklardan belediyeler nasıl yararlanabilir, Yenilenebilir enerji

Detaylı

EKOTEC ISITMA SOĞUTMA ÇÖZÜMLERİ

EKOTEC ISITMA SOĞUTMA ÇÖZÜMLERİ ISITMA SOĞUTMA ÇÖZÜMLERİ ENERJİ KİM? 1999 yılından beri Ekotec yenilenebilir enerji sektöründe çalışmalar yapmaktadır. Avusturya da konut ısıtma soğutma konusunda hizmet veren Ekotec, Avrupa da ki yenilenebilir

Detaylı