Özgür Satıcı Jeolojik Etütler Şefi Maden Yüksek Jeoloji Mühendisi (MBA)

Transkript

1 Özgür Satıcı Jeolojik Etütler Şefi Maden Yüksek Jeoloji Mühendisi (MBA)

2 Harita bir değişimin ya da bir değer dağılımının herhangi bir yatay düzleme izdüşümüdür. Haritalar amaçlarına (kullanılış yerlerine), ölçeklerine ve boyutlarına göre sınıflandırılabilir.

3 Genel amaçlı haritalar, yararlanılacak bir konuyla ilgili bilgileri kapsayan haritalardır. Örneğin topografya haritaları pek çok alanda kullanılan, genel amaçlı haritalardır. Genel jeoloji haritaları da, temel jeoloji bilgilerini kapsayan, jeolojinin birçok alanında yararlanılan genel amaçlı haritalardır.

4 Özel amaçlı haritalar, belli bir amaçla hazırlanır. Kadastro haritaları yalnızca arazi sınırlarını gösterir. Benzer şekilde petrol jeolojisi haritaları da yalnız petrol jeoloğuna yardımcı olur, ancak maden jeoloğu için yararlı bilgileri kapsamaz. Bu sınıflamaya bir nokta da - diğer bir deyişle kullanış yerlerine göre haritaların sınıflaması da diyebiliriz. Buna göre; haritalar, kadastro haritası, bitki örtüsü haritası, yağış haritasi, maden yatakları haritasi, petrol jeolojisi haritası, mühendislik jeolojisi haritası vb adlar alır.

5 Yerbilimlerinde çok boyutlu haritalara temel olarak topografya haritaları kullanıldığından, jeoloji haritası yapabilmek için, öncelikle topografya haritalarını çok iyi bilmek gerekir.

6 Çeşitli ölçekte topografya haritaları vardır. Genel amaçlı yerbilimleri araştırmalarında daha çok 1/ ölçekli olanları kullanılmaktadır. Bunlar çoğu araştırmalar için gerekli ölçütlere kavuşmuş haritalardır. Bunun yanında 1/ , 1/ , 1/ ölçekli topografya haritalarıysa, kadastro çalışmalarında ve yerbilimlerinde ayrıntılı araştırmalar için kullanılmaktadır.

7 I. Coğrafya Bilgileri II. Topografya Bilgileri III. Arazi Bilgileri IV. Yardımcı Bilgiler

8 Topografya bilgileri eşyükselti eğrileriyle belirlenir. Ek olarak, eşyükselti eğrilerinin anlatımda yetersiz kaldığı; kayalık, yarma, obruk, volkan bacası vb topografya şekilleri harita üzerinde özel im ve taramalarla gösterilmektedir. Çeşitli topografya şekilleri, eşyükselti eğrileriyle yalnızca yükselti dağılım ve değişimine bağlı bir anlatım kazanır. Bu nedenle eşyükselti eğrilerinin belirttiği topografya şeklini doğru tasarlamak için eşyükselti eğrileri yorumlama kurallarını iyi bilmek gerekir.

9 Temel bir topografya haritası üzerinde, yeryüzünde görünüm sunan (yüzeylemiş) kaya birimlerini ve diğer jeoloji öğelerini (verileri) gösteren, özel haritalara genel anlamda jeoloji haritası adı verilir.

10 Bir jeoloji haritasını, madenci, inşaat mühendisi, tarım uzmanı, coğrafyacı değişik bakış açılarıyla inceler. Bizim için ise jeoloji haritasının incelemesi bu haritadan jeolojik yapıyı, mühendislik jeolojisi modelini anlamayı ve paleocoğrafik evrimini aydınlatmak amacını güder. Bu olay çeşitli şekillerde kendini gösterir.

11

12

13

14

15

16

17 OS13

18

19

20 TS 3387 Genel kurallar TS 3388 Sedimanter kayalar TS 3389 Magmatik kayalar TS 4228 Metamorfik kayalar TS 4229 Sembol ve mineraller

21 Bir kaya türünü haritada veya kesitte göstermek için, haritanın veya kesitin ilgili yüzeyine o kaya türünün simgeleri konulmalıdır. Değişik kaya türleri, dereceli geçiş göstermiyorlarsa, sürekli bir çizgi ile birbirinden ayrılmalıdır. Çizgi kalınlığı, olağan dokanak için 0,2 mm, faylı dokanak için 0,3 mm veya 0,5 mm olmalıdır.

22 Kaya türlerinin gösterilmesi için kullanılan simgelerin, yaş veya diğer özelikleri belirleyen renkli yüzeyler üzerine konulabilmeleri için, siyah - beyaz olması önerilir. Simgeler, üzerine konuldukları renkli yüzeyde belirginliklerini korumalıdır.

23 Kayalar büyük ölçüde çeşitlilik gösterdiklerinden, doğadaki her kaya türü için özel bir simge kullaniıması olanaksızdır. Bu nedenle, en önemli ve en sık görülen kayaların simgelerinin belirlenmesinde, aşağıdaki ilkelere uyulmalıdır:

24 a. Kayaların özeliklerini belirlemede kullanılan simgeler, olabildiği kadar basit olmalı ve kolay çizilebilmeli, kaya türünü açıklayabilmeli harita veya kesitte kullanılacakları yüzeyde birden fazlasının konulabilmesine uygun boyutlarda olmalıdır.

25 b. Asal kayalar, birçok eş basit simgenin, bileşik kayalar ve geçiş türleri, bileşenleri belirleyen değişik basit simgelerin yanyana getirilmesiyle gösterilmelidir.

26 c. Kayalar; pekişmemiş kayalar ve pekişmiş kayalar olarak gruplandırılabilir. Pekişmemiş kayalarda simgeler düzensiz pekişmiş kayalarda ise düzenli biçimde sıralanmalıdır.

27 d. Zaman stratigrafi birimleri renklerle gösterilir. Kayanın rengini belirtmek gerektiğinde simgelerde yapılacak ufak değişiklikler, harfler veya özel simgeler kullanılır.

28 e. Bir kaya türü için kullanılan simge, başka anlamlarda kullanılmamalı ve verilen simgelerle belirlenemeyen özelikler için, yeni simgeler anlamı belirtilerek kullanılmalıdır.

29 f. Simge dizileri haritalarda ve kesitlerde öncelikle tabakalanmaya paralel olarak düzenlenmelidir. Simge dizileri, gerektiğinde haritanın veya kesitin kenarına paralel olarak düzenlenebilir. Her harita veya kesit üzerinde, hangi düzenlemenin kullanıldığı belirtilmelidir.

30 1. Haritanın, varsa, eksikleri tamamlanır; yön, ölçek, dokanaklar (uyumlu-uyumsuz), faylar, kıvrım eksenleri vb

31 2. Haritanın açıklanması (lejand) eksiksiz olarak yapılır: Yukarıdan aşağıya doğru, gençten yaşlıya kaya birimleri, dokanaklar, kıvrım eksenleri, faylar, doğrultu eğim simgeleri, varsa diğer çizgisel ve düzlemsel öğelerin (yapraklanma, eklem takımları vb) simgeleri, fosiller, maden-mineral-petrolle ilgili imler, kesit izi, topografyayla ilgili imler sırasıyla, yerleştirilir.

32 3. Kesit izi belirtilmemişse, haritadaki yapıları en iyi yansıtacak kesit yerleri belirlenir ve kesit çizgileri uçlarına harfler konur. 4. Topografya kesiti alınır, yönler ve ölçek konur (kesit kenarlarına düşey ölçek belirteçleri, alta çizgisel ve yazıyla belirtilen ölçek), varsa, kesit izinin geçtiği yer, dere ya da tepe adları yazılır.

33 5. Jeoloji haritası dikkatle incelenir. Uyumsuzluk, kıvrım ve fay gibi özellikler ayrıca, özenle incelenir ve türleri saptanır. Harita yapısal yönden karmaşıksa, şematik bir yapısal harita yapılarak, yapılar şematize edilerek gösterilir

34 6. Bir yardımcı kâğıda, kesit izi boyunca, stratigrafik kolon çizilip, varsa, bu kesit üzerinde uyumsuzluk, transgresyon ve regresyon olayları gösterilir. 7. Aynı yardımcı kağıda, kesit yerindeki yapıları yansıtacak şekilde, şematik olarak, ayrıntısız taslak kesit çizilir.

35 8. Görünüm sınırları topografik kesit üzerine aktarılır (kesit iziyle görünüm sınırlarının kesişme noktaları) ve harita üzerinde yazılı olan formasyon (birim) numara ya da simgeleri, topografya profili üstüne, her birim için kendi görünüm sınırları içinde kalmak kaydıyla yazılır.

36 9. Her zaman, en genç birimden başlanarak (alüvyon, yamaç molozu, birikinti konisi, buzul çakılları vb genç yüzeysel oluşuklar en genç birim olarak önce çizilmez, aksine bunlar en son çizilir) katman sınırları çizilir. Eğer anormal dokanak (fay) varsa, önce faylı dokanak çizilir, sonra anormal dokanakla ayrılmış kesimler, ayrı ayrı, yine en genç birimden başlanarak kesit tamamlanır.

37 10. Her birimin, alt ve üst dokunağının arasında kalan alan, birimin litolojik özelliğine göre değişen özgün simgelerle doldurularak gösterilir. 11. Kesitin eksiksiz açıklaması (lejand: belirteç) yapılır (haritanınkinde izlenen sırayla).

38 - Dokanaklar - Kıvrım eksenleri - Faylar - Doğrultu-eğim simgeleri - Yapraklanma - Çizgisellik - Eklem takımlar - Stratigrafik kesit ölçüm yerleri - Mineral zonları - Mineralleri gösteren imler - Madencilikle ilgili imler - Paleontolojik bulgularla ilgili imler - Petrolle ilgili imler - Kesit izi.

39 JE ve HJE aşamasında elde edilen verilerin mühendislik jeolojisi açısında özet yorumu, Sahasal anlamda, jeolojik birimlerin litolojisi, rengi, dokusu, çimentolanması ve dayanımlarının niteliksel olarak açıklanması, Ana süreksizliklerin; Konumu (eğim/eğim yönü) eklem takım sayısı aralıkları, açıklıkları, devamlılığı, pürüzlülüğü, dolgu malzemesinin cinsi ve özellikleri

40 Ana süreksizlik sistemlerinin türü; fay (aktif, ölü, normal, yanal atımlı, ters) Birimlerin dokanak ilişkileri, Birimlerin kütlesel dayanım ve ayrışma dereceleri, çimentolanma derecesi, Yarma/dolgu v.b. bazında yeterli tanımlamanın yapılması için yapısal jeolojiyi aydınlatacak yeterli sayıda süreksizlik ölçümü bilgisi

41 Etken (active), edilgen (passive) kayma sahalarının alansal dağılımı ve öngörülen derinliği, Yol bileşenlerini olumsuz yönde etkileyecek oturma, farklı oturma, sıvılaşma, taşıma gücü ve benzeri sorunlu alanlar, Kıvrım fay v.b. yapısal unsurlar Ait bilgiler yer almalıdır.

42 Mühendislik jeolojisi haritalarında yer alan bilgilere ilave olarak Kayaçların, uluslararası kabul görmüş (Q, M- RMR, RQD, GSI, v.b.) sistemlere göre sınıflandırılması, Birimlerin kazı zorluğu ve sıkışma-kabarma oranları Haritalarda yarma ve dolguların şevli planları,

43 Birim sınırları ve birbirleri ile olan ilişkileri, Yapısal unsurları (fay, kıvrım, tabaka, eklem, çatlak ve bunların konumları (eğim/doğrultu), Sondaj, araştırma/gözlem çukuru, el burgusu, jeofizik v.b. yerleri, Fosil, aktif ve potansiyel kütle hareketlerinin sınırları, Zayıf zemin yerleri, Yüzey ve yer altı sularının akım yönleri, kaynak, göze, kuyu v.b. yerleri, Tarihi, turistik, tarım, orman alanları ve yerleşim yerleri

44 Boyuna profilde litoloji; yarma ile geçilen kesimlerde kırmızı hattın, dolgu, ile geçilen kesimlerde ise siyah hattın 5 metre altına kadar işlenmelidir Proje kilometresi, Birimlerin düşey ve yanal sınırları, Yanal ve düşey ayrışma-bozuşma sınırları, Litoloji, dayanım ve ayrışma tarifleri,

45 Zayıf zeminlerin yatay ve düşey sınırları, Yer altı su seviyesi, Yapısal unsurlar (fay, kıvrım, tabaka, eklem, çatlak ve bunların konumları (eğim/eğim yönü) (süreksizlikler, profil ve enkesitlerde görünür eğimlerine göre çizilecektir.) Fosil, aktif ve potansiyel kütle hareketlerinin sınırları Araştırma/gözlem çukuru, el burgusu, jeofizik, sondaj yerleri ve bunların jeoteknik özellikleri,

46 Araştırma çukurlarından alınan numunelere ait deney sonuçları (No:4 ve No:200 den geçen, LL, PI, CBR, Max.Kuru Birim Ağırlık ve Şişme potansiyeli), Yarma kazı malzemelerinin dolguda kullanılabilirliği, Yarma ve dolgu şev oranları ile yarmadan çıkan malzemenin dolgu şev oranı,

47 Birimlerin sıkışma-kabarma yüzdeleri, sökülebilirlik yönünden kazı klasları, Dolgularda veya yol tabanında varsa zemin iyileştirmeleri, Drenaj yapıları hakkında ön bilgi, Kaya ve zemin sınıflandırma sonuçları

48 Kinematik olarak incelenen yarmanın; süreksizlikler ile şev konumunun stereonet üzerinde ilişkisini gösteren şekiller Bunların dışında gerekli görülen diğer notlar. Mutlaka yer almalıdır.

49

50

51

52

53