Nadir ve Kıymetli Metaller Metalurjisi. Y.Doç.Dr. Işıl KERTİ

Transkript

1 Nadir ve Kıymetli Metaller Metalurjisi Y.Doç.Dr. Işıl KERTİ

2 Altın Kimyada Au (Latince Aurum dan(ışıldayan-parlayan)) sembolü ile gösterilen ; Özellikleri: Parlak, sarı, yumuşak ve işlenebilir bir metaldir. Yüksek korozyon direncine sahip Yanmaya, sülfürlenmeye ve oksitlenmeye karşıda dayanıklıdır. Yüksek elektrik, ısı iletkenliğine sahiptir. Özelliklerini geliştirmek için diğer metallerle kolayca alaşım yapılabilir.

3 Altının Fiziksel Özellikleri Özellik Birim Değer Atomik Ağırlık [gr] Atom Numarası 79 Ergime Sıcaklığı [ o C] Kaynama Sıcaklığı [ o C] 2808 Kristal Yapısı YMK Yoğunluk, 273 o K [g/cm 3 ] Sertlik, Brinell (10/500/90) [kgf/mm 2 ] 25 Görünüş Metalik sarı

4 Altının Fiziksel Özellikleri Saf altın çok yumuşak, tel ve levha haline gelme kabiliyeti en yüksek olan metaldir.!!!!0,1 µm inceliğinde altın yaprakları elde etmek mümkündür. 1g altınla 2.5 km uzunluğunda bir tel yapılabilir. Altın, yumuşaklığından ötürü çok yüksek parlatılabilirliğe sahiptir ve parlak rengi içerdiği alaşım elementlerinin miktarına bağlı olarak az veya çok değiştirilebilir. Saf halde yumuşaklığı yüzünden kullanılamayan altın, birçok elementle alaşım halinde kullanılır.

5 Altının Kimyasal Özellikleri Su, kuru ve nemli hava, oksijen, ozon, azot, hidrojen, flor, iyot, kükürt ve hidrosülfür normal koşullar altında altınla reaksiyona girmez. Oksijen yüksek sıcaklıklarda dahi altına tesir edemez. Sülfürik asit, hidroflorik asit, fosforik asit, tüm organik asitlerin seyreltik ya da derişik çözeltileri kaynama sıcaklığında olsalar dahi altına etki etmezler. Hidrohalojenik asit, nitrik asit, hidrojen peroksit ve kromik asit, serbest halojen gibi bir oksidan ile birleştirildiği takdirde elde edilen çözelti içinde altın çözünür. Su ve halojen karışımlarında ve selenik asitte de çözünebilir.

6 Altının safiyeti (Ayarı) Altının safiyeti karatla veya ayarla ölçülür. Altın için saflık alaşım içindeki altın metalinin alaşım ağırlığına oranıdır. Binde olarak ifade edilir. Ticari olarak kullanılan külçe altın en az 995 veya daha yukarı saflıktadır. Altının saflığını göstermenin diğer bir yolu altın saflığının 24 rakamını % 100 tam saf altın olarak kabul eden ayar (karat) sistemidir. Bu sistemde 24 ayar altın1000/1000 (%100), yani saf altını, 22 ayar ise 916/1000 (%91,6) altını 18 ayar altın %58,5 oranında altın ifade etmektedir.

7 Altının safiyeti (Ayarı) Altına gümüşün ilavesi yeşilimsi, nikel ve platinin ilavesi beyaz, çinkonun ilavesi sarı, ve bakır ilavesi de bakır miktarına göre sarıdan kırmızıya kadar değişen renkler kazandırılabilir. %100 saf altın doğada bulunmayıp, en saf altın binde 999,9 saflıktadır.

8 Altının Doğada Bulunuşu altın 1-9 mg/ton platin ve paladyum 1-9 mg/ton gümüş mg/ton osmiyum ve iridyum 1 mg/ton rodyum ve rutenyum 0.1 mg/ton bulunmuştur sonu itibari ile tarih boyunca çıkarılan altının 158,000 ton olduğu tahmin edilmektedir. Bu miktar iki olimpik havuzu doldurmaya ancak yetiyor. Bahsedilen miktardaki altının hacmi kenarları 20,28 metre uzunlukta olan bir kübe eşittir

9 Altının doğada bulunuşu (Au Yatakları) 4 tip altın yatağı bulunmaktadır: Kaya içindeki kuvars damarları, İnce doğal altın parçacıklarının sülfitler ve ince taneli kuvarsla birlikte bulunduğu büyük yataklar, Altının yan ürün olarak bakır sülfit konsantrasyonlarından elde edildiği yaygın bakır yatakları, Akarsu yataklarında veya eski kurumuş çakıllı akarsu yataklarında, alüvyon ve kıyı yataklarında, En zengin altın yatakları Güney Afrika da

10 Altının doğada bulunuşu (Au Yatakları) Altın cevherleri genellikle serbest taneli, kompleks ve refrakter olmak üzere sınıflandırılmaktadırlar Serbest taneli cevherlerden (% 80 i <80 μm) saatlik geleneksel siyanür liçiyle % 90 verimin üzerinde bir altın kazanımı elde edilebilmektedir (Deschenes vd., 2005). Siyanürle ekonomik şekilde kazanılamayan cevherlere refrakter cevher denmektedir. Daha yüksek siyanür ve oksijen ilavesiyle ekonomik olarak kazanılabilen cevherler ise kompleks cevher olarak tanımlanmaktadır. Dünya da altın üretiminin % 84 ü siyanürleme, % 10 u gravite ve % 4 ü flotasyon yöntemleri ile gerçeklestirilmektedir

11 Dünya da Altın Madenciliği Dünya toplam işletilebilir altın rezervi 42 bin 500 ton Bunun yüzde 65 i dünya altın üretiminde ilk sıraları paylaşan ABD, Kanada, Avustralya ve G. Afrika da bulunmaktadır. Dünya altın üretiminin yüzde 53 ü ABD, Kanada, Avustralya ve G. Afrika da yapılıyor yılında, altın aramaları için dünyada 1.09 milyar dolar harcandı. Bu harcamanın yüzde 49 u altın üretiminde ilk sıraları paylaşan üç gelişmiş ülke ABD, Kanada ve Avustralya da yapıldı.

12 Dünya da Altın Madenciliği Dünya altın talebinde Hindistan, ABD, Suudi Arabistan ve Çin ile birlikte Türkiye ilk sıraları paylaşıyor. Türkiye, dünya altın üretimi sıralamasında yer almadığı halde dünya altın talebinde beşinci sırada.

13 Kullanılışı Bugüne kadar yeryüzünden çıkarılan bütün altının yarıdan fazlası hükümetlerin ve merkez bankalarının elindedir. Gerek her ülkede kâğıt para emisyonunun güvencesi olarak, gerek milletlerarası bir ödeme aracı olarak eskiden beri büyük önem taşır. Elektrik iletkenliği yüksek (Gümüş ve bakır sonra) ve kolayca kimyasal tepkimeye girmeyen altın en çok elektrik ve elektronik sanayilerde bağlantıların, terminallerin, baskı devrelerinin, transistörlerin ve yarı iletken sistemlerin kaplanmasında kullanılır. Üstüne düşen kızılötesi ışınların yaklaşık yüzde 98 ini yansıtarak geri çevirebilen ince altın levhalar, uzay elbiselerinin başlığındaki göz deliklerinde zararlı ışınlardan korunmayı ve uyduların yüzeylerinde sıcaklığın denetlenebilmesini sağlar. Büyük büro binalarının pencerelerinde de ince levhalar halinde altın kullanılması, yalnız estetik açısından değil, bu yansıtıcı yüzeyin çevreyle ısı alış-verişini büyük ölçüde azaltmasından kaynaklanır. Ancak insanlar çoğunlukla takı ve süs eşyası içinde kullanır.

14 Yıllara göre altın üretimi

15 Türkiye'de Altın Madenciliği 1914 yılında 1. Dünya Savaşı nın başlamasıyla birlikte durdurulan Çanakkale- Kartaldağı-Astyra madeni Anadolu da işletilen son altın madenidir. Cumhuriyet döneminde, 1933 de kurulan ilk madencilik kurumu Altın Arama ve İşletme İdaresi dir Türkiye jeolojisinin altın cevherleşmeleri açısından çok ümitli olması nedeniyle, Maden Kanunu nda 1985 yılında yabancı sermayeli şirketlerin ruhsat almasına olanak tanıyan değişikliğin yapılmasından sonra 17 yabancı şirket aramalar için Türkiye ye gelmiştir. Bunların büyük kısmı, bürokratik engeller nedeniyle geri dönmüştür tarihi itibariyle arama-ön işletme-işletme ruhsatı almış şirket sayısı 10 olup, bunların yedisi yabancı ve üçü yerlidir yılı itibariyle yabancı şirketlerden sadece üç tanesi kalmış ve diğerleri, işletme ruhsatlarına sahip oldukları halde, altın madenciliği için yatırım ortamının uygun olmadığına karar vererek Türkiye den ayrılmışlardır.

16 Rezervler ve Mevcut Kapasite Altın madenciliği yapmakta olan şirketlerin kendi rakamlarının ve yayımlanmış çeşitli verilerin (MTA,1970, 1993; Erler, 1997; Oygür, 1995, 1996) yorumlanmasına göre Türkiye nin bilinen ve envanteri yapılmış toplam altın rezervi 575 tondur. Ege ve Doğu Karadeniz bölgelerinde belirgin biçimde yoğunlaşmaktadır. Bergama-Ovacık, Havran-Küçükdere, Gümüşhane-Mastra, Sivrihisar-Kaymaz ve Uşak- Eşme, Artvin-Cerattepe, İzmir-Efemçukuru

17 Rezervler ve Mevcut Kapasite

18 Altın Nasıl Zenginleştirilir Altının zenginleştirilmesinde kullanılan zenginleştirme yöntemleri 1. Gravimetrik 2. Flotasyon 3. Siyanür Liçi Dünya da altın üretiminin % 84 ü siyanürleme, % 10 u gravite ve % 4 ü flotasyon yöntemleri ile gerçeklestirilmektedir Zenginleştirme yönteminin seçimi cevherin mineralojik, jeolojik, metalurjik özellikleri ile, çevresel ve coğrafik faktörler değerlendirilerek yapılır.

19 Gravimetrik Zenginleştirme (Yoğunluk Farkından Faydalanarak Zenginleştirme) Bu tür cevherlerden altının kazanılması oldukça basit ve ucuzdur. Eski Amerikan filimlerinde izlendiği gibi derelerde bir çeşit tava olan bate yardımıyla gözle görülebilecek kadar iri altın taneleri içeren kumların su ile yıkanırken altının yoğunluğunun (19.3 gr/cm3 ) kuma nazaran (2,65 gr/cm3) çok yüksek olmasından dolayı batenin (tavanın) dibinde çökmesinden faydalanarak altın taneleri kum ve diğer malzemelerden kolayca ayrıştırılabilinir. Günümüzde bu tip altın yatakları çok azdır. Dünya altın üretiminin yaklaşık %3 ü bu tür yataklardan elde edilmektedir. Ülkemizde de Manisa-Salihli- Sart ta Pomzaexport A.Ş tarafından plaser tip altın yatağından gravimetrik yöntemler yardımıyla altın üretimi gerçekleştirilmektedir.

20 FLOTASYON (Köpükle Yüzdürme) Bu yöntemde öncelikle içinde altın içeren minerallerin bulunduğu cevher bilyalı veya çubuklu değirmenlerde su ile ögütülerek cevher içinde diğer minerallerle kenetli olarak bulunan altının serbest hale getirilmesi sağlanır. Bundan sonra serbest hale getirilen altın taneleri sellülerde (çelik tanklarlarda) toplanır. Tankların içine toplayıcı adı verilen kimyasal maddeler ilave edilerek serbest haldeki altın taneleri hidofob (hava sever) hale getirilir. Daha sonra ortama çam yağı gibi köpük yapıcı kimyasallar ilave edildikten sonra sellüllere hava üflenerek çapları yaklaşık 0,5-3 cm olan köpüklerin oluşması sağlanır bu köpüklere yapışan altın taneleri köpük yardımıyla yüzdürülerek ortamdaki diğer minerallerden uzaklaştırılmak suretiyle altınca zengin bir konsantre ürün elde edilir. Flotasyon yöntemiyle elde edilen bu altın konsantresine bazı durumlarda siyanür liçi uygulanarak altın kazanılır.

21 Siyanürle Liç (Siyanürle Çözeltiye Alma) Siyanür altını seçimli olarak çözen ender kimyasallardan birisidir. Gözle görülemeyecek kadar küçük taneli altınların eldesinde seyreltik siyanür çözeltisi ile (1 ton kaya için gram sodyum siyanür kullanılır) katı haldeki altın zerrecikleri çözünerek altının sıvı hale getirilmesi işlemine siyanür liçi denir. Dünya altın üretiminin %85 i siyanür liçi yöntemi ile gerçekleştirilmektedir. Altını siyanürle çözüp sıvı hale getirme işlemi genellikle yığın veya çelik tanklar içinde gerçekleştirilmektedir.

22 Siyanürle Liç Boyutu küçültülmüş cevher, ph=11 civarında ve oksijenli ortamda, siyanürlü çözelti (NaCN) ile işleme tutularak, altın çözümlendirilmektedir. liç sonrası alınan çözelti filtrelenerek berraklaştırılmaktadır. Yüklü çözelti, çinko tozu veya aktif karbonla işlenerek çözülmüş altın çöktürülmekte ve daha sonra metallurjik yöntemlerle saflaştırılmaktadır.

23 Metalik altın içeren cevherlerden altın eldesi Altın içeren küçük kuvars parçaları öğütme değirmenlerinde hamur haline getirilir. Konsantrasyonu arttırılarak çok seyreltik sodyum siyanür çözeltisiyle işlenir (1 ton suya 1 litre siyanür ilave) 2Au + 4NaCN + ½O 2 + H 2 O 2Na[Au(CN) 2 ] + 2NaOH Sodyum siyanür altın ile reaksiyona girerek kompleks bileşik meydana getirir. (Altın oksijen içermeyen siyanür çözeltisinde çözünmez ) [Au(CN) 2 ] C Au (ads) + 2CN Kompleks bileşikteki altın metalik çinko ile çöktürülür: 2Na[Au(CN) 2 ] + Zn 2Au +Na2 [Zn(CN) 4 ]

24 Yığın Liçi (düşük tenör) Şayet düşük tenörlü bir cevher yatağı söz konusu ise (örneğin tonda 1,5-3 gram dan daha az altın varsa ) bu tip cevherlerdeki altını kazanmak için yığın liçi yöntemi uygulanır. Yığın Liç i uygulamasında cevherler kırma eleme işleminden sonra altı kil ve jeomembran ile kaplanarak geçirimsizliği sağlanan alanlarda yaklaşık 10 metre yüksekliğinde %3-5 eğimli yığınlara damla damla seyreltik siyanür çözeltisi (on binde 2 veya onbinde 4 sodyum siyanür ) verilerek cevher içindeki altın zerreciklerinin çözünerek sıvı hale gelmesi sağlanır. Uşak- Kışladağ Altın Madeni nde altının çözündürülme işlemi yığın liçi yöntemi ile yapılmaktadır.

25 Yığın Liçi (düşük tenör)

26 Yığın Liçi (düşük tenör)

27 Tank Liçi (yüksek tenör) Yüksek tenörlü cevherlerdeki altının kazanılmasında kullanılır. Tank liçinde cevher kırma işleminden sonra değirmenlerde öğütülerek un haline getirilir sonra siyanürle altının çözündürülmesi işlemi yığın yerine çelik tanklarda yapılır. Bergama-Ovacık Altın Madeni ve Gümüşhane-Mastra Altın Madeni nde altının çözündürülmesi tank liçi yöntemi ile yapılmaktadır.

28 Tank Liçi

29 Tank Liçi

30 Tank Liçi

31 ADR (adsorbsiyon, desorpsiyon, reaktivasyon) Cevher içinde bulunan katı haldeki altın zerrecikleri yığın veya tank liçi yöntemiyle siyanür ve oksijen yardımıyla çözülerek altının suya geçmesi sağlandıktan sonra sıvı haldeki çözünmüş altın ADR tesisine gönderilir. (adsorption-desorption-resorption) Burada sıvı faza geçmiş olan altın hindistan cevizi kabuğundan yapılan nohut büyüklüğündeki aktif karbonla muameleye sokulur. Sıvı fazdaki altın ve gümüş aktif karbon tarafından soğrulur (altınların aktif karbon üzerinde toplanır). NOT: Atom, iyon ya da moleküllerin bir katı yüzeyinde tutulmasına adsorpsiyon, tutunan taneciklerin yüzeyden ayrılmasına desorpsiyon, rezorpsiyon. emme, emilme adı verilir.

32 ADR (Adsorption - Resorption- Desorption ) Altın ve gümüşü bünyesinde toplayan aktif karbonlar özel elekler yardımıyla ortamdan uzaklaştırılır Üzerindeki altın ve gümüşler sıyırma ünitesinde belirli bir sıcaklık ve basıç altında sıyrıldıktan sonra altın ve gümüş yüklü solüsyon elektroliz ünitesine gönderilir. Elektroliz ünitesinde katotta toplanan altın ve gümüş basınçlı suyla yıkandıktan sonra filtrelenerek kurutma fırınında kurutulur. Sonra ergitme fırınına gönderilir. Burada ergitilerek potalara dökülür. Potalardan çıkarılan altına Dore Külçe denir. (Madenden üretilen altına Dore Külçe denir) Dore külçeler saf altın değildir, bunlar rafineriye gönderilerek içindeki gümüş, bakır, çinko vb metallerden arındırılarak saf altın (%99,995) haline getirilir.

33

34

35

36

37 liç maden kırma liç

38 Altın kazanım tankı

39 Dünya Genelinde Altının Kullanım Alanları Stok Külçesi 9% Madeni Para ve Madalyon 1% Dişçilik ve Tıp 1% Elektronik Sanayi 4% Mücevharat 85% Bugüne kadar çıkarılmış ve insanoğlunun elinde bulunan toplam altın miktarı : ton. Sadece teknik amaçlı kullanıldığında bu altın dünyaya geri dönüşümsüz olarak 1600 yıl, geri dönüşüm uygulandığında ise sonsuza dek yeter!

40 Türkiye'de Altın Madenciliği Eurogold Madencilik, Bergama nın Ovacık, Çamköy ve Narlıca köyleri arasında kalan bir alanda faaliyet göstermek isteyen çokuluslu maden şirketi Eurogold un maden projesi Bergama yöresinde sekiz yıl faaliyet göstererek yaklaşık 2,5 milyon ton altın içeren cevheri çıkarmayı ve çıkarılan cevherdeki altını maden sahasında kurulacak tesislerde ayrıştırmayı içermekteydi. Çıkarılan cevherdeki altını ayrıştırmak için ise kimyasal bir yöntem olan siyanürlü liç yönteminin kullanılması ve bu süreçte ortaya çıkacak kimyasal atıkların yine maden sahasında oluşturulacak atık havuzuna aktarılması planlanmıştı.

41 Eurogold Madencilik Şirket, Enerji Bakanlığı Maden Dairesi nden "arama ruhsatı" alır Şirket, Maden Dairesi Başkanlığı ndan ön işletme ruhsatı alır Şirket, Orman Bakanlığı ndan işletme izni alır Şirket, Valilik Bayındırlık Müdürlüğü ne İnşaat izni almak için başvurur Valilik Bayındırlık Müdürlüğü tarafından Çevre Bakanlığı na ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu) raporu ile başvuru yapılır Şirket, Maden Dairesi nden işletme ruhsatı alır Orman Bakanlığı ndan alınan işletme izni 5 yıl uzatılır Şirket, Çevre Bakanlığı ndan taahhütnameye bağlı faaliyet için olumlu görüş içeren izin alır

42 Eurogold Madencilik (652) yurttaş, İzmir 1. İdare Mahkemesi nde açtıkları üç ayrı dava ile, Çevre Bakanlığı nın Eurogold AŞ ye verdiği faaliyet izninin iptali davasını açarlar. Şirket müdahil olur Şirket, Sağlık Bakanlığı ndan tesis izni alır Şirket İzmir Valiliği Bayındırlık Müdürlüğü nden yapı ruhsatı alır İzmir 1. İdare Mahkemesi davaları esastan reddeder Köylüler vekilinin temyiz başvurusu üzerine, Danıştay 6. Dairesi yerel mahkemenin kararını inceler ve esas hakkında bozma kararı verir

43 Eurogold Madencilik İzmir Barosu, Valilik makamına gönderdiği bir yazıyla Danıştay kararının uygulanmasını talep etmiştir İzmir Valiliği Baro ya gönderdiği cevap yazısında henüz kesinleşen bir yargı kararı olmadığı ve Enerji Bakanlığı nın görüşüne göre maden sahasındaki faaliyetin yürütülmesinin istendiği belirtilmiştir Davacı köylüler vekili Çevre Bakanlığı na ihtarname göndermek suretiyle mahkeme kararının uygulanmasını talep eder Çevre Bakanlığı, cevabi yazısında, Danıştay ın bozma kararının bu aşamada uygulanamayacağını belirtir İzmir 1. İdare Mahkemesi, Danıştay 6. Dairesi nin esas hakkında bozma kararına uymak suretiyle altın madeni işletmesine izin veren idari işlemini iptal eder

44 Eurogold Madencilik Mahkeme kararı, Çevre Bakanlığı na ve İzmir Valisi Erol ÇAKIR a faksla iletilir Mahkeme kararı, davalı Çevre Bakanlığı na resmen tebliğ edilir Çevre Bakanlığı, ilgili tüm kamu kurumlarına ve şirkete bir yazı göndermek suretiyle dava konusu idari işleme dayanılarak tesis edilen izin, ruhsat gibi işlemlerin yargı kararı doğrultusunda yeniden değerlendirilmesini ister Bergama Belediyesi, Çamköy, Narlıca, Pınarköy Muhtarlıklarının delil tespiti istemi üzerine Bergama Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından yapılan keşifte, maden faaliyetinin devam ettiği tesbit edilir

45 Eurogold Madencilik Uluslararası Tahkim, Anayasa değişikliği ile kabul edilir. Eylül 1999 Başbakanlık, TÜBİTAK Uzmanlar Komisyonu na sipariş rapor hazırlatır Başbakanlık yayınladığı genelge ile; Bergama-Ovacık, Eskişehir Kaymaz daki altın madeni sahaları ile ilgili mahkeme kararlarının ülke ekonomisini zarara! uğrattına yönelik görüş bildirir ÇED Yönetmeliği nde yapılan değişiklik ile, deneme üretimi yapan tesis ya da işletmeler bir kereye mahsus olmak üzere ÇED sürecinden muaf tutulur Mayıs 2000 Başbakanlık, ilgili bakanlıklara (Çevre, Sağlık, Orman) talimat vererek Eurogold Madencilik A.Ş. ye çalışma izni verilmesini ister Mayıs 2001 Eurogold, Bergama-Ovacık ta deneme üretimine başlar. Bu süreçte şirket el değiştirerek ABD'li Nevvmont Madencilik Şirketi'nin bir kolu olan Normandy Madencilik satılmıştır.

46 Eurogold Madencilik 18 Ağustos 2004 tarihinde yine mahkeme kararı ile şirketin üretimi durdurulmuş ve işletme mühürlenmiştir. Normandy Madencilik A.Ş, Türkiye'deki insanların bu kararlı, büyüyen mücadelesinden ve kendilerinin kazanamama ihtimalinin ağır basması ve dünya piyasalarında durumlarım zayıflatacağı düşüncesinden olacak ki, onur meselesi yaptıklarını söyledikleri mücadelesinden vazgeçerek 24 Haziran 2004 tarihinde, Bergama Ovacık'taki %100 hissesini Kanada'lı madenci (vancouver kökenli) Frontier Pacific Mining Corporation şirketine 30 milyon AB Dolarına sattığını açıklamıştır Normandy Madencilik şirketi, 27 Ağustos 2004'te bir çevre izni almıştır ancak Şirketin her türlü girişime rağmen işletmeyi açtıramaması ve ülkede gelişen toplumsal muhalefet üzerine, satış anlaşması yapıldığı açıklanan Frontier Pacific Mining Corporation firması anlaşmadan vazgeçmiş olacak ki Nevvmont (Normandy) yeniden satış için arayışlara girmiştir.

47 Eurogold Madencilik. Koza Davetiye Mağaza İşletmeleri ve İhracat A.Ş, 2005 Mart ayında Bergama'da altın işletmeciliği yapan Normandy Madencilik A.Ş.. den satın almıştır yılında Koza Altın İşletmeciliği A.Ş. Tarafından ÇED başvuruları yapılmıştır. Ocaklarda çıkartılacak cevherin işletileceği Bergama-Ovacık Altın Madeni işletmesinin kapasitesinin dolmuş olması ve kapasitesinin artırılmamış olması nedeniyle ÇED süreci durdurulmuştur. 03 Kasım2008 Danıştay 6.Dairesi, ÇED Yönetmeliği'nin Geçici 6.maddesi hakkında Yürütmeyi Durdurma kararı verdikten sonra Koza Altın İşletmesi'ne verilen Nihai Çevresel Durum Raporu ile ilgili ÇED Olumlu Görüşü hakkında açılan Yürütmeyi Durdurma kararı vermiştir. Bunun üzerine Çevre ve Orman Bakanlığı bir yandan işletmenin kapatılması için yazışmalar yaparken diğer taraftan KOZA Altın Şirketi'ne ikinci kez ÇED olumlu görüşü vermiş ve yargı kararından sonra durdurulan faaliyetin yeniden başlamasını sağlamıştır. Kazanılan onlarca yargı kararına rağmen, Bergama Ovacık Altın Madeni faaliyetlerine her türlü hukuksuzluğu göze alarak ve yargı kararlarını çiğneyerek yeniden başlamıştır.

48 Eurogold Madencilik 20 Nisan 2009 İzmir ili Bergama ilçesi Ovacık - Çamköy - Narlıca köyleri sınırları içinde Altın ve Gümüş Madeni İşletmesi için Koza Altın İşletmeleri A.Ş lehine tesis edilen 18/02/2009 tarihli ÇED Olumlu işleminin yürütülmesinin durdurulması ve iptali istemiyle Çevre ve Orman Bakanlığı aleyhine İzmir Nöbetçi İdare Mahkemesi Başkanlığı'nda dava açılmıştır Kasım 2012 İzmir İdare Mahkemesi, Koza Altın İşletmeleri nin İzmir Bergama Yerlitahtacı da yapmayı planladığı açık ocak işletmeciliği projesinin yürütmesini durdurdu. Projeye Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından verilen ÇED olumlu kararını hukuka aykırı bulan mahkeme, bilirkişi raporlarında yer alan altın maden ocağının geri dönüşü olmayan zararlar vereceği hususunu vurgulayarak projeyi durdurdu. Kararda, açık maden ocağında proje kapsamında 60 bin ton cevher (kayaç) çıkarılacağı, çevrenin tonunda 3.5 gram altın elde edileceği, ocağının ömrünün ancak 4 ay olacağı belirtiliyor.

49 Bergama hareketi Altın Madeni Projesi ve Bergama Hareketinin Doğuşu ( ) Bergama hareketi, Eurogold maden projesi için gerekli lisans ve izinlerin bir kısmını alarak maden sahasında ilk çalışmalarına başladıktan kısa bir süre sonra altın madeninin işletilmesine karşı yerel bir protesto kampanyası olarak doğmuştur. Dönemin Bergama belediye başkanı, bazı yerel politikacılar ve sendika liderleri gibi stratejik konumlara sahip birtakım aydınların faaliyetleri ve çabaları bu kampanyanın doğmasında oldukça kritik bir rol oynamıştır. Bununla birlikte, protesto kampanyası yalnızca bu aktörlerin yürüttüğü bir kampanya olarak kalmamış, maden sahasına yakın köylerde yaşayan halkın katılımıyla birlikte kısa sürede büyümüştür. Çevre korunması teması ekseninde protestocular, altın üretimi sonucunda oluşacak ve siyanür, arsenik ve kadmiyum gibi ağır metaller içerecek kimyasal atıkların maden sahasındaki atık havuzunda depolanmasının doğal çevreye ve halk sağlığına ciddi bir tehdit oluşturacağının altını çizmişlerdir

50 Bergama hareketi Atık havuzunun taşıyacağı risklerin yanı sıra altın madenciliğinde yüksek miktarlarda su kullanımının su kaynaklarını tüketeceği, altın içeren kayaların kırılmasında oluşacak tozun ve maden atıklarının içereceği ağır metallerin hem yöre halkına hem de yöre halkının çoğunun geçim kaynağını oluşturan tarımsal faaliyetlere önemli oranda zarar vereceği de protestocular tarafından dile getirilmiştir. Anti-emperyalizm teması ekseninde ise maden şirketinin çokuluslu yabancı bir şirket olmasının altı çizilerek, bu yabancı şirketin doğal çevreyi ve halk sağlığını dikkate almadan Türkiye nin doğal kaynaklarını sömüreceği vurgulanmıştır. Bu protesto hareketi birkaç yıl içinde çeşitli profesyonel gruplar, çevreci gruplar ve akademisyenler gibi farklı toplumsal grupların desteğini alarak büyümüştür.

51 Bergama hareketi Özellikle harekete katılan akademisyenler ve profesyonel gruplar, çokuluslu maden şirketlerinin Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelere yönelmelerinin temel nedeninin bu ülkelerin gevşek çevre politikaları olduğunun altını çizerek Bergama daki madene onay verilmesine karşı çıkmışlardır. Diğer yandan, uluslararası bazı aktörlerle, özellikle Alman akademisyen, hukukçu ve politikacılarla, işbirliği yaparak ulusötesi savunma ağı (transnational advocacy network) olarak adlandırılan tarzda bir ilişki ağı kurmayı ve bu kanalla Bergama daki altın madeni konusunu Avrupa parlamentosunun gündemine getirmeyi başarmıştır. Bu ağa dâhil olan aktörlerin faaliyetleri sonucu Avrupa parlamentosu Türkiye yi, Almanya yı ve diğer Avrupa Birliği ülkelerini siyanür liç yöntemi ile maden çıkarılmasına izin verilmemesi yönünde uyarmıştır. Ayrıca yine aynı aktörler bir Alman Bankasına baskı yaparak Eurogold a finansal destek vermesini önlemişlerdir. Bu dönemde protestocular başlangıçta maden projesinde hiçbir değişlik yapmayacağını defalarca bildirmiş olan maden şirketini maden projesinde birtakım değişiklikler yapmaya da zorlamışlardır

52 Bergama hareketi Bergama Hareketinin İkinci Dönemi (Nisan ) Bergamalı politikacı ve aktivistler basın toplantıları, lobicilik ve çeşitli toplantılar gibi eylemler yürütmüş, İzmir den harekete dâhil olan profesyonel gruplardan hukukçular madene karşı bir yargı süreci başlatmış, diğer profesyonel gruplar ve akademisyenler altın madenciliğinin çevre ve halk sağlığı üzerindeki etkilerini anlatan çeşitli raporlar hazırlamış ve yayınlar çıkarmış, ve Bergamalı köylüler, medya ve kamuoyunda hayli ilgi çeken, bir dizi protesto eylemleri sergilemişlerdir. Altın madenciliği alanında faaliyet göstermeye hazırlanan 12 yabancı şirketten dokuzu Bergama mücadelesi nedeniyle bu alanda oluşan belirsizlik nedeniyle yatırım yapmaktan vazgeçerek ülkeyi terk etmiştir.

53 Bergama hareketi Maden Cephesinin Oluşumu ve Bergama Hareketinin Zayıflaması ( ) Madenin faaliyetinden yana olanlar, özel olarak Bergama daki madenin genel olarak ise altın madenciliğinin ve yabancı yatırımların önünü açmak amacıyla bir dizi faaliyet yürütmeye başlamışlar ve böylece Bergama mücadelesinde yeni bir döneme girilmiştir. Bu dönemde, madenin işletilmesinden yana olanlar, özellikle maden şirketi, devlet yetkilileri, bazı gazeteciler, politikacılar ve akademisyenler, madene taraf bir söylem geliştirmekte ve yaymakta oldukça başarılı olurken, Bergama hareketi oldukça zayıflamıştır.

54 Bergama hareketi Maden cephesinin faaliyetleri yalnızca altın madenine taraf bir söylemle kamuoyunu altın madenciliğine ikna etmeye çalışmakla sınırlı kalmamış, aynı zamanda hareketin aktörlerine yönelik birtakım baskıcı önlemlerin alınmasını da içermiştir. Madene taraf söylem hem Bergama daki altın madeninin çalıştırılmasının, hem de altın madenciliğinin ve yabancı yatırımların Türkiye nin ekonomik kalkınması ve ulusal çıkarları için son derece önemli olduğunu vurgulamış ve bu çerçevede Bergama hareketinin aktörlerini ülkenin ekonomik kalkınmasını engelleyen ve ulusal çıkarlara aykırı davranan aktörler olarak resmetmiştir. Madenin faaliyetinden yana olan gruplar öncelikle, altın madenciliğinin ülke ekonomisi için taşıdığı önemi arttırmak amacıyla Türkiye nin sahip olduğu altın rezervleri hakkında çeşitli spekülasyonlarda bulunmaya başlamışlardır.

55 Bergama hareketi Bu yönde, Türkiye nin dünyadaki en büyük altın rezervlerine sahip ülkelerden biri olduğunu ve bu rezervlerin çıkarılması durumunda ülkenin ekonomik sıkıntılarını aşılacağını öne sürmüşlerdir. İkinci olarak, protesto söyleminin itibarını azaltmak ve protesto hareketini zayıflatmak amacıyla, Bergama hareketinin dış güçler tarafından planlanıp yönlendirildiğini ileri sürmüşlerdir. Çeşitli basın konferansları düzenleyerek, bir kitap yayımlayarak ve TV programlarına çıkarak, Bergama hareketinin Alman FIAN vakfı tarafından Türkiye nin altın rezervlerinin çıkarılmasını engellemek amacıyla yönlendirildiğini iddia etmişlerdir Son olarak, hareketin aktörlerini bir yandan yabancı bir ülkenin çıkarları doğrultusunda devlet otoritesine karşı gelmekle, diğer yandan ülkenin ekonomik kalkınmasını engellemekle itham etmişlerdir

56 Bergama hareketi Diğer taraftan, Bergama hareketinin aktörlerini sindirmek ve yıldırmak üzere birtakım baskıcı tedbirler de alınmıştır. Bu çerçevede Bergamalı köylüler hakkında yasadışı eylemlere katılmaktan ve devletin bütünlüğüne karşı örgütlenmekten soruşturma başlatılmış ve hareketin etkili bazı aktörleri hakkında Almanya için çalışmaktan ve Alman vakıflarından finansal destek almaktan dava açılmıştır. Ayrıca, kolluk kuvvetlerinin protesto eylemlerine verdikleri tepki ilk iki döneme kıyasla dikkate değer bir biçimde sertleşmiştir Bütün bu faaliyetlerle hemen hemen eşzamanlı olarak hükümet, yargı kararlarına rağmen, madenin işletilmesinin engellenmesinin yabancı yatırımları ürküteceği gerekçesine dayanarak Bergama daki madeni işletmesi için maden şirketine yeni faaliyet izinleri vermiştir.

57 Bergama hareketi Protestocuların yeni izinlere karşı yeni bir yargı süreci başlatmasına ve bu sürecin yine madenin işletilmemesi yönünde kararlarla sonuçlanmasına karşın, hükümet yeni yargı kararlarını da fazla dikkate almamış ve Bakanlar kurulunun ülkenin ulusal ekonomik çıkarları doğrultusunda aldığı bir prensip kararıyla madenin işletilmesinin yolunu yeniden açmıştır. Bütün bu faaliyetlerden daha da önemlisi, hükümet madenlerin işletilmesinin önünü tam olarak açabilmek üzere yeni bir maden yasası çıkarmıştır yılında çıkarılan yeni maden yasası ile yabancı sermaye için maden alanında yatırımlar, çevrenin ve yerel halkın ihmal edilmesi pahasına, daha da cazip kılınmıştır. Yeni maden yasası bir yandan daha önce koruma altında olan zeytinlikler, ormanlar, tarımsal araziler, tabiat parkları, özel koruma bölgeleri gibi alanları madenciliğe açık hale getirirken, diğer yandan maden arama çalışmalarına başlamadan önce yapılması gereken çevre etki değerlendirmesini (ÇED) zorunluluk olmaktan çıkarmıştır. Ayrıca madenciliği ekonomik anlamda daha cazip kılmak üzere madencilik faaliyeti yürütecek yabancı şirketlere vergi muafiyetleri gibi birtakım yeni avantajlar sağlamıştır

58 Bergama hareketi. Bergama mücadelesinin bu son döneminde maden yanlıları kamuoyunu kendi taraflarına çekmeyi başarırken, Bergama hareketi buna paralel olarak zayıflamıştır. Diğer taraftan, mücadele sürecinde işbaşına gelen çeşitli hükümetlerin yerel halkın taleplerine ve yargı kararlarına rağmen madenin açılması konusunda ısrar etmesi, protestocuların demokratik kanallara karşı güvenini zedelemiştir. Özellikle protesto eylemlerini sergileyen Bergama lı köylülerin önemli bir bölümünün, madenin faaliyetlerine halen muhalif olmalarına rağmen, demokratik yollardan taleplerinin karşılanabileceğine olan güvenlerini kaybetmeleri pasifleşmelerine ve yürüttükleri eylemleri önemli ölçüde azaltmalarına neden olmuştur

59 Bergama ile ilgili kısa hatırlatmalar Eurogold şirketi 1989 yılında Bergama ya ayak bastı Bergamalı köylüler 1990 yılında İzmir Bölge İdare Mahkemesi nden yürütmeyi durdurma talep ettiler. Talep reddedildi. Köylüler Danıştay a başvurdular. 13 Mayıs 1997 tarihinde Danıştay köylüleri haklı buldu. T.C. Çevre Bakanlığı tashih-i karar (kararın düzeltilmesi) istedi. Danıştay reddetti. (11 Kasım 1998) Bölge İdare Mahkemesi bu karara uydu. Karar kaziye-i muhkeme (kesin hüküm) özelliği kazandı. 9 yıl süren hukuk mücadelesi Bergama lı köylülerin sonuçlandı. PEKİ NE OLDU? zaferiyle