Suyla yakalanan. Gelecek& Türkiye nin su sorunu nas l çözülecek? çme suyu için yenilikçi çözümler

Transkript

1 KAPAKSIEM 6/22/07 11:36 AM Page 1 Gelecek& Trendler Yenilikçilik ve gelecek araflt rmalar dergisi l Temmuz Türkiye nin su sorunu nas l çözülecek? Yeni yat r mlar ar tma suyu ve geri dönüflüm projelerine yönelik olmal. çme suyu için yenilikçi çözümler Sudaki zararl maddeleri yok eden müthifl teknoloji... Suyla yakalanan gelecek Yeni teknolojiler artan su ihtiyac na nas l çözüm olacak? Singapu un örnek baflar öyküsü...

2 ONKAPAKICISIEM 6/22/07 11:28 AM Page 2 2 GELECEK&TRENDLER E d i t ö r Ülkemizin gelece i için! M. Rauf Atefl Devlet Su flleri nin (DS ) rakamlar n ilerleyen sayfalarda okuyacaks n z. Gerçekten çok çarp c, bir an önce aksiyona geçmemizi gerektiren rakamlar var. Y llarca hepimiz Türkiye nin su zengini oldu u yaklafl m ile büyüdük. Üç yan m z deniz, onlarca gölümüz, çok say da nehir ve akarsuyumuz var bilgilerini okuduk. Ancak, DS nin ve önde gelen araflt rma flirketlerinin verileri bunu do rulam yor. DS ye göre, Türkiye su zengini de il. Kifli bafl na düflen 1600 metreküp su rakam da bunu do ruluyor. Güne böldü ünüzde rakam daha çarp c hale geliyor. Bir Türk vatandafl, gününü 4.3 metreküp su ile devam ettirmek zorunda. Buna içecek, yiyecek, temizlenecek, üretim için harcanacaklar da dahil. Türkiye h zl gelifliyor. Nüfus art fl h z düflse de büyüme yönünde ilerliyor. Yeni yerleflim alanlar do uyor, fabrika ve iflletmeler kuruluyor. Artan refah, daha fazla su tüketimini de beraberinde getiriyor. Oysa, ayn h zla yeni su kaynaklar yaratm yor, olanlar etkin flekilde kullanmak için çaba göstermiyoruz. D E nin verilerine göre onlarca rmak, nehir, gölü bar nd ran Türkiye de 14 milyar metreküp yeralt su kayna var. Bunlara yer üstü kaynaklar da eklendi inde 112 milyar metreküp rakam na ulafl l yor. Milyar rakam büyük gibi gelebilir. Ancak, araflt rmalar ve onlar de erlendiren uzmanlar alarm veriyor. Küresel s nman n da etkisiyle önümüzdeki y llar su konusuna daha fazla odaklanarak geçirmemiz kesin gibi görünüyor. Üstelik sadece tasarruf yapmakla da ifli çözmek mümkün de il. Yeni kaynaklar yaratmak, teknolojiden en üst düzeyde yararlanmak gerekiyor. Gelecek&Trendler Dergisi nin Temmuz say s n o nedenle Su konusuna ay rd k. Siemens Türkiye deki dostlar m zla birlikte, Türkiye nin su ihtiyac n ve kaynaklar n ortaya koyan bu çal flmaya, dünyadaki uygulamalar, örnek çal flmalar ve yeni teknolojileri de ekledik. Gerçekten Gelecek&Trendler Dergisi nin Temmuz say s tam anlam yla bu alan için bafl ucu kayna haline geldi. Umar z, ifl dünyas ve okurlar m z için de yararl bir içerik oluflturmufluzdur. Bunu, sizden gelecek öneri ve elefltiriler ile görece iz. Önerileriniz, yeni say lar m z için bize fl k tutacak. Yazmay ihmal etmeyin. Sayg lar m zla...

3 03CPSIEM 6/22/07 11:27 AM Page 3 çindekiler çme suyu için yenilikçi çözümler...4 Singapur gelece e yat r m yapt, örnek bir dünya kenti yaratt...6 Türkiye nin su sorununu ar tma ve geri dönüflüm çözecek...9 GAP n dev projesi teknolojisi ile öne ç k yor...12 Türkiye su zengini de il...14 Dünya devleri çevre için yar fl yor...17 Teknoloji Mozart n evine de girdi...18 Mutlu bal k, sa l kl hastalar...20 Daha fazla enerji, daha az emisyon...22 H zl trenler geliyor...25 kna gücü...28 Ifl gören sensörler...30 Yay nc Do an Burda Dergi Yay nc l k ve Pazarlama A.fi Murahhas Üye (CEO) Mehmet Y. Y lmaz Yay n Direktörü (Sorumlu) M. Rauf Atefl Yay n Yönetmeni Sedef Seçkin Büyük Haber Müdürü Ebru F rat Yaz iflleri Müdürü Nihal Köz Görsel Yönetmen A. Bertu Pat r Yay n Kurulu (Alfabetik s rayla) M. Rauf Atefl, Özlem Aksoy, Hande Demirel, Zafer ncecik, Sedef Seçkin, Mehmet Acarla Marka Müdürü Didem Alak n Ankara Temsilcisi Ahmet Erhan Çelik Tel: zmir Temsilcisi Ziynet Attila Tel: capital@doganburda.com Yay n Türü Yerel, süreli, ayl k Bask APA Uniprint Bas m Sanayi ve Ticaret A.fi Ömerli Köyü Mevkii Had mköy- STANBUL Tel: Da t m Yaysat A.fi. Tel: Yönetim Genel Yay n Koordinatörü Yeflim Denizel Tüzel Kifli Temsilcisi Murat Köksal Sat fl Direktörü Orhan Taªk n Finans Direktörü Didem Kurucu Üretim Direktörü Servet Kavaso lu Reklam Grup Baflkan Cem M. Baflar Grup Baflkan Yard mc s Funda Baykal Sat fl Müdürü Özlem Güner Atefl, Emel Sönmez Teknik Müdür Nusret K r ml o lu Sat fl Temsilcileri Erhan Güven, Erman leri Tel: (3 hat) Faks: Rezervasyon Tel: Faks: Ankara Reklam Tel: zmir Reklam Tel: Hedef Sayfalar Tel: Faks: Maya Akar Center, Kat: 7 Büyükdere Cad. No: Esentepe/ STANBUL c Hürriyet Medya Towers Güneflli- STANBUL Tel Faks Capital Dergisi Do an Burda Dergi Yay nc l k ve Pazarlama A.fi taraf ndan T.C. yasalar na uygun olarak yay mlanmaktad r. Capital Dergisi nin isim ve yay n hakk Do an Burda Dergi Yay nc l k ve Pazarlama A.fi ye aittir. Dergide yay mlanan yaz, foto raf, harita, illüstrasyon ve konular n her hakk sakl d r. zinsiz, kaynak gösterilerek dahi al nt yap lamaz. DB Okur Hizmetleri hatt Tel: okurhizmetleri@doganburda.com DB Abone Hizmetleri hatt Tel: Faks: abone@doganburda.com Pazar hariç her gün saat aras nda hizmet verilmektedir. Gelecek&Trendler 3

4 04_05CPSIEM 6/25/07 10:50 AM Page 2 4 ÇEVRE Ç N TEKNOLOJ Su ar t m Siemens taraf ndan gelifltirilen yeni teknoloji ile sofra tuzu içme suyunda, endüstriyel kullan mda ya da yüzme havuzlar ndaki suyun dezenfekte edilmesinde kullan labilen sodyum hipoklorite dönüfltürülüyor. çme suyu için yenilikçi çözümler Sudaki mikroplar, afl r miktardaki besin maddeleri ve çevre kirlili ine yol açan kal c organik maddeler sa l m za ve çevreye zarar verebilir. Siemens araflt rmac lar, bu zararl maddeleri ayr flt rmak ya da yok etmek için birbirinden yenilikçi çözümler gelifltiriyor. Maryland, Pennsylvania, Virginia ve Washington D.C., muazzam bir soruna karfl çal fl yor. Chesapeake Körfezi ne boflalt lan nitrojen (azot) ve fosfor miktar n 2010 itibariyle y lda 50 bin tona düflürmeye niyetliler. Çevredeki flehirlerden, tarlalardan ve kanalizasyon ar tma tesislerinden körfeze dökülen besin maddeleri, özellikle ilkbaharda yayg n yosun birikintileri yarat yor. Yosunlar öldü- ündeyse bakteriler yaln zca bunlar tüketmekle kalm yor sudaki oksijeni de tüketerek, 300 kilometre uzunlu undaki halicin büyük bir bölümünü ölü kuflaklara dönüfltürüyor. Bu duruma çözüm olarak, söz konusu 3 eyalet ile birlikte Columbia Bölgesi, at k boflaltmalar için kat s n rlar belirledi dan itibaren geçerli olmak üzere her bir litre at k suda y ll k ortalamada, sadece 3 miligram nitrojen ve 0.3 mg fosfor bulunmas na izin verilecek. Chesapeake Körfezi nde büyümüfl olan, Salt Lake City deki Siemens Su Teknolojileri nden James Scott, Biyolojik süreçler kullanarak ancak bu s n ra kadar olan nitrojeni suyun içinden ç kar p atabiliyoruz. Hatta bu s n r fosfor için yap labilenden bile düflük diyor. Bu zor duruma karfl koyabilmek için Maryland de belediyenin en büyük 66 kanalizasyon iflleme tesisinin ço unda Siemens teknolojileri kullan larak modernizasyon çal flmalar yap l yor. Su Teknolojileri nden Susan McCorvey, Tüm bu ölçümler, Maryland in k s nt hedefi yükümlülü ünün üçte birini baflarmas n sa layacak diyor. Daha modern tesisler, ilave filtrelerin eklenmesiyle durumu kurtarsalar da baz eski tesislerin sil bafltan infla edilmesi gerekecek. Scott bu durumu flöyle aç kl yor: Besin art klar n n temizlenmesi için flimdiye kadar rüfltünü ispatlam fl teknolojiler kullan lm flt ancak art k bu teknolojilerin de tekrar elden geçirilmesi gerekiyor. Nitrojen ile fosfor, yiyeceklerde, temizlik maddelerinde ve insan d flk s nda bulundu- undan la m suyuna kar fl r. Bir at k su tesisindeki biyolojik ar tmada, bunlar aerobik bakteriler kullan larak inorganik nitrata ve fosfata dönüfltürülür. Fosfat, metal tuzlar kullan larak çökeltilebilir veya biyolojik süreçler arac l yla nitratla birlikte litrede bir mg seviyesine indirgenebilir. McCorvey, Aerobik olmayan koflullarda yaflayabilen nitrat azalt c bakteri, nitrat nitrojen gaz na çevirebilir diyor. Maryland, Fruitland deki kanalizasyon ar tma tesisi, 2003 e kadar at k sudan besin art klar n bile temizleyemiyordu. Ancak eski filtresi, Siemens in OMNFILO s ral y n reaktörü ile de ifltirildi. Art k at k su, bu reaktör

5 04_05CPSIEM 6/25/07 10:50 AM Page 3 içindeki bir tankta s ras yla birtak m ar tma aflamalar ndan geçiyor. Araflt rmalar, aerobik ve aerobik olmayan aflamalardaki süreleri kullanarak azot giderme sürecinin hassas bir flekilde kontrolünü mümkün k ld n ortaya koyuyor. Sonuçta Fruitland deki bu tesiste, nitrojen içeri i yüzde 80 oran nda azalt larak litrede üç miligrama indirgendi. Yine benzer flekilde, Maryland deki Aberdeen kasabas nda da bir Astrasand filtresi kuruldu. Burada filtrelenmifl at k su, içinde yüzen maddeciklerin temizlenmesi için hareket edebilen bir kum yata boyunca ak yor ve suya kumdaki nitrat azaltan bakterinin büyümesini desteklemek için metanol kat l yor. Siemens mühendisleri, at k suyun yaflam süresini düzenleyen karmafl k bir kontrol mekanizmas n, ar tma döngülerini ve bakterileri beslemek için metanol eklenilmesini kullanarak, nitrat n yüzde 98 ini ortadan kald rmay baflard lar. McCorvey, Bu Astrasand filtresi ayn zamanda fosfat n çökeltilmesinde de kullan labilir diyor. Radikaller ifl bafl nda. Mikroplar tüm organik maddeleri parçalayamaz. Baz maddeler, aerobik bakterinin havas zl ktan bo- ulmas na neden olacak kadar çok oksijen tüketir. Ancak Erlangen deki Kurumsal Teknoloji den (CT) Dr. Manfred Waidhas ve ekibi, daha önceleri biyolojik olarak ölçeklendirilemeyen molekülleri parçalayabilen elektrokimyasal bir süreç gelifltirdiler. Böylece art k bu moleküller, bakteriler CO2 ve suya ayr flt r labiliyor. Elektroliz, suda hidroksil ra- Pilot tesis. Moleküllerin bakteriler taraf ndan ayr flt r lmas dikaller oluflturuyor. Bir hidrojen atomu ile bir oksijen atomundan ibaret olan bu radikaller oldukça da reaktifler. Bu yeni süreç, bir zar filtresinin, çok yavafl biyolojik de iflim gösteren lignin (bir çeflit polimer) içeren çözeltiden her gün 600 metreküplük bir miktar süzüp ay klad bir ka t fabrikas nda test ediliyor. Bu çözelti bugüne kadar kireç veya alüminyum tuzlar kullan larak çökeltiliyor sonra da yak l yordu. Waidhas, Ancak bu sadece problemi sudan al p karaya tafl makt r diyor ve ekliyor: Çevreyi kirleten maddelerin imha edilmesi çok daha iyi olur. Ekibinin, bakterilerin mümkün olan en az enerjiyi tüketerek, lignin moleküllerini parçalamaya çal flmakla u raflt n söyleyen Waidhas, Bizim sürecimiz, ozon katmak alternatifinden çok daha verimli diyor. Sadece tuz kat n. Yüksek oranda oksijene ihtiyaç duyan maddeler, metal bileflenleri ve boyalar için en ideali elektrokimyasal süreçleri oluflturuyor. Ancak, petrol ürünleri, böcek ilaçlar, hormonlar ve ilaç art klar da dahil olmak üzere çevreyi kirleten baz maddeler bu tip yöntemlere direnç gösteriyor. Ancak bunlar Erlangen deki CT den Dr. Werner Hartmann n alt nda çal flan mühendislerce gelifltirilen plazma süreciyle parçalanabiliyor. Bu yöntemde su, yüksek voltaj deflarj na maruz b rak l yor. Böylece çok kuvvetli ba lar bile parçalayabilecek bir güce sahip radikaller yarat l yor. Bu tarz süreçlerin bir avantaj da kimyasallar n kullan m na gerek b rakmamas. Her Siemens araflt rmac lar, sudaki zararl maddeleri ayr flt ran ve yok eden yenilikçi çözümler üzerinde çal fl yor. Astrasand filtresi. Bakteriler sayesinde elde edilen düflük nitratl su ne kadar Miami deki Siemens Su Teknolojileri nden Alberto Garimi, Su iflindeki flirketlerin gözü yasal düzenlemeler nedeniyle klor kullan m ndan fazlas yla korkmufl durumda diye düflünse de klor gaz, içme suyunun ekonomik yoldan dezenfekte edilmesi için muhtemelen daha uzun y llar bir standart olarak kalacak. Sodyum hipoklorit çözeltisi, zehirli gazlar n aç a ç kma riskini yok etti i ve klorla ayn etkiye sahip olduklar için genellikle kloru ikame etmekte kullan l yor. Garibi, Ancak sodyum klorit, klordan iki üç kat daha pahal d r diyor ve ekliyor: Yüksek konsantrasyon özelli i nedeniyle tehlikeli maddeler gibi saklan p, tafl nmas gerekir. Ayn zamanda da uzun dönemler boyunca sakland nda bozunur. Su Teknolojileri nin yeni Osec B-Pak sistemi, hipokloritin yerinde üretilebilmesine olanak sa l yor. Bu kompakt sistem, uygulamada bak m istemeyen bir özelli e sahip ve otomatik çal flmas n sa layan ak ll bir kontrol sistemiyle birlikte geliyor. Garibi, Tek ihtiyac n z olan tuz diyor. Tuzlu su, elektroliz arac l yla sodyum hipoklorite ve hidrojen gaz na dönüfltürülüyor. Hidrojenin güvenle kullan labilmesi için havayla seyreltiliyor ve atmosfere at l yor. Garibi, Bu hidrojen, bir yak t hücresinde kullan labilirdi. Ancak flu anda böyle bir geri kazan m ekonomik aç dan yeterince uygulanabilir de- il diye konufluyor. Ute Kehse Gelecek&Trendler 5

6 06_08CPSIEM 6/25/07 10:55 AM Page 2 6 ALTYAPI Singapur Singapur, küresel flirketlerle yapt tak m çal flmalar, e itim ve altyap yat r mlar yla dünyan n en dinamik flehirlerinden biri haline geldi. Di er ülkeler de Singapur un deneyimlerinden faydalanabileceklerini düflünüyorlar. Sadece 4 milyon nüfuslu küçük bir ada olan Singapur, gelece e yönelik yat r mlar ile örnek bir dünya kenti haline geldi. Siemens Su Teknolojileri taraf ndan 2002 de infla edilen Kranji bölgesindeki su ar tma tesisi, Singapur u dünyan n en dinamik ve özgün flehirlerinden biri yapan pek çok altyap projesinden sadece biri. Singapur gelece e yat r m yapt, örnek bir dünya kenti yaratt

7 06_08CPSIEM 6/25/07 10:55 AM Page 3 Geçmiflte ngiliz kraliyetinin bir kolonisi olan Singapur, ba ms zl n kazand - nda ne bir endüstrisi ne hammadde kaynaklar ne de teknik bilgi ve beceri birikimi vard. Ancak uzun vadeli bir ekonomik planlamadan sonra e itime, araflt rmaya, kamu sa l na, k rsal geliflime ve çevreye yüklü yat r mlar yapt. Bugün bu yat r mlar sayesine Singapur, Londra n n sadece yar s kadar bir yüzölçümü içinde 6 bin çokuluslu firmay ve 500 uluslararas finansal kurumu bar nd r - yor. Singapur un bir üçüncü dünya kentinden dünya kenti konumuna ulaflmas nda etkili olan 40 y ll k ilerleme plan n n mimarlar ndan Dr. Tony Tan, Sadece 4 milyon nüfusu olan küçük bir ada oldu umuz için en ileri altyap ve teknolojilere yat r m yapmak zorundayd k. Bu geliflimde, Siemens gibi önde gelen uluslararas flirketler anahtar rol oynad lar diye konufluyor. Singapur, kendini gelece in flehri olmaya götürebilecek yaklafl mlar gelifltirip uygulad. Vatandafllar trafik s k fl kl ndan ve egzoz duman ndan korumak için 1990 larda flehir merkezine tamamen otomatik bir ücretli geçifl sistemi kuruldu. Kara Ulafl m Otoritesi (LTA) Planlama ve Politika Grup Direktörü Eng Sok Yong, Londra henüz geçen y l kendi ücretli geçifl sistemini kurdu. Öncesinde yetkilileri uzun süre bizim sistemimizi incelediler diyor. Singapur da bugün, at k çöp y nlar sorunuyla bafla ç kmak için çöpün flehrin d fl na tafl nmas amac yla yayg n bir yeralt tünel sistemi infla ediliyor. Nanyang Teknoloji Üniversitesi K rsal Planlama Profesörü Ooi Giok Ling, Bu bir yüksek teknoloji çözümüdür ancak Singapur da bizim için hijyen çok önemli diyor. Telekomünikasyonda da lider olan Singapur, flehrin yüzde 95 ini kapsayan 3 telefon operatörünün a lar yla birlikte mobil iletiflimde üçüncü kufla a (3G) geçmifl durumda. fiehir ayn zamanda, örne in dünyan n herhangi bir yerindeki kargo konteynerlerinin izlenmesinde kullan labilecek RFID (Radyo Frekansl Tan mlama) sistemlerinin gelifltirilmesinin de öncülü ünü yap yor. Infocom Gelifltirme Otoritesi (IDA) K demli Direktörü ve Yönetim Kurulu Teknoloji Üyesi Dr. Tan Geok Leng, Bu flehir öylesine kompaktt r ve insanlar da telekomünikasyona o kadar gönülden ba l d r ki, yeni teknolojiler genellikle ilk Singapur da piyasaya sürülür diyor ve ekliyor: Bu da ilk sorunlarla u raflan n hep bizler olaca anlam na geliyor ancak biz bu sorunlar çözüyor olmaktan da kazançl ç k yoruz. At k suyun yeniden kazan m. Singapur un üstesinden gelmek zorunda oldu- u en önemli zorluklardan biri de su tedariki. Ya mur suyu ile yeralt sular, ihtiyac n ancak yar s n karfl layabiliyor. Kalan ise s n r komflusu Malezya dan ithal ediliyor. Siemens, yeniden kazand r lan su formunda yeni bir kaynak keflfetmesinde yard mc oluncaya kadar bu ba ml l k Singapur hükümetini çok endiflelendiriyordu. Singapur daki Siemens Su Teknolojileri Operasyonlar Direktörü Dan Powell, Elbette insanlar n ço unun, yeniden kazand r lm fl at k suyun içilebilmesi fikrine al flt r lmas gerekiyor diyor ve ekliyor: Bu nedenle bu ifle bafllad m zda çok fazla halkla iliflkiler çal flmas na ihtiyac m z oldu. Singapur da hükümet yetkilileri, bu teknolojinin vaat ettiklerini gerçeklefltirip gerçeklefltiremeyece ini bizzat kendileri görmek istediler. Günde 10 bin metre küp içme suyu üretme kapasiteli bir demo tesisinin kurulmas için 1999 da USFilter a yetki verdiler. Bu plana göre suyun kalitesini test etmek için bilimadamlar n n iki y l çal flmalar öngörülmüfltü. Ancak flehir planlamac lar ilk sonuçlardan öylesine etkilendiler ki, temel bir su ar tma tesisinin inflas na test süresinin bitiminden çok önce izin verildi. Eskiden Kranji deki bu kanalizasyon tesisinde klasik yöntemler uygulan yordu. At k su, kanallar arac l yla denize ak t lmaktayd. Bugün ise burada günde 40 bin metre küp içme suyu üretiliyor. Tüm bu sistemin nas l çal flt n ö renmek isteyen Singapurlular, bugün NEWater n ziyaretçi merkezinde a rlan yorlar. Lim, nsanlara iflin ilk aflamas ndan itibaren bilgi vermek istedik. Bu yaklafl m sayesinde onlar n benimsemelerini sa layabildik diyor. NEWater da at k su üç aflamadan geçirilerek ar t l yor. flleme tabi tutulacak su önce 0.2 mikrometre çap ndaki gözenekleri olan milyonlarca küçük kam fl türü fiberden pompalan yor. Bu süreçte suyun içinde yüzen kir ve bakteri türünden tüm parçac klar filtreleniyor. Bu mikrofiltreler her 25 dakikada bir tortular n bir hava ak m yla yerinden oynat - l p geri emilmesiyle temizleniyor. kinci ad mda, su molekülleri yüksek bas nçta ters ozmosla (RO) temizleniyor. RO zarlar o kadar küçük ki gözenekleri sadece su moleküllerinin geçebilmesine izin veriyor. Tar m ilac ve tuzlar gibi çözünmüfl kirli maddeler burada ay klan yor. Üçüncü aflamada ise neredeyse tamamen ar t lm fl hale gelen su, morötesi fl nlar arac - l yla enfeksiyonlardan ar nd r l yor. Nihai ürün çok rahatl kla Dünya Sa l k Örgütünün Hem konteyner liman nda (solda) hem trafik ve çevresel korumada (yukarda), Singapur tüm umudunu yüksek teknoloji çözümlerine ba lam fl durumda. Örne in bu flehirdevleti yönetimi, trafik s k fl kl n önlemek ve egzoz duman n azaltmak amac yla tamamen otomatik çal flan ücretli yol sistemlerini kurarken, Siemens teknolojisi de at k sular içilebilir kalitede saf suya dönüfltürme çabalar nda yard mc oluyor. Gelecek&Trendler 7

8 06_08CPSIEM 6/25/07 10:55 AM Page 4 8 ALTYAPI Singapur (WHO) ve ABD Çevre Koruma Kurulu nun (EPA) standartlar n karfl layacak düzeyde oluyor. Bu suyun sadece yüzde biri flehrin içme suyu flebekesine kat l yor. Geri kalan ise yar iletkenler gibi ürünler imal eden endüstrilerin saf su ihtiyaçlar n karfl lamakta kullan l - yor. Yakalad baflar üzerine Kranji deki NE- Water su ar tma tesisinin kapasitesinin art - r lmas planlan yor itibariyle kapasitesi, alternatif sunarken, Siemens e de yeni bir pazar sunuyor. Singapur cazibesini sürdürebilmek için sürekli enformasyon, iletiflim, kimyasallar, nanoteknoloji, genetik mühendisli i ve biyomedikal gibi gelece e odaklanm fl teknolojilere milyarlarca dolar yat r m yap yor. Bu yat r mlara ise birkaç organizasyon kaynak sa l yor. Ulusal Araflt rma Vakf, bafll ca akademik çal flmalar ve uluslararas kurulufllar destekliyor. Örne in Singapur Ulusal Üniversitesi 2006 Ocak ay nda, içinde Oxford, Cambridge ve MIT gibi di er seçkin 9 üniversite Her gün 400 bin metreküp at k su, içilebilir suya dönüfltürülüyor. Nanometre büyüklü ündeki gözenekler arac l yla kirli parçac klar n tümü filtreleniyor. flehrin su gereksiniminin yüzde 20 sini karfl - layacak flekilde günde 210 bin metreküpe ç - kar lacak. Kranji de uygulanan yeniden kazand rma süreci, desalination (tuzlama) benzeri di- er su ar tma yöntemlerinden çok daha ucuz. Ayr ca maliyet avantaj na sahip oldu- u için ilave genifllemeler yap lmas da mümkün oluyor. Bu nedenle Kranji, su kaynaklar yla ilgilenen di er Asya ülkelerinden gelen delege ak n na u ruyor. Örne in hemen yan bafl ndaki Tayland, geçti imiz y llarda o kadar çok yeralt suyunu yüzeye ç kartt ki baz flehirleri suya gömülme tehlikesiyle karfl karfl ya. Çin de de kuzeydeki susuz eyaletlere su götürmek için Yangzte nehrinden kilometrelik bir kanal kaz l yor. Suyun yeniden kazand r lmas teknolojisi yeni bir Enerji tesisleri ve medikal teknoloji. Singapur da 11 ifl alan nda 2 bin çal flan bulunan Siemens Pte Ltd nin yönetici direktörü Hans-Dieter Bott, Singapur, yüksekteknolojili altyap çözümlerinin ak ll ca bir yat r m oldu unun canl bir ispat d r diyor. Siemens Pte Ltd bugüne kadar 2004 te aç lan Siemens Center n inflas na, fabrikalara ve araflt rma kurumlar na 440 milyon dolardan fazla yat r m yapt. NEWater n yan s ra pek çok altyap projelerine de teknoloji ve know-how deste i sa lad. Örne in Singapur un en modern enerji tesislerinden biri olan Senoko daki gaz türbinleri, Siemens taraf ndan imal edildi. Keza flehir hastanelerindeki üst düzey teflhis koyabilen görüntüleme cihazlar n n yar s da Siemens in. Singapur, Siemens için ayr ca, iflitme amaçl cihazlar n ve 2005 ten bu yana en yeni nesil otomatik toplama ve temizleme araçlar n n gelifltirilmesi ve üretilmesi için de çok cazip bir yerleflim birimi. Bott, Singapur da eflsiz bir çal flma ortam, mükemmel bir tedarik taban ve ingilizce konuflabilen yüksek e itimli ve motivasyonlu bir iflgücü havuzu var diyor ve ekliyor: Buras ideal bir ifl merkezi. ile birlikte ortak araflt rmalar düzenleyecek ve ö renci de iflim programlar organize edecek kapsaml bir bilimsel dernek kurdu. Bilim Teknolojileri ve Araflt rmalar Kurumu da (A*STAR) endüstriyel uygulamalar gelifltiriyor ve uluslararas flirketlerle birlikte çal flarak onlar n uygulamalar n piyasaya sürüyor. Singapur ayn zamanda uluslararas flirketlerin istedikleri zaman faydalanabilecekleri bir deneyimli bilim adamlar havuzu da oluflturmak istiyor. fiu anda A*STAR a ba l olarak çal flan 12 kurumda toplam 2 bin araflt rmac var. Singapur GSY H s n n, AB deki yüzde 1.9 ile ABD deki yüzde 2.6 l k oranlar - na karfl n yüzde 2.25 lik k sm n araflt rma ve gelifltirmeden elde ediyor ve bu oran n dikkate de er ölçüde artmas bekleniyor. Bernhard Bartsch

9 09_11CPSIEM 6/25/07 11:04 AM Page 3 SU TEKNOLOJ LER Ar tma ve Geri Kazan m Türkiye nin su sorununu ar tma ve geri dönüflüm çözecek Türkiye, bugüne kadar su ar tma ve kullan m konusunda yeterince geliflme gösteremedi. Su kaynaklar n n yönetimi, kullan - lan suyun bedelinin tahsiledil edilmesi gibi konular hayati önem tafl yor. Ancak en önemlisi ar tma ve geridönüflüm konusunda al nacak çok yol var. Su ar t m tesislerinin sanayici için bir külfet olmas, yat r mda kullan lacak yeterli ekonomik kaynaklar n bulunmamas bugüne kadar ar tma ve geridönüflüm konusunda kayda de er bir baflar yakalanamamas na sebep oldu. Ancak AB sürecinde, su ile ilgili yat r mlar ivme kazanmaya bafllad. AB uyum kriterleri bu alanda yap lmas gereken düzenlemeleri aç k biçimde ifade ediyor. Türkiye nin de bugüne kadar çok ileride olmad bu alanda yeni projeleri acilen hayata geçirmesi gerekiyor. Siemens 2005 y l nda su teknolojileri alan nda dünyada lider bir firma olan US Filter sat n ald ve bu pazara yönelik ürün ve hizmetler sunmaya bafllad. Siemens, Türkiye de de geçti imiz y l n bafl ndan bu yana proje gelifltiriyor. Siemens Endüstriyel Çözümler ve Hizmetler Direktörü Mehmet Acarla, Türkiye de su kullan m nda ciddi aç klar oldu una dikkat çekiyor. Acarla, Avrupa da kifli bafl günlük su tüketimi 150 litre. Bizde ise 111 litre seviyesinde diyor ve ekliyor: Türkiye nin kifli bafl na su kullan m çok düflük de il. Ancak temiz suya ulaflma veya suyun at n temizleme konusunda ciddi bir sorun var. AB uyum kriterleri mevcut sorunlar n giderilmesinde yard mc olacak. Siemens Endüstriyel Çözümler ve Hizmetler Direktörü Mehmet Acarla ile Türkiye nin su ar tma ve su temini konusundaki aç klar n, AB ye geçifl sürecinde gerekli olan yat r mlar ve Siemens in su ve su teknolojileri alan ndaki faaliyetlerini konufltuk. Siemens ne yap yor? Siemens 2005 y l nda kendi alan nda dünyada bir numara olan Amerikal su teknolojileri flirketi US Filter i sat n ald. fiirket, Amerika da çok iyi tan nan ve bünyesinde 35 ayr flirketi bar nd - ran US Filter, sat n almas n n ard ndan, su teknolojilerine yönelik çok genifl yelpazede ürün ve hizmetler pazarlamaya bafllad. Siemens bugün bir ar tma tesisinin sadece oto- Türkiye de suya ulaflmak kolay ama ar tma ve geridönüflüm konusunda al nacak çok yol var bafl ndan bu yana Türkiye de su ve su teknolojileri alan nda ürün ve hizmetler sunan Siemens, mevcut sorunlar n giderilmesine yönelik yenilikçi çözümleri ile dikkat çekiyor. 9

10 09_11CPSIEM 6/25/07 11:04 AM Page 4 10 SU TEKNOLOJ LER Ar tma ve Geri Kazan m lgi duydu umuz alanlar organize sanayi bölgeleri. Buralarda yap lan yat r mlarda verimlilik büyük önem tafl yor. Dolay s yla yenilikçi fikirleri getirmek de daha kolay oluyor. masyonu ve elektrik ifllerini de il, havaland rma tanklar ndan, içindeki ekipmanlar ve ilgili her türlü kimyasallara kadar uzanan bir yelpazede ürünler de sat yor. Su konusunda bir elektrik flirketi olmaktan ç k p, su teknolojilerinde çözüm, ürün ve sistem satan bir firma haline gelmifl durumday z. Siemens, su sektöründe lider firma olma hedefiyle, buradaki portföyünü güçlendirecek baflka sat n almalar da yapt. Dünya üzerinde yay lmak için çeflitli ülkeleri inceledi. Türkiye de önemli bir pazar olarak dikkat çekti. Siemens olarak hedefimiz bu alanda Türkiye ye yeni teknolojileri getirmek. Amerika daki çevre standartlar Avrupa dan bile a r. Dolay s yla çok uzun y llard r orada gelifltirilmifl teknolojiler var. Enerji giderlerini azaltan, verimlili i art ran, mevcut yat r mlar ek yat r m yapmadan iki kat verimli hale getiren teknolojiler gelifltirildi. Biz bugün Türkiye de, zaten herkesin bildi i çözümleri uygulamaktan ziyade, özellikle enerji ve iflletme verimlili ini ön plana ç karan, k smen yat r m bedelini düflürmeye çal flan yeni teknolojileri uygulamaya koyma hedefindeyiz. Bu teknolojiler Türkiye ye uygun mu, bedelini Türkiye ödeyebilir mi, kullanabilir, e itimi sa lanabilir mi gibi konular da ayr ca önemsiyor ve hesaba kat yoruz. Yeni teknolojiler. Siemens olarak 2006 bafl ndan itibaren çevre, kimya mühendisli i gibi konulara odakland k. Buna uygun formasyonlarda arkadafllar ifle ald k. Türkiye, su konusunda en fazla geliflme flans gördü ümüz pazarlardan biri. Türkiye de bu sektörü önemsiyoruz. fiu anda çok yeniyiz ve çok çeflitli yat r mlarda ihale aflamas nday z. Birkaç endüstriyel uygulamam z da oldu. Burada zaman alan ve ikna süreci gerektiren aflamalar söz konusu. Özellikle kamu sektörü, ihale yaparken do al olarak bildi ini istiyor. Oralara yenilikçi teknolojileri getirebilmek için önce özel sektörde birkaç uygulama yapmak gerekiyor. Dünyadaki örnekler yeterli olmuyor. Piyasan n Siemens i su firmas olarak da görmeye al flmas gerekiyor. fiu an çok olumlu yerlere do ru gidiyoruz. Bizim özellikle ilgi duydu umuz alanlar organize sanayi bölgeleri. Buralarda yap lan yat r mlarda sanayici asl nda paray veren kifli oldu u için verimlilik büyük önem tafl yor. Dolay s yla yenilikçi fikirleri getirmek de daha kolay oluyor. Bunlar dinleyen ve isteyen bir müflteri portföyümüz var. Suyun gerikazan m da önem verdi imiz bir di er konu. Do rudan giderini azaltan çözümler sa layabildi imiz için sanayiciye kendimizi daha iyi dinletiyor ve anlatabiliyoruz. Sanayici dünyada rand man kazand rm fl örnekleri gördü ü zaman, avantaj da varsa kabul ediyor. Kamusal alanda da yeni teknolojiler yavafl yavafl kullan lmaya bafllanacak. Hedefimiz ABD den know-how ve teknolojiyi almak ama ürünlerin büyük bir k sm n Türkiye de üretmek. Ar tmada aç k büyük. Kurulu ar tma tesislerinin ne kadar n n çal fl yor oldu u çok önemli bir konu. Bir sanayi tesisi aç s ndan bak nca, ar tma tesisinin buralara do rudan bir katma de erinin olmad n görüyoruz. Sanayi tesisleri suyu kirletiyor ve normal olarak gerekli kanallara at yor. Suyu ar tmak için ise kimyasal paras, elektrik paras, ifllet- AB STANDARTLARINI NASIL YAKALAYAB L R Z? 50 milyar Euro yat r m gerekiyor Çevre ve Orman Bakanl n n Türkiye nin temel çevre sorunlar n n çözülmesi, bu aç klar n kapat lmas ve AB standartlar na kavuflmam z için ne kadar yat r m yapmas gerekti ine dair bir çal flmas oldu. Sonuçta ortaya 30 milyar Euro dan bafllayan ve 80 milyar Euro ya varan bir rakam ç kt. Biz buna ortalama 50 milyar Euro diye bakabiliriz. Devam eden projeler AB nin kat at klar n giderilmesi, yeniden kullan m ya da at k suyun de erlendirilmesine yönelik projeleri var. Bunlarla ilgili çeflitli fonlar da iflliyor. Kamu ve özel sektörde AB ye uyum için gereken yat r mlara bak ld nda ortaya ciddi rakamlar ç k yor. Rakamlar ne gösteriyor? Araflt rman n y l n kapsayan bölümünde kamu sektöründe 16 milyar Euro yat r m gerekti i ve bunun 12 milyar Euro sunun do rudan suyla ilgili oldu u görülüyor. Ayn dönemde özel sektörün yapmas gereken yat r m ise 11 milyar Euro. Bunun 7 milyar Euro su da entegre kirlilik önleme ve kontrol dedi imiz gruba dahil oluyor. Tam uyumluyuz demek için ise toplamda 68 milyar Euro luk bir çevre yat r m gerekiyor ve bunun 37 milyar Euro su do rudan su ile ilgili. NÜFUSUN YÜZDE 30 U ARITILMIfi SU KULLANIYOR fiebeke var, ar tma yetersiz D E 2005 y l verilerine göre Türkiye nin yüzde 72 sinin su flebekesi, yüzde 75 inin ise kanalizasyon flebekesi var. Bu oldukça iyi bir rakam. Ancak nüfusun sadece yüzde 30 una ar t lm fl temiz su verilebiliyor. Bu veriler flebekenin oldu unu ancak ar tman n yeterli olmad n gösteriyor. At k sular n da sadece yüzde 17 si ar t l yor. Yani çok büyük bir aç k var. OSB ve turizme dikkat Türkiye de bugün 59 adet büyük ölçekli OSB var. Bunlar n 17 tanesinde at k su ar tma tesisi mevcut. 9 tanesi belediyenin at k su tesisini kullan yor. 18 tanesi için flu an inflaat devam ediyor. 15 tanesinde ise hiç yok. OSB aç s ndan bakt m zda büyük aç k oldu u görülüyor. Di er yandan turizm sektöründe 4459 tesis var. Bunlar n sadece 848 tanesinde yani yüzde19 unda at k su ar tma tesisi bulunuyor. Endüstride at k su tesisleri do rudan üretime katk da bulunmad için külfet yaratan bir durum gibi görünebilir ama turizmde bunun tam tersi söz konusu.

11 09_11CPSIEM 6/25/07 11:04 AM Page 5 Siemens in ar tma silah : Cannibal Çamur yiyen bakteriler Dünyan n birçok yerinde henüz yeni yeni uygulanan bir yöntem var. Ad yamyam anlam na gelen Cannibal. Bu yöntem, ar tma tesislerinde ç kacak çamur miktar n azaltma özelli ine sahip. Bunun için bir süreç gelifltirilmifl. Buna göre bakteriler üretiliyor ve çamuru yemesi için kullan l yor. Dikkat çekici oran Ar tma tesislerinde, çeflitli aflamalarda zaten biyolojik ar tma vard r. Bakteriler de bu ifli görür. Özel bir teknoloji olan Cannibal n en büyük fark, kendi kendine üreyip, çamuru çarp c miktarlarda azalt yor olmas. Ar tma tesisinin ç k fl ndaki çamurun çoklu u tam bir bafl belas d r. Cannibal bu çamuru yüzde 70 e varan oranda azaltabiliyor. Türkiye de ihale aflamas nda Cannibal, gerçekten çok enteresan bir teknoloji. AB, söz konusu çamurla ilgili a r yapt r mlar n oldu u mevzuatlar ç kard. Belediyeler, OSB veya endüstriyel tesislere bu çamurlar belli miktarlarda azaltmazsa çeflitli yapt r mlar uygulayabilecek. Kurutma teknolojileri bir ad md r. Kurutulacak çamur miktar n azaltmak ise bambaflka bir ad md r. Bu teknik halen yo un olarak ABD, talya ve Hollanda da uygulan yor. Bizde ise henüz ihale aflamas nda, umar z yak nda hayata geçecek. me paras, bak m gibi birçok gider kaleminin yer ald bir tesis kurmak gerekiyor. Sanayici aç s ndan ekstra bir maliyet unsuru olan, külfete dönüflmüfl bir yat r m gibi görünüyor. Bu nedenle Türkiye deki ar tma tesislerine ait rakamlar oldukça düflük. Hiçbirimiz çevrenin kirletilmesini istemiyoruz ama istemesek de kirletiyoruz. En önemli noktalardan biri ar tma tesisinden ç kan suyu tekrar kullan labilir hale getirip geri verebilmek. O zaman ifl, külfet olmaktan ç k yor. Ne kadar yüksek oranda dönüfltürebilirseniz o oranda maliyetleriniz düflüyor. Türkiye de mevzuat aç s ndan birçok fley yerli yerine oturtulmufl olsa bile uygulama aç s ndan daha önümüzde y llar var. Öncelikle bu yat r mlar için kaynak gerekiyor. Sonras nda sanayinin en az zarar görerek ç kmas n sa layacak yap lar n oluflmas gerekiyor. Geliflmifl ülkelerde ar t lm fl suyun miktar na göre çeflitli sübvansiyonlar, fonlamalar ya da cezalar oluyor. Türkiye de çok a r cezalar uygulamak flimdilik mümkün de il. Dolar düfltü ü zaman ihracatta sorun yaflayan, maliyetlerin yüksek oldu u bir rekabet ortam nda var olmaya çal flan bir tekstilci için çevre politikalar daima bir problem olacakt r. flletmeler için suyun geridönüflümünü sa lad n zda bunu bir maliyet unsuru olmaktan ç kar p kazanca dönüfltürmek, hatta varl devam ettirmek söz konusu. Çünkü bugün baz yerlerde suya eriflmek sorun olmaya bafllad. Endüstrinin bir taraftan rekabetçili ini kaybetmemesi gerekiyor, di er taraftan da ak ll yat r mlarla çözümler oluflturmak zorunlu hale geliyor. Kaçaklar kâr düflürüyor. Belediyeler su konusunu bir kamu hizmeti olarak ele ald klar için daha yüksek miktarlarda yat r mlara girebiliyor, bunlar da finanse edilebiliyor. Özellikle tüm flehirlerde SK, ASK gibi su iflleten kurulufllar asl nda ciddi kâr getiren iflletmeler. Çünkü su ile birlikte at k suyu da satabiliyorsunuz. SK ye bakt m zda flimdiye kadar yapt tüm yat r mlar kendi öz kaynaklar ile finanse etti ini görüyoruz. Büyük kentlerde bunun gibi yap lar oldu u için belediyelerin ciddi bir gelir kayna var diyebiliriz. Burada kritik nokta, suyun paras n n toplan p toplanamad d r. Bunu iyi baflaran iflletmeler kesinlikle kârl lar. Türkiye de kay p ve kaçak, elektrikte oldu u gibi suda da var. Bunun çeflitli nedenleri olabiliyor. Mutlaka bir kaçak olmas gerekmiyor. fiebekenin durumu ya da sayaçlar n eskili i gibi altyap sorunlar da olabiliyor. Gelir seviyesi düflük yerlerde inan lmaz derecede bir kaçak var. Siemens olarak kay p ve kaçaklar konusunda çal flmalar yap yoruz. Ancak as l önemli görevimiz teknoloji. Bir ar tma tesisinde belirlenen standartlarda temiz suyu sa lamak, gerikazan m projesinde o endüstrinin ihtiyaç duydu u temizlik veya safl kta suyu kazanabilmek, ar tma tesislerindeki oluflan kokular giderilmesini sa lamak gibi teknolojik çözümler öneriyoruz. Kat at k için çözümler. At k Su Ar tma Tesislerinin 2 ç kt s var. Biri temiz su, di eri çamur. Bir ar tma tesisine kirli su girer, temiz su ç kar. Geri kalan posa, çamur haline getirilir. Bu çamur hacim olarak çok ciddi miktarlar tutar ve bertaraf edilmesi gerekir. Siemens in çözümleri bu noktada devreye giriyor. Ç kan çözeltili çamurun susuzlaflt r lmas ad verilen bir sistem kullan l yor. Bu sistem, ak flkan çamurun depolanabilmesi için daha kat hale getirilmesini sa l yor. fiule fientarl sule@adrena.com.tr Gelecek&Trendler 11

12 12_13CPSIEM 6/22/07 11:53 AM Page 2 12 SU TEKNOLOJ LER Yaylak ovas sulamas Yaylak projesi, Güneydo u Anadolu da kuzey ve bat dan F rat nehrinin çizdi i yay, güneyden Suruç, do udan ise Harran Ovas n ay ran yükseltilerle çevriliyor. Projesinin alan, do u-bat yönünde 60 km, kuzeygüney yönünde 25 km lik bir boyuta ulafl - yor. Denizden yüksekli i ise 450 m ile 700 m aras nda de ifliyor. GAP n yüzde 1.6 s n teflkil eden projenin su kayna n Atatürk Baraj rezervuar oluflturuyor. Su, Atatürk Baraj gölünden 4 m çap nda, bin 489 m uzunlu unda Yasl ca Tüneli vas tas yla ovaya aktar l yor. Tünel sonunda 14 bin 200 kva kurulu güç ve toplam 21 m3/sn kapasiteli, P1 pompa istasyonu vas tas yla Yaylak Ana Kanal bafllang c na bas - l yor. Sulama suyu ovada toplam 641 km lik uzunlu undaki boru flebekesi ile da l yor. Yaylak ovas sulama projesi, Türkiye de ve dünyada yürütülen en büyük su ve toprak kaynaklar geliflme projelerinden biri. Siemens in anahtar teslim elektromekanik ifllerini yapt proje, May s 2006 da devreye al nd. GAP n dev projesi teknolojisi ile öne ç k yor

13 12_13CPSIEM 6/22/07 11:53 AM Page 3 fiebeke borular her bir ç k fl 4 bin 665 hektarl k alana hizmet veren hidrantlarla son buluyor. Hidrantlar bas nç ve debi kontrollu olup, suyun tüketimini ölçen sayaçlara sahipler. Yaklafl k 83.5 km lik ana kanal boyunca 10 adet tali pompa istasyonu, istasyonlara ait 10 adet regülasyon deposu ve ana kanal üzerinde 3 adet dengeleme deposu bulunuyor. P1 pompa istasyonu ayn zamanda bütün sistemin kontrol ve kumandas n n yap ld, tüm tali istasyonlar n ve sistemlerin manevralar n n 24 saat izlendi i ve bir atölyesi de bulunan merkez istasyon özelli ine sahip. Verimlilik için tek merkezden kontrol. Yaylak ovas sulama projesi kapsam nda yap lan otomasyon ve SCADA sistemi sayesinde proje kapsam nda kurulan tüm istasyonlar n durumunu ve operasyonlar izlemek mümkün. Gelecekte, yörede yap lan benzer projelerin tamam n n bir merkezden izlenmesi düflüncesi ile Yaylak projesindeki baz önemli bilgilerin fianl urfa tünel ç k fl ndaki kontrol merkezine tafl nmas planlan yor. Projede çiftçinin damla sulama yapabilmesi için her sulama hatt n n bafl nda 120 mikrona kadar filtreleme yapan filtre istasyonlar bulunuyor. Tali pompa istasyonlar suyu ana kanaldan ald için yerleflimleri de kanal boyunca. stasyonlarda ana kanaldan al nan su, pompalar vas tas yla depolara bas l yor. Ana kanal n su ihtiyac ise kapaklar n aç l p kapanmas ve P1 deki pompalar n çal flt r lmas ile temin ediliyor. Dolay s yla, birbir- leri ile sürekli irtibat halinde olmas gereken P1 pompa istasyonu, tali pompa istasyonu, depo ve kapak dörtlüsü mevcut. Bu dörtlü aralar ndaki bilgi al flveriflini veri telsizleri ile sa l yor. Sahada enerjinin olmad mahallerde ise günefl panelleri kullan l yor. Bu günefl panelleri ile aküler flarj ediliyor ve güneflin hiç ç kmamas halinde bile tesis, bir hafta boyunca çal flmaya devam edebiliyor. Enerji kesintisi için akü sistemi var. Tali istasyonlarda enerji kesilmesi durumunda istasyonlarda otomasyon panolar ndaki aküler sayesinde haberleflme bir müddet daha devam edebiliyor. Tüm istasyonlar aras ndaki veri telsiz haberleflmesinin yan s - ra ses telsiz haberleflmesi de mevcut. Tali pompa istasyonlar nda pompalar n basma hatt üzerinde elektrikli vanalar bulunuyor. Bu vanalar muhtelif boru çaplar na monte edilmifl durumda. Ana kanal n kontrolü Bival kontrol algoritmas olarak adland r lan özel bir yöntem ile yap l yor. Ana kanal üzerinde su ak fl n n kontrollü olarak yap labilmesi ve ihtiyaca göre kanala su sal nabilmesi için kanallar üzerinde ayr ca kapak yap lar da mevcut. Bu kapaklar, insan gücü ile aç l p kapat labildikleri gibi pano üzerinden veya otomasyondan da kontrol edilebiliyor. Her bir kapak yap s n n 50 metre önünde ve 50 metre arkas nda ana kanal n su seviyesini ölçen seviye sensorlar bulunuyor. Kapak kanatlar n n aç lma veya kapanmas esnas nda kapak seviye bilgisi ultrasonik seviye sensörleri ile temin ediliyor. Gelecek&Trendler 13

14 14_17CPSIEM 6/25/07 11:06 AM Page 2 14 SU Türkiye deki durum Türkiye su zengini de il Küresel s nma tart flmalar yla birlikte gelecek için su s k nt s endifleleri de artt. Öyle ki son dönemde hemen herkes suyu daha tasarruflu kullanmak için plan yap yor. Yerel yönetimler, bu konuda yeni tedbirler al yor. Endifleler, Türkiye gibi su azl yaflayan bir ülke için yersiz de de il. Su zengini olmayan Türkiye nin, su kaynaklar n iyi koruyup ak lc kullanmas hayati önem tafl yor. Türkiye de 2007 y l itibar yla 591 baraj, 137 hidroelektrik santral ve 74 adet gölet iflletmeye alan Devlet Su flleri Genel Müdürlü- ü, Türkiye nin su plan n da bu do rultuda yap yor. DS nin Türkiye nin su kaynaklar na yönelik gelecek plan n n oda nda, hem d fla ba ml l engellemek için en temiz ve ucuz enerji çeflidi olan hidroelektrik kaynaklar n tamam n n de erlendirilmesi, hem de sulanamayan topraklar n tümünün modern kapal borulu sulama sistemleri ile sulanmas yer al yor. Bu çerçevede su yat r mlar için belirlenen 2023 y l hedefini 10 y l öne çeken DS, 2013 y l nda sulama suyu sa lad alan miktar n 6,5 milyon hektara ulaflt rmay hedefliyor. Devam eden içme suyu projeleri ve enerji projelerinin de önümüzdeki 5 y lda tamamlanmas planlan yor. DS yetkileri, Türkiye nin su potansiyelini, gelece e yönelik plan ve hedefleri Gelecek&Trenler e anlatt : Potansiyel ne kadar? Türkiye de y ll k ortalama ya fl yaklafl k 643 mm yi buluyor. Bu da y lda ortalama 501 milyar metreküp su anlam na geliyor. Bu suyun 274 milyar metreküpü toprak ve su yüzeyleri ile bitkilerden kaynaklanan buharlaflmalar yoluyla atmosfere geri dönüyor. 69 milyar metreküplük k sm yer alt suyunu besliyor. 158 milyar metreküplük k sm ise ak fla geçerek çeflitli büyüklükteki akarsular vas tas yla denizlere ve kapal havzalardaki göllere boflal - yor. Yeralt suyunu besleyen 69 milyar metreküplük suyun 28 milyar metreküpü p narlar vas tas yla yerüstü suyuna tekrar kat l yor. Ayr ca komflu ülkelerden de Türkiye ye y lda ortalama 7 milyar metreküplük su geliyor. Toplamda Türkiye nin brüt yerüstü suyu potansiyeli 193 milyar metreküpü buluyor. Yeralt suyunu besleyen 41 milyar metre-

15 14_17CPSIEM 6/25/07 11:06 AM Page 3 Türkiye nin yerüstü ve yeralt su kaynaklar y lda ortalama 112 milyar metreküp. Ancak Türkiye su zengini bir ülke de il. Bu nedenle, gelecek nesillere sa l kl ve yeterli su b rakabilmek için, kaynaklar n çok iyi korunup, ak lc kullan lmas gerekiyor. küp de dikkate al nd nda, Türkiye nin toplam yenilenebilir su potansiyeli brüt 234 milyar metreküp olarak hesaplan yor. Ancak günümüz teknik ve ekonomik flartlar yla bu rakam, yerüstü suyu potansiyeli yurt içindeki akarsulardan 95 milyar metreküp, komflu ülkelerden Türkiye ye gelen akarsulardan 3 milyar metreküp olmak üzere y lda ortalama toplam 98 milyar metreküpe düflüyor. Sonuç olarak, 14 milyar metreküp olarak belirlenen yeralt suyu potansiyeli ile birlikte Türkiye nin tüketilebilir yerüstü ve yeralt su potansiyeli y lda ortalama 112 milyar metreküp. DS nin 2013 hedefi y l sonu itibar yla DS Genel Müdürlü ü, çeflitli illerde içme suyu standartlar na uygun kalitede, yaklafl k y lda 2,7 milyar metreküp içme, kullanma ve sanayi suyu sa lad. Türkiye nin ekonomik olarak sulanmas uygun olan 8,5 milyon hektar tar m sahas - n n yaklafl k yüzde 35 ini suya kavuflturdu. 2,93 milyon hektar olan bu alan, Türkiye nin toplam 28 milyon hektar tar m alan n n yaklafl k yüzde 11 ini oluflturuyor bafl itibar yla Türkiye de sulamaya aç lan toplam 5,1 milyon hektar alan n yüzde 58 ini oluflturan 2,93 milyon hektar, DS projeleri ile sulan yor y l nda ise bu oran n yüzde 76 ya ç kmas bekleniyor itibar yla Türkiye de 591 baraj, 137 hidroelektrik santral, 74 adet gölet iflletmeye al nd. DSI yetkilileri, gelecek nesillerine sa l kl ve yeterli su b rak labilmesi için kaynaklar n çok iyi korunup, ak lc kullanmas gerekti ine dikkat çekiyor. Yetkililer flu de erlendirmeyi yap yor: Hem d fla ba ml l m - z engellemek için en temiz ve ucuz enerji çeflidi olan hidroelektrik kaynaklar m z n tamam n n de erlendirilmesi, hem de sulanamayan topraklar m z n tümünün modern kapal borulu sulama sistemleri ile sulanmas gerekiyor. DS olarak bu çerçevede su yat r mlar için belirlenen 2023 y l hedefini 10 y l öne çektik. Gelecek planlar. nflaatlar devam eden içme suyu projeleri ile kesin projesi tamamlanan ve planlama ya da kesin proje aflamas tamamlanarak hizmete al nacak projelerden elde edilecek su miktar ile 2,7 milyar metreküp içme, kullanma ve sanayi suyu miktar n n toplam 6,1 milyar metreküpe ulaflmas planlan yor y l nda DS taraf ndan sulama suyu sa lanan alan n ise 6,5 milyon hektara ulaflmas hedefleniyor. Bu hedef do rultusunda çal flmalar na devam ettiklerini söyleyen DS Genel Müdürlü ü yetkilileri, devam eden projelerle ilgili flu bilgileri veriyor: Ayd n ve civar na içme suyu temini maksad ile yap lan kizdere Baraj n n inflaat na h zla devam ediliyor. Trabzon içme suyu projesinin ana kayna olan Atasu Baraj nda da çal flmalar sürüyor. Çorum un 2050 y l na kadar içme suyu ihtiyac n karfl layacak olan Hatap Baraj inflaat devam ederken, ar tma tesislerinin de 2007 y l içinde tamamlanmas planlan yor. zmir in gelecekteki su ihtiyac n karfl lamak için Gördes, Kars ta ise Selim Baraj yap l yor. Mardin K z ltepe ye hayat verecek tesisler hizmete al narak bu tesisler ile Nusaybin ve Midyat ilçelerinin de suya kavuflturulmas hedefleniyor. Siirt in içme suyu ihtiyac n karfl lamak üzere Kezer Irma ndan su alma yap s ile isale hatlar infla edildi. Siirt ve Kurtalan n içme suyu ihtiyac n karfl layacak içme suyu ar tma tesisinin ihalesi de bu y l yap lacak. Devam eden di er projeler. DS nin devam eden baflka projeleri de var. Afyonkarahisar n 2040 y l na kadar içme suyu ihtiya- Gelecek&Trendler 15

16 14_17CPSIEM 6/25/07 11:06 AM Page 4 16 SU Türkiye deki durum c n karfl lamak üzere bafllat lan Akde irmen Baraj ve içme suyu ar tma tesisi inflaatlar bunlardan biri. Çank r ve civar n n ihtiyac n karfl lamak için isale hatt na bafllanm fl durumda. çme suyu ar tma tesisinin de bu y l ihale edilmesi bekleniyor. Yozgat a su temin edecek Musabeyli Baraj n n projesi tamamland ve inflaat na bu y l bafllanmas planlan yor. DS ayr - ca nüfusun yo un olarak bulundu u Düzce den Tekirda a kadar olan alanda, bir daha su s k nt s yaflanmamas için büyük ölçekli bir Su Temin Master Plan haz rlad. Bursa, Kahramanmarafl, Kilis, Ayd n, Karaman, Ankara, Çorum, Mardin- K z ltepe, Siirt, Çank r, Kayseri ve Afyonkarahisar da sürdürülen içme suyu projeleri devam ediyor. DS nin stanbul için de iki içme suyu projesi var. Bunlardan biri stanbul Yeflilçay projesi. Bu proje ile stanbul a y lda 335 milyon metreküp içme suyu temin edilmesi hedefleniyor. stanbul daki bir di er proje ise stanbul Melen. Melen projesi ile stanbul a y lda bin metreküp içme ve kullanma suyu sa lanmas ve 2040 y l na kadar içme ve kullanma suyu ihtiyac n n karfl lanmas hedefleniyor. SU KAYNAKLARIMIZ NE KADAR YETERL? Mevcut tablo ne gösteriyor? Su potansiyelimizin tamam n n etkin bir flekilde de erlendirilmesi Türkiye nin kalk nmas, ekonomik ve sosyal hayat n n geliflmesi aç s ndan hayati önem tafl yor. Türkiye de ya fl miktar n n ve zaman n bölgelere göre farkl l k göstermesi de suyun baraj ve göletlerde depolanmas n gerekli k l yor. Di er yandan Türkiye su zengini bir ülke de il. Kifli bafl na düflen y ll k metreküp su miktar na göre ülkemiz su azl yaflayan bir ülke konumunda. Barajlar ve göletler Bütün bunlar göz önüne ald m zda bir bak ma Türkiye baraj ve gölet yapmaya mecburdur diyebiliriz. Geliflmekte olan sanayimizin enerjiye, tar m m z n sulamaya, vatandafllar m z n sa l kl ve kaliteli içme suyuna olan ihtiyac aflikâr. Baraj ve göletler bu faydalar n n yan s ra halk m z ve tar m arazilerini taflk n ile sel zararlar ndan koruyor. Hali haz rda mevcut barajlar n aktif depolama kapasitesi 65 milyar metreküp. Kurak dönemlerde ihtiyac karfl lamak için Türkiye deki aktif depolama hacminin art r lmas gerekiyor. Bunun için de infla halindeki baraj ve göletlerin tamamlanmas gayretindeyiz. Bak m ve onar ma dikkat Dünya genelinde sürekli artan nüfus ve kentleflme oranlar suyun teminini zorlaflt r yor. Kentleflme ve yükselen hayat kalitesi yeni gereksinimler, dolay s yla içme ve kullanma suyu için yeni yat r mlarla bak m ve onar ma daha fazla kaynak ay rmay gerektirecek. Bu nedenle gerek genel bütçeden ve gerekse yerel yönetimlerin bütçelerinden özellikle içme suyu sektörü yat r mlar na daha yüksek oranda pay ayr lmal. Di er yandan kalk nmaya h z veren unsurlar n bafl nda mevcut kaynaklar n rand manl ve entegre kullan lmas n n sa lanmas, tabi üstünlüklerin de erlendirilmesi yer al yor. Mevcut ve artan ihtiyaçlar n karfl lanabilmesi için ise öncelikle aksama yaratacak konular n do ru olarak tespit edilmesi gerekiyor. Kurakl k tedbirleri Önümüzdeki dönemde kurakl k için al nacak tedbirlerde havzalararas su aktar lmas çok büyük bir önem arz edecek. Tar mda kullan lan su miktar n, ileri teknoloji kullanarak azaltmak mümkün. Türkiye de 2002 ye kadar zirai sulamada ço unlukla aç k sulama sistemi uygulan yordu. Bu da sular m z n ço unlukla heba olmas na ve arazilerimizin fazla sulamadan dolay tuzlanma gibi meselelerle karfl laflmas na sebep oldu. Su kaynaklar m z n daha etkin de erlendirilebilmesi için zirai sulamada kapal sulama sistemlerine geçildi y l ndan önce Türkiye de mevcut sulanabilir arazilerin yüzde 10 a yak n bas nçl sulama yöntemleri ile sulanmaktayd. Bugün bu oran yüzde 50 lere ulafl yor.

17 14_17CPSIEM 6/25/07 11:06 AM Page 5 Dünya devleri çevre için yar fl yor Bugüne kadar flirketler pazarlamaya, insan kaynaklar na, sosyal sorumluluk projelerine yapt klar yat r mlarla de erlendirildi. Ancak küresel s nman n gündemden düflmedi i flu günlerde, flirketlerin ne kadar çevre dostu olduklar da önem tafl yor. Innovest ve Thomson Financial taraf ndan yap lan bir araflt rma ise bu konudaki en iyi 50 flirketi s ral yor. Her ne kadar flu anda insanlar n dikkatini en çok iklim de ifliklikleri çekiyor olsa da ileride düflük karbon ekonomileri de çok ilgi görecek. Bu sorunlara yasal düzenlemelerin de ötesinde çözümler bulmaya çal flan flirketler, küresel s nman n sundu u kâr olanaklar n n peflinden koflan rakiplerine karfl flimdiden üstünlük kazanmaya bafllad lar. Innovest Stratejik De er dan flmanlar ve Thomson Financial taraf ndan yap lan araflt rma da bu tabloyu aç kça ortaya koyuyor. Düflük karbon iklim önderleri ad alt nda yay nlanan araflt rma, global pazar n dev flirketlerinin çevre konusundaki performanslar n de erlendiriyor. Düflük karbon konusunda çal flmalar yapan 50 flirketin s raland araflt rma, 2006 Haziran ve Aral k aylar aras nda yap lan çal flmalarla gerçeklefltirildi. Finale kalan flirketler hem kâr gütmeyen hem de kâr amaçl düflük karbon sektöründen flirketlerin liderleriyle yap lan mülakatlar sayesinde oluflturuldu. Finale kalan flirketlerin son 10 y ll k dönemde iklim de iflimine karfl sergiledikleri cesaret verici ve öncü durufllar önemli rol oynad. fiirketlerin, iklim de iflikli ini karar verme noktalar na bilinçli ve belirgin bir flekilde ne kadar ba lad klar na bak ld. fiirketlerin performanslar na yönelik somut örnekler ve iklim de iflikli ini dikkate ald n gösteren ulusal ve uluslararas gayretleri dikkate al nd. lk 5 nas l s ralan yor? Bu çal flmalar sonucunda ortaya ç kan listenin ilk s ras nda Londra merkezli halka aç k bir flirket olan British Sky Broadcasting Group yer al yor. British Sky, karbon emisyonunun k s tlanmas ve dengelenmesi yoluyla karbon eflitlemesi hedefini koyan ilk flirket. fiirketin CEO su Lames Murdoch da bu alanda örnek bir lider olarak kabul görüyor. kinci s rada Hindistan dan Suzlon Enbergy var kurulan ve bugün rüzgar enerjisinde dünyan n ilk 5 flirketinden biri olan Suzlon, Asya pazar n n da lideri konumunda. Listenin 3. s ras nda ise bir Amerikan flirketi olan Alcoa var. Alüminyum üretiminde önemli bir kâr yakalayan Alcoa, ilk olarak 1990 y l n baz alarak 2010 da sera gaz emisyonunu yüzde 25 oran nda düflürmeyi hedeflemiflti. fiirket bu hedefi 2003 y l nda tutturmay baflard. Düflük karbonda ç r açan 50 flirket aras nda dördüncü s rada klim Grubu nun kurucu üyelerinden olan HSBC yer al yor. Londra merkezli banka, yeflil enerji sat n alma, dengeleme ve koruma yöntemleriyle nötr karbon statüsüne kavuflan ilk banka unvan n tafl yor. lk 5 in son ismi ise BT Group. BT Group, henüz gündeme gelmeden önce küresel s nma konusunda faaliyetlerine bafllam fl, bu konuda bir politika gelifltirmiflti. fiirket, imzalad yeflil enerji sözleflmeleri sayesinde 1996 daki karbondioksit seviyesini yüzde 60 oran nda afla çekmeyi baflard. Listedeki di er isimler. Almanya merkezli Siemens çevre dostu global devler aras nda yer alan bir baflka flirket. listeye alt nc s radan girdi. fiirket, hem rüzgâr türbin santralleri hem de biyokütle enerji santralleri inovasyonu ile çevreye gösterilen sayg n n bir örne i olarak gösteriliyor. Siemens in en önemli baflar s ise da t lm fl enerji amac yla kullan lan kat oksit yak t hücreleri olarak kabul görüyor. Reckitt Benckiser, ngiliz Kolombiyas nda yetifltirdi i 2 milyon a aç ile listeye girdi. Benckiser bugün, bu iki milyon a aç sayesinde 8 milyar ev eflyas ürününü yaratt klar kötü hava kadar ceza ödeyen veya temiz hava sa layan bir sistem olan Carbon Neutral/Karbon eflitleme haline getiriyor. Innovest ve Thomson Financial taraf ndan yap lan araflt rmada ilk 10 aras nda yer alan Man Group da bir çevre savaflç s say lan CE- O su Stanley Fink ile karbon emisyonlar n n azalt lmas için çal flmalar yapan baflar l flirketler aras nda. Alman sigorta flirketi Münich RE AG ise tüm yat r m kararlar n n içerisine sürdürülebilirlik flart n koyarak listeye girmeyi baflard ve düflük karbonda ç r açan flirket unvan - na lay k bulunan flirketlerden biri oldu. Gelecek&Trendler 17

18 18_19CPSIEM 6/25/07 10:52 AM Page 2 18 SÜRDÜRÜLEB L R fieh R GEL fi M Bina Teknolojileri Bir teflhir salonu sadece Mozart n tamamlayamad son çal flmas na (Requiem) ve bestecinin erken yafltaki ölümüne ayr ld. Teknoloji Mozart n evine d Mozart n do um y ldönümüne k sa bir süre kala, Viyana da yaflam fl oldu u ev restore edildi. Müzik dahisinin yaflam n n ve eserlerinin kutland, klasik müzikseverler için gerçek bir mabet olan Mozarthaus Vienna, en geliflmifl iklim kontrol teknolojisiyle donat ld. Domgasse 5 adresindeki apartman n birinci kat nda bulunan ve Wolfgang Amadeus Mozart' n 1784 ile 1787 y llar aras nda ikamet etti i ve bestelerini yapt ihtiflaml evi, dört yatak odas, iki çal flma odas ve mutfaktan olufluyor. Mozarthaus Vienna ad verilen bu evin ziyaretçileri, bestecinin yaflad dönemi yans tan ve en önemli çal flmalar n n bulundu u dört katl bir müzeyi de gezme imkan buluyor. Binada ayn zamanda bir kafeterya, bir müze dükkan ve Avrupa Birli i nin katk lar yla düzenlenmifl bir etkinlik alan da mevcut. Yerinde duramayan bestecinin sadece Viyana da yaflam fl oldu u 11 daireden biri olan bu ev, Siemens Bina Teknolojileri sayesinde teknoloji ile bulufltu ve yepyeni bir çehre kazand. Binan n yenileme çal flmas, Mozarthaus Vienna Errichtungs und Betriebs GmbH taraf ndan 14 ayda gerçeklefltirildi ve toplam 8 milyon Euro ya mal oldu. Optimum iklim kontrolü. Molin Anlagenbau flirketi, Mozart Merkezi ve yan binada bulunan König von Unrarn restoran için Siemens Bina Teknolojilerinden bir HVAC sistemi kurmas n istedi. Programlanabilen otomasyon istasyonlar n n esnekli i, dereceli iflletim üniteleri ve sistemin aç k yap s nedeniyle Desigo PX, bina otomasyon sistemi seçildi. Çözümün çekirde ini de bu sistem oluflturdu. Desigo PX sistemi, kapal devre kontrol, aç k devre kontrol ve s tma, havaland rma, klima ve di er bina teknolojisi sistemlerinin gözlemlenmesi gerekliliklerini tam olarak karfl layabiliyor. HVAC sistemleri, ayn zamanda bina teknolojisinin otomasyon düzeyinde homojen iflletimini de mümkün k - lan a uyumlu PXM20 ünitesinin yard m yla iflletiliyor. Kapsaml teflhir. Mozarthaus teknik kontrol merkezinin havaland rma, teflhir

19 18_19CPSIEM 6/25/07 10:52 AM Page 3 Sistem, üzeri örtülü bahçeden Mozarthaus a giren ziyaretçileri karfl l yor. DESIGO PX HANG ÖZELL KLERE SAH P? e de girdi l Desigo PX sistemi, kapal ve aç k devre kontrole uygun. Ayr ca s tma, havaland rma, klima ve di er sistemleri de gözlemliyor. l Ba ms z olarak programlanabilen otomasyon istasyonlar ile azami esneklik sa l yor. l Sistemin esnek olmas n sa l yor ve alarm ifllevi, zamanlay c, zamanlay c l anahtar kontrol programlar gibi ifllevleri destekliyor. Her türlü bina teknolojileri ile ilgili ihtiyaçlar karfl l yor. l Ba l cihazlar n do rudan otomasyon istasyonuyla ba lant l oldu u Desigo PX compact ve da t lm fl konfigürasyon için Desigo PX modular olmak üzere iki versiyonu mevcut. alan, müze dükkan ve kafeterya gibi alanlar kapsayan çeflitli bölge regülatörleri, so- uk üretimi, s tma sistemi ve yang n havaland rma kontrol ekipman ile yang n havaland rmas flalter panolar n içeren ana flalter panolar da Siemens taraf ndan temin edildi. Siemens Bina Teknolojileri proje koordinatörü olan Herbert Senekowitsch, özellikle teflhir alan n n havaland rma sisteminin çok özel bir çözüm gerektirdi inin alt - n çiziyor ve kullan lan sistemin de teflhir salonlar ndaki s cakl ve nemi uygun seviyede, güvenilir bir flekilde tuttu una dikkat çekiyor. Gelecek&Trendler 19

20 20_21CPSIEM 6/25/07 11:08 AM Page 2 20 SA LIK Telet p Bal kla yürüyüfl oyununa kat lanlar, bir ad mölçeri çal flt r yorlar. Ne kadar çok ad m atarlarsa bilgisayardaki sanal akvaryumun içindeki bal k da o kadar sa l kl oluyor. Mutlu bal k, sa l kl hastalar Özellikle büyük flehirlerde, diyabet ve kalp düzensizlikleri gibi modern toplumlar n hastal olarak de erlendirilen hastal klar h zla art yor. Telet p çözümler ve internet tabanl bilgi platformlar ise, hastalar n hastanelerden uzak kalmalar n sa lamay amaçl yor. Büyük flehirlerde yaflayan insanlar genellikle yeterince egzersiz yapmazlar. Sonuç olarak da kronik hastal klar giderek artar. Sa l k harcamalar nda ise roket h z nda yükselifller yaflan yor. Siemens T p Çözümleri çal flanlar ndan Michael Mankopf, Bir taraftan hastan n yaflam kalitesini yükseltirken di- er taraftan da sa l k bak m maliyetlerini düflürmemizi sa layacak genifl bir yelpazede ölçüm sistemleri bulunuyor diyor Sa l k sigortas flirketlerince yürütülen önleyici programlar ve kronik rahats zl klar olan hastalar n medikal check-up lar, bu ölçümlerin içinde say labilir. Bu tip incelemeler, Siemens in Soarian entegre bak m yaz l - m n n yard m yla genifl bir ölçekte organize edilebiliyor. Ayr ca hastalara evde bak m süreçlerinde kendilerini izleme imkân veren yöntem, maliyetleri de düflürebiliyor. Soarian Hastal k Yönetim Sistemi ürün müdürü Alan Barbell, Burada kritik olan konu bireysel ölçümler de ildir. As l önemli olan doktorlara hastalar n n sa l n n kötüye gitti ini daha bafl ndan haber verebilen ölçümlerin gidiflat d r diyor. Örne in, Pennsylvania daki Chester Vilayet Hastanesi, kronik kalp yetersizli inden muzdarip hastalar n n bak m n, Siemens in telet p çözümü ile kendi evlerinde gerçeklefltiriyor. Kadroda çal flanlar, hasta, kilo alma, ayaklarda fliflkinlik veya nefes alma zorluklar gibi semptomlar gösterirse erken bir müdahalede bulunabiliyor. Erken müdahaleler de genellikle, acil gözetim ziyaretleri veya hastaneye kald rma gibi zorunluluklar önlüyor. Hastalar her sabah kendi ev telefonlar ndan Soarian Hastal k Yönetim Sistemini ar - yor. nteraktif bir sesli cevaplama sistemi, bir kod arac l yla arayan n kimli ini tan ml yor ondan kilosu ve di er sa l k durumu hakk nda bilgi vermesini istiyor. Baz programlarda hastadan tansiyon, nab z ve hastan n özel durumuyla ilgili di er baz bilgiler de istenebiliyor. Sonra sistemdeki yaz l m, verilen cevaplar otomatik olarak bilgisayar verilerine dönüfltürüyor. Bu veriler her gün deneyimli hemflirelerce gözden geçiriliyor ve telefonda