YALIN ÜRETİM VE YALIN MUHASEBE

Transkript

1 YALIN ÜRETİM VE YALIN MUHASEBE Öğr.Üyesi: Kadir Gürdal Hazırlayan: Fatih A. Yılmaz 23 Aralık 2014 ANKARA

2 Sunum Planı 1. Yalın düşünce Yalın düşünce, yalın düşüncenin ilkeleri 2. Yalın üretim Yalın üretim tarihçesi ve gelişimi 3. Yalın muhasebe / maliyet muhasebesi Yalın üretim felsefesine uygun muhasebe

3 Yalın nedir? Tedarik, üretim ve pazarlama sürecinde "değer" yaratmayan; emek, zaman ve parasal hususlarda israf yaratan unsurların süreçten çıkarılması ve sonucunda kalan değer odaklı işlere gönderme yapmaktadır.

4 1. Yalın Düşünce

5 Yalın düşünce Yalın üretim yalın düşünce felsefesine dayanır. Yalın Düşünce; Değerin tanımlanması, değer katan adımların en iyi ve doğru biçimde sıralanması, adımların gerektiği zamanda aksamaya uğramadan atılması ve giderek daha yüksek etkinliklerle gerçekleşmesidir.

6 Yalın düşüncenin unsurları Yalın düşüncenin 5 temel unsuru vardır: 1. Değer 2. Değer akışı 3. Akış 4. Çekme 5. Mükemmellik

7 Değer Müşteriye sağlanan faydaların toplamıdır; Bu fayda müşterinin istediği özellikte, istediği miktarda mamul veya hizmetin yine müşterinin istediği yerde, istediği zamanda ve müşteriye hazır bir şekilde sunulmasıdır.

8 Değer akışı Değer akışı mamulün tasarım düşüncesinden müşteriye sunulmasına kadar değer yaratmayan faaliyetleri elimine etmek için gereken tüm faaliyetlerin belirlenmesi ve planlanmasıdır.

9 Akış Akış, değer akışının aksamaya uğramadan sürdürülmesi için süreçteki tüm engellerin kaldırılmasıdır. Yalın üreticilerin akış düşüncesin, benimsemesinin temeli Toyota üretim sistemine dayanır. Bu sistemde değer akışı aracılığı ile mamul veya hizmet akışının müşterilere ulaşmasını engelleyen her şey israf (muda) olarak tanımlanır. Bu süreçteki israfları elimine etmek "akış" olarak değerlendirilir.

10 Çekme Üretim ve hizmet süreçlerinde hiç bir şeyin "itilmemesi" gerekir. Her şey müşterilerin talep ve ihtiyaçlarına göre "çekilir". "Çekme" de başlama noktası müşteri siparişidir.

11 İtme yerine çekme:

12 Mükemmellik Yalın düşünce içindeki mükemmellik; sürekli iyileştirme anlayışını (kaizen) benimser. Buna göre mükemmellik sürekli iyileştirme çabalarının uygulanması yolu ile işin ilk yapılışında doğru yapılmasını sağlama yeteneğidir.

13 2. Yalın üretim

14 Yalın üretimin tarihçesi İkinci dünya savaşının Japon ekonomisi ve şirketlerini zor durumda bırakması Toyota yöneticisi Taiichi Ohno'nun Toyota'nın iş yapış biçiminde köklü değişikliklere gitmesine yol açmıştır. Ohno makineleri birbirine yaklaştırarak hücreleri (hücre biçiminde atölyeler, manifaturing cells) makine işletmenlerinin becerilerini de arttırarak yetenekli işgücünü oluşturmuştur. Ayrıca işetmelerden basit tamir ve bakımlar beklemiştir. Stoksuz çalışabilmek için müşteri talebi ile başlayan çekiş sistemini kurmuştur. Bu sistem sayesinde atölyeler depodan değil dolaysız bir biçimde satıcıdan sağlanmaya başlamıştır.

15 Yalın üretimin tarihçesi(devam) İlk kez 1991 yılında Womack ve Jones "Dünyayı Değiştiren Makine" adıyla yayınladıkları kitapta Toyota üretim sistemini tüm dünyaya tanıtmıştır yılından sonra Yalın Düşünce ve Üretim başta batılı şirketler olmak üzere tüm Dünya'da değişik sektörlerde ders olarak okutulmaya başlanmıştır.

16 Yalın üretimin tarihçesi(devam) Kitabın önsözünden: "1990 yılında Dünyayı Değiştiren Makine kitabı yayın hayatına girdiğinde Toyota, General Motors'un yarısı ve Ford'un da üçte ikisi kadardı. Bugün ise bu kitap yeni bir okuyucu nesli için yeniden devreye girerken, Toyota'nın Ford'u rahatlıkla geçtiğini ve şu sıralarda da General Motors'u geçmek için ve dünyanın en büyük ve en sürekli şekilde başarılı endüstriyel kuruluşu olma yolunda ilerlediğini söyleyebiliriz. Bu kitap bu hikayeyi, yani iki farklı iş sisteminin hikayesini anlatmaktadır.

17 Yalın üretimin tarihçesi(toyota modeli) Toyota üretim sistemi 6 sıfırdan oluşan bir üretim temelidir. Bunlar sıfır mal fazlası, sıfır depo, sıfır hata, sıfır çelişki, üretimde sıfır ölü zaman, müşteri için sıfır bekleme ve sonuçta sıfır kağıt israfı, sıfır bürokrasidir. Stok israfının önlenmesi için üretimin bir sonraki adımının hangi miktar ve ne kadar sürede üretileceği Kanban denilen kartlarla takip edilir. Üretimin bu siteme göre yapılması sıfır mal fazlası ve sıfır depoculuğunu beraberinde getirir: Sıfır hatayla çalışmak için Poka Yoke (Unutkanlık, dikkatsizlik yüzünden oluşabilecek hataların önlenmesi)

18 Yalın üretimin tarihçesi(toyota modeli) İş Standartlaşması; işler birimlere ayrılıp işçinin göreceği panolara çizimler halinde asılır. Böylece işlerde bir prosedür yapılıp, hızlı emniyetli ve kaliteli yapılması sağlanır. 5 S Kuralı; Seiri Yapılanma (eşyaları doğru yere yerleştirmek) Seiton Düzen (makine, teçhizatın yerleşimi hızlılığı esas alacak şekilde olması), Seiso Temizlik (fazlalıkların ortadan kaldırılması) Seiketsu Süreklilik (ideal durumun devamı için standart ve sorumlu belirlenmesi) Shitsuke Özen (standartların alışkanlık haline getirilmesi)

19 Yalın üretimin tarihçesi(toyota modeli) DOE Deney Tasarımı; kalite, ürün ile birlikte tasarlanır. Sürekli iyileştirme; (KAİZEN) önceki ürünün tasarımında ortaya çıkan problemlerden ders çıkararak sonraki aşamadaki problemleri önleyecek tasarımlar yapılması U Tipi Yerleşim Planı; gereksiz işgücü hareketlerini engellemek için makinelerin U şeklinde yerleştirilmesi Jidoka Otonomasyon; üretim hattında hata olması halinde durdurma yetkisinin sorumluya verilmesi

20 Yalın üretimin tarihçesi(toyota modeli) JIT Tam Zamanlı Üretim; müşterinin talep ettiği ürünü talep ettiği anda üretip talep ettiği zamanda teslim etmek SMED Hızlı Kalıp Değiştirme; devasa makinelerde siparişten önce ve büyük miktarda üretim yerine müşterinin istediği miktarda üretimin gerçekleştirilmesi için makinelerin hazırlanması TMP Toplam Üretken Bakım; makine ve ekipmanların bozulmaması ve ömrünü uzatmak için yapılan çalışmalar Ayrıca sistemin en önemli özelliği insana verdiği önem ve gösterdiği saygıdır.

21 Yalın Üretim Peki yalın olmayan üretim nedir? 1920'lerde dünyanın en büyük endüstriyel kuruluşu haline gelip Ford'u geçerken, General Motors'un yarattığı sistem Kitlesel Üretim Sistemi'dir. General Motors'un yarattığı bu Kitlesel Üretim Sistemi, Ford ve General Electric dahil olmak üzere hemen hemen dünyadaki tüm endüstriler tarafından kopya edilmiş ve aşağı yukarı 75 yıl kullanılmıştır.

22 Yalın üretim Yalın üretim atölye tipi üretimdeki esneklik ve kalite anlayışını, yığın üretimdeki seriliği ve düşük üretim maliyetlerini barındıran; yığın üretimdeki hantallığa ve atölye tipi üretimdeki yüksek iş gücü maliyetlerine uzak duran üretim anlayışıdır. Yalın üretim; yapısında hiç bir gereksiz unsur taşımayan; hata, maliyet, stok, işçilik, geliştirme süreci, üretim alanı, fire, müşteri memnuniyetsizliği gibi unsurların en aza indirildiği üretim sistemi olarak tanımlanmaktadır.

23 Yalın üretim Atölye tipi üretim Yığın üretim Yalın üretim Düşük üretim miktarı Yüksek üretim miktarı Esnek üretim Özel müşteri Genel müşteri Özel/Genel müşteri Müşteri ile yakın temas Müşteri ile yakın temas Müşteriye karşı sorumluluk Kalifiye personel İşe göre personel Çok yönlü / Esnek personel Yüksek maliyet Düşük maliyet En düşük maliyet

24 Yalın üretimin 'ilkeleri' 1. İsrafın önlenmesi (Elimination of Waste) 2. Sürekli geliştirme (Kaizen) 3. Sıfır hata (Zero defects) 4. Tam zamanında üretim(just-in-time) 5. İtme yerine çekme (Pull instead of push) 6. Çok fonksiyonlu takımlar (Multifunctional teams) 7. Merkezi olmayan sorumluluklar(decentralized Responsibilities) 8. Bütünleşmiş fonksiyonlar (Integrated functions) 9. Dikey bilgi sistemleri (Vertical Information systems)

25 3. Yalın muhasebe maliyet muhasebesi

26 Yalın muhasebe (geleneksel sistemin yetersizliği) 1. Geleneksel muhasebe kitlesel üretimi desteklemek için geliştirilmiştir. 2. Tüm genel üretim giderleri mamullere dağıtılmalı ve bu giderler üretim için gerekli işçilik miktarı ile ilişkilendirilmektedir. 3. Geleneksel yöntem sürekli üretim yapılmasını teşvik eder ve genel üretim giderlerinin sürekli olarak izlenrek birleştirilmesi için zaman harcanmasına neden olur. 4. Geleneksel muhasebe sistemlerinde çalışanları motive etmek üzere geleneksel performans ölçümleri vardır. 5. Geleneksel maliyetleme, maliyetli ve gereksiz bir veri toplama sistemi gerektirir 6. Geleneksel maliyetleme yalın üretime yönelik gereken bilgiyi sağlamaz. 7. Geleneksel muhasebe hücre ve değer akış düzeylerinde günlük performans bilgisi sağlamaz.

27 Yalın Muhasebe Yalın düşünce ve Yalın üretimi desteklemek için bir işletmenin muhasebe, kontrol, ölçüm ve yönetim süreçlerinde değişiklikleri ifade etmekte kullanılan terimdir. Yalın bir işletme stok düzeylerini azaltmaya, stok devir hızını artırmaya ve israfı önlemeye önem verir. Yalın muhasebenin kendisi de yalın olmalıdır ve ek masraf çıkarmamalıdır.

28 Yalın Muhasebe (amaçları) Değer akışı liderine etkin bir kontrol ve sürekli iyileştirmeyi sağlaması için performans ölçümü ve maliyet bilgisi sunmak. Üst düzey çalışanlara maliyet raporlaması ve performans ölçümü için bilgi sağlamak. Muhasebe kayıtlarına alınacak ve gelir tablosunda raporlanacak olan ilgili maliyet bilgilerini sağlamak.

29 Yalın Muhasebe (unsurları) 1. Yalın Veri Toplama Yalın veri toplama hücresel faaliyet üretimi sonuçlarının kaydedilmesinde kullanılır. Yalın işletmeler tamamlanmış mamulleri raporlar, girdi bilgisinin raporlanması yoktur. Veri takt zamanı ve saat başına üretim gibi görsel raporlama araçlarına dağıtılır. Yalın veri toplamanın amacı faaliyet işlemlerini elimine etmektir.

30 Yalın Muhasebe (Unsurları) 2. Yalın Performans Ölçümü Uzun dönemde yalın faaliyetleri sürdürmek ve kontrol etmek çoğunlukla finansal olmayan performans ölçümleri gerektirir. Yalın üretimde mükemmellik her bir değer akışındaki tüm unsurlara uygulanmaktadır. Mükemmelliğin sağlanması için israfın değer akışının tüm adımlarından çıkarılması gerekmektedir. Tablo: Yalın performans ölçüm örnekleri Stratejik Konular Stratejik Ölçütler Değer Akış Ölçüleri Hücre / Süreç Ölçüleri -Nakit artışını artırma -Satışlar ve piyasa payı artırma -Sürekli kültürü iyileştirme - Satış büyüklüğü -Faiz, vergi ve amortisman öncesi kar - Stok devir hızı -Zamanında teslim -Müşteri memnuniyeti - Çalışan başına satışlar - Kişi başına satışlar - Zamanında teslim -Limandan limana geçen teslim süresi -İlk uygulamada elde edilen başarı düzeyi - Ortalama birim maliyet - Alacakların vadesi -Saat başına günlük üretim -Yarı mamul stok bekleme süresi -İlk uygulamada elde edilen başarı düzeyi Faaliyet ekipman etkinliği

31 Yalın Muhasebe (Unsurları) 3. Hücre Performans Ölçümü Yalın üretim işletmelerinde performans ölçümü üretim hücresinde başlar. Herbir hücre için bu hücreye özel performans ölçümü gerekmektedir. Amaç: Hücre personelinin amacına ulaşmasına engel olan sorunu zamanında tespit etmektir.

32 Yalın Muhasebe (Unsurları) 4. Değer Akışı Performans Ölçümü Değer akışı ölçümleri yalınlığın genel amaçlarını elde etmek için sürekli iyileştirme takımlarına yardım eder. Sorular Akış, çekme ve mükemmellik hedeflerine ulaşabildik mi? Üretim süreci boyunca toplam üretimde iyileştirmeler yapabiliyor muyuz? Alınan cevaplar ile sipariş zamanı, ortalama birim maliyet, çalışan başına satışlar, zamanında dağıtım gibi unsurlar ölçülür.

33 Yalın Muhasebe (Unsurları) 5. Yalınlığın Finansal Faydalarının Ölçümü ve Yönetimi Geleneksel muhasebe süreçler ve parametrelerde yapılan yalın iyileştirmelerin finansal etkilerini ölçmede yetersiz kalmaktadır. Yalın muhasebe, israfı önlemenin ilk etkisinin kullanılabilir kapasite oluşturması olduğunu kabul eder. Yalın iyileştirmenin finansal etkisi bu yeni mevcut kapasitenin işletme tarafından nasıl kullanılacağına bağlıdır.

34 Yalın Muhasebe (Unsurları) 6. Yalın mamul maliyetleme İşletmelerin yalınlık uygularken karşılaştığı sorunlar; i. Uygun olmayan dağıtım yöntemleri ve karın çarptırılması ii. Büyük parti iş alımı, aşırı üretim ve stok iii. İsrafa yol açan ayrıntılı raporlar iv. İşçiliğin sabit maliyet olarak düşünülmesi Bir mamulün maliyeti, değer akışı boyunca ne kadar hızlı aktığına ve darboğazlar nedeniyle yaşanan duraklamalara bağlıdır. Yalın üretim ilkelerini uygulayan işletmelerde değer akış özelliklerine dayanan Değer Akış Maliyetleme kullanılır.

35 Yalın Muhasebe (Unsurları) 6. Yalın mamul maliyetleme Değer akış maliyetlemesi, değer akış yoluyla finansal verileri toplamayı ve raporlamayı ifade eder. Bir değer akışı, bir müşteri için değer meydana getirmek için yapılan her şeyi içerir. Değer akış maliyetlemesinde direkt ve endirekt maliyetler arasında herhangi bir ayrım yapılmaz. Değer akışı içindeki tüm maliyetlerin direkt maliyet olduğu varsayılır. Değer akışında üretilen herhangi bir mamulün maliyetinin, belirli bir dönem boyunca değer akışında üretilen tüm mamullerin ortalama maliyeti olduğu kabul edilir.

36 Yalın Muhasebe (Unsurları) 6. Yalın mamul maliyetleme İşgücü Maliyetleri Hammadde Maliyetleri Üretim Desteği Makine ve Ekipman Değer Akışı Operasyon Desteği Tesisler ve Bakım Diğer Değer Akışı Maliyetleri

37 Yalın Muhasebe (Unsurları) 6. Yalın mamul maliyetleme Değer akışıyla ilgili olmayan görevlerle ilgili maliyetler ve harcamalar değer akışlarına dağıtılmaz. Bunlar faaliyetleri sürdürme maliyetleri olarak ele alınır. Yalın üretim istikrarlı ve düşük bir stok düzeyi sağlar. Böylece stok değerlemede kolaylaşır. Değer akış maliyetlemesinde maliyet merkezleri azalmaktadır. Tek bir mamul maliyetinin hesaplanmasına ihtiyaç duyulduğu hallerde özellikler ve nitelikler maliyetlemesi kullanılarak hesaplama yapılabilir.

38 Ek. Türkiye de yalın üretim

39 Türkiye'de yalın üretim Türkiye de bu düşünce sistemi 1990 lardan sonra uygulanmaya başlamıştır. Özellikle otomotiv sektörü bu düşünce sistemini aktif olarak kullanmaktadır. Sakarya da kurulu olan Toyota otomobil fabrikasında çalışan işçiler Japonya daki Toyota işçilerinin verimliliğini yakalamış olup son birkaç yıldır kalite alanında birinci seçilmektedirler. Ayrıca Ford, Renault, Bosch, Tofaş yalın yaklaşımı uygulayan büyük firmalardır. * 1

40 Teşekkürler