yaşayarak, daha fazla sahip çıkarak Ahilik düşüncesini, birliğini, uhuvvetini tesis ederek ulaşacağız.

Transkript

1

2

3 Ahilik, Ahi Evran-ı Veli tarafından XIII. Yüzyılda Anadolu da kurulan; üretimde çalışmayı ve standardizasyon, tüketimde komşuyu gözetmeyi ve israftan kaçınmayı, paylaşımda adaleti ve hoşgörüyü kendisine prensip edinen ve bütün bu ilkeleri iktisadi hayat ile bütünleştiren sosyo-ekonomik bir teşkilattır. Ahilik, Anadolu coğrafyasında vücut bulan bir esnaf teşkilatı olmasının yanı sıra medeniyetimizin en önemli değerlerine hizmet eden çok önemli bir kurumdur. Ahilik kültürü sevginin, hoşgörünün, dürüstlüğün, bilginin ve dayanışmanın, helal kazancın ve dürüst yönetimin sembolüdür. Bu düşünce ışığında Ahilik, ticaret ile ahlâkı buluşturan bir hayat felsefesi, dünyada benzeri bulunmayan bir kültür ve medeniyet hazinesi olmuştur. Birlik ve beraberlik gibi değerleri özünde toplayan Ahilik felsefesinin temelinde insan vardır. İnsanı yaşat ki devlet yaşasın düsturuyla kökleşen bu anlayış Anadolu dan atılmış sevgi tohumlarını

4 yedi iklime yaymıştır. Selçuklu Devletini mayasında ve Osmanlı nın cihan hâkimiyetini kuran anlayışın arkasında Ahilik felsefesi vardır. Bu rolüyle Ahilik Teşkilatı Selçuklu ve Osmanlı Devletleri dönemlerinde kalite anlayışı, ürün ve hizmet standartlarıyla, verimliliğe verdiği önemle, uzmanlaşmış işgücü eğitimiyle, tüketici haklarıyla, toplumsal görgüye kattığı kurallarla toplumun genel refahına önemli fayda sağlamıştır. Ahilik kültürünü tarihsel bir bakışla mazide bırakmak büyük bir yanılgıdır. Modern dünyada, teknoloji hangi noktaya ulaşırsa ulaşsın, dünya durdukça Ahilik felsefesi, değişmesi mümkün olmayan bir değerler bütünü olarak var olacaktır. Milletimizin önemli hasletlerinden biri olan sevgi ve kardeşlik kültürünün, ekonomik, sosyal ve kültürel boyutlarını bünyesinde barındıran Ahilik değerlerinin oluşturduğu gücü günümüz Türkiye sine taşımak her geçen gün biraz daha önem kazanmaktadır e yürürken Ahilik kültürünü yeniden yaşayarak, daha fazla sahip çıkarak Ahilik düşüncesini, birliğini, uhuvvetini tesis ederek ulaşacağız. Toplumumuzun yüzyıllar boyunca temel taşlarını teşkil eden her dönemde ve her yerde denge ve düzen tutturan dünyanın ihtiyaç duyduğu insani birçok değeri bünyesinde barındıran Ahilik teşkilatının gelecekte Türk toplumunun esenliğine de sayısız fayda sağlayacağı açıktır. Günümüz esnaf ve sanatkarı, tüccarı, işçi ve işvereni, akademisyen gibi meslek gruplarını kültürümüzün ürettiği bu değerlerden haberdar etmek kadar yarının toplumunu oluşturacak olan gençlerimize ve çocuklarımıza da Ahi Evran ı ve Ahilik değerlerini öğretmek hepimizin ortak görevidir. Ahi Evran ve Ahiliğin ülkemizde ve dünyada daha iyi tanıtılması, yaşatılması ve bu kitabın hazırlanmasında emeği geçen herkese kalbi şükranlarımı sunuyorum.

5 Ahilik; temelleri yaklaşık sekiz yüz yıl önce Ahi Evran-ı Veli tarafından Kırşehir de atılmış, daha sonra tüm Anadolu ya yayılmış, izleri bugüne kadar süregelmiş kültürel, sosyal ve ekonomik bir oluşumdur. Ahilik aynı zamanda halkın sanat ve ticaret alanlarında yetişmesini sağlayan, insanı ahlâki değerlerle donatan çalışma yaşamını iyi insan meziyetlerini esas alarak düzenleyen bir sistemdir. Yenilikler ve güzellikler manzumesi olarak tezahür eden Ahilik sisteminin; insan haklarına saygı, kadının toplumdaki değeri, misafirperverlik, bir ve diri olma anlayışı, dayanışma ve yardımlaşma gibi insan merkezli kıymetleri, günümüzdeki ifadesiyle evrensel değerleri bünyesinde barındırdığını görmekteyiz. Ahilik aynı zamanda din, dil, ırk ve cinsiyet farkı gözetmeksizin, herkese eşit muamele yapılan bir anlayışın da simgesidir. Ahilik; zengin-fakir ayrımı yapmaz. Çalışmak ve üretmek, alın teri ile kazanmak Ahilikte bir ahlak kuralıdır. Bunun için herkesin mutlaka bir mesleği ve işi olmalıdır.

6 Anadolu da yeşeren zengin kültürün manevi mimarları elbette ki Ahi Evran-ı Veli, Mevlâna, Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı Veli, Hacı Bayram-ı Veli gibi gönül erenleridir. Ahi Evran-ı Veli gibi yol göstericilerin oluşturdukları güçlü toplumsal halkalar, insanların kötülüklerden korunmasını, iyi olana yönelmesini, çalışkan ve erdemli bireyler yetişmesini merkezine almıştır. Ahi Evran-ı Veli nin kurduğu Ahilik teşkilatı; cehalete karşı ilmin, tembelliğe karşı çalışmanın ve üretmenin, softalığa karşı bilginin, ayrılığa karşı da birliğin savunucusu olmuş, söz konusu kıymetli hasletlere beşiklik etmiştir. Ahilik teşkilatı tüm Anadolu gönül coğrafyasını bilimle aydınlatmış, sevgiyle ve ahlakla yoğurmuştur. Söz konusu kutlamalar vesilesi ile ülkemize kalıcı eserler kazandırmak hepimizin görevidir. Bu temel yaklaşımdan hareketle Uluslararası Tiyatro ve Senaryo Yarışmaları düzenlenmiştir. Yarışmalar neticesinde kültürümüze iki yeni eser kazandırılmıştır. Yarışma sonucunda ortaya çıkan birbirinden kıymetli tiyatro ve senaryo eserlerinin, geçmişmişimizle gururlandıracak ve geleceğimizi daha yüksek bir moralle inşa etmemize zemin hazırlayacak değerde olduğuna inancımız tamdır. Bu vesileyle, Ahilik kültürünü tanıtmak fikri üzerine bina edilen her iki eserde emeği geçenlere şükranlarımı sunarım. Ahilik kültürünün ve değerlerinin ülkemizde olduğu kadar yakın coğrafyamızda da büyük önemi vardır. Bu vesileyle her yıl Türkiye nin dört bir yanında düzenlenen kutlamalarda Ahilik ruhu yaşatılmaktadır.

7 AHİ EVRAN VE AHİLİK KONULU ULUSLARARASI TİYATRO YARIŞMASI DEĞERLENDİRME KURULU BAŞKAN SEMİH SERGEN KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI Devlet Tiyatroları Sanatçısı, Yönetmeni, Edebi Kurul Başk. DEĞERLENDİRME KURULU DOÇ. DR. AYFER ŞAHİN AHİ EVRAN ÜNİVERSİTESİ- AHİLİK KÜLTÜRÜNÜ ARAŞTIRMA MERKEZİ Yönetim Kurulu Üyesi CANAN KIRIMSOY KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI- DEVLET TİYATROLARI GEN. MÜD. Başdramaturg İSMAİL KASAP AHİ EVRAN ÜNİVERSİTESİ- EĞİTİM FAKÜLTESİ Öğretim Elemanı HİLMİ ZAFER ŞAHİN İSTANBUL ŞEHİR TİYATROLARI Genel Sanat Yönetmeni HÜSEYİN SORGUN Yazar-Tiyatro Eleştirmeni MUSTAFA KURT KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI- DEVLET TİYATROLARI GEN. MÜD Genel Müdür NECMETTİN ERKAN GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI-ESNAF VE SAN. GEN. MÜD. Genel Müdür PROF. DR. SELDA ÖNDÜL ANKARA ÜNİVERSİTESİ-DİL TARİH VE COĞRAFYA FAKÜLTESİ Bölüm Başkanı PROF. DR. ŞAHMURAT ARIK AHİ EVRAN ÜNİVERSİTESİ- FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ Öğretim Üyesi TUNCER CÜCENOĞLU Oyun Yazarı

8 AHİLİK KUTLAMALARI MERKEZ YÜRÜTME KURULU GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI İÇİŞLERİ BAKANLIĞI MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI TÜRKİYE RADYO - TELEVİZYON KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YÜKSEKÖĞRETİM KURULU BAŞKANLIĞI ATATÜRK KÜLTÜR DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU BAŞKANLIĞI KIRŞEHİR VALİLİĞİ KIRŞEHİR BELEDİYESİ AHİ EVRAN ÜNİVERSİTESİ AHİLİK KÜLTÜRÜNÜ ARAŞTIRMA MERKEZİ AHİ KÜLTÜRÜNÜ ARAŞTIRMA VE EĞİTİM VAKFI TOBB TESK TESKOMB KIRŞEHİR TİCARET VE SANAYİ ODASI KIRŞEHİR ESNAF VE SANATKÂRLAR ODALARI BİRLİĞİ

9

10

11

12 B irincilik Ö dülü Seçici Kurul 1.lik ödülünün verilmemesini kararlaştırmıştır.

13

14 İ kincilik Ö dülü

15 N. Taner BÜYÜKARMAN 1967, İzmit doğumlu. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir Meslek Yüksek Okulunu bitirdi yılında İzmir de başladığı tiyatro hayatını uzun yıllar İzmit te sürdürdü. Kocaeli Bölge Tiyatrosu, Genç Sahne, Tiyatro Birikim, İzmit Halk Eğitimi Merkezi/Deneme Sahnesi, Alternaif Tiyatro gibi birçok toplulukta oyuncu, yönetmen ve yazar olarak çalıştı. İzmit Sanatevi ve Fayton Oyuncuları nın kurucuları arasında yer aldı. Haftalık tiyatro gazetesi çıkardı. Şiir akşamları, okuma tiyatroları, felsefe günleri düzenledi. Oyunları Alternaif Tiyatro, Tiyatro Birikim ve İzmir Derin Sahne tarafından sahnelendi. Radyo oyunları TRT Radyolarında seslendirildi. Geriye Kalan adlı oyunu, Kurtarıcılar adıyla Tiyatro Araştırmaları Dergisi nin 34.sayısında; Geriye Kalan, Yunus Benem ve Mansur un Küpesi adlı oyunlarından oluşan ilk kitabı N.Taner Büyükarman Toplu Oyunları yılında Mitos-Boyut Yayınevi tarafından yayımlandı. OYUNLARI Asla Bilemezsin, Geriye Kalan, Soğan Gibi, Kestane Şekeri, Yunus Benem, Mansur un Küpesi, Ahiler Zamanı TRT TARAFINDAN YAYINLANAN RADYO OYUNLARI Huzursuzlar Evi (11 Bölüm), Küçük Mucizeler (9 Bölüm) ÇOCUK OYUNLARI İlkel ve Düşne, Münya Dünya, Vergili Köy, Masallar Masalı GÖLGE OYUNU Karagöz ün Dedektifliği

16 FİLME ÇEKİLEN BELGESEL SENARYOSU Sultan Divanî ÖDÜLLERİ 1998 Aliağa Belediyesi çocuk oyunu yazma yarışmasında ikincilik, 2004 TRT radyo oyunu yazma yarışmasında üçüncülük, 2005 TRT radyo oyunu yazma yarışmasında mansiyon, 2011 Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Deprem konulu oyun yazma yarışmasında ikincilik, 2012 Bursa Büyükşehir Belediyesi Karagöz Oyunu yazma yarışmasında birincilik, 2013 Eskişehir Valiliği Yunus Emre konulu uluslararası oyun yazma yarışmasında ikincilik, 2013 Bursa Osmangazi Belediyesi Özgürlük konulu Feraizcizade Mehmet Şakir oyun yazma yarışmasında birincilik, 2014 Ahi Evran Üniversitesi, Ahilik Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi tarafından düzenlenen Ahi Evran konulu uluslararası oyun yazma yarışmasında ikincilik ödülü.

17

18 AHİLER ZAMANI

19

20 Diyar-ı Rum u Anadolu yapan Ahî Evrân a... ve Anadolu da bilgeliği, cesareti, edebi, kardeşliği yücelten âlimlerin, gazilerin, zanaatkârların, bacıların ve bütün ahîlerin anısına...

21 20 / T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI KİŞİLER Derviş 20 li yaşlarda kalender meşrepli, ufak tefek bir abdal. Fatma Hatun 35 yaşında dirayetli bir kadın. Hayme Bacı 20 li yaşlarda genç bir kadın. Hamile. Mahmut Evrân 40 lı yaşlarda bir âlim. Gümüştekin - 30 lu yaşlarda ufak tefek bir göçer ahî. Sinan - 30 lu yaşlarda iri yarı bir göçer ahî. Tuman - 30 lu yaşlarda iri yarı bir göçer ahî. Gıyaseddin Keyhüsrev 20 li yaşlarda genç bir şehzade. Sadeddin Köpek Vezir. 40 lı yaşlarda hırslı bir adam. Çıraklar, nöbetçiler, askerler, ahiler, bacılar, Moğol askerleri.

22 ESNAF VE SANATKÂRLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ /21 DEKOR Bütün sahne sanki bir yangın yerinden oluşur. Sahnenin ortasında bir platform vardır. Dekorun bir bölümü bunun üzerinde yer alır. Bu platform, ekseni etrafında küçük dönüşlerle açısını değiştirerek sahneyi farklılaştıracak, zaman ve mekân değişikliklerini yansılayacaktır. Böylelikle sahne kâh yıkılmış bir hana, kâh ahıra, kâh kasra, bir hücreye vb. dönüşecektir. MÜZİK Oyunda 13.yüzyıl Anadolu sunda geçerli olan Türkmen sazları kullanılır. Kıl (yaylı) kopuz, telli kopuz, çeşte (şeşte), çeng, davul, vb. KOSTÜM / AKSESUAR Gerçekçi olmalı, stilizasyondan kaçınılmalıdır. Oyunda 13.yüzyıl Türkmen ve Moğol giysileri, aksesuar ve takıları kullanılır. VİDEO / ANİMASYON Dekorunun üzerine zaman zaman görüntüleri yansır. İlk başlarda zayıf ve soluk olan bu görüntü ve sesler, oyun ilerledikçe belirginleşip güçlenecektir.

23 22 / T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Oyun; 13.Yüzyıl Anadolu sunda yaşananları iki farklı hikâye ve iki farklı zamanda anlatır. İlk hikâye Kayseri nin 1243 yılında Moğollar tarafından işgalini ve Debbağlar (Dericiler) Hanı nın yıkımı sonrasını; diğer hikâye ise aynı hanın 1206 yılındaki ilk yapımdan sonrasında yaşananları anlatır.

24 ESNAF VE SANATKÂRLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ /23 BİRİNCİ PERDE 1.SAHNE: İnsan medeni tabiatlıdır, ihtiyaçlarının giderilmesi şarttır. Miladi 1243 yılı. Kayseri. Debbağlar Hanı. Sabahın erken saatleri... Kış. (Sislerin arasından yanmış, yıkılmış, viraneye dönmüş bir han kalıntısı görürüz. Yıkıntıların arasında oklanarak öldürülmüş cesetler, uçlarına renkli çaputlar bağlanmış mızraklar, oraya buraya saplanmış oklar... Müzikle beraber platform yavaşça dönmeye başlar, aynı anda enkazın üzerine yaşlı, yorgun bir yüz yansır. Bütün sahneyi kaplayan bu yüz, Ahi Evran ın yüzüdür. Zayıf sesi taşların arasından yankılanır. YANKI / AHİ EVRAN...bilinmeyen zamanlardı. Ve benim bilemediğim o kadar çok şey vardı ki... Ata Ahmet Yesevi nin sözüne uyup büyük umutlarla Selçuklu ülkesine göçen kardeşlerimize niye bu kadar kötü davranmıştık, bu cenneti birbirimiz için niye cehennem kılmıştık, Moğol a niye esir düşmüştük, bu bereketli topraklarda nasıl aç kalmıştık anlayamıyordum. Hâlbuki insan medeni tabiatlı yaratılmıştır. Hayatını sürdürmek için ihtiyaçlarını karşılamak zorundadır. Mesken edinmeye, bir meslek edinmeye, evlenmeye, giyinmeye, yemeye muhtaçtır. Ve elbette tüm bu ihtiyaçlarının giderilmesi şarttır. Bunun için sadece tanımak, anlamak ve birlikte çalışmak yeterlidir. Biz bunu niye başaramamıştık, o zamanlar anlamıyordum. Niye kendi sesimizle dövüşmüştük bilmiyordum. (Işıklar artarken yıkıntılardan artık yiyecekler, eşyalar toplayan genç bir abdalan derviş görürüz, sırtında eski bir kopuz asılıdır. Hemen yanı başında topladığı

25 24 / T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI eşyaları yüklediği küçük bir kağnı arabası durur. Sis dağılırken yıkıntıların arasından etrafı tedirginlikle kolaçan eden iki kadın çıkar. Korkuyla çevreyi süzerler. Hayme Bacı topallamaktadır, Fatma Hatun un ise titreyen ellerinde bir yay ve ok vardır. Derviş i görünce Fatma Hatun hemen yayını gerer fakat telaştan ok elinden düşer, oku yerden alıp tekrar yaya yerleştirir. Hayme Bacı yerden bir taş kapar. Derviş hiç beklemediği bir anda karşısına çıkan bu iki kadından kaçmak ister ama ağzında enkazdan bulup yutamadığı lokmasıyla kalakalır.) DERVİŞ Ben Moğol akıncısı değilem. Burada kimse sağ kalmamıştır sandım. Acep harabattan nasibimiz var mı diye bakınırken... FATMA HATUN Ölülerimizi mi soyarsın pis hırsız? DERVİŞ Değil, vallahi değil! Günlerdir yollardayım, boğazımdan lokma girmemiş. Çarşıyı, hanı da böyle yanmış yıkılmış görünce... FATMA HATUN Ee? DERVİŞ Belki biraz yere dökülmüş nohut bulurum dedim, belki çamura bulanmış biraz düğü, bulgur... Artık Hak Çalap ben gibi bir garibe ne ihsan ettiyse... FATMA HATUN - Ya kağnı? Hak Teâlâ çaldıklarını yükleyesin diye bir de kağnı arabası mı ihsan etti sana? Pis hırsız! DERVİŞ Kağnı terk edilmişti. Herhal kuşatma sırasında öldürülmüş bakırcıların, debbağların, belki külahçı esnafından birisinin dedim... Sonra dedim ki Allah rahmet eyleye, sahibi göçmüş bir çürük kağnı, dedim kimsenin işine yaramaz bir dünyalık...

26 ESNAF VE SANATKÂRLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ /25 FATMA HATUN (Keser) Kağnının yanından uzaklaş. Ellerini göster. DERVİŞ Silahım yok! Kuşatma sırasında Kayseri de değildim. Aha bir garip kopuzum var. Silahtan korkarım, rahmet eyleye Baba İlyas ın Selçuklu ya isyanından bu yana elime silah almamışam. FATMA HATUN İsyana katıldın mı sen de? DERVİŞ He! Bütün göçerler hep oradaydık ya. Babam, abilerim beni yanlarında götürdüler. Ama Gülşehri ndeki hezimetten sonra dört bir yana dağıldık. Babam, abilerim hep öldüler. Ben de kaçtım. O gün bugündür yollardayım; bî-mekân ve bînişan diyar-ı Rum da dolanırım. Hak Teâlâ nın yoluna girmiş bir ümmi abdalım. Hem Sultan Gıyaseddin den, hem de kâfir dinli Moğol un zulmünden kaçarım. FATMA HATUN Hak Teâlâ sen gibi Abdalan dervişlere kaçıp sıvışmayı mı öğütlemiş peki? Zalim Gıyaseddin in, soysuz Frankların, kâfir dinli Moğol un önünden kaç; soyuna, sopuna omuz verme, sırtını dön git, onlara bir tekme de sen at mı demiş? Ahilik bu mudur ya, kardeşlik bu mudur? Canın tamuya gitsin pis hırsız! DERVİŞ Yapma, dur! HAYME BACI Fatma Hatun! (Fatma Hatun öfkeyle okunu dervişe doğrultur.) (Birden tüm sahne donar. Derviş seyirciye döner, anlatmaya başlar.) DERVİŞ İşte tam o anda birden çok tuhaf bir şey oldu. Ben tesadüfen bu han yıkıntısının önünden geçiyordum. Zati Baba İlyas ın isyan ordusuna da tesadüfen katıldıydım. Kırk bin kişiyle bir olup Sultan Gıyaseddin in üstüne

27 26 / T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI yürüyeceğimizi nereden bilirdim. Ya Gıyaseddin in, Haçlı artığı Franklarla bir olup göçer Türkmenleri gök ekini biçer gibi biçeceğini... Tesadüfen hayatta kalacağımı... Sonra kâfir dinli Moğol un çekirge sürüleri gibi diyar-ı Rum a doluşacağını, Baycu Noyan ın çekik gözlü askerlerinin elinden tesadüfen kurtulacağımı, tesadüfen şu hana geleceğimi... Ben tam yiyecek bir lokma buldum, şükür bugün de ölmedim derken tesadüfen bu iki kancık kadının eline düştüm. Fakat işte tam bu sırada... Yine tesadüfen başka bir şey oldu. Bir mucize, bir keramet! (Hayme Bacı nın feryadı duyulur. Öne atılır. Sancılanmıştır.) HAYME BACI Fatma Hatun! Sancı geldi yine. Aynı dün geceki gibi! FATMA HATUN (Okunu indirir) Çok mu kötü? Dayanılamayacak kadar mı? HAYME BACI Bıçak gibi... DERVİŞ (Seyirciye) İlk başta ne olduğunu anlayamadım. (Kadınlara döner) Kolu mu kırık, yoksa bacağı mı? Dişi mi ağrıyor yoksa? FATMA HATUN Seni ilgilendirmez, kes sesini! DERVİŞ Dünden beri mi var sancısı? FATMA HATUN Uzak dur! Pis hırsız! (Hayme Bacı acıyla üzerindeki örtüyü atar, hamile olduğunu görürüz.) DERVİŞ (Seyirciye) Vay canına! İki canlıymış...

28 ESNAF VE SANATKÂRLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ /27 FATMA HATUN Birisini bulmak lazım ya, anlayan birisini... HAYME BACI (İnler) Dün gece de böyle olmadı mıydı? Etlerimi dişlemedim miydi, odunlar, çaputlar ısırmadım mıydı? Çekik gözlü Moğol dinsizi ince sesimi işitmesin, çifte kılıçlarla kafamızı kesmesin diye kuyulara atmadık mı kendimizi? DERVİŞ Bu halde kuyuya mı atladın? Bacağını mı vurdun? FATMA HATUN Sakın yaklaşayım deme! HAYME BACI Bacağım ne ki, asıl acı kasıklarımda. Sesim çıkmasın diye elceğizimle ağzıma bastırdım. (Fatma Hatun a) Olmayınca karnımı sıkmadık mı beraberce? İçimden incecik bir kan sızmadı mı? İşte o zaman ağrım biraz dindi. Ama bebecik geceden beri hiç kıpırdanmadı. Fatma Hatun yardım et bana! Bundan önceki iki karındaşı gibi olmasın, ölü doğmasın, erime karşı yüzümü kara çıkartmasın. DERVİŞ Aman Allah ım, siz ne yaptınız? Öldürdünüz mü yoksa bebeyi? FATMA HATUN Hiçbir şey yapmadık biz! Anladın mı? Hiçbir şey! (Sessizlik.) DERVİŞ (Seyirciye) Öldürmüşler doğmamış bebeği, korkudan öldürmüşler. (Kadınlara) Bak, bizim obada da aynı böyle bir kadın vardı, son anda ebe neneme getirmişlerdi de, nenem kadının karnını yarıp kurtarmıştı zavallıyı. Eğer o ölü bebeği almasaymış, eğer biraz daha gecikselermiş... HAYME BACI Ne olurmuş ki o zaman? FATMA HATUN Hiçbir şey olmazmış! (Derviş e) Sen defolup gitsene şuradan! Yort, git! HAYME BACI Ölecek miyim yoksa? Fatma Hatun doğruyu de bana.

29 28 / T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI FATMA HATUN Bu salak oğlanın dediğine ne bakıyorsun. HAYME BACI (Ağlamaya başlar) Karagözlü bir oğulcuk doğuramadan, onun pembe tenini görmeden göçecek miyim ya? DERVİŞ Eğer karnındaki bebe öldüyse o da ölür. FATMA HATUN (Derviş e) Kes sesini! HAYME BACI Belki de ölmemiştir, belki de yaşıyordur hâlâ. FATMA HATUN Elbet yaşıyor! DERVİŞ Kan sızdı diyorsunuz, geceden beri kımıldamadı diyorsunuz... Ama eğer nefesi kuvvetli bir şeyhe gösterirseniz çocuğu kurtarır. Kesin! Ama acele etmek lazım. En iyisi bir Melamî şeyhine gitmeli, belki de Kalenderîlere... Yok, onlar Moğolların dostudur, olmaz. En iyisi siz bu kadıncığı Hacı Bektaş a gösterin. Ah, Ahi Evran-ı Veli hür olaydı şimdi, Konya zindanlarına atılmayaydı, kara donlu Sultan Gıyaseddin e tutsak edilmeyeydi... HAYME BACI Ne olurdu ki o zaman? DERVİŞ - Bir ol demesiyle diriltiverirdi karnındaki sabiyi ölmüşse bile, ikinizi de kurtarıverirdi elbet! FATMA HATUN Dua mısın, küfür müsün? Defol, git şuradan uğursuz! HAYME BACI Hem bu diğerleri gibi ölmedi. Uyuyor sadece! FATMA HATUN Sarhoş musun yoksa? Tabi ya... Pis sarhoş! Esrik sayıklamalarınla aklımızı çelmeye mi geldin? Şarap balçığı kokan o pis ağzınla sakın Mahmut Evran ın o mübarek adını ağzına alma! DERVİŞ Siz Ahi Evran ın müridi misiniz yoksam? (Fatma Hatun cevap vermez.)

30 ESNAF VE SANATKÂRLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ /29 DERVİŞ Hey güzel Allah ım, kadere bak! Öyle ya onun müridiyseniz, Bacıyan-ı Rum lardansınız demektir. Elindeki oktan belliydi zati. (Seyirciye) Bunlar Ahi Evran ın örgütleyip tertiplediği kadınlar loncasından. Bunlar öyle bir kudretli kadınlarmış ki... FATMA HATUN Oku kalbine saplamalıydım senin! DERVİŞ Madem Ahi Evran ın müridisiniz koşsanız ya hemen yanına, ne durursunuz? Elbet o keramet sahibidir. Öyleymiş vallahi! Duvarların arkasını bile görür, nefesiyle taşları delermiş. Elbet sizin doğmamış bebeye de himmet eder, gül nefesiyle ona can verir. FATMA HATUN Olur mu hiç öyle şey? Yalancı derviş! Sen kerameti yanlış yerde arıyorsun? Bizi de kendin gibi zındık mı sandın? Sen yoldan çıkmışsın, batıl yele savrulmaktasın. DERVİŞ Halk katında zındık sayılan niceleri vardır ki hak katında sıddık sayılır. Çekil şuradan, bacımın ayağına bakayım. FATMA HATUN Bak hâlâ daha konuşur. Git, yoksa canın tamuya gönderirim. HAYME BACI (İnler) Abla! DERVİŞ (Hayme Bacı ya) Bacı kardeş, sen bana inanıyorsun ama değil mi? Ahi Evran öyle ulu bir veli imiş ki Muhammed Peygamberin has ümmetiymiş, Allah didarını görmüş. (Hayme Bacı nın ayağını inceler) Meğer o ejder yılanına bile okuyup üflemiş de, bir nefesiyle ol soğuk hayvanın hiddetini dindirmiş. Elbet senin de acılarını dindirir. Hacı Bektaş la buluşmaya bile yılanların sırtına binip gidermiş. FATMA HATUN Kim uyduruyor bunca yalanı? HAYME BACI Belki de yalan değildir.

31 30 / T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI DERVİŞ Öldüyse bile bebeği o diriltebilir. FATMA HATUN Sen aklımızı çelmeye gelmiş sureta bir şeytan mısın? Söyle hangi cehennemden fırladın? DERVİŞ Vallahi doğru söylerim. Ahi Evran öyle bir keramet sahibiymiş ki üç adımda Kayseri den Gülşehri ne gidermiş. Her gün sabah namazını Kudüs te, öğleyi Şam da, ikindiyi Medine-i münevverede, akşam namazını Hz.Halil e selam edip Mekke-i mükerremede kılarmış. Sonra da yatsı namazını kılmak için geri dönermiş. Hazreti Hızır la bile her gün denizin üstünde yürürlermiş! FATMA HATUN Sabahtan akşama kadar medresede, handa dolanan adam, bütün bunları ne vakit yaparmış peki? Ne vakit deri işleyip debbağlık etmiş, ne vakit pîr olmuş, zanaatkârları eğitmiş, zaviyeler açmış; ahîleri, gazileri, bacıları ne vakit tertiplemiş; ne vakit âlim olmuş, medresede hâcelik yapmış? DERVİŞ İsterseniz sizi onun yanına götürürüm. Konya ya giden yolu bilirem. Defalarca gözü kapalı gitmişem. O sizi kurtarır. (Sessizlik.) HAYME BACI Sahi yolu biliyor musun? DERVİŞ İki güne kalmaz Konya da oluruz. Bilemedin üç gün... (Hayme Bacı ya) Yalnız sen böyle yürüyemezsin, ayağın kırık değil ama fena burkulmuş. Tuluk gibi şiş. Yakı yapmak lazım... FATMA HATUN Sen git! Biz Ebe Kadın ı bulacağız. Şu ölmüşlerin arasında olsa gerek bedeni, onun tenini koyacağız toprağa. Sonra da... DERVİŞ Ebe Kadın ölmedi ki! (Hayme Bacı ya) Yalnız yakı yapmak için yumurta, un lazım.

32 ESNAF VE SANATKÂRLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ /31 FATMA HATUN Ebe Kadın ın ölmediğini ne biliyorsun? Sen onu tanır mısın, görmüşlüğün var mı ki? Sen ne yalancı bir dervişsin! DERVİŞ Ölenlerin arasında hiç kadın yok! Hem Moğollar teslim olan kadınları öldürmez, esir alıp çalıştırırlar. FATMA HATUN Ebe Kadın teslim olmaz! DERVİŞ Bütün viraneye bak istersen, ölülerin arasında hiç kadın yok! (Fatma Hatun enkazın içinde deli gibi Ebe Kadın ı aranır. Derviş oralı değildir.) FATMA HATUN Soysuzun dölleri! Demek Ebe Kadın ellerinde... DERVİŞ Sizde yumurta, un yoktur değil mi? HAYME BACI (Sevinir) Ebe Kadın iyi ebedir, dünyanın en iyi ebesidir. Eğer sağsa, o vakit belki benim bebemi de... DERVİŞ Sağ dır! Herhal onu Samagar Kasrı na götürmüşlerdir. FATMA HATUN - Samagar Kasrı mı? DERVİŞ He! Çekik gözlü, kâfir dinli Baycu Noyan ın, Samagar çayırlığının orta yerine inşa ettirdiği bir kale! Şimdi bütün Türkmen boyların boşalttığı obalara Baycu Noyan ın soyu yerleşir. FATMA HATUN Soyu batasıca! DERVİŞ İşte Samagar Kasrı hemen orada, Konya ya giden yolun üzerinde. FATMA HATUN Ne yolu, ne Konya sı?

33 32 / T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI HAYME BACI (Yalvarır) Gidelim. Ebe Kadın oğulcağızımı kurtarır bakarsın, ha? Yakındaymış da. Olmazsa Ahi Evran a, Konya ya yürürüz. DERVİŞ Öyle büyük bir Kasır mış ki Rum Tekfuru nda bile öylesi yokmuş diyeler, Süryani papazlarında bile... FATMA HATUN (Hayme Bacı ya) İyi de Ertuğrul Bey e söz vermedik mi? Ne olursa olsun burada, Debbağlar Hanı nda seni bekleriz demedik mi? DERVİŞ O kim, kocası mı? FATMA HATUN Sana ne? HAYME BACI (Derviş e) Kocam. Bizim obayı Engürü ye, Karacadağ daki kışlağa götürürken takatim kalmayınca beni Fatma Hatun a emanet ettiler. On adamla beraber burada, Kayseri de bıraktılar. Ama nereden çıktıysa kâfir dinli Moğol apansız geliverdi. Sonra şehrin surlarını güllelerle dövdü. Tam on beş gün! DERVİŞ (Fiyuv) On beş gün mü? FATMA HATUN Ama biz direndik. Bütün ahîler, Kayseri deki bütün bacılar... Hep birlikte! Ama içeriden bir hain, Moğol a yol gösterdi. İşte o zaman bütün adamlar öldü, biz hep öldük. HAYME BACI Ama Ertuğrul Bey im sağ! O çıkıp gelecek! (Ağlamaya başlar) Ben biraz toparlanayım dediydik. Bari bu bebe ölmesin dediydik... Gidelim Fatma Hatun. Ebe Kadın ı bulalım. FATMA HATUN Ya Ertuğrul Bey gelip bizi bulamazsa? Öldüğümüzü düşünmez mi, çıldırmaz mı? Seni on adamına değil, yalnız bana emanet etmedi mi? Ben de gözün arkada kalmasın Gazi Bey im demedim mi?

34 ESNAF VE SANATKÂRLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ /33 HAYME BACI O da çocuğunun sağ doğmasını istemez mi peki? Bebesini koklamak istemez mi? DERVİŞ Hem han diye bir şey kalmamış ki... Üstelik Moğol elini kolunu sallaya sallaya Engürü ye kadar yürümüş derler, yirmi bin Türkmen çadırını yakmış, omuz üstünde baş komamış derler. (Hayme Bacı nın üzüldüğünü görür) Ama kurtulup uç şehirlere kaçan obalar da çokmuş tabi. Eğer senin Bey in hayattaysa... HAYME BACI Hayatta elbet! Çok güçlüdür o! Sonra çok adamları vardır. DERVİŞ Güçlüyse hayattadır, eğer adamları da çoksa kesin hayattadır. En kötüsü Gıyaseddin in adamları onu da yakalayıp Konya zindanlarına atmışlardır, Ahi Evran ın yanına. HAYME BACI Gidelim. FATMA HATUN Bizim kendimize hayrımız yoktur, biz ne yaparız Samagar da, Konya da? İki kaçık kadın, bir meczup derviş Moğol un kasrına mı saldıracağız, Konya üstüne mi yürüyeceğiz? Hangi birine güç yettiririz? HAYME BACI (Öfkelenir) Öyleysem biz de kaçalım Moğol un önünden tıpkı tavşan gibi... Yine kaçalım. Batıdaki uç şehirlere gidelim. Yahut günlerce kuyularda saklanalım, sesimizi duymasınlar diye karnımızı sıkıp susalım. Ya susalım, ya ölelim, ya kaçalım! (Sessizlik.) FATMA HATUN Nasıl gideceğiz Samagar a, yürüyecek miyiz onca yolu? HAYME BACI Ben dayanırım, yine etlerimi ısırırım, odunları dişlerim. DERVİŞ Karnına bir şey yapma sakın. Ben ayağını halledeceğim. Yolumuz üzerinde biraz un, yumurta buluruz inşallah!

35 34 / T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI HAYME BACI Ayağım kopsa da dayanırım ben. Yeter ki... FATMA HATUN (Keser) Tamam, hele önce Samagar a gidelim, Ebe Kadın ı bulalım. Sonrasına bakarız. DERVİŞ Sonrasında zaten ben Ahi Evran ı hapisten kurtarırım, bir büyü yaparım, çıkıverir hemen hapisten... FATMA HATUN Hey Allah ım, sen bu oğlana akıl fikir ver! (Derviş kağnıya koşar, Hayme Bacı için acele bir döşek yapar. Coşkundur, esriktir.) DERVİŞ Beheey Samagar Kasrı, behey Baycu Noyan! Bekle bizi geliyoruz! (Hayme Bacı yı kağnıya yerleştirirler.) DERVİŞ Acını içinde tutma bacım. Canın yandı mıydı bağır, çağır, çığlık at! Ama pes etme! Ahilerin, evliyaların yüzü suyu hürmetine seni kurtaracağız. Yalnız seni mi ya? Karnındaki bebeyi de, Ahi Evran-ı Veliyi de kurtaracağız. Hadi bakalım bismillah! Ya Allah! (Derviş kağnıya yapışır, müzik yükselir. Işıklar değişmeye, platform dönmeye başlar. Hayme Bacı nın feryatlarıyla beraber hızlıca çıkarlar.)

36 ESNAF VE SANATKÂRLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ /35 2.SAHNE: Gökyüzündeki nizam gibi... Miladi 1206 yılı. Kayseri. Debbağlar Hanı İnşaatı. Sıcak bir yaz gecesi. (Platform döndükçe sahne bir inşaata dönüşür. İskeleler, tahtalar, istiflenmiş taşlar, ipler vb... İnşaatın bir yanında yılan ve keçi derileri tuzlanıp gerilmiş, kurumaya bırakılmıştır. Dekorun üzerine sürüleriyle yaklaşan göçer ailelerin görüntüsü düşer. Eşyalarını sırtlamış, çadırlarını katırlara yüklemiş yürüyerek gelmektedirler. Görüntülerin önünde Ahi Evran ın sureti belirir. Yaşlı, yorgun sesi yankılanır.) YANKI / AHİ EVRAN Moğollar gelmezden çok önceleriydi... Doğduğum topraklardan Hoy dan, Horasan dan geliyorlardı. Kıl çadırlarda yaşayan, sürüleriyle dolanan bu insanlar benim insanlarımdı. Belki anlayışları kıttı; belki adetleri, töreleri farklıydı ama onlar da bir nizama, intizama gireceklerdi elbet, lakin zamana ihtiyaçları vardı. Gidecek başka bir yerleri yoktu. Konar Türkmenlerin çoğalmaya, göçerlerin de bir nizama ihtiyacı vardı. Fakat bir arada nasıl yaşayacaklarını bilmiyorlardı. Ben de bilmiyordum. O zamanlar sürekli bunu düşünüyordum ama bir çare bulamıyordum. Her şeyin apaçık gözümün önünde durduğunu göremiyordum. Tıpkı gökyüzündeki mükemmel nizamatı göremediğim gibi. Hâlbuki güneşi kavramak için geceye, yıldızları görmek için karanlığa ihtiyaç vardı. (Platformun dönüşü durur. Sahneye harikulade bir gökyüzü görüntüsü vurur. Genç Ahi Evran iskelelerden birinin üstüne çıkmış, karanlıkta gökyüzünü, dolunayı seyretmektedir. Sahne dışından sesler duyulur. Ellerinde

37 36 / T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI kandillerle üç göçer Türkmen; Sinan, Duman ve Gümüştekin sahneye girerler. Üçü de heyecanla, nefes nefese Ahi Evran ı ararlar.) SİNAN (Seslenir) Ahi Evran! GÜMÜŞTEKİN (Seyirciye) Büyük adam bu Ahi Evran, acayip bir âlim! Ta Bağdat tan kalkıp Kayseri ye geleli neredeyse üç ay oldu. Üç aydır her akşam yatsı vaktine kadar deli gibi çalışıyor, aha bu Debbağlar Hanı inşaatını bir an evvel bitirmeye uğraşıyor. DUMAN Ahi Evran! Neredesin? SİNAN (Seyirciye) Şu kadarcık uyuduğunu görmedim. Çünkü Selçuklu Sultanı na söz vermiş. Kayseri ye yaptıracağın hanın içine bir de debbağlar çarşısı kuracağım ki, içini de Türkmen zanaatkârlarla donatacağım demiş. Amma boş demiş! Neden dersen..? Bizde o kadar zanaatkâr ne arasın! (Seslenir) Ahi Evran! Destur! Yort, savul! GÜMÜŞTEKİN (Seslenir) Ahi Evran! DUMAN - (Seyirciye) Kendisi debbağ, yani deri tabaklayıcısı olduğundan bu mesleği bize öğretmeye uğraşıyor. Daha inşaat tamam olmadan biz talime başladık bile. Deri nasıl tuzlanır, nasıl tabaklanır, yılan, deve, keçi diye nasıl işlenir, hepsini bir bir anlatıyor. GÜMÜŞTEKİN Lakin bu akşam büyük misafirler var, hem de ta Konya dan. DUMAN - Evran? Fakat tam kaybolacak vakti buldu! Neredesin Ahi SİNAN - Selçuklu Sultanı Kayseri ye geliyor, Debbağlar Hanı inşaatını denetlemeye. Kervanın ışıklarını surların dışından görmüşler.

38 ESNAF VE SANATKÂRLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ /37 GÜMÜŞTEKİN İyi de niye geliyor? SİNAN (Seslenir) Destur! Ahi Evran? DUMAN - Sakın Ahi Evran göçerlere zanaat öğretiyor, onları tertipliyor diye Sultan gönül koymasın, ona bir fenalık yapmasın? GÜMÜŞTEKİN Hadi oradan! Buluttan nem kapmaya başladınız ya siz de? SİNAN Hem Sultan davet etmedi mi Ahi Evran ı diyar-ı Rum a? DUMAN - Öyle ya, Ahi Evran da Kayseri ye gelir gelmez göçerleri etrafına topladı, bizi adam yerine kodu. Ama biz biliriz ki konar köylüler, şehirliler bizi beğenmez; oradan oraya sürerler, hor görür, örselerler. (Seslenir) Ahi Evran! SİNAN (Seyirciye) İster misin Sultan, Ahi Evran ı yanlış anlayıp ona fena davransın, kötülük etsin? GÜMÜŞTEKİN - (Seslenir) Ahi Evran! DUMAN - (Seyirciye) Aklımız başımızdan gitti. Ahi Evran canımız! Onu uyarmak lazım, gerekirse Sultan ın suyuna biraz gitmek lazım! SİNAN (Seslenir) Ahi Evran! GÜMÜŞTEKİN - Sultan ın kervanının ışıkları surların üstünden göründü bile. Geliyorlar! (Seslenir) Ahi Evran! Neredesin yahu? (Ahi Evran iskelenin üstünden seslenir.) AHİ EVRAN Ne oluyor yarenler, kıyameti koparttınız gece gece!