HACI BEKTAŞ VELÎ ÜZERİNE TÜRKİYE VE ULUSLARARASI ALANDA YAPILAN ÇALIŞMALARA GENEL BİR BAKIŞ

Transkript

1 HACI BEKTAŞ VELÎ ÜZERİNE TÜRKİYE VE ULUSLARARASI ALANDA YAPILAN ÇALIŞMALARA GENEL BİR BAKIŞ Derya ÖCAL Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Uzman Giriş Binlerce yıllık Türk tarihi derin, köklü ve zengin bir kültüre ve parlak bir geçmişe sahiptir. Kültürel varlıklarımızın zenginliği, bu konuda yapılan ve yapılacak olan çalışmaların ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Kökünü Orta Asya, Anadolu, Selçuklu ve Osmanlı tarihlerinden alan Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, birlik ve beraberlik anlayışı çerçevesinde gelişmiş bir değerler bütünü içermektedir. Büyük önder M. Kemal Atatürk ün belirttiği gibi, Türkiye Cumhuriyeti nin temeli kültürdür. Türk tarihinde görülen, devlet anlayışına sahip olma, hükmedilen toprakları barış ve sevgi içinde idare etme, bu topraklarda yaşayan insanların yaşama haklarına, din ve vicdan hürriyetlerine saygı gösterme ve adalet sağlama özellikleri, kültürümüzdeki engin hoşgörünün yansımalarıdır. İslâmiyetin kabulünden sonra tasavvuf anlayışı ile buluşan hoşgörü, Türkler in, İslâm ın yayılmasında öncü rol oynamasını sağlamıştır. Anadolu ve Balkanlar ın Türk egemenliğinde olduğu asırlar, hoşgörü ve tasavvuf anlayışlarının en güzel örneklerinin gözlemlendiği dönemler olmuştur. İslâmiyete geçişle birlikte, XI. asırdan itibaren Türkler arasında tasavvuf anlayışının kabul gördüğü bilinmektedir. İlahiler söyleyip şiirler okuyan, Allah rızası için halka iyilik yapan dervişleri halk, Orta Asya dan beri saygı duyduğu ozanlarla eş tutmuştur. Bu dervişler Bab veya Baba isimleriyle eski ozanların yerlerini âşıklar olarak almışlardır. Bu dervişlerin halk üzerindeki tesirlerinin önemli sebeplerinden birisi de, bizzat halkın kendi lisanıyla ve onların anlayacağı tarzda halka hitap etmeleridir. Anadolu nun fethi ve Anadolu da yerleşik yaşama geçişle birlikte, dervişlerin yerini, kurulan cami, medrese ve tekkelerde halkı biraraya getiren hocalar ve ilim adamları almaya başlamıştır. Özellikle Türk kültürü ve medeniyetinin gelişiminde Mevlâna, Hacı Bektaş Velî, Yûnus Emre, Hacı Bayram Velî gibi kendilerini Tanrı ya ve milletine vakfeden ruh ve gönül adamlarının büyük rolü olmuştur. İslâmiyetin Türkler arasında kabul görüp yayılmasında Hoca Ahmed Yesevî nin rolü büyüktür. XII. asırda yaşadığı bilinen Ahmed Yesevî Kur an ve Hz. Muhammed yolunun sadık bir takipçisidir. Yetiştirdiği binlerce talebeyle İslâm ın Türkistan a yayılmasını sağlayan Ahmed Yesevî, Yusuf el Hamedanî nin öğrencisidir. Onun ölümünü takiben Yesi ye dönmüş ve Yesevî tarikatını kurmuştur. Yesevî tarikatı, Horasan, İran, Azerbaycan ve Anadolu da yayılma imkânı bulmuş; Anadolu

2 tasavvufuna temel oluşturmuştur. Divân-ı Hikmet adı altında toplanan şiirleri, devrin Türk yazı dili olan Hakaniye Türkçesi nin en güzel örneklerindendir. Hacı Bektaş Velî nin Hayatı ve Fikirleri Bektâşî tarikatının kurucusu Hacı Bektaş Velî ise, Ahmed Yesevî nin öğrencisi Lokman Perende tarafından özel olarak yetiştirilmiştir. Ahmed Yesevî zamanında Türkistan a hâkim olan tasavvuf anlayışı, yine Ahmed Yesevî tarafından görevlendirilen Hacı Bektaş Velî nin hizmet ve kerametleriyle Anadolu yu da aydınlatmıştır. Horasan dan gelen diğer erenlerle birlikte Hacı Bektaş Velî, Anadolu da, etrafına topladığı insanlara tasavvufun inceliklerini göstermiştir. İnsan-ı kâmil olmanın, Hakk a ulaşmanın, hakikate kavuşmanın yollarını talebelerine öğretmiş; sahip olduğu bilgileri müridlerine anlatarak tasavvufu onlara sevdirmiştir. Öğrettiği tarikat adab ve erkânına uymalarını, mürşidlerinden talep ederek de, tasavvufu, kuşaklar boyunca sürdürülebilecek bilgiyle donatmıştır. Velayetnâme ye göre; Hacı Bektaş Velî, Horasan hükümdarı İbrahimü s-sani Seyyid Muhammed ile Şeyh Ahmed adlı Nişaburlu alim bir zatın kızı Hatem (veya Hatme) Hatun un oğludur (Güzel, 1998:16). Çocukluğu ve gençliği hakkında geniş bir bilgi bulunmamaktaysa da, XIII. yüzyılın başlarında önemli bir Türk nüfusa sahip olan Nişabur da doğan Hacı Bektaş Velî nin, Lokman Perende nin yanında yetiştiği ve olgunluk çağında -büyük bir ihtimalle 1221 yılında- Anadolu ya gönderildiği bilinmektedir (Öztürk,1998:287). Hacı Bektaş ın Amasya, Kayseri, Sivas şehirlerine gittiği, daha sonra Sulucakarahöyük e yerleştiği de Âşıkpaşazade tarafından nakledilmektedir. Hacı Bektaş Velî yi evinde misafir eden İdris Hoca ile karısı Kutlu Melek (Kadıncık Ana) de ilk müridleri olmuşlardır. Hacı Bektaş Veli nin çevresine toplanan halk, onun kişiliğinden ve gönülleri aşkla, insan sevgisiyle dolduran tasavvuf anlayışından etkilenerek İslâm a yönelmişlerdir. Hacı Bektaş Velî tekkesi dervişleri aldıkları tasavvufî eğitim neticesinde olgunlaşmışlar; gittikleri yerlere sevgiyi, hoşgörüyü, sulh ve sükûnu götürmüşlerdir. Yûnus Emre, yolu Hacı Bektaş Velî nin tekkesine uğrayanlardandır. Hacı Bektaş Velî nin işareti ile Tapduk Emre nin dergâhında marifeti ve ilmi öğrenen Yûnus Emre, İslâm ın güzelliğini yansıtan kavramları, mısralarına taşımıştır. Rivayete göre Osmanlı Devleti nin kurucusu Osman Gazi de, Hacı Bektaş Velî ile görüşmüş, ebed müddet bir devlet kurma yolunda onun duasını almıştır. Orhan Gazi zamanında kurulan ilk düzenli ordu Yeniçeri Ocağı nın da Bektaşî tekkelerine bağlanmış olması Anadolu da hem gönüllerin hem de kalelerin fethi konusunda çok önemli bir rol oynamıştır. Hacı Bektaş Velî, cömertlikten, yiğitlikten, başkalarının iyiliğini kendininkinden önce görmekten, metîn ve ağır başlı olmaktan yana telkinlerde bulunarak, Ahilik anlayışı üzerinde de etkili olmuştur. Ahi Evran ın Kim bizi şeyh edinirse, onun şeyhi Hacı Bektaş Hünkârdır. sözleri bunun en güzel ispatıdır. Yeseviyye Tarikatı ndaki gibi Hacı Bektaş Velî nin eserleri ve onun vefatından sonra müesseseleşen Bektaşî tekkelerinde uygulanan adab ve erkân, tasavvufî bir niteliğe sahiptir. Ancak günümüze değin Bektaşîliğin tasavvufî açıdan yeteri kadar bilimsel incelenmeye tabi tutulmadığı bilinmektedir. Hacı Bektaş Velî ve onun öğretisini takip eden diğer Bektaşî dede ve dervişlerinin eserlerinin tasavvuf boyutlarının bilimsel perspektiften analiz edilmesinin kültür tarihimiz açısından taşıdığı önem izaha gerek duyulmayacak kadar açıktır. Bektaşî tekkeleri, gerek Anadolu da, gerekse Balkanlar da cazibe merkezleri olmuş, buralara giden insanlar, aldıkları manevi feyz ve ilhamlarla insan-ı kamil olma yönünde mesafe katetmişlerdir (Eğri, 1999:174).

3 Hacı Bektaş Velî, ölümüne değin (1270 ler) başta tarihi kişiliği olmak üzere, keramet ve bilgisiyle Anadolu yu aydınlatmış; engin hoşgörüsüyle tasavvuf tarihinin en üst noktasında yer bulmuştur. Fikir ve düşüncelerini, kendisine mal edilen ona yakın eserden başta Makalat olmak üzere, Kitabü l- Fevaid, Şathiyye, Fatiha Suresi Tefsiri ve Şerh-i Besmele de dile getirmiştir. Hacı Bektaş Velî Kültürü Üzerine Çalışmalar Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Merkezi, şu anda ülkemizde alanında araştırma yapan ilk ve tek akademik kuruluştur sayılı Kanunun 2880 sayılı Kanunla Değişen 7/d- 2 maddesi uyarınca Yüksek Öğretim Kurumu nun 28 Ekim 1987 tarihinde yaptığı toplantısında alınan kararla Gazi Üniversitesi Rektörlüğü ne bağlı olarak kurulmuştur. Araştırma Merkezinin kuruluş amacını şu şekilde özetleyebiliriz: a) a) a) Türk Kültürü nün ana konularını tespit etmek, b) b) b) Hacı Bektaş Velî nin Türk Kültür tarihi içindeki yerini ilmi objektiflik içinde esas kaynaklara dayalı olarak ortaya koymak, c) c) c) Hacı Bektaş Velî yi hazırlayan tarihî, sosyal ve siyasî sebepleri inceleyerek; Ahmed Yesevî den bu yana İslâmî Türk Kültürü nü fiilen yaşayan ve yaşatan kişileri ortaya çıkaracak, kültür tarihimizde Hacı Bektaş Velî nin gerçek yerini tayin etmek, d) d) d) Gayeleri ve faaliyetleri itibariyle Araştırma Merkezi ile benzerlik arzeden enstitü, araştırma merkezi ve vakıf gibi kuruluşlarla ve özellikle aynı gayeye yönelik olarak daha önce kurulmuş ve bu kuruluşu kendisine gaye edinmiş bulunan Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Vakfı ile fikrî, malî ve kültürel münasebetlerini tesis etmek, e) e) e) Doğrudan Hacı Bektaş Velî nin ve onun yetiştirdiği kişilerin telif ve tercüme eserlerini bulup ortaya çıkarmak, izhar edilen fikirleri tahlil ve tenkit süzgecinden geçirerek anlaşılır hâle getirmek, f) f) f) Hacı Bektaş Velî nin, kuruluşunda doğrudan veya dolaylı olarak rol oynadığı lonca ve ahi esnaf teşkilatlarının yapısını incelemek, g) g) g) Hacı Bektaş Velî nin tesir dairesine giren diğer Türk büyüklerini incelemek, fikirlerini ortaya koymak, h) h) h) Hacı Bektaş Velî ve devrin Türk millî kültürüyle alakalı bütün ana kaynaklarını -yazma ve basma- toplayıp bir arşiv kurmak, gerekirse mikrofilmler getirtmek ve mikrofilm makinasının da bulunacağı bir ihtisas kütüphanesi kurmak, i) i) i) Merkezi, ilerki yıllarda bir enstitü haline getirerek; sahayla ilgili uzmanlar yetiştirmek gayesiyle master ve doktora bursları ve kaynakları temin etmek yılında Gazi Üniversitesi nin işbirliği sonucunda kurulan Araştırma Merkezi, bin yıllık bir tarihsel dönem ve geniş bir bölgeye yayılmış özgün bir kültürün somut ve soyut unsurlarını yorum yapmadan bir araya getirme çabasındadır. Asya da bir uçta Kazakistan (Ahmet Yesevi), Avrupa da Macaristan (Gülbaba), Afrika da Tunus, Cezayir ve Mısır (Babü l Mukaddime de Kaygusuz Abdal) a kadar yayılmış olan bu düşüncenin tüm unsurlarının arşivlerden, tarih sayfalarından günümüze yansıtılması gerekmektedir. Yaptığımız araştırmalar sonucu, eserlerin bir kısmının ölü halde depolarda bulunduğu, Osmanlı Arşivlerinin günümüze kadar hiç yayınlanmadığı, Anadolu da halen ele geçmemiş Şecere ve vakıfnâmelerin bulunduğu tesbit edilmiştir. Antropolojik, etnolojik, sosyolojik, tasavvufi ve edebi boyutları olan bu alan ile bir çok bilim dalı ilgilenmemektedir, bu durum da alanın karanlık ve bulanık kalmasına neden olmaktadır. Aynı zamanda bu konu ile ilgili olarak siyasal ve duygusal değerlendirmeler yapılması yoluna gidilmektedir. Bu bilgilerin yorumsuz yayınlanması, sosyal

4 bilimlerin her alalında, özellikle bilgi analizi konusunda yetkili bilim adamlarının, araştırmacıların ve insanlığın değerlendirmesine sunulması amaçlanmaktadır. Aynı zamanda değişik yörelerde sözlü olarak ağızdan ağıza geldiği için farklılaşmalar gösteren kültür değerlerinin zaman geçirmeden sesli ve görüntülü araçlar kullanılarak derlenmesi ve yine bilim adamlarının, araştırmacıların ve insanlığın incelemesine sunulması gerekmektedir. Çalışmalar sınırlı olanaklarla bu yöne yoğunlaştırılmış ve edinilen bilgilerin sunumu konusunda da projeler geliştirilmiştir. Araştırma Merkezi, yönergesine bağlı olarak üniversitelerde ve kültür kurumlarında bu alanda çalışan uzmanlardan oluşan; a. a. a. Bilim Kurulu b. b. b. Yayın Kurulu c. c. c. Araştırma Kurulu oluşturmuş, d. d. d. Türkiye çapında kaynak derlemesi yapacak muhabir üyeleri belirleyerek, kurulları düzenli olarak toplamaya başlamıştır. Merkez, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Vakfı nın parasal destekleri ile Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli isimli bir kitap yayımlamıştır. Bunun yanı sıra Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi isimli bilimsel dergisini üç aylık periyotlar halinde yayınlamaktadır. Ülkemizde 600 ilçe halk kütüphanesine, yurt dışında çeşitli araştırma merkezlerine dergi ulaştırılmaktadır. Aynı zamanda alınan mektuplardan derginin geniş bir okuyucu kitlesince ilgi gördüğü de anlaşılmaktadır. Gazete ve dergilerde Hacı Bektaş Velî, Alevîlik ve Bektaşîlik konularında yazılmış olan çalışmaların fotokopileri ve asıllarından oluşan bir kesit albümü oluşturulmuştur. Türkiye de Hacı Bektaş Velî nin yoğun etkisi altında bulunan elli iki ilde yapılan kütüphane taramalarının sonuçları dijital ortama kaydedilmiştir. Aynı zamanda Hacı Bektaş ilçesinde Dergâh ta bulunan yazmaların önemli bir kısmı dijital ortama kaydedilerek bilgisayar arşivi oluşturulmuş ve bilim adamlarının hizmetine sunulmuştur. Merkezimiz ayrıca diğer dillerde yazılmış olan ve yurt dışında yayınlanan eserlere de ulaşmayı amaçlamaktadır. Bu nedenle Tübitak, Ulakbim ve YÖK Yayın Tarama birimleri ile görüşerek kaynakların bir bölümüne ulaşmıştır. Adı geçen merkezlerle ilişkiler sürdürülmektedir. Hacı Bektaş Velî ve Alevîlik konularını içeren yüksek lisans ve doktora tezlerinin de birer örneklerinin Araştırma Merkezi kütüphanesine kazandırılması çalışmaları başlamış durumdadır. Bununla beraber yurt içi ve yurt dışında Hacı Bektaş Veli, Alevîlik, Bektaşîlik üzerine çalışan bilim adamları, bilim merkezleri, gazete dergi ve vakıfların isim ve adresleri belirlenerek bilgisayar arşivine kaydedilmiştir. Yurt dışında 251 merkezle yazışmalar yapan merkezimiz, iletişim alanını genişletmiş bulunmaktadır. Michael Kiel, Irene Melikoff gibi araştırmacılarla, Hamburg Enstitüsü nden bilim adamları ile görüşmeler sürdürülmektedir. Bu merkezlerle iletişim kurularak, yeni çalışmalar izlenmekte, bilgi alışverişi yapılmakta, merkezin çalışmaları hakkında araştırmacılar bilgilendirilmektedir. Merkezimiz özellikle Hamburg Enstitüsü ile iletişim halindedir Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi, Makâlât, Besmele Şerhi ve Fevaid in halk tipi, kolay okunan bir kitap olarak basılarak dağıtılması; aynı kitapların Süleymaniye Kütüphanesi nde bulunan asıllarının tıpkı basımları, Latin harflerine çevrilmiş şekilleri, İngilizce/Almanca çevirilerinin aynı sayfalarda baskılarının yapılarak bilim çevrelerine dağıtılması;

5 3. 3. uluslararası bir Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu nun düzenlenmesi projelerini geliştirmiştir fakat bu çalışmalar mali kaynak yetersizliğinden dolayı ertelenmiş bulunmaktadır Cumhuriyetin Kuruluşunun 75. Yılı Kutlamaları çerçevesinde Ekim 1998 tarihlerinde Ankara da Gazi Üniversitesi nde 1. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu düzenlenerek, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli ile ilgili konular üzerinde araştırma yapan yazar, bilim adamı ve gazeteciler sempozyuma davet edilmiştir. Sempozyum, üniversiteler arasında bu alanda yapılan ilk bilimsel sempozyum özelliği taşımaktadır. 100 ü aşkın araştırmacı ve bilim adamı düzenlenen sempozyuma katılmış olup; sempozyum bildirileri Ocak 1999 da kitap haline getirilmiştir Araştırma Merkezi nin amaçları arasında arşiv ve dokümantasyon merkezi oluşturarak; ülkemizde Hacı Bektaş Veli, Alevî, Bektaşî kültür ve tarihi ile ilgili her tür bilgiyi depolamak da yer almaktadır. Gazete ve dergilerde, 1950 yılından günümüze yayınlanmış bütün seri yazıların önemli bir kısmının çeşitli kesitleri arşivlenmiş; halktan gelen bağış kitaplar ve Kültür Bakanlığı nın parasal desteği ile son beş yıl içinde ülkemizde yayınlanan tüm kitaplardan bir uzmanlık kütüphanesi oluşturulmuştur. Merkezimizin kütüphanesinden birçok araştırmacı ve bilim adamı yararlanmaktadır. Araştırma Merkezimiz geniş bir coğrafyaya yayılan bu özgün kültürün kaynaklarını araştırmak ve bulgularını kamuoyuna duyurabilmek için 13 bölümlük, 13. Yüzyılda Hoca Ahmet Yesevî den Hacı Bektaş Veli ye Anadolu da Türk Hümanizminin Kaynakları adıyla bir belgesel film projesi geliştirerek Başbakanlık Tanıtma Fonu na başvurmuş, 20 Temmuz 1998 tarihinde proje benimsenerek, projeye bütçe tahsisi yapılmıştır. Orta Asya da yapılacak olan çekimler için ekibimiz, 14 Mayıs 1999 tarihinde yola çıkmış, çekimlerini 23 Haziran 1999 tarihinde tamamlayarak ülkemize dönmüştür. Çalışmalar İran, Türkmenistan, Kazakistan ve Azerbaycan da gerçekleştirilmiş, km yol katedilmiştir. Bir kare görüntü için 20 fotoğraf çekilmiş olup, toplam dia arşivimizde yer almakta ve çekimler sonucunda elde edilen fotoğraflarla üç bölümlük albüm hazırlanması planlanmaktadır. Belgeselin Balkanlar da gerçekleştirilecek çekim çalışmaları için ise ekibimiz, 5 Temmuz 1999 tarihinde yola çıkmış, çekimlerini 10 Ağustos 1999 tarihinde tamamlayarak ülkemize dönmüştür. Çekim çalışmaları Bulgaristan, Romanya, Macaristan, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Makedonya ve Arnavutluk ta yapılmıştır. Balkanlarda km yol katedilmiştir. Yurt dışı çekimler Yunanistan dışında tamamlanmış bulunmaktadır **+. Belgesel 13 bölüm, her bir bölümü 24 dakika olmak üzere toplam 312 dakikadır. Aynı zamanda belgesel çalışmaları sırasında çekilen kutlama ve törenlerin orijinal ses kasetleri de arşivimizde yer almaktadır. Yalnızca Alevî-Bektaşî kültür varlıkları değil, çekim sürecinde incelenen bölgelerdeki diğer kültür varlıkları da görüntülenmiştir. Merkezde 200 kasetlik bir arşiv oluşmuş bulunmaktadır. Cumhurbaşkanı ve Başbakan ın desteği ile belgesel Nisan 2000 de yayınlanmaya başlayacaktır. Belgeselin İngilizce, Arapça, İspanyolca versiyonları İnanç ve Hoşgörü Yılı dolayısıyla dünya televizyonlarında gösterime girecektir. Tahran İslam Şurası Arşivi nden Makalat-ı Gaybiyye adlı eser bulunarak bir örneği Merkezimize getirilmiştir. Şimdiye kadar bilinmeyen bu çalışma yakında basılarak bilim dünyasına duyurulacaktır.

6 Merkezimiz genç bilim adamı ve araştırmacıları özendirmek amacıyla Hacı Bektaş Veli ve öğretisinin sosyal, kültürel, ekonomik ve dinsel boyutlarını ele alan bilimsel çalışmalarla ilgili bir bilimsel makale yarışması düzenlemiştir. Bu yarışma sonucunda dereceye giren araştırma yazılarına ödül verilecektir. Yayınlanacak değerde olanları üç aylık bilimsel olarak yayınlanan dergimizde bir özel sayıda yayınlanacaktır. Yazılar 31 Mart 2000 tarihine kadar Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi ne posta ile ulaştırılacak ve daha sonra belirtilecek bir tarihte ödül kazanan eserler açıklanacaktır. Ülkemizde, sevgi, barış, hoşgörü, öz veri ve insanın iç erdemlerine yönelen Hacı Bektaş Velî ve onun çevresinde gelişen Alevî-Bektaşî inanç biçimi, toplumumuzun bir soluk almasını sağlayacak ve uygarlık ve gelişme yolunda lâyık olduğu hedefi yakalamasında yardımcı olacaktır. Bunun için doğru, bir bütün olarak anlaşılmalı, öz kaynaklar büyük bir titizlikle ortaya çıkarılmalı ve toplumumuzun geniş kesimlerine sunulmalıdır. Dipnot **+ Çekimler daha sonradan Yunanistan da da gerçekleştirilmiştir. Kaynakça COŞAN, Esat (1971) Hacı Bektaş Veli Makâlât, Ankara:Seha Yayınları. CÜVEYNİ, Alaaddin Ata Melik (1999) Tarih-i Cihan Güşa, Çev. Mürsel Öztürk, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. EĞRI, Osman (1999) Bektaşilikte Tasavvufi Eğitim, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Yaz 99 Sayı 10, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları, s GÜZEL, Abdurrahman (1998) Hacı Bektaş Veli, Ankara: Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Vakfı Yayınları. ÖZTÜRK, Mürsel (1999) Hacı Bektaş Veli nin Yaşadığı Devirdeki Nişabur, I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumuna Sunulan Bildiriler Ekim 1998, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları, s I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Bildirileri Ekim 1998, (1999) Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları.