KAY 361 Türk İdare Tarihi. Ders 3: 16 Ekim 2006 Konular: İslam Devleti Okuma: Ortaylı, 2000: 47-88

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "KAY 361 Türk İdare Tarihi. Ders 3: 16 Ekim 2006 Konular: İslam Devleti Okuma: Ortaylı, 2000: 47-88"

Mehmed İpekçi
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 KAY 361 Türk İdare Tarihi Ders 3: 16 Ekim 2006 Konular: İslam Devleti Okuma: Ortaylı, 2000: 47-88

2 İslam Devleti nin Tarihi Tarihsel gelişmeler 622 de Medine ye hicretle başlar Hz. Muhammed ve ilk halife Hz. Ebubekir devrinde Arap Yarımadası nın fethi Hz. Ömer devrinde Suriye ve Filistin in fethi Emeviler ve Abbasiler devrinde Ortadoğu, İran, Mısır, Kuzey Afrika ve Endülüs ün fethi Arap dili ve kültürünün yaygınlaşması İranlılar ve Türkler direnmişlerdir

Ömer devrinde Suriye ve Filistin in fethi Emeviler ve Abbasiler devrinde Ortadoğu, İran,

4 Tarihi Gelişmeler 610: Kur an vahyedilmeye başlandı 622: Medine ye Hicret 630: Mekke ye dönüş 632: Hz. Muhammed in vefatı : Dört Halife Dönemi (Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali) : Emeviler : Abbasiler

Muhammed in vefatı 632-661: Dört Halife Dönemi (Hz.

5 İslam ın Yayılışı Fetihler Dini Serbesti Tanıma Hristiyan, Yahudi ve Zerdüştlere ehl-i kitap ve zımmi statüsü tanınması Kültürel Sızma Ticaret

6 Arap Fetihleri 630 da Bizans tan Filistin ve Suriye 636 da Sasaniler den Irak 642 de Sasaniler teslim oldu (İran ın fethi) Kuzey Afrika da Berberiler ile savaş ve zafer Endülüs ün fethi Girit, Kıbrıs, Sicilya ve Malta nı fethi İstanbul un kuşatılması Çinliler ile Talas Savaşı

da Berberiler ile savaş ve zafer Endülüs ün fethi Girit, Kıbrıs,

7 Arap Fetihlerinin Nedenleri Askeri bir bütünlük ve üstünlük Otoriter bir örgütlenme Kanbağı ve aşiret dayanışması Bizans ve Sasani ülkelerinde çöküntü ve kargaşa Heterojenlik Harpler, ağır vergiler, zulüm ve soygun Dini baskı Zerdüştlüğün kast sisteminin kaldırılması

Sasani ülkelerinde çöküntü ve kargaşa Heterojenlik Harpler, ağır

8 Yönetim Sistemi Fethedilen toprakların idarecilerinin kullanılması (vergi, yargı ve asayişte) Sasani aristokrasisi, köy reisleri Rumca ve Aramca bilen Hristiyanlar Halifelik: Peygamberin vekilliği Başlangıçta ne saltanat konusu, ne de ruhani bir makamdı Kureyş ve eşrafın oyuyla seçilirdi Fıkıh bilen, akıllı ve yetenekli, cesur bir erkek Bazı gruplara göre, kötü idare ederse görevden alınabilir 659 da ırsi hükümdarlık Emeviler ile yerleşti Halife adına, otoritesini kabul ederek hutbe okutturup para bastıranın hükümdarlığı onaylanırdı 1924 te kaldırıldı

oyuyla seçilirdi Fıkıh bilen, akıllı ve yetenekli, cesur bir erkek Bazı gruplara göre, kötü idare ederse görevden alınabilir 659 da ırsi

9 Dil 8. Asra kadar çokdillilik, birden çok resmi dil Mısır da Kobtça Irak da Aramca ve Farsça Şam da Rumca Kuzey Mezopotamya da Kaldanca ve Aramca 693 de Arapça resmi dil oldu 8. Asır başında artık Yunanca yaygın kullanılmıyordu Yunanca dan Arapça ya tercüme faaliyetinin başlaması İran ve Orta Asya direndi

ve Farsça Şam da Rumca Kuzey Mezopotamya da Kaldanca ve Aramca 693 de Arapça

10 Emeviler ( ) 660 da Muaviye nin Hz. Ali nin hilafetini tanımayarak kendini halife ilan etmesiyle başladı Arap ve Kureyş hakimiyeti Arap olan ve olmayanlar arasında gerilim Fetihlere en büyük direnç Türklerden 10. Asra kadar direniş Asır arasında İslam a giriş

başladı Arap ve Kureyş hakimiyeti Arap olan ve olmayanlar arasında

11 Abbasiler ( ) Hz. Abbas soyundan gelenlerin hilafeti Arap- Arap olmayan çekişmesinin yatışması Gayri Arap unsurların idareye, orduya ve ilim hayatına girmesi İslam hukukunun gelişmesi 10. Asır dan sonra dünyevi gücü ve otoritesi azaldı Bağdat Halifesine rakip halifelerin çıkması Endülüs Emevi hükümdarları da halifelik iddiasında bulunmuşlardır

unsurların idareye, orduya ve ilim hayatına girmesi İslam hukukunun gelişmesi 10.

12 Eyalet Yönetimi Eski Sasani ve Bizans sisteminin korunması Eski eyalet sınırları ve idare merkezleri çoğunlukla aynı kalmıştır Uzak bölgelerde halifeyi temsil eden tam yetkili bir vali Dini yönden cemaatin imamı Askeri, mali ve yargı yetkileri Önceleri kadı ve kolluk kuvvetlerinin tayini valinin görevi Abbasi devrinde valinin yanına merkezden atanan kadılar ve maliye memurları (üçlü denge) Merkezileşme az, eyaletler önce yarı, sonra tam bağımsız

ve yargı yetkileri Önceleri kadı ve kolluk kuvvetlerinin tayini valinin görevi Abbasi devrinde valinin yanına

13 Eyalet Yönetimi-2 Eyaletlerin haraç ve cizye vergileri mültezimler eliyle toplanırdı 1. Mültezim payını alır 2. Asker ve memur maaşı ödenir 3. Bayındırlık harcamaları yapılır 4. Artan varsa merkeze gönderilir Valiler zamanla görev yerlerine gitmemeye başladı Absentee landlords İltizam sisteminin başlangıcı, suistimal arttı

14 Merkezdeki Görevliler ve Bürolar Eski bürokratik örgüt ve kayıt biçimleri korundu Başlangıçta memurların çoğu İranlı, Süryani, Kaldani ve Rum; kayıtlar da bu dillerde Daha sonra Arap dili ve Arap memurlara bürolara egemen olmuştur Vezirler (Arapça, yadım eden) sistemi: Halifenin yardımcısı ve başmüşavirleri Devlet işlerinin yürütülmesinde uzmanlaşma ofisleri- bakanlık benzeri divanlar

Arap memurlara bürolara egemen olmuştur Vezirler (Arapça, yadım eden) sistemi: Halifenin

15 Divanlar Vergilerin toplanması (Divan-ül-harac) Askerlere maaş ödenmesi (Divan-ül-nafakat) Özellikle Abbasi devrinde giderek divanlar çeşitlendi Posta, ulaştırma, istihbarat (Divan-ül-berid) Asker kayıtları, tayin ve terfileri, vs. (Divan-ül-cund) Arazi kayıtları, resmi yazışmalar, devlet mühürleri (Divan-ülhatem ve l zimam) Haksızlıklara karşı son temyiz mercii (Divan-ül-mezalim) Sikke basımı (Divan-ül-darb) Bayındırlık işleri (Divan-ül-birr)

16 İslam Hukuk Sistemi Sorular İslam öncesi gelenekler kayboldu mu? Yeni sisteme uyum mu sağladı? İçtihadlar ve şeri kurallar yüzyıllar boyunca nasıl değişti? Farklı coğrafyalarda farklı içtihadlar İslam hukukuna fıkıh, bu meslektekilere fakih denir Fıkıh ın bölümleri İbadet Muamelat (aile, miras, borçlar, evlenme, boşanma, miras...) Ukubat (Ceza) Dinsel kuralların kaynakları Vahiy (Allah ın emirleri) Peygamberin söz ve hareketleri (Hadis ve sünnet) İçtihad- yorum Farklı içtihadlar- farklı mezhepler Zamanla Abbasiler de örfi hukuk da kullanılmaya başlanmıştır

Farklı coğrafyalarda farklı içtihadlar İslam hukukuna fıkıh, bu meslektekilere fakih denir Fıkıh ın bölümleri İbadet Muamelat (aile, miras,

17 Vergiler Önceki devletlerde olduğu gibi bölgesel ve sınıfsal vergi eşitliği yok Müslümanlar için asıl vergi zekat: 1/10 Ürün, menkul kıymet ya da ticari eşyadan Arazi Vergileri (Değişen oranlarda) Öşr: Müslümanlardan Harac: Gayrimüslimlerden Cizye, Baş vergisi: Gayrimüslimlerden Yaşlılar, kadınlar, çocuklar, fakirler ödemez Askerlikten muafiyet

Vergileri (Değişen oranlarda) Öşr: Müslümanlardan Harac: Gayrimüslimlerden Cizye, Baş

18 Yargı Teşkilatı Yargı erki hükümdarın görevi Vekaleten yargıçlara devreder Kadılar önce halife, sonra vali, sonra yeniden halifeler tarafından atanmıştır Abbasiler de yargını başı Bağdat ta Kadı-ül-Kudat Birörneklik az Kararlar mezheplerin esaslarına göre Gayrimüslimlerin davaları kendiş mahkemelerinde Memluklarda her mezhep için bir kadı Camii veya kadının evi mahkeme Kadı hem yargıç, hem de maliye, vakıf denetimi, beledi hizmetler konularında da sorumlu Zamanla iltizam ve yolsuzluk

esaslarına göre Gayrimüslimlerin davaları kendiş mahkemelerinde Memluklarda her mezhep için bir kadı Camii veya kadının

19 Şehirler Lojistik yönden kıra bağlı Eski yönetimlerin altyapı sistemlerini (su, ulaşım) devralma Şehir merkezinde mabetler Civar sokaklarda esnaf ve sanatkarlar Loncaların varlığı tartışmalı Zabıta görevi: Muhtesib Çarşıdan sonra dini cemaatlerin oturduğu konut bölgeleri Hamam, mektep, hastahane vb. Hizmetler vakıflar tarafından

Loncaların varlığı tartışmalı Zabıta görevi: Muhtesib Çarşıdan sonra dini

20 Vakıflar Roma ve Bizans taki hayır kurumlarına çok benzer Menkul veya gayrimenkulle kurulabilir

21 İslamiyet in Yönetsel Özellikleri Devlet ve din işleri ayrılmaz (Musevilik gibi) Din, hem devlet, hem de toplum hayatını düzenler Ruhani bir sınıf yoktur Dini konuda bilgili ve yol gösteren kişiler vardır

22 Distribution of Islam per country. Green represents a Sunni majority and blue represents a Shia majority.

Benzer belgeler

İSLAM TARİHİ II DR. HALİDE ASLAN

İSLAM TARİHİ II DR. HALİDE ASLAN Dönemi İdari, Mali, Sosyal ve Kültürel Durum Konular *Emeviler Dönemi İdari, Mali, Sosyal ve Kültürel Durum. Dönemi İdari, Mali, Sosyal ve Kültürel Durum Kaynaklar *İrfan