Prof. Dr. Mümin ERTÜRK. İstanbul Esenyurt Üniversitesi. Öğretim Üyesi. Meslek Yüksek Okulları Müfredatına Göre Hazırlanmış

Transkript

1 Prof. Dr. Mümin ERTÜRK İstanbul Esenyurt Üniversitesi Öğretim Üyesi Meslek Yüksek Okulları Müfredatına Göre Hazırlanmış YÖNETİM ve ORGANİZASYON Gözden Geçirilmiş, Genişletilmiş ve Bologna Süreci Ölçütlerine Göre Yapılandırılmış 2. Baskı

2 Yayın No : 2957 İşletme-Ekonomi Dizisi : Bası - Nisan İSTANBUL 2. Bası - Ekim İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitabın bu basısının Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye ait tir. Her hak kı sak lı dır. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra fı kıs men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fo tokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı - Cilt : Pasifik Ofset Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3 Baha İş Merkezi A Blok Avcılar / İSTANBUL Tel: (0212) (Sertifika No ) Kapak Tasarım : Gülgonca ÇARPIK Beta BASIM YAYIM DAĞITIM A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 Sevgili ve birtane torunum Bilge Kağan Çınar ERTÜRK e Sevgili kızım Av. Sinem ASİL ERTÜRK Sevgili oğlum Av. Yunus Ahmet ERTÜRK e ve

4

5 İTHAF: Bu kitabı, yayınlarını okuyarak, mesleki tavsiyelerini alarak kendilerinden feyz aldığım, kitabın hazırlanmasında doğrudan veya dolaylı katkısı bulunan, müteakip sayfada isimleri yer alan ve bu gün artık emekli olan veya hayatta olmayan Türkiye Cumhuriyetinin yetiştirdiği çok değerli sıradışı bilim adamlarına ithaf ediyorum. Ülkemize ve bilim dünyamıza, şahsıma ve meslek hayatıma çok değerli katkılarından dolayı kendilerine şükran duygularımı ifade ediyor, hayatta olanlara sağlık, esenlik, uzun ömür ve mutluluk, hayatta olmayanlara da Allahtan rahmet diliyor, hatıralarını saygı ve içtenlikle yad ediyorum. Prof. Dr. Mümin ERTÜRK İstanbul, Ekim 2013

6

7 VII Ord. Prof. Dr. Nihat SAYAR Ord. Prof. Dr. Ömer Celal SARÇ Ord. Prof. Dr. Şükrü BABAN Prof. Dr. Mehmet OLUÇ Prof. Dr. Şan ÖZ-ALP Prof. Dr. Abdülhak Adnan ADIVAR Prof. Dr. Abdülhak AKER Prof. Dr. Adnan GÜLERMAN Prof. Dr. Adnan LAVKAN Prof. Dr. Adnan SUNER Prof. Dr. Ahmet Ali ÖZEKEN Prof. Dr. Ahmet KILIÇBAY Prof. Dr. Alfred ISAAC Prof. Dr. Ali Haydar ERİŞKEN Prof. Dr. Ali Rıza AKBORA Prof. Dr. Ali Sait YÜKSEL Prof. Dr. Alp TİMUR Prof. Dr. Alpaslan PEKER Prof. Dr. Alpay ATAOL Prof. Dr. Atilla BARANSEL Prof. Dr. Atilla DİCLE Prof. Dr. Atilla GÖNENLİ Prof. Dr. Atilla SEZGİN Prof. Dr. Ayhan CELAL Prof. Dr. Aykut ÇİLELİ Prof. Dr. Aytaç AÇIKALIN Prof. Dr. Baha Esat KAROVA Prof. Dr. Bedri IŞIL Prof. Dr. Birol BUMİN Prof. Dr. Birol TENEKECİOĞLU Prof. Dr. Bülent KOBU Prof. Dr. Celalettin ATAMAN ALP Prof. Dr. Cemal MIHÇIOĞLU Prof. Dr. Cengiz Pınar Prof. Dr. Cengiz SEDEF Prof. Dr. Cevat SARIKAMIŞ Prof. Dr. Cevat TARAY Prof. Dr. Cevat YÜCESOY Prof. Dr. Cudi Tuncer GÜRSOY Prof. Dr. Cumhur FERMAN Prof. Dr. Çetin ŞANLI Prof. Dr. Doğan BAYAR Prof. Dr. Çevik URAZ Prof. Dr. İlhan ERDOĞAN Prof. Dr. Erdoğan KUMCU Prof. Dr. Erhan KOTAR Prof. Dr. Ersin GÜREDİN Prof. Dr. Esin KESKİN Prof. Dr. Eyüp AKTEPE Prof. Dr. Faruk AKÜN Prof. Dr. Fazıl KÜLÇÜR Prof. Dr. Fermani MAVİŞ Prof. Dr. Ferruh ÇÖMLEKÇİ Prof. Dr. Ferudun ERGİN Prof. Dr. Fikret ÖCAL Prof. Dr. Fuat ÇELEBİOĞLU

8 VIII Prof. Dr. Güney DEVREZ Prof. Dr. Güngör ÖNAL Prof. Dr. Halil SEYİDOĞLU Prof. Dr. Halil Fahri ÖRS Prof. Dr. Halil NADAROĞLU Prof. Dr. Haluk CİLLOV Prof. Dr. Hasan Gürbüz Prof. Dr. Hasan OLalı Prof. Dr. Haydar FURGAÇ Prof. Dr. Haydar KAZGAN Prof. Dr. Hayri TOKAY Prof. Dr. İ. Nail ESİN Prof. Dr. İlhami KARAYALÇIN Prof. Dr. İlhan CEMALCILAR Prof. Dr. İlter AKAT Prof. Dr. İsmail Durak ATAAY Prof. Dr. İsmail Hakkı BALTACIOĞLU Prof. Dr. İsmail ÖZASLAN Prof. Dr. İsmet ALKAN Prof. Dr. İsmet MUCUK Prof. Dr. İzzettin ÖNDER Prof. Dr. Kamil BÜYÜKMİRZA Prof. Dr. Kamuran PEKİNER Prof. Dr. Kasım KARAHAN Prof. Dr. Kemal TOSUN Prof. Dr. Kemal TUNÇATAY Prof. Dr. Kenan ASAFKAN Prof. Dr. Kenan ERKURAL Prof. Dr. Kenan GÜRTAN Dr. Ahmet BAŞ Prof. Dr. Kenan TUNÇOMAĞ Prof. Dr. Latif ÇAKICI Prof. Dr. Mehmet Ali AKTUĞLU Prof. Dr. Mehmet Ali CANOĞLU Prof. Dr. Mehmet YAZICI Prof. Dr. Melih KOÇER Prof. Dr. Melih TÜMER Prof. Dr. Meral KORZAY Prof. Dr. Muhan SOYSAL Prof. Dr. Mustafa AYSAN Prof. Dr. Muzaffer CİVELEK Prof. Dr. Nalan AKDOĞAN Prof. Dr. Nasuhi BURSAL Prof. Dr. Necati İŞÇİL Prof. Dr. Nejat TENKER Prof. Dr. Nevzat ESER Prof. Dr. Nurettin PEŞKİRCİ Prof. Dr. Nurettin YELKEN Prof. Dr. Nuri UMAN Prof. Dr. Nusret EKİN Prof. Dr. Oktay ALPUGAN Prof. Dr. Oktay GÜVEMLİ Prof. Dr. Orhan OĞUZ Prof. Dr. Osman HALLAÇ Prof. Dr. Osman OKKA Prof. Dr. Osman TEKOK Prof. Dr. Osman TELİMAN Prof. Dr. Osman YOZGAT Prof. Dr. Ömer LAİK Prof. Dr. Ömer Zeki AŞICI Prof. Dr. Özcan ÖZAL

9 IX Prof. Dr. Özdemir AKMUT Prof. Dr. Özgül CEMALCILAR Prof. Dr. Rasim SAYDAR Prof. Dr. Reha Esat KAROVA Prof. Dr. Remzi ÖRTEN Ord. Prof. Dr. Reşat KAYNAR Prof. Dr. Rıdvan KARALAR Prof. Dr. Sabri BEKTÖRE Prof. Dr. Sabri F. ÜLGENER Prof. Dr. Salih ÖZEL Prof. Dr. Sedat AKALIN Prof. Dr. Selami SARGUT Prof. Dr. Selçuk YALÇIN Prof. Dr. Senih AŞAN Prof. Dr. Suat KESKİNOĞLU Prof. Dr. Suat MİRZA Prof. Dr. Şerafettin NAMLIOĞLU Prof. Dr. Şükrü Fuat ERLAÇİN Prof. Dr. Tayfur TARHAN Prof. Dr. Tevfik TATAR Prof. Dr. Toker DERELİ Prof. Dr. Tuğrul TÜFEKÇİOĞLU Prof. Dr. Tunç EREM Prof. Dr. Turgut VAR Prof. Dr. Türkan ARIKAN Prof. Dr. Ülkü DİCLE Prof. Dr. Vahdet AYDIN Prof. Dr. Vecdi UMAY Prof. Dr. Yaşar GÜRGEN Prof. Dr. Yılmaz BENLİGİRAY Prof. Dr. Yüksel Koç YALKIN Prof. Dr. Zeki ADAL Prof. E. Sedat ÜNALAN Prof. Jale SİHAY GÜVEN Prof. Kemal TUNÇATAY Prof. Osman Fikret ARKUN Prof. Sabahattin SERTOĞLU Prof. Tayfur TARKAN Prof. Dr. Zeyyat HATİPOĞLU Prof. Dr. Zühtü İLHAN Prof. Dr. Ramazan ABAY Dr. Doğan SİLDİREN Dr. Ferhat ŞENATALAR Dr. Orhan Mesut SEZGİN Öğr. Gör. Hasan DOĞAN Ali ALAYBEK Burhan ULUTAN Gıyas AKDENİZ H. KARAÇİVİ Ergün ZOGA Faruk TARKAN Hasan ERİŞKON Kirkor KÖMÜRCÜYAN EFENDİ Mazhar HİÇŞAŞMAZ Muhittin ÖZMEN Nihat Ali ÜÇÜNCÜ Nurettin TOKÖZ Serkis NİHAT Süreyya ASIM Lütfullah TENKER Hasan HAMAMCI

10 X

11 XI Muhtaç Olduğun Kudret Damarlarındaki Asil Kanda Mevcuttur. Mustafa Kemal ATATÜRK Yakınma Yekin! Mehmet Kemal DEDEMAN Mazeret Yok! Jay RIFENBARY Mazeret bulmayı iyi başaran kişinin, başka bir şeyi iyi başardığı pek görülmez. B. FRANKLIN

12 XII

13 XIII İKİNCİ BASKIYA SUNUŞ İnsanlık tarihi kadar eski olan yönetim bilimi, sosyal bilimler alanında büyük gelişmeler olmasına rağmen değerini ve önemini artırmaktadır. İnsanlar ve toplumlar, tekbaşlarına yapamadıkları işleri birlikte hareket ederek ve işbirliği yaparak daha kolay yapmışlar ve sonuçta daha etkili sonuçlar almışlardır. Bu gün de bu gerçek hiç değişmemiş ve birlikte, işbirliği içinde hareket eden kişi ve toplumlar diğerlerinden daha etkili olmaya devam etmektedirler. Yönetim esas itibariyle bir askeri kavramdır. Daha sonra geliştirilerek işletmelere uygulanmaya başlanmıştır. İnsanların, örgütlerin ellerindeki beşeri (insangücü) ve maddi sermaye sınırlıdır. Bunları sınırsız arttırmanın imkanı yoktur. Burada yapılacak en önemli şey, eldeki kaynakların daha etkili, verimli bir biçimde konumlandırılması ve yönetilmesidir. Eldeki sınırlı gücünü etkili ve verimli konumlandıran, bir diğer ifadeyle örgütleyen ve yöneten küçük örgütler, büyük örgütlere meydan okuyabilmektedir. Rekabette başarının sırrı elinde büyük güç bulundurmak değil, mevcut gücünü, bir diğer ifadeyle beşeri ve maddi kaynaklarını etkili yönetme yeteneğine sahip olmaktır. Bu anlamda yönetim karmaşık bir faaliyettir. Yönetim birtakım bürokratik işlem ve süreçlerden oluştuğu gibi, ciddi bir bilim dalı ve aynı zamanda uygulamasında özel maharet ve yetenek gerektiren bir sanattır. Günümüzde yönetim konusunda birçok araştırma yapılmış, teoriler geliştirilmiş, halen de bu çalışmalar hızla devam etmektedir. Toplumların kalkınma ve gelişmesinin önündeki en büyük engelin artık kaynak azlığı değil, iyi yönetememek olduğu kesinlikle ortaya çıkmıştır. Örgütlerin, toplumların ve dünyanın en önemli sorunu da yönetim sorunudur. Yönetim bir sosyal bilim dalıdır. Ancak teknik bilimler tarafından geliştirilen birçok yöntemden de yararlanmaktadır. Sosyal bilimler alanında en fazla yönetimle ilgili yayın ve araştırma yapılmaya devam edilmesi, yönetim biliminin halen önemini koruduğunun güçlü bir kanıtıdır. Üniversitemiz öğretim üyesi Prof. Dr. Mümin ERTÜRK ün üniversitemiz yayını olarak hazırladığı Meslek Yüksek Okulları İçin Yönetim ve Organizasyon isimli kitabının türk işletmecilik eğitimine değerli bir katkı sağlayacağına inanıyorum. Prof. ERTÜRK, bu kitabında bize yönetim biliminin ilk düşünürlerinden bu yana tüm gelişmeleri ele alıp inceleyen bir görüş açısı sunmaktadır. Yönetim alanında klasik ve neoklasik görüşlerin yanında özellikle, öğrenen örgütler, yalın organizasyon, Benchmarking, yeniden süreçlendirme, sanal organizasyonlar, dış kaynaklardan yararlanma (outsoursing), şebeke organizasyon, kısıt teorisi, altı sigma, vekalet teorisi, kurumsal yönetim (yönetişim) gibi çağdaş ve modern sonrası yaklaşımlar ile bu konuda oldukça önemli bir boşluğu doldurmaya çalışmaktadır. Üniversitemizin değerli öğretim üyesi ve meslektaşım, Prof. ERTÜRK ü, bu çalışmasından dolayı kutluyor, eserin tüm öğrencilere ve yöneticilere yararlı olmasını diliyorum. Prof. Dr. Cuma BAYAT İstanbul Esenyurt Üniversitesi Rektörü İstanbul, Ekim, 2013

14 XIV

15 XV İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ Kitabımızın 1. baskısı bitmiştir. Kitapta gerekli gözden geçirmeler yapılmış, yeni konular ilave edilmiş ve kaynaklarına önemli ekleme ve güncellemeler yapılmıştır. Kitabımızın 2. Baskısı Bologna süreci formatında yapılandırılmıştır. Kitabın başında ders öğrenme çıktıları ve her bölümün başında da bölüm öğrenme çıktıları yer almaktadır. İlk yayımlandığından bu yana kitabın gelişerek yayın hayatına devamında beni teşvik ederek çalışmamı sürdürmemi sağlayan binlerce sayıda çok değerli öğrencilerime içtenlikle teşekkür ediyorum. Onlar artık iş hayatına atılmışlar, bazıları iş adamı/iş hanımı, bazıları da üniversitelerde meslektaşlarım olmuşlar ve kitabımızın yeni geliştirilen baskılarını kendi öğrencilerine okutmaktadırlar. Kendileriyle onur duyuyorum. Kitabın gelişimi meslek hayatımın bir özetidir. Çukurova üniversitesinde başladığım meslek hayatımda çok değerli hocalarımın ve meslektaşlarımın katkıları olmuştur. Beni mesleğe teşvik eden ve göreve alan değerli hocam Prof. Dr. İ. Nevzat ESER i saygıyla anıyorum. Başta çok değerli Meslektaşım Prof. Dr. Hüseyin ÖZGEN olmak üzere, Prof. Dr. Turgut ÇÜRÜK e, Prof. Dr. Azmi YALÇIN a, Prof. Dr. Ünal AY a, Doç. Dr. Ali DANIŞMAN a, Doç. Dr. Kemal Can KILIÇ a ve Çukurova Üniversitesindeki tüm değerli meslektaşlarıma meslek hayatıma katkılarından dolayı teşekkür ediyorum. Fransa nın Bordeaux III Üniversitesinde İşletme Yönetimi Enstitüsü (L Institut d Administration des Entreprises) Müdürü Rahmetli hocam Prof. Dr. Jean-Guy MÉRIGOT nun mesleki hayatımda çok büyük etki ve katkısı olmuştur. Kendilerini rahmetle anıyorum. Meslek hayatımın çok büyük bir kısmını Erciyes Üniversitesinde geçirdim. Gerek yöneticiler, gerek meslektaşlarım ve gerekse öğrencilerimle meslek hayatımın en güzel yıllarını yaşadım. Birlikte çalıştığım Hocam Rektör Prof. Dr. Naci KINACIOĞLU na bana Erciyes Üniversitesine çağırarak çalışma fırsatı verdiği için şükran borçluyum. Kendisini rahmet dileklerimle yâd ediyorum. Yine Rektörlüğü sırasında Yüksek Okul Müdürlüğü, Üniversite Genel Sekreterliği ve Fakülte Dekanlığı görevlerini yaptığım ve 8 yıl aralıksız birlikte çalıştığım, ilkeli devlet adamı, değerli Rektör, sıra dışı yönetici, çok değerli bilim adamı, güvenilir dost, Prof. Dr. Mehmet ŞAHİN i sevgi, saygı ve şükranla anıyorum. Kendisinden yönetici olarak çok şeyler öğrendim. Güvenilir dostluğunu her zaman arıyorum. Yine birlikte çalışmak kısmet olmasa da yakın ve içten dostluğunu gördüğün değerli Rektör Prof. Dr. Zeki YILMAZ ı içtenlikle ve şükranla anıyorum. Ayrıca meslektaş, kadim dost, gönül insanı, değerli bilim adamı Prof. Dr. Muzaffer CİVELEK i şükranla anıyorum. Kendisi meslek hayatımda birlikte çalışmaya doyamadığım aziz, muhterem ve çok sevgili dost ve meslektaşım olarak gönlümde yer almaktadır. Erciyes üniversitesinde İk. İd. Bil. Fakültesi İşletme Bölümünde birlikte çalıştığım ve her zaman çok değerli katkılarını gördüğüm, değerli yönetici, güvenilir dost, ciddi bilim adamı Prof. Dr. Osman UNUTULMAZ a değerli katkılarından dolayı içtenlikle teşekkür ediyorum. Yine Yıllar boyu birlikte çalıştığım İİBF İşletme Bölümü Öğretim

16 XVI Üyesi ve Rekabet Kurulu Başkanı Sayın Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI ya, yıllar süren dostluğu ve katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Erciyes Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü Öğretim Üyesi çok değerli Prof. Dr. Asuman AKDOĞAN a, Prof. Dr. Şükrü AKDOĞAN a, Prof. Dr. Yunus DURSUN a, Prof. Dr. İnci VARİNLİ ye, E. Prof. Dr. Cemal ÖZGÜVEN e, Prof. Dr. Filiz ÇALIŞKAN a, Prof. Dr. Azzem ÖZKAN a, Prof. Dr. Şaban UZAY a, Yrd. Doç. Dr. M. Suat AKSOY a, Yrd. Doç. Dr. İlhami VURAL a, Doç. Dr. M.Sıtkı İLKAY a, Yrd. Doç. Dr. Ahmet DOĞAN a, Yrd. Doç. Dr. Asım ÇELİK e, Yrd. Doç. Dr. Murat ESMERAY a, Doç. Dr. Levent ÇITAK a, Yrd. Doç. Dr. Mustafa KACUR a, Yrd. Doç. Dr. Fusun ACAR TEKİN e, Yrd. Doç. Dr. Talip TORUN a, Yrd. Doç. Dr. Ali İhsan ÖZDEMİR e, Öğr. Gör. Dr. D. Cüneyt GEDİKLİ ye, Yrd. Doç. Gör. Ergün KÜÇÜK e, Yrd. Doç. Selen OFLAZER MİRAP a, Yrd. Doç. Dr. Leyla LEBLEBİCİ KACUR a, Yrd. Doç. Dr. Banu BİTGEN SUNGUR a, Uzm. Gökhan GÜVEN e, çok değerli katkıları için teşekkür ediyorum. Ayrıca Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesinin iki dönem dekanlığını yapan Değerli dost ve bilim adamı Prof. Dr. İsmail KAYAR a çok değerli katkı ve dostluğu için içtenlikle teşekkür ediyorum. Erciyes Üniversitesinde birlikte çalıştığım, Melikgazi Üniversitesi İşletme Fakültesi Dekanı değerli dost Prof. Dr. Mahmut ÖZDEVECİOĞLU na, Çankaya Üniversitesi İ.İ.B. Fakültesi İşletme Bölümü başkanı değerli dost Prof. Dr. Mahir NAKİP e, Yozgat Bozok Üniversitesinin İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinin değerli öğretim üyeleri, çok değerli öğrencilerim Doc. Dr. Veli AKEL e, Yrd. Doc. Dr. Tansel HACIHASANOĞLU na, Yrd. Doc. Dr. Ramazan KURTOĞLU na, Y. Doç. Dr. Mahmut AKIN a, Kayseri Nuh Naci Yazgan Üniversitesi Öğretim Üyesi, değerli Öğrencim Doç. Dr. Nilsun SARIYER e değerli katkılarından dolayı teşekkür ediyorum. Meslek Hayatımın önemli bir kısmını Orta Asya da Kazakistan Uluslararası Ahmet Yesevi Kazak Türk Üniversitesinde geçirdim. Üniversitenin değerli öğrencileri ve meslektaşlarımı şükranla anıyorum. Meslek hayatımda Kırgızistan ın Başkenti Bişkek te bulunan Kırgızistan Türkiye Manas üniversitesinin önemli bir yeri vardır. Meslek hayatımın en değerli ve güzel yıllarını Manas üniversitesinde geçirdim. Manas Üniversitesindeki değerli meslektaslarımı, değerli lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencilerimi şükranla anıyorum. Manas Üniversitesi İ.İ.B. Fakültesi İşletme Bölümü Öğretim Üyesi ve çok değerli öğrencim Y. Doç. Dr. Seyil NAJİMUDİNOVA ya değerli katkıları için teşekkür ediyorum. Ayrıca Manas Üniversitesinin değerli öğretim üyesi, değerli büyükelçi, Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Türk dünyasının değerli ve saygın büyüğü, çok değerli dostum rahmetli Prof. Dr. Salican CİGİTOV (Yiğitoğlu) un unutulmaz hatırasını saygı ve rahmetle anıyorum. Manas Üniversitesinin değerli kurucu rektörü Prof. Dr. Karabek MOLDABAYEV ve değerli rektörü, değerli dost Prof. Dr. Sebahattin BALCI yı, değerli rektör vekili Prof. Dr. Asılbek KULMIRZAYEV i saygıyla anıyorum. Türkiye Kırgızistan Manas Üniversitesi bütün Türk Dünyasından gelen öğrencilere Türk Dilinde işletme, iktisat, mühendislik, iletişim, tarih, edebiyat, turizm başta olmak üzere birçok meslekte eğitim veren ciddi bir üniversitedir. Dokuzuncu cumhurbaşkanımız Sayın Süleyman DEMİREL başta olmak üzere bütün emeği geçen Türkiye ve Kırgızistan yetkililerini içtenlikle kutluyor, değerli katkılarından dolayı teşekkür ediyorum.

17 XVII Kırgızistan daki görevim Sırasında Sık Sık Gittiğim Celalabad İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi İşletme ve Uluslararası ilişkiler fakültelerinde, Türkiye, Kırgızistan, Çin (uygur bölgesi), Kazakistan, Rusya (çoğunlukla Tataristan- Kazan, Çuvaşistan, Hakasya, Altay bölgelerinden), Türkmenistan, Özbekistan, Afganistan, Azerbaycan başta olmak üzere bütün Türk Dünyasından gelen öğrencilerin Türkiye Türkçesi ile işletme ve uluslararası ilişkiler eğitimi yaptığını gördüm Haziran ayında katıldığım üniversite mezuniyet töreninde Rusyanın Altay bölgesinden geldiğini hatırladığım bir hanım kızımız türkçe yazdığı bir şiiri okudu. Uzun şiir şu satırla bitiyordu:... Tanrı Dağlarından yükselen sese kulak ver Atam: Ne Mutlu Türküm Diyene!!.. Kırgızistandan başka, Kazakistan da Almaty, Kentav ve Kızılorda da, Rusya da Tataristan - Kazan ve Çuvaşistan, Azerbaycandaki devlet üniversiteleriyle yaptığı anlaşmalarla, Türk Dünyası Araştırmaları vakfı Türkçe olarak, işletme, uluslararası ilişkiler ve türk dili eğitimi yapmakta ve işletmeciliğin yanında türk dili ve kültürünü de türk dünyasına yaymaktadır. Türk Dünyası Araştırmaları Vakfının Çok Değerli Başkanı Rahmetli hocam Prof. Dr. Turan YAZGAN ı üstlendiği bu çok değerli kutsal ve onurlu tarihi görevinden dolayı içtenlikle kutluyor ve unutulmaz hatırasını rahmetle yâd ediyorum. Meslek hayatımın verimli 5 yılını Beykent Üniversitesinde geçirdim. Bu sürede şahsıma gösterdiği yakın ilgi, saygı, güven ve içtenlik için değerli Mütevelli Heyet Başkanı Sayın Adem ÇELİK e içtenlikle teşekkür ediyorum. Değerli dost ve değerli bilim adamı Prof. Dr. Sudi APAK a, değerli öğretim üyeleri, değerli dost Prof. Dr. Muhittin KARABULUT a, değerli dost Prof. Dr. Emin ÖZBAŞ a, değerli dost Prof. Dr. Asım ŞEN e, değerli dost ve değerli meslektaşım Doç. Dr. Ruhet GENÇ e, değerli dost ve meslektaşlarım Yrd. Doç. Dr. Mustafa ERCİLASUN a, Yrd. Doç. Dr. Tanses GÜLSOY a, Yrd. Doç. Dr. Atik KULAKLI ya, Yrd. Doç. Dr Görkem ERSOY a, Yrd. Doç. Dr. Metin UYAR a, Yrd. Doç. Dr. Ali ŞEYLAN a değerli katkılarından dolayı teşekkür ediyorum. Yine değerli dost, İstanbul Aydın Üniversitesinin değerli öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Seyfi TOP gerek idari ve gerekse akademik çalışmalarıma çok değerli katkılarda bulunmuşlardır. Değerli katkıları için kendisine içtenlikle teşekkür ediyorum. İstanbul Arel Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezinde uyum içinde birlikte çalıştığım değerli çalışma arkadaşlarım içerik tasarım uzmanı Ulaş ŞEKER e, değerli eğitim destek uzmanları Sema KILIÇ a, Fatma Yıldırım a ve Sinan YILDIZ a değerli Sistem Uzmanı Volkan AKSOY a değerli katkıları için teşekkür ediyorum. ARELUZEM değerli Sistem Uzmanı Gönül ÇAĞLAR ŞEKER kitabın yeni metinlerinin oluşturulmasında çok değerli katkılarda bulunmuştur. Kendisine değerli katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Değerli içerik uzmanı Ayşe Nur ÇİÇEK kitabın Bologna eğitim sistemi formatında baskıya hazırlanmasında çok değerli katkılarda bulunmuştur. Kendisine çok değerli katkıları nedeniyle içtenlikle teşekkür ediyorum. İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde birlikte çalıştığım, Enstitü Sekreteri değerli Metin TOK a, değerli asistanım Gizem TUNAY a değerli katkıları için teşekkür ediyorum. İstanbul Arel Üniversitesinde çalıştığım sırada değerli dostluğunu gördüğüm Mütevelli heyet başkan vekili sayın Özgür GÖZÜKARA ya değerli ve içten katkılarını gördüğüm değerli yönetici Genel Sekreter Ali KURT a değerli katkı ve dostluğu için teşekkür ediyorum. Değerli Genel Sekreter Yardımcısı ve Mali İşler Daire başkanı Ayşe

18 XVIII ÖZKAVAKLI ya, Kütüphane Daire Başkanı değerli öğrencim Mehmet MANYAS a, Sürekli Eğitim Müdürü değerli öğrencim Zeynep HATİPOĞLU a, çok değerli idari personel ve öğretim üyelerine değerli katkıları için teşekkür ediyorum. Kastamonu Üniversitesi Değerli öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Serkan DİLEK e, birlikte çalıştığımız yıllarda başlayan ve içtenlikle sürdürdüğü değerli dostluğu ve katkıları için teşekkür ediyorum. Bilimsel çalışmalarımı yakından takip ederek tavsiyeleriyle yönlendiren, meslek hayatım boyunca yardımlarını esirgemeyen İstanbul Kültür Üniversitesi öğretim üyesi değerli meslektaşım Prof. Dr. Sayın Tamer KOÇEL e de çok değerli katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Yine mesleki çalışmalarımda sürekli desteğini esirgemeyen İstanbul Üniversitesinin değerli E. öğretim üyesi değerli dost ve değerli bilim adamı Prof. Dr. İlhan ERDOĞAN ve Lojistik Yüksek Okulu Müdürü değerli dost ve değerli bilim adamı Prof. Dr. Hayri ÜLGEN e değerli katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Meslek hayatım boyunca gerek idari ve gerekse akademik çalışmalarımı yakından takip ederek, gerekli tavsiye ve telkinleriyle çalışmalarımı yönlendiren ve her türlü desteği esirgemeyen değerli meslektaşım ve hocalarım Prof. Dr. Şan ÖZ-ALP e, Prof. Dr. Tevfik TATAR a değerli katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Beykent Üniversitesi ve İstanbul Arel Üniversitesinde birlikte çalıştığımız 34 yıllık değerli dost ve meslektaşım Okan Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Erol EREN e değerli katkıları ve dostluğu için teşekkür ediyorum. Anadolu Üniversitesi E.öğretim üyesi değer hocam Prof. Dr. İnan ÖZALP a meslek hayatıma değerli katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Rahmetli hocalarım değerli bilim adamları Prof. Dr. Çevik URAZ, Prof. Dr. Ahmet KILIÇBAY, Prof. Dr. Ali Sait YÜKSEL ve Prof. Dr. Adnan SUNEL in değerli katkılarını ve hatıralarını rahmet ve şükranla anıyorum. Mesleğe başlamasında ve/veya yetişmesinde katkıda bulunduğum ve varlıklarından onur duyduğum sevgili öğrencilerim ve değerli meslektaşlarım Prof. Dr. Meryem AKOĞLAN KOZAK a, Prof. Dr. Bahar TANER e, Prof. Dr. Serap ÇABUK a, Prof. Dr. Mehmet YEŞİLTAŞ a, Prof. Dr. Nazmi KOZAK a, Prof. Dr. Metin KOZAK a, Prof. Dr. Salih KUŞLUVAN a, Prof. Dr. Zeki DOĞAN a, Prof. Dr. Selen DOĞAN a, Prof. Dr. Abitter ÖZULUCAN a, Prof. Dr. Kurtuluş KARAMUSTAFA ya, Prof.Dr. Şevki ÖZGENER e, Prof. Dr. Zeynep TÜRK e, Prof. Dr. Murat TÜRK e, Doç. Dr. Mustafa KOYUNCU ya, Doç. Dr. Ufuk DURNA ya, Doç. Dr. Çetin BEKTAŞ a, Doç. Dr. Halil DEMİRER e, Doç.Dr. Mehmet TURAN a, Yrd. Doç. Dr. İbrahim İLHAN a, Yrd. Doç. Dr. Lütfi BUYRUK a, Y. Doç. Dr. Mehmet BİRİNCİ ye ve bütün değerli öğrencilerime meslek hayatıma katkılarından dolayı içtenlikle teşekkür ediyorum. İstanbul Arel Üniversitesinde Bologna Süreci çalışmalarını başarı ve içtenlikle yöneten, birlikte çalışmaktan onur duyduğum kadim dost, değerli yönetici, değerli bilim adamı Prof. Dr. Mehmet DURMAN a yıllar boyu süren dostluğu, şahsıma ve bu eserin Bologna ölçütleri doğrultusunda düzenlenmesine çok değerli katkılarından dolayı içtenlikle teşekkür ediyorum. Beykent ve İstanbul Arel üniversitelerindeki görevlerim sırasında derslerin yürütülmesinde yakın desteğini gördüğüm değerli Meslektaşlarım Finans Klüp Başkanı değerli Üstad Dr. Tevfik ALTINOK a, İstanbul Arel Üniversitesi Değerli Öğretim Üyesi ve değerli dost Prof. Dr. Ali AKDEMİR e, İstanbul Üniversitesi değerli öğretim üyeleri Prof. Dr. Işıl PEKDEMİR e, Prof. Dr. Necdet ÖZÇAKAR a, Prof. Dr.Fatih

19 XIX SEMERCİÖZ e, Prof. Dr. Gönen DÜNDAR a, Doç. Dr. Vedat SARIKOVANLIK a, Doç. Dr. Cem Cüneyt ASLANTAŞ a, Doç. Dr. Haluk TANRIVERDİ ye, Marmara Üniversitesi değerli öğretim üyeleri Prof. Dr. Deniz BÖRÜ ye, Prof. Dr. Nevin DENİZ e, Prof. Dr. Hanifi AYBOĞA ya, Prof. Dr. Gürbüz GÖKÇEN e, Doç. Dr. Fatma ŞİŞMAN AYANOĞLU na, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü değerli öğretim üyeleri, Prof. Dr. Oya ERDİL e, Prof. Dr. Halit KESKİN e, Prof. Dr. Lütfihak ALPKAN a, Prof. Dr. Ali Ekber AKGÜN e, Doç. Dr. Halim KAZAN a, Doç. Dr. Hakan KİTAPÇI ya, Yıldız Teknik Üniversitesi değerli öğretim üyesi Prof. Dr. Esin CAN MUTLU ya, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi değerli dekanı Prof. Dr.h.c. M. Hakan HAKERİ ye, Gazi Üniversitesi değerli öğretim üyesi Prof. Dr. Dilaver TENGİLİMOĞLU na, Sakarya Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Hasan LATİF e, ABD Saint Leo Üniversitesi öğretim üyesi değerli meslektaşım Doç. Dr. Hakan KIŞLAL a değerli katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Beykent Üniversitesinde ve İstanbul Esenyurt Üniversitesinde birlikte çalıştığım İstanbul Esenyurt Üniversitesinin değerli Mütevelli Heyeti Başkanı Prof. Dr. Can İKİZLER e değerli dostluğu ve katkıları için teşekkür ediyorum. Beykent, İstanbul Arel ve İstanbul Esenyurt Üniversitesinde birlikte çalıştığımız Rektör, değerli dost, değerli bilim adamı Prof. Dr. Cuma BAYAT a değerli dostluğu ve katkıları için teşekkür ediyorum. Yine Beykent, İstanbul Arel ve İstanbul Esenyurt Üniversitelerinde birlikte çalıştığım Rektör Yrd., Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dekanı kadim dost Prof. Dr. Tuncer ÇELİK e değerli katkıları ve dostluğu için teşekkür ediyorum. İstanbul Esenyurt Üniversitesinin değerli öğretim üyesi, değerli hocam Prof. Dr. Yaşar GÜRGEN e, kadim dost değerli öğretim üyesi Prof. Dr. Ramazan ABAY a değerli dostluğu ve katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. İstanbul Esenyurt Üniversitesinin değerli Genel Sekreteri Mustafa KILIÇASLAN a, Personel Daire Başkanı Hanife IŞIK a, İİBF Sekreteri Yasemin ÇALIŞKAN a, Öğrenci İşleri memuru Şenay ERDOĞAN a, Muhasebe Sorumlusu Özlem SALMAN a, Asime YILMAZ a değerli katkıları için teşekkür ediyorum. Bilimsel çalışmalarımı yaparken, değerli eşim Şadiye ERTÜRK ün bütün meslek hayatım boyunca olduğu gibi çok değerli ve içten yardım ve katkılarını gördüm. Kendisine şükran duygularımla teşekkür ediyorum. Yine moral ve yaşam kaynağım, varlıklarından onur duyduğum değerli kızım ve Oğlum Av. Sinem Asil ERTÜRK ve Av. Yunus Ahmet ERTÜRK e, Sevgili ve bir tane torunum, mutluluk kaynağım Bilge Kağan Çınar ERTÜRK e de katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Kitabın basımını titizlikle gerçekleştiren Beta Basım Yayım ve Dağıtım A.Ş. nin değerli yöneticisi Sayın Seyhan SATAR a, Satış Müdürü Sayın Erhan SANCI ya, ve kitabın dizgi ve kapak tasarımında büyük emeği geçen Sayın Gülgonca ÇARPIK ve Gökhan Ayrancı ya değerli katkıları için içtenlikle teşekkür ediyorum. Kitabın çok değerli öğrencilerime ve okuyucularıma yararlı olmasını diliyorum. Tüm hataları bana ait olan bu eserin gelecekteki geliştirme çalışmalarıma ışık tutacak nitelikteki görüş ve önerileri için ilgililere şimdiden teşekkür ediyorum. Prof. Dr. Mümin ERTÜRK İstanbul, Ekim, 2013

20 XX

21 XXI İÇİNDEKİLER BÖLÜM I YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE TARİHİ GELİŞİMİ 1. Yönetim Kavramı ve Tanımı Yönetim Teorisinin Gelişimi Çağdaş Yönetim Öncesi (1880 Öncesi) Çağdaş Yönetim Dönemi (1880/...) Klasik Yönetim Teorisi Bilimsel Yönetim Dönemi ( ) Frederick Winslow Taylor Taylorist Teoriyi Geliştirenler Bilimsel Yönetimin Faydaları ve Eksiklikleri Yönetim Süreci Yaklaşımı ve Henri Fayol Bürokrasi Teorisi ve Weber Beşeri İlişkiler Dönemi Beşeri İlişkiler Yaklaşımının Dayandığı Varsayımlar Beşeri İlişkiler Hareketinin Öncüleri Hawthorne Araştırmaları Işıklandırma Deneyleri Röle Montaj Odası Deneyi Tel Bağlama Gözlem Odası Deneyi İkinci Röle Montaj Deney Grubu Mika Yarma Deneme Odası Harwood Araştırmaları Beşerî İlişkiler Hareketinin Sağladığı Katkılar Sonuç Modern Yönetim Teorisi (1950 den sonrası) Sistem Yaklaşımı Sistem Yaklaşımı ile İlgili Diğer Kavramlar Yönetimde Sistem Yaklaşımı Yönetimde Sistem Yaklaşımının Nedenleri İstisnalarla Yönetim İstisnalarla Yönetimin Aşamaları İstisnalarla Yönetime Yöneltilen Eleştiriler... 42

22 XXII Amaçlara Göre Yönetim Durumsallık Yaklaşımı Yöneylem Araştırması Yönetim Faaliyetinin Özellikleri Yönetim Bir Grup Faaliyetidir Yönetimin Beşerî Özelliği Vardır Yönetim Bir İşbirliği Ve Uzmanlaşma Faaliyetidir Yönetim Bir Koordinasyon Faaliyetidir Yönetim Bir Yetki Faaliyetidir Yönetim Rasyonel Bir Faaliyettir Yeşil Yönetim BÖLÜM II YÖNETİM FONKSİYONU 1. Plânlama Plânlamanın Araçları Amaçlar Politikalar Prosedürler-(Genyöntemler) Bütçeler Ayrıntılı Plânlar Programlar Stratejiler Plânlama Sürecinin Aşamaları Amaçların Belirlenmesi Amaçlara Ulaştıracak Varsayımların Belirlenmesi Alternatiflerin Belirlenmesi Alternatiflerin Karşılaştırılması Alternatifler Arasından En Uygun Olanın Seçimi Alt Plânların Yapılması Hazırlanan Plânların Uygulamaya Konması ve Uygulamaya Devam Edilmesi Organizasyon (Örgütleme) Organizasyonun İlkeleri Amaç Birliği İlkesi Kumanda Birliği İlkesi Yeterlilik İlkesi İşbölümü ve Uzmanlaşma İlkesi Görevlerin Tanımı İlkesi Basamaklar Sırası İlkesi Yetki ve Sorumluluk Denkliği İlkesi... 66

23 XXIII İş, Yetki, Sorumluluk ve Karşılıkların Açık Olarak Belirlenmesi İlkesi Ayrılık İlkesi Yöneltme Birliği İlkesi Değişebilirlik İlkesi Süreklilik İlkesi Önderliğin Kolaylaştırılması İlkesi Fonksiyonel Benzerlik İlkesi Yönetim Alanı İlkesi Personeli İşe Yerleştirme İlkesi Sorumluluk İlkesi Fonksiyonel Büyüme İlkesi Çapraz İlişkiler İlkesi Bölümlere Ayırma Bölümlere Ayırmada İlkeler Bölümlere Ayırmada Benzer İşlerin Dikkate Alınması İlkesi Uzmanlaşmadan Yararlanma İlkesi Denetim İlkesi Koordinasyona Yardım İlkesi Giderleri Azaltma İlkesi İşletme İçi Sosyal İlişkileri Dikkate Alma İlkesi Bölümlere Ayırmada Kullanılan Sistemler Fonksiyonlara Göre Bölümlere Ayırma Ürün Temeline Göre Bölümlere Ayırma Coğrafya Temeline Göre Bölümlere Ayırma Müşteri Temeline Göre Bölümlere Ayırma Sayı Temeline Göre Bölümlere Ayırma Zaman Temeline Göre Bölümlere Ayırma Süreç veya Amaca Göre Bölümlere Ayırma Karma Örgüt Yapısı Organizasyonlarda Komuta, Kurmay ve Fonksiyonel Yetki İlişkileri Komuta Yetkisi Kurmay Yetkisi Fonksiyonel Yetki Dikey, Dikey Kurmay ve Fonksiyonel ve Matris Organizasyon Dikey Organizasyon (Line Organization) Dikey Kurmay Organizasyon Fonksiyonel Organizasyon Matris Organizasyon Organizasyon Kanunları Graicunas Kanunu ve Yönetim Alanı... 77