Veri toplama araçları. (Anket yöntemi)

Transkript

1 Veri toplama araçları (Anket yöntemi)

2 Anket, sistematik bir veri toplama yöntemidir. Bireyin yaşamı ile ilgili bazı davranışları, düşünsel, duygusal, inançsal, güdüsel, algısal özellikleri vardır ki yapısı gereği gözlenmesi olanaksızdır. Bu gibi konuları incelemek için yapılacak araştırmalarda anket yönetimi kullanılır.

3 Anket yöntemiyle yapılan araştırmaların geçerlilik ya da güvenirliği deneğin verdiği yanıtlara bağlıdır. Bu bakımdan anket yöntemiyle yapılan araştırma sonuçlarına kuşku ile bakılabilmektedir. Ör: bir kişinin soruya aynı görüşteyim diye verdiği yanıtın gerçekten duyumsadığı şey olup olmadığını bilemeyiz. Bunun için yanıtlayıcının güveni kazanılmalı, inandırıcı olunmalıdır. Ayrıca soru kağıdına birbirini kontrol edici değişik sorular koyarak deneğin içten yanıtlar verip vermediği denetlenmelidir

4 1.Basamak Hipotez geliştirme, Anket tipine karar verme Soru yazımı, Yanıt kategorilerine karar verme, 3.Basamak Hedef nüfus Örnek seçimi 2.Basamak Veri kayıtlarının planlanması Pilot uygulama 4.Basamak Anketi uygulama ve kayıt Veri kontrolü 5. Basamak Çözümleme ve rapor yazımı

5 Telefon Anket türleri Mektup WEB Yüz yüze

6 Telefon Ucuz Hızlı sonuç Eğitimli personel Telefonu olmayanlar?

7 Mektup (Posta ya da dağıtım) Ucuz Görüşmeci etkisi Ulaşım Yanıtlamama Anlama Yanıtlayan kim? Okuma- yazma Gizlilik?

8 Posta ile anket uygulamanın iyi yanları Az bir bütçe ve insan gücü ile büyük çaplı bir yaraştırma yapma olanağı sağlar. Yanıt alma oranı yükseldikçe güvenirlilik o oranda artar. Ulaşılamayan yerlere ulaşımı sağlar Her mevsimde deneğe ilaşılabilir. Gizlilik sağlanmış olur Görüşmecinin denek üzerindeki kötü etkisini ortadan kaldırır. Deneğe soruları evinde ya da ofisinde özenle inceleme ve daha güvenilir yanıt verme olanağı sağlar.

9 Posta ile anket uygulamanın sakıncalı yanları En önemlisi YANIT ALAMAMA sorunudur. Sorular deneklerce yanlış anlaşılabilir ya da yorumlanabilir. Yanlış anlaşılan yanıtlar için deneği uyarma ve düzeltme olanağı yoktur. Yanıtların güvenirliği deneğin ilgisine ve işi benimsemesine bağlıdır. Ankete kimin yanıt verdiğini bilmek olanaksızdır. Belirli bir kültür düzeyine ulaşmış kimselere uygulanır.

10 Yanıt alma oranını artırmak için başvurulabilecek önlemler: İzleme: Telefon etme, ikinci mektup gönderme vb. Soru sayısı: az sayıda soru içermelidir. Soru türü: kapalı uçluya yanıt alma olasılığı daha fazladır. Araştırmayı tanıtıcı mektup: yanıt almada etkilidir Soru kağıdınını araştırıcıya geri gönderilme yolu: üzerinde pul ve adresli zarf yanıt almada etkilidir. Soru kağıdının estetik ve ilgi çekiciliği: yanıt almada etki yaratabilir, fakat ilgiyi dağıtmamalıdır. Deneğin özelliği: eğitimli olmalıdır.

11 Yüz yüze görüşme Yanıt oranı yüksek Yanlış anlama daha az Niteliksel veri toplanabilir Farklı kişi yanıtlayamaz Uygun dil Pahalı Adrese ulaşım Görüşmeci hataları Eğitim

12 GÖRÜŞME YOLU İLE ANKET UYGULAMA Olumlu yanları Posta yöntemine göre yanıt alma yüzdesi çok fazladır. Alınan bilgi daha sağlıklı olur. Görüşmeci deneğin kişiliği, çevresi ve yaşantısı konusunda değerlendirmeye yardımcı olacak bilgiler toplayabilir. Yanlışları düzeltmek, eksikleri tamamlatmak olanağı vardır. Doğru kişi ile görüşülür. Uygun bir dil ile deneğin duyarlılık gösterdiği soruları görüşmeci açıklayabilir.

13 Olumsuz yanları Ulaşım giderleri fazladır. Büyük bir bölgede adres bulmak güç ve zaman alıcı olabilir. Görüşmeci bazı konularda yan tutabilir. Görüşmeci eğitimine ve denetimine önem vermek gerekir. Alan çalışmalarını örgütleme, eğitim ve denetim karmaşık işlemleri gerektirmektedir. Deneğin zamanını daha çok alır. Hane halkı dikkate alındığında evde yalnızca çalışmayanlar vardır. Bu durumda hafta sonu ve gece ziyaretleri gerekir. Bu da zaman alıcı ve fazla personel gerektiren bir durumdur.

14 Hangi yöntem kullanılmalı? Araştırmanın amacı Araştırma grubu Kaynaklar Örnek büyüklüğü Anket bitirme süresi

15 Hangi yöntem kullanılmalı? Hedef toplumum özellikleri Hedef toplumun dil ve beceri düzeyi Hedef toplum çalışmaya katılmaya hazır mı? Zamanında yanıt verecek mi? Hedef toplumun bilgilendirilmesi gerekli mi?

16 Planlama Araştırmanın amacı yazılmalı Değişkenler listesi değişkenler sınıflandırılmalı Anket sorularının hazırlanması yanıt yapısına karar verilmeli Soruların gözden geçirilmesi ve ön test Çözümleme planı Anketin hazırlanması araştırma planının son aşamasıdır.

17 Anketin bölümleri 1. Başlangıç (sorulardan önce) 2. Ana bölüm (sorular) 3. Son

18 Başlangıç sayfası Anket başlığı ve tarih Anket No Amaç Anketi yapan kim Veri nasıl kullanılacak Güven Süresi Teşekkür Bilgi için başvuru - izin

19 Manisa sağlık durum değerlendirmesi araştırması Bu çalışma Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu tarafından Manisa da yaşayanların sağlık durumlarını değerlendirmek amacı ile yapılmaktadır. Soru formu size sağlığınızla ilgili görüşlerinizi sormaktadır. Bütün soruları belirtildiği şekilde cevaplayın. Eğer bir soruyu ne şekilde cevaplayacağınızdan emin olamazsanız, lütfen size en yakın gelen cevabı işaretleyin. Araştırmaya katılmak tamamen gönüllülük temelindedir. Dikkatiniz ve ayırdığınız zaman için teşekkür ederiz.

20 Ana bölüm - sorular Taslak (kapsamlı) Genelden özele Basitten karmaşığa Grup soruları Demografiklerin yeri

21 Bitiriş Teşekkür Başvuru yeri Anketlerin geri veriliş şekli Sonuçların sunumu

22 Soru tipleri Açık uçlu Kapalı uçlu ve sıralı Kapalı uçlu ve sıralı olmayan Kısmen kapalı uçlu

23 Açık uçlu Yaşadığınız bölgedeki en önemli sağlık sorunu nedir? Hastalanınca kime başvurursunuz.?. Sizce bir sağlık personeli hangi düzeyde bilgiye sahip olmalıdır?

24 Kapalı uçlu ve sıralı (ordered) 1. Aşağıda yazılan sizin için ne kadar doğru? Sigarayı bırakmak istiyorum 1) tamamen doğru 2) kısmen doğru 3) ne doğru ne yanlış 4) kısmen yanlış 5) kesinlikle yanlış

25 Kapalı uçlu ve sıralı olmayan Sağlık ocağında hangi eğitimin verilmesini istersiniz? (lütfen bir seçenek işaretleyiniz) sigara bırakma stres beslenme çocuk bakımı Kalp hastalıkları

26 Kısmen kapalı uçlu Oturduğunuz eve en yakın sağlık kuruluşu hangisidir? Sağlık ocağı Devlet hastanesi Özel hastane Özel poliklinik Diğer...(lütfen belirtiniz)

27 Açık uçlu sorular Olumlu Geniş ve ayrıntılı yanıt Yanıtın kapsamı tam olarak bilinmeden soru sorulabilir Yanıt, soru ile yönlendirilmez Yanıt veren kendi görüşünü sunar Olumsuz Uzun zaman ve yazı Yanıt oranı Soru sayısı Verinin değerlendirmesinde zorluk

28 Kapalı uçlu sorular Olumlu Yanıt kolay ve kısa süre Araştırmacının odaklandığı konular Soru sayısı Yanıt oranı Yorumlaması kolay Analizi kolay İletişim becerileri gerekmez Olumsuz Olası yanıtlar için ön değerlendirme Sonuçlarda yönlendirme Yanıt verenlerin kendi görüşleri olmayabilir Seçenekler sınırlı ise yanıt verene sıkıntı verebilir

29 SORULARIN NİTELİKLERİ Amacına uygun olmalı Basit, anlaşılır bir dil kullanılmalı Kısa olmalı İfadeler olabildiğince kısa olmalı Teknik terimler (jargon), kısaltmalar ve argo olmamalı Herbir soru yalnızca bir özelliği sorgulamalı Yönlendirici olmamalı Tam tümceler kullanılmalı Olumsuz tümce kurulmamalı Soru yanıtları birbirini içermemeli Yanıt seçenekleri değişkenlik üretebilir nitelikte olmalı

30 Basit-kolay anlaşılır olmalı # Ailenizde gelir getiren kişilerden en çok gelir sağlayan kişinin mesleği nedir? Tam tümce kullanılmalı # yaş...

31 Anlaşılır tanımlar kullanılmalı # Geçen hafta içinde kaç kez egzersiz yaptınız? # Futbol, basketbol gibi ağır sporlar yapar mısınız?

32 Kısaltma ve teknik terim (jargon) kullanılmamalı # İşyerinizdeki İSİG kurulunda kimler çalışmaktadır? # NATO hakkındaki görüşünüz nedir? Hesap yapılmasından kaçınılmalı # Geçen altı ay içinde kaç kez spor yaptınız?... # Toplam hane geliriniz nedir?

33 Negatif tümcelerde dikkat! # Sigarayı bırakmama konusunda ne kadar ısrarlısınız? Çok Az

34 Yönlendirmeden kaçınılmalı #. *** kliniği Türkiye deki tüp bebek uygulamasını ilk başlatan birimdir. Hizmetlerini nasıl değerlendiriyorsunuz?...

35 Her soruda bir kavram sorulmalı #. Haftada kaç defa sigara ve alkol kullanırsınız?... #. Doktor beni dikkatlice dinledi ve muayenesi kısa zaman aldı.

36 Uzak gelecek ya da uzak geçmiş sorulardan kaçınılmalı #. Çocukluğunuzda kardeşleriniz için düşünceleriniz neydi? #. Üniversiteyi kazanırsanız, bitirdikten sonra akademisyen olmayı düşünür müsünüz?

37 Rahatsız edici sorular Cinsel ilişki Marihuana, esrar Sarhoş olma Gelir Bira, şarap içme Eğitim Meslek Spor etkinliği

38 Toplumsal istenirlik yanlılığı Yardım etme, İyi eğitim Oy kullanma

39 Her yanıtta bir kavram kullanılmalı # Düzenli olarak ne tür spor yapmaktasınız? (düzenli spor haftada en az üç kez ve 20 dakika spor yapmaktır) Yürüme ve koşma Bisiklet Tenis Futbol, basketbol Diğer...

40 Yanıt kategorileri birbirinden ayrı olmalı # Aylık geliriniz nedir? 100 milyon TL den az milyon TL milyon TL 300 milyon TL den çok

41 Yanıt seçeneklerinde Fikrim yok sorunu?

42 Seçim öncelikleri Mektup (ilk seçenekler) Yüz yüze (son seçenekler) Uzunluk soru sayısı araştırmanın değişkenleri ile sınırlı olmalı dak.

43 SORU KAĞIDININ DÜZENLENMESİ Her soru kağıdının kapağı olmalı ve kapakta şunlar bulunmalıdır.» Anketin ya da projenin ismi» Anketi düzenleyen kurumun adı ve adresi» Varsa, örneklemi yapan kurum» Deneği ziyaret gün ve saati» Görüşmecinin adı ve soyadı» Görüşmenin başlayış ve bitiş saatleri» Kodlayıcı ve denetleyicinin adı ve soyadı

44 Soru kağıdının düzeni Deneğin kolay yanıtlayabileceği ve hoşlanacağı soruları başa koyunuz Soruları ilgi sırasına göre diziniz. Kendisinden sonra gelecek soruları koşullandıracak soruyu önce koymayınız Soruları genelden özele, kolaydan zora doğru sıralayınız Gelir gibi özel soruları en sona koyunuz Açık uçlu soruları sonlara doğru koyunuz Soruların yanıtlarını yazabilmek ve kodlayabilmek için boş yer bırakınız Soru sayısı olabildiğince az olmalıdır. Görüşmeciyi yuyarmak için yazılan açıklamaların büyük harflerle yazılması yararlı olur. Bunların soru cümleleriyle karıştırılmamaları gerekir. Bazı sorular tüm denekleri bazıları ise sadece bir kısım deneği ilgilendirebilir.

45 Görüşme ortamı ve deneğin soruları yanıtlamadaki içtenliğini yazabilmesi için soru kağıdının son sayfası görüşmeciye ayrılmalıdır. Bu sayfada şu bilgiler bulunabilir: Görüşme yapılan yer Görüşme yapılırken deneğin yanında kimlerin bulunduğu Görüşmenin kesintiye uğrayıp uğramadığı Deneğin sorulara verdiği yanıtların içtenliği hakkında görüşmecinin fikri Deneğin hangi soruları kuşkuyla, kızgınlıkla, huzursuzlukla vb. karşıladığı

46 GÖRÜŞMECİ SEÇİM VE EĞİTİMİ Görüşmecinin nitelikleri: Dürüst olmalı Gayretli olmalı Yan tutmamalı Denek ile işbirliği kurabilecek yetenekte olmalı Anket sonucunun iyi ya da kötü çıkmasına karşı özel bir ilgi duymamalı Deneğin verdiği yanıtları uygun bulup bulmadığını gösterecek herhangi bir davranışta bulunmamalı Deneğin verdiği yanıtları olduğu gibi yazmalı

47 Görüşmecinin eğitiminde Araştırmanın amacı ayrıntılı olarak anlatılır Görüşme yöntemi ve ilkeleri öğretilir Soru kağıdındaki her soru teker teker anlatılarak, her sorunun amacı ve nasıl sorulacağı üzerinde durulur. Denetim altında uygulamalar yaptırılır, varsa eksik ve hatalar düzeltilir. Örnek uygulamalar yaptılır ve bu uygulamalar değerlendirilir. Eğitim tam anlamıyla verilmeden uygulamaya başlanılmaz.

48 GÖRÜŞME YÖNTEMİ VE İLKELERİ Dikkat edilecek noktalar: Görüşmenin Başlaması: Görüşmeci önce kendini tanıtır. Araştırmanın amacını, kimin tarafından yürütüldüğünü kısa, doğru ve açık olarak anlatır. Soru kağıtlarını araştırıcıdan başka kimsenin göremeyeceğini, araştırıcının da bu bilgileri kimseye aktarmayacağını belirtir. Görüşmeye, işiniz var mı?, birkaç dakikanızı ayırabilir misiniz?2 vb. sorularla başlamamak gerekir. Görüşme sanki olağan bir hak imiş gibi davranılmalıdır. Deneklerin sorulara yanıt verme zorunluluğu yoktur. Bu yüzden yanıt almak için tek yol denekleri ikna etmektir Görüşmeci rahat, neşeli ve arkadaşça davranmaya çalışırsa deneği de bu ortama uydurabilir. Resmi bir hava içinde yapılan görüşmede denek sıkılabilir ya da gerçekleri söylemeyebilir. Görüşmeci denekle yalnız görüşmelidir. Birkaç kişi yanında yapılan görüşmede denek asıl düşüncesini söylemekten sakınabilir.

49 Görüşmenin Sürdürülmesi Görüşmeci sürekli soru kağıdına bakarak soruları sormamalıdır. Sorular tek tek, soru kağıdında yazıldığı biçimde sorulmalıdır. Soru kağıdındaki bütün sorular sorulmalıdır. Sorular gereğinden fazla açıklanmamalıdır. Soru deneğin vereceği yanıtı etkileyecek biçimde sorulmamalıdır. Alınan yanıtlar olduğu gibi yazılmalıdır.

50 ÖN UYGULAMA Araştırmanın yapılacağı topluma benzer grup üzerinde ön uygulama yapılır. Ön uygulamanın amacı; Her soruyu herkes aynı biçimde anlıyor mu? Soru herkesçe aynı biçimde yorumlanıyor mu? Daha önce düşünülmeyen yanıtlarla karşılaşılıyor mu? Görüşmenin ortalama süresi ne kadardır? Deneklerin sorular üzerindeki tutum ve davranışları nasıldır? Deneğin genel olarak tutumu nedir? Koşullandırıcı ya da yöneltici sorular var mı? Vb. Ön uygulamada görülen aksaklıklar giderildikten sonra soru kağıtları gereken sayıda bastırılarak asıl uygulamaya hazır duruma getirilir.

51 ALAN UYGULAMASI Ön uygulamadan sonra gerekli hazırlıklar yapılarak alan uygulamasına başlanabilir. Uygulamaya geçilmeden önce eldeki bilgiler ve olanaklar ışığı altında uygulama planı yapılır. Bu bilgiler ve olanaklar şunlardır: Uygulama bölgesi ile ilgili bilgiler: Bölgenin coğrafi durumu, iklimi, yol durumu, yerleşim yeri sayısı Örneklem büyüklüğü ve nitelikleri Ön uygulamaya göre bir görüşmenin ortalama süresi Araştırma süresi Görüşme ve araştırma süresine göre görüşmeci ve denetçi sayısı Ulaşım olanakları Bütçeve diğer olanaklar

52 Uygulama ve uygulama planı ile ilgili bazı pratik bilgiler: Yapılacak işleri öncelik sırasına göre dizin. Hangi işi kimin, nasıl, ne zaman yapacağını ve ne zaman bitireceğini belirtin. Uygulamaya başlamadan önce yapılması gerekenlerin yapılıp yapılmadığını denetleyin. Uygulama sürerken yapılacak işlerin günlük olarak yerine getirilip getirilmediğini denetleyin Zaman varsa görüşmecilerin birbirlerinin doldurduğu soru kağıtlarını doğru doldurup doldurmadığını denetletin. Uygulama sona erdiğinde yapılacak işleri yeniden gözden geçirin Alandan ayrılmadan yapılması gerekenlerin yapılıp yapılmadığını kontrol edin.

53 SORU KAĞITLARININ ALAN DENETİMİ Görüşmecilerin doldurdukları soru kağıtlarının özel olarak yetiştirilmiş denetçilerce araştırma yerinde denetlenmesi ve görülen eksik ya da hataların hemen orada giderilmesi daha ekonomik ve zaman yönünden kazançlı olabilir.

54 DENEKLERCE VERİLEN YANITLARIN NİTELİK DENETİMİ Bu amaç için örnekleme çıkan deneklerden %5-10 oranında ikinci bir örneklem seçilir. Görüşmecilerin yerleri değiştirilerek aynı sorular bu deneklere yeniden sorulur ve yanıtların ne derecede tutarlı olduğu saptanmaya çalışılır. Bu aynı zamanda görüşmecilerin de ikinci bir denetimidir. Nitelik denetiminin başarılı olabilmesi için deneklerin belirli bir kütür düzeyinde olması ve her iki görüşmede verdiği yanıtların birbirini belirli bir oranda tutması gerekir.