ARAŞTIRMA, RAPOR, KİTAP VE TEZ YAZIM KURALLARI YÖNERGESİ

Transkript

1 T.C. BAŞBAKANLIK Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü ARAŞTIRMA, RAPOR, KİTAP VE TEZ YAZIM KURALLARI YÖNERGESİ DMİ Yayınları Yayın No: 2002 / 04 Nisan 2002 Ankara

2 T.C. BAŞBAKANLIK Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü ARAŞTIRMA, RAPOR, KİTAP VE TEZ YAZIM KURALLARI YÖNERGESİ DMİ Yayınları Yayın No: 2002 / 04 Nisan 2002 Ankara

3 Başbakanlık Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Yayın No: 2002 / 4 Baskı: Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Matbaası, ANKARA, 2002 Yayın Kurulu Karar No: 14 Yayın Kurulu Karar Tarihi: Yayın Kurulu Üyeleri: Ömer YILMAZ (Başkan), Halil KÜTAHYA, Yavuz TUĞRAL, Faruk KÜÇÜK, Seyfullah ÇELİK, Şakir SOYLU, Hüsnü GÖRGEÇ, Ahmet HAYKIR ve Hayrettin BACANLI Yazım Kuralları Yönergesi Hazırlama Komisyonu üyeleri: İstatistik ve Yayın Şube Müdürü Mehmet EKEN (Başkan), Doç. Dr. Murat TÜRKEŞ, Dr. Mithat ATABAY, Fizik Mühendisi Bülent AKSOY, Çevre Yüksek Mühendisi Cihan DÜNDAR, Dr. Mücahit KARAOĞLU ve Matematikçi Abdullah CEYLAN. Her türlü yayın ve telif hakları mahfuz olup, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü ne aittir.

4 ÖNSÖZ Bu Yazım Kuralları Yönergesi, Devlet Meteoroloji İşleri (DMİ) Genel Müdürlüğü nde hazırlanan, özgün araştırma çalışmaları ve proje sonuç raporları, ders kitapları, DMİ uzmanlık tezleri, yabancı bir dilden yapılan çeviriler ve derleme çalışmaları ile yurtdışı geçici görevlendirme raporlarının yazılmasında uyulması gereken yazım kurallarını göstermektedir. Kitabın hazırlanması için, DMİ Genel Müdürlüğü bünyesindeki ilgili başkanlıkların uzmanlarından oluşan bir yazım Komisyonu oluşturulmuştur. Komisyon, kitabın hazırlanmasında, Ankara da bulunan çeşitli üniversitelere bağlı enstitülerin, özellikle Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü nün Tez Yazım Kılavuzu Yönergesi nden (HÜ, 2001) ve kamu kuruluşlarının uygulamakta oldukları uzmanlık tezi yazım kılavuzlarından yararlanmıştır. Özgün araştırma çalışmaları ve proje sonuç raporları, ders kitapları, DMİ uzmanlık tezleri, yabancı bir dilden yapılan çeviriler ve derleme çalışmaları ile yurtdışı geçici görevlendirme raporlarının hazırlanmasında ve yazılmasında uyulması gereken yazım kurallarını içeren bu yönerge, hem önceki kuralsızlığı ortadan kaldırmayı hem de yazarlara biçimsel ve içerik açısından bir kolaylık sağlamayı amaçlamıştır. Yazım Yönergesi, yazarlara yönelik bağlayıcı bir kurallar topluluğu olmaktan çok bir yol gösterici ve yönlendirici olarak algılanmalıdır. Bu yüzden, yazarlar, belirlenen temel kurallara uymak koşuluyla, çalışmanın konusundan ve içeriğinden kaynaklanan biçimsel sunum ve anlatım farklılıkları konusunda özgür bırakılmışlardır. Kitapta, kişisel bilgisayar yazılımlarının metnin oluşturulmasındaki rolü de dikkate alınmış ve belirtilen biçimsel kuralların yazarlar tarafından kolaylıkla uygulanmasını sağlamak amacıyla gereksinim duyulan bilgiler ve örnekler ayrıntılı olarak sunulmuştur. Bu çerçevede, bu kitapçığın tüm araştırmacılarımıza ve uzmanlık tezi hazırlayan genç elemanlarımıza yararlı olacağını düşünmekteyim. Doç. Dr. Atila DORUM Genel Müdür i

5 İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ... i İÇİNDEKİLER... ii ÇİZELGELER... iv 1.GİRİŞ KILAVUZ DÜZENİ GENEL BİLGİLER Basımda Kullanılacak Kağıdın Niteliği Kenar Boşlukları ve Sayfa Düzeni Kullanılacak Yazı Karakterinin Niteliği Satır Aralıkları ve Boşluklar ÖZGÜN ARAŞTIRMA ÇALIŞMASI, PROJE RAPORU, DERS KİTABI VE UZMANLIK TEZİ YAZIM PLANI YAZI İÇERİĞİNİN DÜZENLENMESİ Ön Boş Sayfa Özel Sayfalar Dış ve iç kapak sayfası Türkçe çalışma adının yazılacağı bölüm İngilizce çalışma adının yazılacağı bölüm Yazar adının yazılacağı bölüm Uzmanlık teziyle ilgili ayrıntının yazılacağı bölüm Yayımlandığı yılın ve yerin yazılacağı bölüm Özet sayfası İngilizce Özet (Abstract) sayfası Teşekkür sayfası Dizinler İçindekiler dizini Şekiller dizini Çizelgeler dizini Simgeler ve kısaltmalar dizini Öteki dizinler Metin Bölümü ii

6 Giriş bölümü Veri ve yöntem bölümleri Ana bölüm Sonuçlar Kaynaklar Dizini Ek Açıklamalar Ekler Özgeçmiş Sayfası ve Arka Boş Sayfa METNİN YAZIMINA İLİŞKİN AYRINTILAR Anlatım Dili Ara Notlar Alıntılar Dipnotlar Simgeler ve Kısaltmalar Resimlemeler Resimlemelerin hazırlanışı Resimlemelerin yerleştirilmesi Resimlemelerin numaralanması Resimlemelerin açıklamaları Eşitlikler Kaynak Gösterme Başka çalışmalara değinmeler Değinmelere ilişkin öteki ayrıntılar Metin içi ve dışı resimlemelere değinmeler ÇEVİRİ VE DERLEME ÇALIŞMALARI YURTDIŞI GEÇİCİ GÖREV RAPORU EKLER KAYNAKLAR iii

7 ÇİZELGELER Sayfa Çizelge 1. DMİ Genel Müdürlüğü nde yayımlanacak olan çalışmaların yazımında uygulanması istenen karakter büyüklükleri, satır aralıkları ve karakter kalınlığı... 5 Çizelge 2. Resimleme numaralandırma örnekleri iv

8 1. GİRİŞ Devlet Meteoroloji İşleri (DMİ) Genel Müdürlüğü ndeki özgün araştırma çalışmaları ve proje sonuç raporları, ders kitapları, DMİ uzmanlık tezleri, yabancı bir dilden yapılan çeviriler ve derleme çalışmaları ile yurtdışı geçici görevlendirme raporlarının hazırlanmasında ve yazılmasında, bilimsel yazılı sunum ilkelerine uygun bir ölçütü sağlamayı amaçlayan bu kitapçıkta; özgün araştırma çalışmaları ve proje raporları, kitaplar ve DMİ Uzmanlık tezleri vb. bilimsel yazılı sunumun değişik biçimleriyle ilgili genel ilkeler, olabildiğince kısa ve öz bir biçimde örneklerle anlatılmıştır. Bu Yazım Kuralları Yönergesi nin yayım tarihinden sonra, DMİ Genel Müdürlüğü merkez ve taşra birimlerinde özgün araştırma çalışmaları ve proje sonuç raporları, ders kitapları, DMİ uzmanlık tezleri, yabancı bir dilden yapılan çeviriler ve derleme çalışmaları ile yurtdışı geçici görevlendirme raporları hazırlayacak olan personelin ve DMİ Uzmanı adaylarının, kitapta belirtilen biçim (format) ve içerik ile ilgili kuralları uygulamaları gerekmektedir. 1

9 2. KILAVUZ DÜZENİ Bu kılavuzda verilen bilgiler, aşağıda belirtilen düzen içinde aktarılmaktadır: 1. Eserin (çalışmaların) yazımında kullanılacak malzemelere ve bu kılavuzda kullanılan yazım terminolojisine ilişkin açıklamalar (Bölüm 3. GENEL BİLGİLER); 2. Çalışmanın biçimsel içeriğine ilişkin açıklamalar (Bölüm 4. ÖZGÜN ARAŞTIRMA ÇALIŞMASI VE PROJE RAPORU, DERS KİTABI VE UZMANLIK TEZİ YAZIM PLANI); 3. Çalışmanın içerik sırasına göre her bir bölümünde uyulması gereken biçimsel kurallara ilişkin açıklamalar ve örnekler (Bölüm 5. YAZI İÇERİĞİNİN DÜZENLENMESİ); 4. Çalışmanın olabildiğince doğru ve güzel bir biçimde hazırlanması ve sunulması için gereksinim duyulan bilimsel/teknik ayrıntılar ve örnekler (Bölüm 6. METİN YAZIMINA İLİŞKİN AYRINTILAR); 5. Çeviri ve derleme çalışmaları için ek açıklama (Bölüm 7. ÇEVİRİ VE DERLEME ÇALIŞMALARI); 6. Yurtdışı geçici görevlendirme raporlarının hazırlanması için ek açıklama (Bölüm 8. YURTDIŞI GEÇİCİ GÖREV RAPORU); ve 7. Çalışmanın özel sayfalarına ilişkin örnekler (EKLER). 2

10 3. GENEL BİLGİLER Bu bölümde; yazımda kullanılacak kağıdın ve yazıların niteliği, sayfa kenarlarında bırakılacak boşluklar ve sayfa düzeni, satır aralıkları, sayfaların numaralanması, bölüm ve alt bölümlerin başlıkları, kaynaklar ve dip notlar ile ilgili ilkeler örneklerle açıklanmıştır Basımda Kullanılacak Kağıdın Niteliği Çalışmalar, A4 boyutlarında (21 cm x 29.7 cm), birinci hamur olarak bilinen beyaz kağıda basılmalı ve kağıdın yalnız bir yüzü kullanılmalıdır. Yazar(lar) tarafından kağıdın tek yüzü temel alınarak hazırlanan çalışmalar, karar verilmesi durumunda, matbaada önlü arkalı basılabilir Kenar Boşlukları ve Sayfa Düzeni Yazımda, her sayfanın sol kenarında, cilt boşluğunu da içerecek biçimde toplam 3.5 cm, alt, üst ve sağ kenarlarda ise 2.5 cm boşluk bırakılmalıdır. Yazılan metin bu çerçevenin dışına kesinlikle çıkmamalı ve kağıttan ekonomi sağlamak amacı ile tüm satırların sağ ve sol kenarları, metin alanının sağ ve sol kenarlarına ulaşacak biçimde bloklanmalıdır (justified). Sayfa numarası, metin alanının dışında, sayfanın alt ortasında yer almalıdır. Bu kılavuz, bu bölümde verilen ölçülere uygun olarak hazırlanmış ve metin alanı bloklanmıştır. Çalışmanın ismi, metin alanının dışında üst bilgi notu olarak, 10 karakter büyüklüğünde ve bir satırı geçmemek koşuluyla konulabilir Kullanılacak Yazı Karakterinin Niteliği Bu kılavuzda belirtilen genel biçimin kolaylıkla uygulanabilmesi için, çalışmaların kişisel bilgisayar ile, DMİ Genel Müdürlüğü nde yaygın olarak yararlanılan Microsoft Word for Windows yazılımı kullanılarak yazılması gerekmektedir. Çalışmalardaki tüm metinler için yazı karakteri 12 punto Arial ya da Times New Roman dır. Arial ve Times New Roman yazı karakterleri, okunaklılık konusunda genel kabul görmesi nedeniyle önerilmiştir. Yazar(lar), bunlardan birini kullanabilir. Uzun eşitliklerin yazılması ya da dipnot numara ve açıklamalarının verilmesi durumunda karakter büyüklüğü 10 puntoya indirilebilir. Alt ve üst indis (subscript, superscript) karakter büyüklükleri de, 12 punto 3

11 olmalıdır. Çizelgeler, haritalar ve grafikler gibi sunum biçimlerinde, sayfaya sığdırma güçlükleri gibi özel koşullarda, karakter büyüklüğü 10 puntoya indirilebilir. Yazımda, nokta, virgül, iki nokta üst üste, noktalı virgül, soru ve ünlem vb. noktalama işaretlerinden sonra bir karakter boşluk bırakılmalıdır Satır Aralıkları ve Boşluklar Satır aralıkları (line spacing) ile birden fazla satıra yayılan metin satırları arasındaki uzaklık ifade edilmektedir. Boşluk (spacing) terimi ise, her türden başlık, metin paragrafı, eşitlikler, şekil ve çizelge alanları vb. öncesinde ve / ya da sonrasında boş bırakılması gereken alanlar için kullanılmıştır. Bazı yazı biçim terimlerine ilişkin açıklamalar aşağıda verilmiştir. Punto (point, nokta): Yazı karakterinin büyüklüğünü gösteren bir ölçü birimidir. Bu kılavuz metninin yazımında kullanılan karakter büyüklüğü de 12 puntodur. Satır aralığı (line spacing): Satır aralığı, bir cümlenin satır başı yapılmaksızın ikinci satıra sarkarak devam etmesi durumunda, iki satır arasında kalan uzaklığı belirtmektedir. Yazımda 1 satır aralığının uygulanması durumunda, ardışık iki satır arasındaki boşluk, yazımda kullanılan (örneğin, 12 punto) karakter büyüklüğü kadardır. Bu durumda, metin yazımı için 1.5 satır aralığı uygulandığında, iki satır arasındaki uzaklık (1.5 x 12 punto =) 18 punto olmaktadır. Boşluk (spacing): Metinde bölüm başlıklarından, şekil ve çizelge başlıklarından, paragraflarından önce ya da sonra bırakılması istenilen aralık boşluk olarak adlandırılmıştır. Bu boşluk ilgili birimden önce ya da sonra verilebileceği gibi, önce ve sonra verilen boşluklar, birbirinden farklı aralık değerlerine sahip olabilirler. Satır aralığı gibi boşluk da göreli bir uzaklık ölçüsüdür ve büyüklüğü seçilen yazı karakterinin büyüklüğüne bağlıdır. 4

12 Çizelge 1. DMİ Genel Müdürlüğü nde yayımlanacak olan çalışmaların yazımında uygulanması istenen karakter büyüklükleri, satır aralıkları ve karakter kalınlığı. Metin Türü Yazı Karakteri Büyüklüğü (punto) Satır Aralığı (satır) Karakter Kalınlığı Alan (Resimleme alanı) 12 1 geçersiz a Başlıklar (Bölümler: 1.,2.,3., 4. derece) 12 1 Koyu (bold) Başlıklar (Özel sayfalar) 12 1 Koyu (bold) Başlıklar (Resimlemeler) 12 1 Normal Başlıklar (Çalışmanın adı) Koyu (bold) Metin (Kaynaklar) 12 1 Normal Metin (Özel sayfalar) Normal Metin (Çalışma metni) Normal b Metin (Dip not) 10 1 Normal Metin (Eşitlik) Normal Metin (Alt/üst indis) geçersiz Normal a: ilgili kural uygulanamaz. b: özel sözcükler italik yazılabilir. Bu yazım kılavuzunda, metin, şekil, çizelge, başlık vb. birimlerin birbirinden ayrılması ve estetik bir yazılı sunumun sağlanabilmesi açısından, yazar(lar)ın, çalışmanın farklı bölümlerinde farklı satır aralıkları ve boşlukları kullanmaları önerilmektedir. Çalışmadaki eşitliklerin ve her türden dizinlerin yazımında, 1 satır aralığı uygulanmalıdır. Bunun dışında, eserin öteki bölümlerinde, 1.5 satır aralığı kullanılır. Çizelge başlığı (çizelge numarasını ve açıklamasını içerir), çizelgenin üst bölümünde; şekil başlığı ise şeklin alt bölümünde yer almalıdır. Çalışmaların çeşitli bölümleri için uygulanması gereken satır aralık ve boşluk ölçüleri, Çizelge 1 de özetlenmiş ve ilgili bölümlerde açıklanmıştır. Metni oluşturan paragraflar arasında iki boşluk verilmelidir. Başlık bulunması durumunda, önceki paragraf ile başlık arasında iki boşluk, sonraki paragraf ile başlık arasında ise bir boşluk uzaklık bulunmalıdır. 5

13 Özet, Abstract, Teşekkür ve İçindekiler, Şekiller, Çizelgeler, Simgeler ve Kısaltmalar ve Kaynaklar dizinleri ile birinci derece bölüm başlıkları sayfa başından başlatılmalıdır. Bu başlıklardan sonra, Çizelge 1 de belirtilen satır aralığı bırakılarak metin yazımına geçilir. 6

14 4. ÖZGÜN ARAŞTIRMA ÇALIŞMASI, PROJE RAPORU, DERS KİTABI VE UZMANLIK TEZİ YAZIM PLANI Yayımlanacak olan bir çalışma (özgün araştırma çalışması, proje raporu, ders kitabı ve DMİ Uzmanlık Tezi); 1. Özel Sayfalar, 2. Ana Metin (Gövde Metni), 3. Kaynaklar Dizini, 4. Ek Açıklamalar (gerekiyorsa) ve Ekler (gerekiyorsa) ve 5. Özgeçmiş (gerekiyorsa) olarak adlandırılan beş ana bölümden oluşur. Bu plan çerçevesinde sayfaların dizilimi aşağıdaki gibidir: 1. Cilt ön kapağı, 2. Ön boş sayfa, 3. İç kapak sayfası, 4. Yayın numarası ve Yayın Kurulu kararı. 5. Atıf sayfası (isteniyorsa), 6. Özet sayfası (ders kitaplarında Özet sayfası yerine, Önsöz sayfası), 7. Abstract sayfası, 8. Teşekkür (katkı belirtme) sayfası, 9. İçindekiler dizini sayfaları, 10. Şekiller dizini sayfaları, 11. Çizelgeler dizini sayfaları, 12. Simgeler ve kısaltmalar dizini sayfaları, 13. Diğer dizin(ler) sayfaları (varsa), 14. Gövde metni sayfaları, 15. Kaynaklar sayfaları, 16. Ek açıklamalar sayfaları (varsa), 17. Ekler sayfaları (varsa), 18. Özgeçmiş sayfası (DMİ uzmanlık tezleri için), 19. Arka boş sayfa, 20. Cilt arka kapağı. Bu sayfaların düzeni ve yazımı hakkındaki açıklamalar ilerideki bölümlerde verilmektedir. 7

15 Ancak yukarıda verilen yazım planı ve sayfaların dizilimi ile bundan sonraki bölümde açıklanacak olan yazı içeriğinin düzenlenmesine ilişkin bilgiler, daha çok özgün araştırma çalışması ve proje raporu ile DMİ Uzmanlık Tezi için kullanılabilir niteliktedir. Bu yüzden, ders kitaplarının hazırlanmasında ve düzenlenmesinde, bu Yazım Kuralları Yönergesi ndeki açıklamalar ve kurallar yetersiz kalabilir. Örneğin, ders kitaplarında, konunun ayrıntılı olarak işlendiği bölümlere (alt konulara) başlamadan önce, bir Giriş bölümü; kitabı oluşturan her bölümden sonra Özet ve/ya da Değerlendirme Soruları bölümleri bulunabilmektedir. Ayrıca, çok sayıda ders kitabında, Kaynaklar bölümünden sonra, bir İndeks (Bulduru) ve/ya da Sözlük (Alfabetik Sözlük) yer alabilmektedir. Ders kitaplarının hazırlanması için gerekli olan Giriş, kitabın bölümlerindeki Özet ve/ya da Değerlendirme Soruları ile kitabın sonundaki İndeks ve Sözlük bölümlerine ilişkin düzenlemelerde, Milli Eğitim Bakanlığı nın (MEB) ve Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi nin yayımladığı ders kitapları örnek alınmalıdır. 8

16 5. YAZI İÇERİĞİNİN DÜZENLENMESİ 5.1. Ön Boş Sayfa Çalışmanın Kapak sayfası ile karton cilt ön kapağı arasında, yazımda kullanılan bir boş sayfa bırakılmalıdır. Bu sayfaya sayfa numarası verilmez Özel Sayfalar Özel sayfalar; çalışmanın İç kapak, Özet, Abstract ve Teşekkür sayfaları ile İçindekiler Dizini, Simgeler ve Kısaltmalar Dizini, Şekiller Dizini, Çizelgeler Dizini ve gerekiyorsa diğer dizinler (örneğin, Yer Bulduru Dizini) olarak adlandırılan sayfaları kapsar. Bu sayfaların bazılarına ilişkin örnekler, Ekler bölümünde verilmiştir. İç kapağın sayfa numarası yoktur. Bunları izleyen, Özet, Abstract, Önsöz, Teşekkür, İçindekiler Dizini, Şekiller Dizini, Çizelgeler Dizini, Simgeler ve Kısaltmalar Dizini (ve varsa diğer dizinlere ait) özel sayfaları, Özet sayfasının numarası i ile başlamak üzere, küçük harf Romen rakamları kullanılarak (ii, iii, iv...) biçiminde; çalışmanın giriş bölümü ile başlayan tüm öteki sayfaları ise, 1, 2, 3... biçiminde numaralandırılmalıdır. Sayfa numaraları, sayfanın alt ortasında yer almalıdır. Sayfa numaraları, 10 punto büyüklükte olmalı, önünde ve arkasında herhangi bir işaret kullanılmamalıdır Dış ve iç kapak sayfası İç kapak sayfası, çalışmanın karton cilt ön kapağına basılacak bilgileri içermektedir. Çalışmanın karton dış cilt kapağı, iç kapak sayfasındaki bilgiler temel alınarak DMİ Genel Müdürlüğü Matbaası tarafından hazırlanacaktır. Çalışmanın kapak sayfasına sayfa numarası verilmez. Kapak sayfasında sırasıyla, T.C. Başbakanlık, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, çalışmanın Türkçe ve İngilizce adı, yazar adı, bölümleri ile çalışmanın yayımlandığı ay/yıl ve yer, EK 2 de verilen örneğe uygun biçimde ve aşağıda belirtilen yazım tarzları kullanılarak yazılır. Bu bölümlerin sayfa üzerindeki konumları yaklaşıktır ve yazar, ilgili metinleri düşey yönde ortalayarak yazmalıdır. Yayın Numarası ve Yayın Kurulu kararı vb. bilgiler, çalışmanın 9

17 karton dış cilt kapağının arka bölümüne yazılır. Yayın Numarası ve Yayın Kurulu kararı vb. bilgiler, Yayın Kurulunca yayımlanmasına karar verilen DMİ Uzmanlık Tezlerine de, öngörülen biçimde yazılır Türkçe çalışma adının yazılacağı bölüm Çalışma adı büyük harflerle, 16 punto karakter büyüklüğünde koyu olarak ve ad için bırakılan alan düşey yönde ortalanarak yazılır (Bkz. EK 2.1 ve EK 2.2). Ad yazımında 1.5 satır aralığı kullanılır. Bununla birlikte, çalışma adının belirlenen boşluğa sığmaması durumunda, satır aralığı 1 satır aralığına; bu da yeterli olmadığında, yazımda kullanılan karakter büyüklüğü 15 ya da 14 puntoya indirilebilir İngilizce çalışma adının yazılacağı bölüm Çalışmanın İngilizce adı da, aynı yazım kurallarına uygun olarak, Türkçe Çalışma Adı nı izleyerek EK 2 de verilen örneklerdeki gibi yazılır Yazar adının yazılacağı bölüm Yazarın adı, 12 punto büyüklüğünde, koyu olarak ve düşey yönde ortalanarak yazılır. Yazar adı ve soyadı büyük harflerle yazılmalıdır (Bkz. EK 2.1 ve EK 2.2) Uzmanlık teziyle ilgili ayrıntının yazılacağı bölüm Eğer yayımlanacak olan çalışma bir DMİ Uzmanlık Tezi ise, onu öteki çalışmalardan açık bir biçimde ayırmak gerekir. Bu bölümün yazımında 1 satır aralığı uygulanır. Uygulanması gereken yazı karakteri 12 puntodur. Bu yazım kılavuzunda kabul edilen öteki kurallara uyarak, dış ve iç kapak sayfasında, tez başlığının altına ve sayfayı ortalayacak bir biçimde, koyu olarak DMİ UZMANLIK TEZİ açıklaması yazılır (Bkz. EK 2.2). 10

18 Yayımlandığı yılın ve yerin yazılacağı bölüm Çalışmanın yayımlandığı ay ve yıl (örneğin, Ocak 2002) bu amaçla ayrılan boşluğa düşey yönde ortalanarak, 12 punto yazı karakteri ile yazılır (Bkz. EK 2.1 ve EK 2.2). Bunun altına, uygun bir boşluktan sonra yine 12 punto yazı karakteri ile çalışmanın yayımlandığı yer (örneğin, Ankara) yazılır Özet sayfası Özet sayfası, çalışmanın oldukça kısa bir özetini içerir. Bu sayfa, okurun kısa bir sürede, yapılan çalışma hakkında hızla bir düşünce kazanmasını sağlamak amacıyla kaleme alınmalıdır. Özet i okuduktan sonra konuyu kendisi açısından yararlı ve ilgi çekici bulan okur, çalışmanın öteki bölümlerini de (öncelikle Sonuçlar bölümünü) inceleyebilir. Özet te, çalışmanın amacı, kapsamı, kullanılan yöntem(ler) ve ulaşılan sonuç(lar), açık ve öz olarak belirtilmeli; 'amaç', 'kapsam', 'yöntem', 'sonuç', gibi alt başlıklar ve dip not kullanılmamalıdır. Özet sayfası ya da sayfaları, ayrı yayımlanabileceği için, burada başka çalışmalara değinme yapılmamalıdır. Özet sayfası, bu ilkeler dikkate alınarak yazılmalı ve çalışmanın yalnız ana hatları hakkında bilgi vermelidir. Okurun, söz konusu çalışmada öncelikle ne tür bilgileri arayacağı yazar tarafından dikkatle düşünülmeli ve Özet bu bilgileri içerecek biçimde kaleme alınmalıdır. Bu amaçla, yazarların daha deneyimli kişilerden destek almaları önerilir. Bir çalışmanın yaygın olarak duyurulması yönündeki en önemli araçlardan birisi Anahtar Sözcükler dir. Günümüzde pek çok kütüphane ve diğer türden yayın sağlama sistemleri, bilimsel yayınları anahtar sözcükler bazında sınıflamakta ve aramaktadır. Bu nedenle, yazar(lar) anahtar sözcüklerin seçimine özen göstermelidir. Anahtar Sözcükler in yazımında, ilgili bilim dalının ve/ya da araştırma alanının bilgi veri tabanlarınca kullanılan anahtar sözcüklerin kullanılması yararlı olacaktır. Yazar(lar), bu amaçla, uluslararası süreli yayınlardan (hakemli bilimsel dergilerden) yararlanabilir. 11

19 Özet in uzunluğu, en fazla iki sayfa olmalıdır. Özet bölümünün birinci sayfasının numarası i dir ve metin alanı dışında sayfanın alt ortasında yer almalıdır. Bu sayfada, çalışmanın başlığı büyük harflerle, metnin yazımında kullanılan yazı karakteri ve büyüklüğü kullanılarak koyu olarak yazılmalıdır. Çalışmanın adından sonra bir satır aralığı boşluk bırakılarak, yazar(lar)ın adı ve soyadı yazılmalıdır. İzleyen satırda, ÖZET başlığı, tümüyle büyük harflerle, metin alanı ilk satırına ortalanarak koyu olarak yazılmalıdır. Başlıktan sonra, ilk satıra, paragraf başı yapılarak başlanmalıdır. Özet metninden sonra 1.5 satır aralığı boşluk bırakılmalı ve koyu olarak yazılan 12 punto ANAHTAR SÖZCÜKLER: ifadesinden sonra, anahtar sözcükler virgül ya da noktalı virgül ile ayrılarak sıralanmalıdır. Eğer bu çalışma bir DMİ Uzmanlık Tezi ise, Anahtar Sözcüklerin yazımından sonra, onu izleyen satırda tez danışmanının (advisor) ve varsa ortak-danışmanın (co-advisor) adı, soyadı ve bağlı bulunduğu kurum (Kamu kuruluşu, Üniversite/Enstitü, Üniversite/Fakülte/Bölüm, vb.) yazılmalıdır İngilizce Özet (Abstract) sayfası Özet in İngilizce çevirisi (Abstract), Özet ten sonraki sayfada, izleyen sayfa numarası ile verilir. Abstract ın yazımına en az Özet in yazımı kadar özen gösterilmelidir. Özet in yalnızca ulusal erişime açık olduğu; buna karşın, Abstract ın uluslararası düzeyde ulaşılabilir olacağı dikkate alınmalıdır. Bu nedenle, Abstract ın yazımında düzgün bir İngilizce kullanılması, hem çalışmanın istenilen biçimde tanıtılması hem de yazarın akademik saygınlığı açısından oldukça önemlidir. Yazarın, Özet ve Abstract yazımında, kendisinden daha deneyimli kişilerden destek alması yararlı ve akılcı bir yaklaşım olacaktır. Özet gibi Abstract da iki sayfadan uzun olmamalı; içeriği ve sayfa düzeni, tümüyle Özet sayfasının aynı olmalıdır Teşekkür sayfası Yazar(lar), ayrı bir Teşekkür sayfası hazırlayabilir ya da teşekkürlerini, Özet te de uygun bir biçimde belirtebilirler. Ayrı bir Teşekkür sayfası hazırlanacaksa; bu sayfanın düzeni, Özet sayfasınınki ile aynı olmalı ve sayfanın başlığı TEŞEKKÜR biçiminde 12 punto ile koyu yazılmalıdır. Bu bölümde, özgün araştırmanın ya da tezin yapılmasında ve bunların metinlerinin 12

20 hazırlanmasında doğrudan katkısı bulunan kişiler ile doğrudan ilgileri olmamalarına karşın, çalışmaya olağan görevleri dışında katkıda bulunmuş kişilerin ve kuruluşların katkıları belirtilir ve teşekkür edilir. Çalışma, bir proje kapsamında gerçekleştirilmiş ise; projenin ve ilgili kuruluşun adı da bu bölümde belirtilmelidir. Katkısı belirtilen kişinin, (varsa) unvanı, adı, soyadı, (varsa) görevli olduğu kuruluş (ayraç içinde) ve çalışmaya olan katkısı, olabildiğince kısa ve öz bir biçimde belirtilmelidir. Bu bölümün uzunluğunun, yarım sayfayı geçmemesine özen gösterilmelidir Dizinler Çalışmada Teşekkür sayfasından sonraki bölümü dizinler izler. Bu bölümde, çalışma metninde kullanılan birinci, ikinci, üçüncü (ve gerekiyorsa dördüncü) derece başlık adlarını içeren İçindekiler dizini ile sunulan resimlemelere ilişkin Şekiller dizini ve Çizelgeler dizini belirtilen sırada yer alır. Bu dizinlerden sonra, gerekiyorsa Ekler dizini, Simgeler ve Kısaltmalar dizini ile yazar tarafından gerekli görülen öteki dizinler (örneğin, Yerbulduru dizini) yer alır İçindekiler dizini İçindekiler dizini, bu kılavuzdaki dizine benzer bir biçimde hazırlanır. İÇİNDEKİLER başlığı, 12 punto büyük harfler ile koyu olarak metin alanının ilk satırına, metin içindeki paragraf başlarında olduğu gibi içeriden (1 tab) başlayarak yazılır. Bir satır aralığı boşlukla başlayan ikinci satırda, altı çizili olarak Sayfa sözcüğü sağa dayalı olarak yazılır ve 1 satır aralık ile dizin yazımına geçilir. İçindekiler dizininin yazımında, 12 punto karakter büyüklüğü ve 1 satır aralığı uygulanır. Dizin ÖZET sayfası ile başlar, ABSTRACT, TEŞEKKÜR, İÇİNDEKİLER, ŞEKİLLER, ÇİZELGELER, (varsa, SİMGELER VE KISALTMALAR, YERBULDURU dizinleri vb.) ile devam eder. Bu dizinlerden sonra 1. GİRİŞ bölümünden başlayarak, metnin içerdiği tüm bölüm ve alt bölüm başlıkları, 13

21 metin içindeki sayfa numaraları ile sıralanır. Çalışmanın Ana Metin bölümünü izleyen (varsa) EK AÇIKLAMALAR, KAYNAKLAR ve (varsa) EKLER gibi bölümler ise, yalnızca ilk sayfa numaraları ile sıralanırlar. Çalışma metninde kullanılan her bir bölüm başlığı, numarası ile birlikte hiçbir değişiklik yapılmaksızın, tümüyle aynı olarak İÇİNDEKİLER dizininde yer almalıdır. İçindekiler dizininde, her bir başlığın hizasına, sadece o başlığın yer aldığı ilk sayfanın numarası yazılır. Her bir satırın başlık ve sayfa numarası arasındaki boşluk bölümü, noktalama (...) ile doldurulur. Tüm dizinlerde, sayfa numaralarının doğru olarak yer alması amacıyla, yazımda kullanılan kişisel bilgisayar yazılımının (varsa) İçindekiler Çizelgesi (Table of Contents) hazırlama işlevinden yararlanılması kolay ve hatasız bir çözüm sağlayabilecektir Şekiller dizini Şekiller dizini, İçindekiler dizininin hazırlanmasında uygulanan kurallar çerçevesinde hazırlanmalıdır. ŞEKİLLER başlığı, büyük harfler ile koyu olarak metin alanının ilk satırına, 1 tab içeriden başlayarak yazılır. Bir satır aralığı boşlukla başlayan ikinci satırda, altı çizili olarak Sayfa sözcüğü sağa dayalı olarak yazılır ve 1 satır aralık ile dizin yazımına geçilir. Dizin yazımında, 12 punto karakter büyüklüğü ve 1 satır aralığı uygulanır. Bu dizinde, şekil başlıkları değiştirilmeden (olduğu gibi) kullanılmalıdır. Her bir satırın başlık ve sayfa numarası arasındaki boşluk, noktalama (...) ile doldurulur. Şekiller dizininin başlangıç bölümüne ait bir örnek aşağıda verilmiştir. Örnek: ŞEKİLLER Sayfa Şekil 1.1. Kışın Türkiye yi etkileyen hava kütleleri...15 Şekil 1.2. Yazın Türkiye yi etkileyen hava kütleleri

22 Çizelgeler dizini Çizelgeler dizini, İçindekiler dizininin hazırlanmasında uygulanan kurallar çerçevesinde hazırlanmalıdır. ÇİZELGELER başlığı, büyük harfler ile koyu olarak ve metin alanının ilk satırına 1 tab içeriden yazılır. Bir satır aralığı boşlukla başlayan ikinci satırda, Sayfa sözcüğü altı çizili olarak sağa dayalı yazılır ve 1 satır aralık ile dizin yazımına geçilir. Dizin yazımında, 12 punto karakter büyüklüğü ve 1 satır aralığı uygulanır. Çizelgeler dizinindeki çizelge başlıkları, metnin içindeki başlıklar ile tümüyle aynı olmalıdır. Her bir satırın başlık ve sayfa numarası arasındaki boşluk, noktalama (...) ile doldurulur. Çizelgeler dizininin başlangıç bölümüne ait bir örnek aşağıda verilmiştir. Örnek: ÇİZELGELER Sayfa Çizelge 1.1. Çalışmada kullanılan 80 istasyonun yıllık ortalama sıcaklıklarının uzun süreli ortalamaları ve değişkeleri...21 Çizelge 1.2. Çalışmada kullanılan 80 istasyonun yıllık ortalama güneşlenme sürelerinin uzun süreli ortalamaları ve değişkeleri Simgeler ve kısaltmalar dizini Simgeler ve Kısaltmalar dizini, Ek 3'teki örneğe uygun olarak hazırlanır. SİMGELER VE KISALTMALAR başlığı, büyük harfler ile koyu olarak ve metin alanının ilk satırına 1 tab içeriden yazılır. Dizinin düzenlenmesinde, 12 punto karakter büyüklüğü ve 1 satır aralığı uygulanır. Dizinde kullanılan simge ve kısaltmalar sol kenara dayalı yazılır. : işaretinden sonra kısa ve özlü açıklama cümlesi yazılır. Bir satırı aşan açıklamalarda, bölünen cümle arasındaki boşluk 1 satır aralığı olarak seçilmelidir. Bu bölümde, simge ya da kısaltmadan sonra yer alan açıklama cümlelerinin hepsi aynı düşey hizadan başlamalıdır. 15

23 Öteki dizinler Yazar(lar)ın kullanılmasını gerekli gördüğü diğer dizinler (Örneğin, Yer Bulduru dizini), Simgeler ve Kısaltmalar dizininden sonra yer almalıdır. Bu tür dizinlerin yazımında, yukarıda belirtilen estetik yaklaşımlar uygulanmalıdır Metin Bölümü Çalışma metni, bölümlerden ve alt bölümler den oluşur. Metin bölümü, 1. GİRİŞ ile başlar ve SONUÇLAR ya da gerekiyorsa SONUÇLAR ve TARTIŞMA bölümü ile biter. Bu iki bölüm arasında, çalışmanın amaç ve kapsamı doğrultusunda, yazarın ve uzmanlık tezlerinde danışmanının uygun gördüğü öteki bölümler, tasarlanan anlatım düzeni içinde yer alır. SONUÇLAR ya da gerekiyorsa SONUÇLAR ve TARTIŞMA bölümünden sonra, KAYNAKLAR ve (gerekiyorsa) EKLER dizinleri yer alır. Çalışmanın bölümlerinin ve alt bölümlerinin belirlenmesinde, gereksiz ayrıntıya inilmemeli, mantıksal bir bölümleme sistemi izlenilmelidir. Bölüm ve alt bölümlerin içerik açısından birbirlerine göre öncelik sırasına dikkat edilmelidir. Çalışmanın, birinci, ikinci ve üçüncü derece bölüm ya da alt bölüm başlıkları, 12 punto ile koyu olarak yazılmalıdır. Başlık yazımından sonra : işareti kullanılmamalıdır. Birinci derece bölüm başlıkları, BÜYÜK HARF ile yazılmalı (örneğin, 1. GİRİŞ); ikinci derece alt bölüm başlıklarında ise, her sözcüğün ilk harfi büyük, ötekiler küçük harflerle yazılmalıdır (örneğin, 1.2. Önceki Çalışmalar). Üçüncü derece başlıklarda ise yalnızca ilk sözcüğün ilk harfi büyük yazılmalıdır (örneğin, Sinoptik çalışmalar). Birinci derece başlıklarda, ile, vb. gibi bağlaçlar varsa, bunlar da büyük harflerle yazılmalı; ikinci derece başlıklardaki bağlaçlar ise, küçük yazılmalıdır. Dördüncü derece bölüm başlıkları, üçüncü derece bölüm başlıkları gibi yazılır (örneğin, Sinoptik hava tipleri). Dördüncü ve daha ileri dereceden alt bölüm başlıkları, zorunlu durumlar dışında kullanılmamalıdır. 16