Transkript

1 Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde Ýstanbul Sanayi Odasý Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi Kimya Sektörü

2

3 Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde Ýstanbul Sanayi Odasý Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi Kimya Sektörü Ýlaç Sabun, Deterjan ve Kozmetik Boya Yalýtým LPG Sýnai Gazlar Gübre Tarým Ýlaçlarý Petrokimya Tekstil Kimyasallarý Yapýþtýrýcýlar Aþýndýrýcýlar

4 ISBN Baský, 1000 Adet Aralýk 2004 Ýstanbul Ýstanbul Sanayi Odasý Yayýnlarý No: 2004/20 Sanayi Þubesi Meþrutiyet Cad. No: 118 Tepebaþý Ýstanbul Tel: (212) (pbx) Faks: (212) Grafik ve Mizanpaj E.M.A. Limited Baský Lebib Yalkýn Yayýmlarý ve Basým Ýþleri A.Þ. 4. Levent, Oto Sanayii Barbaros Cad. No: 78 Kaðýthane-Ýstanbul Tel: (212) Faks: (212) Tüm haklarý Ýstanbul Sanayi Odasý'na aittir. Bu yayýndaki bilgiler ancak kaynak gösterilmek suretiyle kullanýlabilir.

5 ÝSO 21. Grup "Çeþitli Kimya Sanayii" Meslek Komitesi Üyeleri: Turan N. ÝNKAYA - MEKAP AYAKKABI ENDÜSTRÝ VE TÝC. A.Þ. Uður YÜZEN - YÜZEN TÝCARET UÐUR YUZEN Semih Tuðrul GENÇ - AYGAZ A.Þ. Necdet Nuri ÝNKAYA - KÝMAK KÝMYA VE MAKÝNE TÝC. VE SAN. LTD. ÞTÝ. Ahmet Can ALTINBAÞ - SÝNEFEKT FÝLM LABORATUVARLARI A.Þ. Ýlhan EGELÝ - EGESAN AÞINDIRICI TAÞLAR SAN. A.Þ. Ahmet ÇUHADAROÐLU - ÇUHADAROÐLU KÝMYA SAN. VE TÝC. A.Þ. ÝSO 22. Grup "Týbbi Müstahzarat Sanayii" Meslek Komitesi Üyeleri: Saffet ÖZBAY - EÝS ECZACIBAÞI ÝLAÇ SAN. VE TÝC. A.Þ. Meltem KURTSAN - KURTSAN ÝLAÇLARI A.Þ. Kamil GÖKNAR - YENÝ ÝLAÇ VE HAMMADDELERÝ SAN. VE TÝC. A.Þ. Erol KÝRESEPÝ - SANTA FARMA ÝLAÇ SAN. A.Þ. Erman ATASOY - ABDÝ ÝBRAHÝM ÝLAÇ SAN. VE TÝC. A.Þ. ÝSO 23. Grup "Sabun, Temizleyici Maddeler ve Kozmetik Sanayii" Meslek Komitesi Üyeleri: Sevda ARIKAN - UZAY KÝMYA SAN. VE TÝC. A.Þ. Ahmet Fikret EVYAP - EVYAP SABUN - YAÐ GLÝSERÝN SAN. VE TÝC. A.Þ. Ali Demir ATAÇ - ATAÇ KOZMETÝK VE KÝMYA SAN. VE TÝC. A.Þ. Miþel GÜLÇÝÇEK - GÜLÇÝÇEK KÝMYA VE UÇAN YAÐLAR SAN. VE TÝC A.Þ. ÝSO 25. Grup "Boya-Reçine ve Baský Mürekkepleri Sanayi" Meslek Komitesi Üyeleri: Atilla DÝÞÇÝOÐLU - MARSHALL BOYA VE VERNÝK SAN. A.Þ. Ali Þeref ÞENOK - ÝZOSAN BOYA VE ÝZOLASYON SAN. TÝC. A.Þ. Ali E. ÇAVUÞOÐLU - ÇBS BOYA - KÝMYA SAN. VE TÝC. A.Þ. Gökhan EREL - MEGES BOYA SAN. VE TÝC. A.Þ. Mustafa Melih KARAKAÞ - SUNKEM ENDÜSTRÝ ÜRÜNLERÝ SAN. VE TÝC. A.Þ. Cumhur BÝLGÝÇ - ÇBS PRÝNTAÞ BASKI MÜREKKEPLERÝ VE GEREÇLERÝ SAN. A.Þ. Saydun GÖKÞÝN - PÜRKAY BOYA VE KÝMYA SAN. A.Þ. ÝSO 38. Grup "Ana Kimya Sanayii" Meslek Komitesi Üyeleri: Ýsmail AYTEMÝZ - KARBOGAZ KARBONDÝOKSÝT VE KURUBUZ SAN. A.Þ. Doç. Dr. Enis ERKÝN - HEKTAÞ TÝCARET T.A.Þ. Refik S. ÖNÜR - AK-KÝM KÝMYA SAN. VE TÝC. A.Þ. Metin Necmettin MANSUR - EGE KÝMYA SAN. VE TÝC. A.Þ. Osman Þahit KANUNÝ - DETEKS KÝMYA SAN. A.Þ. Türkay ÜST - ENKÝMTEKS TEKSTÝL TÝC. VE SAN. A.Þ. Haluk ERCEBER - ORGANÝK KÝMYA SAN. VE TÝC. A.Þ. Çalýþma Grubu Üyeleri: Ýlaç Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Nurettin TURAN - Fako Ýlaçlarý A.Þ. Danýþman Nuray KAPLAN - ÝEÝS (Ýlaç Endüstrisi Ýþverenler Sendikasý) Eski Genel Sekreter Yardýmcýsý Sabun, Deterjan ve Kozmetik Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Vuranel C. OKAY - Sabun ve Deterjan Sanayicileri Derneði Genel Sekreteri Bekir KILIÇ - EVYAP Sabun Yað Gliserin San. ve Tic. A.Þ. Yönetim Kurulu Üyesi Alpay ERGUN - EVYAP Sabun Yað Gliserin San. ve Tic. A.Þ. Özalp ERKEY - TKSD (Türkiye Kimya Sanayicileri Derneði) Yalýtým Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Ertuðrul ÞEN - Ýzoder Isý Su Ses ve Yangýn Yalýtýmcýlarý Derneði Genel Sekreteri Boya Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Demirkan BARLAS - Betek Boya ve Kimya San. A.Þ. Genel Müdür Yardýmcýsý Arzu AYVAZ - T.S.K.B. (Türkiye Sýnai Kalkýnma Bankasý) Uzman

6 LPG Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Yýlmaz CÖMERT - Türkiye Likid Petrol Gazcýlarý Derneði Genel Sekreteri Sýnai Gazlar Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Sacit CANKAT - Karbogaz A.Þ. Tüplü Gazlar Teknik Müdürü Gübre Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Hüseyin PEKESEN - Toros Gübre Genel Müdür Yardýmcýsý Ali KESGÝN - Toros Gübre Genel Müdür Yardýmcýsý Tarým Ýlaçlarý Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Ahmet KÝÞMÝR - Hektaþ Ticaret A.Þ. Pazarlama ve Satýþ Müdürü Petro-kimya Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Yaþar ATACIK - Sabancý Holding A.Þ. Kimya Grup Baþkanlýðý Strateji ve Ýþ Geliþtirme Direktörü Celal USTAOÐLU - TÜPRAÞ Genel Müdür Yardýmcýsý Ata GÖKLER - TÜPRAÞ Planlama ve Bilgi Ýþlem Müdürü Ruhittin SÖNMEZ - TÜPRAÞ Ticaret Müdürü Serdar BÝLGÝ - PETKÝM Genel Müdür Yardýmcýsý Macit KARABORAN - PETKÝM Sektör Geliþtirme Müdürü Merih ÜLKÜÜYE - PETKÝM Sektör Geliþtirme Bölümü Müdür Yardýmcýsý Eray SANVER - SUSEB (Suni ve Sentetik Ýplik Üreticileri Birliði) Genel Sekreteri Ersan YILDIRIM - Baþer Holding Yatýrým Koordinatörü Tekstil Kimyasallarý Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Gündüz GÜL - Cognis A.Þ. Tekstil Kimyasallarý Bölümü Müdürü Yapýþtýrýcýlar Sektörü Çalýþma Grubu Üyeleri: Þahap BENER - Türk Henkel Kimya San. A.Þ. Endüstriyel Yapýþtýrýcýlar Bölümü Müdürü Danýþman: Doç. Dr. Ruhi GÜRDAL Proje Koordinatörü: Haktan AKIN (Ýstanbul Sanayi Odasý, Genel Sekreter Yardýmcýsý) ÝSO Proje Grubu: Þenol DEMÝRBAÞ (Ýstanbul Sanayi Odasý, Sanayi Þubesi Müdür Yardýmcýsý) Ýlhan BAYRAKTAR (Ýstanbul Sanayi Odasý, Kapasite Þubesi, Mühendis) Ýstanbul Sanayi Odasý

7 ÝÇÝNDEKÝLER 1. ÝLAÇ SEKTÖRÜ SABUN - DETERJAN - KOZMETÝK SEKTÖRÜ BOYA SEKTÖRÜ YALITIM SEKTÖRÜ LPG SEKTÖRÜ SINAÝ GAZLAR SEKTÖRÜ GÜBRE SEKTÖRÜ TARIM ÝLAÇLARI SEKTÖRÜ PETROKÝMYA SEKTÖRÜ TEKSTÝL KÝMYASALLARI SEKTÖRÜ 147 Ýçindekiler... v Grafikler ve Tablolar Listesi... xvi Sunuþ... xxiii 11. YAPIÞTIRICILAR SEKTÖRÜ AÞINDIRICILAR SEKTÖRÜ Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" v

8 ÝÇÝNDEKÝLER 1. ÝLAÇ SEKTÖRÜ 1.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI TÜRKÝYE'DE ÝLAÇ SANAYÝÝ GELÝÞÝMÝ VE TEMEL GÖSTERGELER Türkiye Ýlaç Sanayiinin Geliþimi Temel Göstergeler Üretim Ýhracat Ýthalat Ýstihdam Yatýrýmlar SEKTÖRDE DÜNYA, AVRUPA BÝRLÝÐÝ VE ÜLKEMÝZDE GELÝÞMELER Araþtýrma Geliþtirme Biyoteknoloji ve Ýlaç Ýstihdam TÜRKÝYE ÝLAÇ SANAYÝÝNÝN REKABET GÜCÜ Türkiye Ýlaç Sanayii Swot Analizi SEKTÖR STRATEJÝLERÝ VE POLÝTÝKALARI Sektör Stratejileri Sektör Stratejileri Uygulama Planý vi Ýstanbul Sanayi Odasý

9 ÝÇÝNDEKÝLER 2. SABUN - DETERJAN - KOZMETÝK SEKTÖRÜ 2.1. SABUN SEKTÖRÜ Sektörün ve Sektör Ürünlerinin Tanýmý Mevcut Durum Üretim Ýhracat Ýthalat AB'de Sabun Sektörüne Bakýþ Sabun Sektörünün Rekabet Gücü DETERJAN SEKTÖRÜ Sektörün ve Sektör Ürünlerinin Tanýmý Mevcut Durum Üretim Ýhracat Ýthalat Uluslararasý Eðilimler ve Karþýlaþtýrmalar AB'de Deterjan Sektörüne Bakýþ AB ve Türkiye Tüketim Ýstatistikleri Karþýlaþtýrmasý Deterjan Sektörünün Rekabet Gücü KOZMETÝK SEKTÖRÜ Sektörün ve Sektör Ürünlerinin Tanýmý Mevcut Durum Üretim Ýhracat Ýthalat AB'de Kozmetik Sektörüne Bakýþ AB ve Türkiye Tüketim Ýstatistikleri Karþýlaþtýrmasý Kozmetik Sektörünün Rekabet Gücü SABUN, DETERJAN ve KOZMETÝK SANAYÝÝ SEKTÖRLERÝ MEVCUT DURUMUN DEÐERLENDÝRÝLMESÝ STRATEJÝ VE POLÝTÝKALAR Sektör Stratejileri Uygulama Planý Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" vii

10 ÝÇÝNDEKÝLER 3. BOYA SEKTÖRÜ 3.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI Sektörün Tanýmý Sektör Ürünlerinin Tanýmý Sektör Hammaddeleri SEKTÖRÜN GELÝÞÝMÝ VE TEMEL GÖSTERGELER Sektörün Ekonomideki Yeri Sektörün Geliþimi Sektör Temel Göstergeleri Sektördeki Kuruluþlar Üretim Dýþ Ticaret Gümrük Birliði Kararýnýn Sektöre Etkileri DÜNYA VE SEÇÝLMÝÞ ÜLKELERLE KIYASLAMA Dünyada Sektörün Geliþimi Dünyada Sektördeki Son Geliþmeler Dünyadaki Üretici Firmalarýn Durumu Küreselleþmenin Sektör Üzerindeki Etkileri Geliþmiþ Ülkelerdeki Uygulamalar SEKTÖRDEKÝ TEKNOLOJÝK GELÝÞMELER VE ETKÝLERÝ Dünya Ürün veya Üretim Teknolojisindeki Geliþmeler Türkiye Üretim Teknolojisindeki Geliþmeler SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ Rekabet Gücü Analizi SEKTÖRDE GELECEÐE YÖNELÝK BEKLENTÝLER Yurtiçi Ürün Talebi SEKTÖR STRATEJÝLERÝ VE POLÝTÝKALAR Stratejiler ve Stratejik Hedefler AB'ye Uyum Sürecinde Etkileþimler Sektör Stratejileri Uygulama Planý viii Ýstanbul Sanayi Odasý

11 ÝÇÝNDEKÝLER 4. YALITIM SEKTÖRÜ 4.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI Sektörün Tanýmý Sektör Ürünlerinin Tanýmý Sektör Ürünleri Sektör Hammaddeleri SEKTÖRDEKÝ MEVCUT DURUM VE GELÝÞMELER Yalýtým Sektörünün Altyapýsý Sektörün Ekonomideki Yeri ve Geliþimi Sektör Temel Göstergeleri Genel Yapý Sektördeki Kuruluþlar Üretim Ýthalat Ýhracat Ýstihdam Gümrük Birliði Kararýnýn Sektöre Etkileri DÜNYA VE SEÇÝLMÝÞ ÜLKELERLE KIYASLAMA SEKTÖRDEKÝ TEKNOLOJÝK GELÝÞMELER VE ETKÝLERÝ SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ SEKTÖR STRATEJÝLERÝ VE POLÝTÝKALAR Sektör Stratejileri Uygulama Planý Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" ix

12 ÝÇÝNDEKÝLER 5. LPG SEKTÖRÜ 5.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI Sektörün Tanýmý Ürünün Tanýmý SEKTÖRÜN EKONOMÝDEKÝ ÖNEMÝ Tüplü LPG Pazarlama Faaliyetleri Dökme LPG Pazarlama Faaliyetleri Oto LPG Pazarlama Faaliyetleri SEKTÖRÜN GELÝÞÝMÝ VE TEMEL GÖSTERGELER Sektörün Geliþimi Sektördeki Kuruluþlar Türkiye LPG Üretimi Türkiye'nin LPG Ýthalatý DÜNYADA VE SEÇÝLMÝÞ ÜLKELERDE UYGULAMALAR Dünyada LPG Sektörü ve Arz ve Talep Dengesi Dünyadaki Ýthalatçý, Üretici ve Ýhracatçý Ülkeler Dünya Avrupa Sektöre Ýliþkin Yasal Düzenlemeler SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ STRATEJÝ VE POLÝTÝKALAR Sektör Stratejileri Uygulama Planý x Ýstanbul Sanayi Odasý

13 ÝÇÝNDEKÝLER 6. SINAÝ GAZLAR SEKTÖRÜ 6.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI Sektörün Tanýmý ve Kapsamý Sektör Ürünlerinin Tanýmý SEKTÖRDEKÝ MEVCUT DURUM VE GELÝÞMELER Sektörün Ekonomideki Önemi Sektörün Geliþimi Sektörün Temel Göstergeleri Genel Yapý Sektördeki Kuruluþlar Üretim, Ýthalat, Ýhracat Ýstihdam Gümrük Birliði Kararýnýn Sektöre Etkileri DÜNYA VE SEÇÝLMÝÞ ÜLKELERLE KIYASLAMA Dünya Genelinde Sektördeki Son Geliþmeler Dünyadaki Üretici Firmalarýn Pazardaki Durumu Küreselleþmenin Sektör Üzerindeki Etkileri Seçilmiþ Ülkelerde Pazar Durumu SEKTÖRDEKÝ TEKNOLOJÝK GELÝÞMELER VE ETKÝLERÝ Dünya Üretim ve Ürün Teknolojisi Hakkýnda Genel Bilgiler Türkiye'de Üretim ve Ürün Teknolojisi Hakkýnda Genel Bilgiler SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ STRATEJÝ VE POLÝTÝKALAR Sektör Stratejileri Uygulama Planý Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" xi

14 ÝÇÝNDEKÝLER 7. GÜBRE SEKTÖRÜ 7.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI Sektörün Tanýmý Sektör Ürünlerinin Tanýmý Sektör Ürünleri Sektör Hammaddeleri SEKTÖRDEKÝ MEVCUT DURUM VE GELÝÞMELER Sektörün Ekonomideki Önemi Sektörün Geliþimi Sektörün Temel Göstergeleri Genel Yapý Üretim Ýthalat Ýhracat Tüketim Ýstihdam Gümrük Birliði Kararýnýn Sektöre Etkileri DÜNYADAKÝ DURUM Ürünler Tüketim Üretim Ticaret Amonyak ve Azotlu Gübre Ticareti Fosfat Kayasý, Fosforik Asit ve Fosfatlý Gübreler Ticareti Potas Ticareti SEKTÖRDEKÝ TEKNOLOJÝK GELÝÞMELER VE ETKÝLERÝ Dünya Ürün ve Üretimdeki Eðilimler Türkiye Üretim Teknolojisindeki Geliþmeler SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ SEKTÖRDE GELECEÐE YÖNELÝK BEKLENTÝLER SEKTÖR STRATEJÝLERÝ VE POLÝTÝKALARI Sektör Stratejileri Uygulama Planý xii Ýstanbul Sanayi Odasý

15 ÝÇÝNDEKÝLER 8. TARIM ÝLAÇLARI SEKTÖRÜ 8.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI Sektörün Tanýmý Sektör Ürünlerinin Tanýmý Sektör Ürünleri Sektör Hammaddeleri SEKTÖRDEKÝ MEVCUT DURUM VE GELÝÞMELER Sektörün Ekonomideki Önemi Sektörün Geliþimi Sektör Temel Göstergeleri Genel Yapý Sektördeki Kuruluþlar Üretim Ýhracat Ýstihdam DÜNYA VE SEÇÝLMÝÞ ÜLKELERLE KARÞILAÞTIRMA Dünyada Sektörün Geliþimi Ýlaç Kullanýmý ve Ürünler Dünyada Sektördeki Son Geliþmeler Seçilmiþ Ülkelerdeki Uygulamalar SEKTÖRDEKÝ TEKNOLOJÝK GELÝÞMELER VE ETKÝLERÝ SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ SEKTÖR STRATEJÝLERÝ VE POLÝTÝKALAR Strateji ve Politikalar Sektör Stratejileri Uygulama Planý Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" xiii

16 ÝÇÝNDEKÝLER 9. PETROKÝMYA SEKTÖRÜ 9.1. PETROKÝMYA SEKTÖRÜ KAPSAMI VE GELÝÞÝMÝ Sektörün Tanýmý ve Kapsamý Ýlk ve Ara Ürünler Termoplastikler Lastik Hammaddeleri Sentetik Elyaflar Tükiye Petrokimya Sektörü Geliþimi Dünya Petrokimya Sektöründeki Geliþmeler TERMOPLASTÝKLER Termoplastikler Sektörü Temel Göstergeler Termoplastikler Üretimi Termoplastikler Ýthalatý Termoplastikler Ýhracatý Termoplastikler Sektörü Rekabet Gücü Sektör Strateji ve Politikalarý Sektör Stratejileri Uygulama Planý SENTETÝK ELYAF HAMMADDELERÝ VE SENTETÝK ELYAFLAR Sektörün Tanýmý Sentetik Elyaf ve Ýplik Hammaddeleri Sektörün Geliþimi Sentetik Elyaf ve Ýplik Hammaddeleri Üretimi Sentetik Elyaf ve Ýplik Hammaddeleri Ýthalatý Sentetik Elyaf ve Ýplik Hammaddeleri Ýhracatý Sektörün Rekabet Gücü Politika ve Stratejiler Sektör Stratejileri Uygulama Planý LASTÝK HAMMADDELERÝ Sektörün Tanýmý ve Temel Göstergeler Üretim Ýthalat Ýhracat Ýstihdam Gümrük Birliðinin Sektöre Etkileri ve Üretim Teknolojisindeki Geliþmeler Gümrük Birliði Kararýnýn Sektöre Etkileri Türkiye Üretim Teknolojisindeki Geliþmeler Dünyadaki Üretici Firmalarýn Pazardaki Durumu Sektörün Rekabet Gücü Sektör Strateji ve Politikalarý Sektör Stratejileri Uygulama Planý xiv Ýstanbul Sanayi Odasý

17 ÝÇÝNDEKÝLER 10. TEKSTÝL KÝMYASALLARI SEKTÖRÜ SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI SEKTÖRÜN GELÝÞÝMÝ VE TEMEL GÖSTERGELER Sektörün Geliþimi Üretim ve Kurulu Kapasite Ýhracat Ýthalat Ýstihdam SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ SEKTÖR STRATEJÝ VE POLÝTÝKALARI Sektör Stratejileri Uygulama Planý YAPIÞTIRICILAR SEKTÖRÜ SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI SEKTÖRÜN GELÝÞÝMÝ VE TEMEL GÖSTERGELER Sektör Temel Göstergeleri Üretim, Ýthalat, Ýhracat ve Ýstihdam Gümrük Birliðinin Sektöre Etkileri DÜNYA VE SEÇÝLMÝÞ ÜLKELERLE KARÞILAÞTIRMA SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ SEKTÖR STRATEJÝ VE POLÝTÝKALARI Sektör Stratejileri Uygulama Planý AÞINDIRICILAR SEKTÖRÜ SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI SEKTÖRÜN GELÝÞÝMÝ VE TEMEL GÖSTERGELER DÜNYA VE SEÇÝLMÝÞ ÜLKELERLE KARÞILAÞTIRMA SEKTÖRÜN REKABET GÜCÜ SEKTÖR STRATEJÝLERÝ VE POLÝTÝKALARI Sektör Stratejileri Uygulama Planý Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" xv

18 GRAFÝKLER VE TABLOLAR LÝSTESÝ 1. ÝLAÇ SEKTÖRÜ Grafikler Grafik 1. Müstahzar ilaç üretimi... 3 Grafik 2. Ýlaç hammaddeleri üretimi... 4 Grafik 3. Türkiye ilaç sanayii ihracatý... 5 Grafik 4. Ýlaç sanayii ithalatý... 6 Grafik 5. Ýlaç sanayiinde ihracatýn ithalatý karþýlama oraný... 6 Grafik 6. Ýlaç sanayiinin istihdamý... 7 Grafik 7. Dünya ilaç pazarý geliþimi... 9 Grafik yýlý dünya ilaç pazarýnýn daðýlýmý... 9 Grafik yýlý dünya ilaç pazarýnda ülkelerin payý Grafik yýlýnda ilk 20 firmanýn ülkelere göre sayýsý ve toplam satýþlarý Grafik yýlýnda Avrupa ülkeleri ilaç pazar hacimleri Grafik 12. Batý Avrupa Ar-Ge harcamalarý Grafik yýlýnda Batý Avrupa ilaç endüstrisinin Ar-Ge harcamalarý Grafik 14. ABD'de yurtiçi ve yurtdýþý Ar-Ge yatýrýmlarý Grafik 15. Avrupa Birliði ülkeleri ile Ýsviçre ve Norveç'te ilaç sanayii istihdamý Grafik 16. ABD ilaç sanayiinde istihdam Tablolar Tablo 1. Türkiye ilaç sanayii profili... 3 Tablo 2. Toplam ihracatýn ülkelere daðýlýmý... 5 Tablo 3. Mamul ilaç ithalatýnýn ülkelere daðýlýmý... 6 Tablo 4. Ýstihdamýn mamul ve hammadde tesisleri daðýlýmý... 8 Tablo 5. Yatýrým... 8 Tablo 6. Üç büyük pazarda ilaç sanayiinin payý... 9 Tablo 7. Tablo 8. Tablo yýlýnda AB ülkelerinde yüksek teknoloji sektörlerinin dýþ ticaret dengesi Avrupa'da patent alýnabilen ilaç ve biyoteknoloji buluþlarýnýn ülkelere göre daðýlýmý Yüksek satýþ seviyelerine ulaþmýþ yeni ilaç sayýsý Tablo 10. _ Tablo yýlý için biyofarmasötiklerde AB/ABD karþýlaþtýrmasý Tablo yýlý için sektörler arasý Ar-Ge harcamalarýnýn satýþlara oraný karþýlaþtýrmasý Tablo 13. Rekabet gücü analizi: dünya ve Türkiye'de ilaç sektöründe geliþmeler Tablo 14. Türkiye ilaç sektörü Swot analizi xvi Ýstanbul Sanayi Odasý

19 GRAFÝKLER VE TABLOLAR LÝSTESÝ 2. SABUN - DETERJAN - KOZMETÝK SEKTÖRÜ Grafikler Grafik 1. Sabun üretim, iç talep, ihracat ve ithalatý Grafik 2. Türkiye sabun ticareti Grafik 3. Grafik yýlý AB ülkeleri sabun, deterjan ve kozmetik ihracat oranlarý yýlý AB içinde temizlik ürünlerinin pazar büyüklükleri Grafik 5. Kozmetik ürün ihracatý Grafik 6. Kozmetik ürün ithalatý Tablolar Tablo yýlý Türkiye sabun tüketimi Tablo 2. Kiþi baþý tüketim Tablo 3. Sabun iç piyasasý Tablo 4. Sabun iç piyasasý Tablo 5. Türkiye sabun sektörü Swot analizi Tablo 6. Ýç tüketim miktarlarý ve deðerleri Tablo 7. Tablo 8. Tablo yýlý Türkiye çamaþýr deterjaný pazarýnda tüketim Deterjan ve temizlik hammadde ve ürün-ihracat-ithalatý Toplam pazarýn muhtelif kategorilere göre daðýlýmý Tablo yýlý AB ve Türkiye istatistikleri karþýlaþtýrmasý Tablo 11. AB içinde ve Türkiye'de ortalama kiþi baþý temizlik maddeleri tüketimi Tablo 12. Türkiye deterjan sektörü Swot analizi Tablo 13. AB içinde ve Türkiye'de ortalama kiþi baþý tüketim Tablo 14. Türkiye'deki kozmetik tüketiminin son 5 yýldaki geliþimi Tablo yýlý AB ve Türkiye istatistikleri karþýlaþtýrmasý Tablo 16. Türkiye kozmetik sektörü Swot analizi Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" xvii

20 GRAFÝKLER VE TABLOLAR LÝSTESÝ 3. BOYA SEKTÖRÜ Grafikler Tablolar Tablo 1. Boya hammaddelerinin türlerine göre daðýlýmý Tablo 2. Boya sanayiinde üretim Tablo yýlýnda Türkiye'de mürekkep pazarý Tablo 4. Boya sanayiinde ithalat Tablo 5. Boya sanayiinde ihracat Tablo 6. Matbaa mürekkepleri ithalat-ihracat geliþimi Tablo yýlý boya tüketiminin daðýlýmý Tablo 8. Türkiye boya sektörünün rekabet gücü analizi Tablo 9. Türkiye boya sektörü Swot analizi YALITIM SEKTÖRÜ Grafikler Grafik 1. Yýllara gore birincil enerji ihtiyacýnýn deðiþimi Grafik 2. Yýllara üretim-tüketim oranlarý Grafik 3. Grafik yýlý nihai enerji enerji tüketimlerinin sektörlere göre daðýlýmý Almanya ve Türkiye'de binalarda enerji kaybý limitleri Tablolar Tablo 1. Türkiye yalýtým sektörü Swot analizi LPG SEKTÖRÜ Grafikler Grafik 1. Türkiye LPG arz yapýsý Grafik 2. Dünya LPG arz-talep dengesi Grafik 3. Grafik yýlý Avrupa LPG pazarýnda üretim ve tüketimde ilk beþ ülke yýlý dünya LPG pazarýnda üretim ve tüketimde ilk beþ ülke Grafik 5. LPG'nin birincil enerji içindeki payý Tablolar Tablo 1. Türkiye yýllýk LPG üretim kapasiteleri Tablo 2. Türkiye LPG sektörü Swot analizi xviii Ýstanbul Sanayi Odasý

21 GRAFÝKLER VE TABLOLAR LÝSTESÝ 6. SINAÝ GAZLAR SEKTÖRÜ Grafikler Tablolar Grafik 1. Dünya sýnai gaz talebi Tablo yýlý üretim, ithalat ve ihracat deðerleri Tablo 2. Dünyadaki gaz arz ve talep durumu Tablo 3. Batý Avrupa'daki gaz arz ve talep durumu. 86 Tablo 4. Firmalarýn Batý Avrupa pazarýndaki satýþ paylarý (2002) Tablo 5. ABD'de sýnai gaz arzý ve talebi Tablo 6. Almanya'da sýnai gaz talebi Tablo 7. Türkiye sýnai gazlar sektörü Swot analizi GÜBRE SEKTÖRÜ Grafikler Grafik 1. Dünya azotlu gübre tüketimi Grafik 2. Dünya fosfatlý gübre tüketimi Grafik 3. Dünya potasyumlu gübre tüketimi Grafik 4. Dünya gübre tüketimi Grafik 5. Dünya azotlu gübre üretiminin daðýlýmý Grafik 6. Dünya fosfat kayasý üretiminin daðýlýmý Grafik 7. Dünya potasý üretiminin daðýlýmý Grafik 8. Amonyak ve azotlu gübreler net ticareti Grafik 9. Fosfat kayasý, fosforik asit ve fosfatlý gübreler net ticareti Grafik 10. Fosfat kayasý ihracatýnýn daðýlýmý Tablolar Tablo 1. Tablo yýlý yaygýn olarak kullanýlan gübreler ve BBM içerikleri Yan ürün olarak gübre veya hammadde/ara madde üreten kuruluþlar (2002) Tablo 3. Gübre üretici kuruluþlar Tablo 4. Gübre daðýtýcý/pazarlayýcý kuruluþlar Tablo 5. Firmalar bazýnda üretim Tablo 6. Ürün bazýnda üretim Tablo 7. Ürün bazýnda ithalat, ihracat ve tüketim Tablo 8. Gübre sektörü istihdam durumu Tablo yýlý dünya potas ticareti Tablo 10. Türkiye gübre sektörü Swot analizi Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" xix

22 GRAFÝKLER VE TABLOLAR LÝSTESÝ 8. TARIM ÝLAÇLARI SEKTÖRÜ Grafikler Grafik 1. Grafik yýlýnda Türkiye'de pestisit gruplarýna göre tarým ilacý kullanýmý Yýllara göre tarým ilaçlarý tüketim miktarlarý Grafik 3. Tarým ilaçlarý tüketim deðerleri Grafik 4. Grafik 5. Grafik 6. Grafik 7. Grafik yýlýnda pestisit gruplarýna göre dünyada kullaným yýlýnda Türkiye'de ürünlere göre pestisit kullanýmý yýlýnda ürünlere göre dünyada tarým ilaçlarý kullanýmý yýlýnda kýta bazýnda tarým ilacý kullanýmý yýlýnda dünyada formülasyonlarýna göre pestisit kullanýmý Tablolar Tablo 1. Türkiye'de ruhsatlý tarým ilaçlarýnýn daðýlýmý Tablo 2. Türkiye'de teknik madde üreten firmalar. 104 Tablo 3. Tarým ilaçlarý tüketim miktarlarý Tablo 4. Tarým ilaçlarý tüketim deðerleri Tablo 5. Tablo 6. Zirai mücadele ilaçlarý konusunda faaliyet gösteren firma sayýsý yýlý Türkiye'de ilaç satýþ miktarý ve satýþ tutarý Tablo yýlý ihracat rakamlarý Tablo 8. Firmalar ve istihdam rakamlarý (2002) Tablo yýllarý dünya bölgesel pestisit satýþlarý Tablo 10. Dünya ilk 10 firma satýþ cirolarý Tablo 11. Küreselleþmenin sektör üzerine etkileri Tablo 12. AB ülkelerinde kullanýlan tarým ilacý miktarý, ekili araziye hektar baþýna düþen miktar ve Türkiye ile kýyaslamasý (2002) 109 Tablo 13. Türkiye tarým ilaçlarý sektörü Swot analizi xx Ýstanbul Sanayi Odasý

23 GRAFÝKLER VE TABLOLAR LÝSTESÝ 9. PETROKÝMYA SEKTÖRÜ Grafikler Grafik 1. Petrokimya üretim zinciri Grafik 2. Temel petrokimyasallar ve plastikler (faiz ve vergi öncesi karlýlýk (EBIT)) Grafik 3. Ortadoðu etilen kapasite artýþý Grafik 4. Termoplastiklerde yurtiçi üretimin pazar payý Grafik yýlý kiþi baþýna termoplastik tüketimi Grafik 6. Türkiye termoplastikler üretimi Grafik 7. Türkiye termoplastikler ithalatý Grafik 8. Türkiye termoplastikler ihracatý Grafik 9. Lastik hammaddelerinde yurtiçi pazar payý Grafik 10. Lastik hammaddeleri üretimi Grafik 11. Türkiye lastik hammaddeleri ithalatý Grafik 12. Türkiye lastik hammaddeleri ihracatý Tablolar Tablo 1. Termoplastiklerin yurtiçi tüketimleri ve büyüme hýzlarý Tablo 2. Termoplastikler arz-talep durumu Tablo 3. Türkiye termoplastik kapasiteleri Tablo 4. Türkiye termoplastik üretimleri Tablo 5. Türkiye termoplastikler ithalatý Tablo 6. Türkiye termoplastikler ihracatý Tablo 7. Türkiye petrokimya sektörü Swot analizi Tablo 8. ACN, DMT, PTA, MEG üretim miktarlarý Tablo 9. Ýthalat miktarlarý Tablo 10. Sentetik iplik ve elyaf ithalatý Tablo 11. Ýhracat miktarlarý Tablo 12. Sentetik iplik ve elyaf ihracatý Tablo 13. Türkiye sentetik elyaf sektörü Swot analizi Tablo 14. Lastik hammaddelerinin yurtiçi tüketimleri ve büyüme hýzlarý Tablo 15. Lastik hammaddelerinin arz-talep durumu Tablo 16. Lastik hammaddelerinin yýllar itibariyle kapasiteleri ve kullaným oranlarý Tablo 17. Lastik hammaddeleri üretimi Tablo 18. Miktar bazýnda lastik hammaddeleri Türkiye ithalatý Tablo 19. Deðer bazýnda lastik hammaddeleri Türkiye ithalatý Tablo 20. Miktar bazýnda, AB, BDT ve önemli diðer ülkelere lastik hammaddeleri ihracatý Tablo 21. Deðer bazýnda, AB, BDT ve önemli diðer ülkelere lastik hammaddeleri ihracatý Tablo 22. Türkiye lastik hammaddeleri sektörü Swot analizi Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" xxi

24 GRAFÝKLER VE TABLOLAR LÝSTESÝ 10. TEKSTÝL KÝMYASALLARI SEKTÖRÜ Grafikler Tablolar Grafik 1. Yýllara göre üretim Tablo 1. Sektörde faaliyet gösteren baþlýca firmalar Tablo 2. Türkiye tekstil kimyasallarý sektörü Swot analizi YAPIÞTIRICILAR SEKTÖRÜ Grafikler Tablolar Tablo 1. Tablo 2. Sektörde faaliyet gösteren baþlýca firmalar Türkiye yapýþtýrýcýlar sektörü Swot analizi AÞINDIRICILAR SEKTÖRÜ Grafikler Tablolar Tablo 1. Türkiye aþýndýrýcýlar sektörü Swot analizi xxii Ýstanbul Sanayi Odasý

25 SUNUÞ Küreselleþmenin sýnýr tanýmadýðý günümüzde, iþletmelerin varlýklarýný sürdürebilmeleri ve yeni ekonomide baþarýyý yakalayabilmelerinin altýn anahtarý "rekabet gücü" olarak karþýmýza çýkmakta, rekabet gücü, iþletmelerin ve ekonomilerin kaderini belirleyen bir rol üstlenmektedir. Bu koþullarda, ekonomimizin lokomotifi olan imalat sanayii iþletmelerimizin daha dinamik, daha yenilikçi bir yapýya ulaþarak, rekabet güçlerini artýrmalarý ve yakýn gelecekte tam üyesi olmayý hedeflediðimiz AB ülkeleri düzeyini yakalamalarý zorunlu hale gelmiþtir. Önümüzde bir Çin tehdidinin olduðu da unutulmamalýdýr. Bu zorunluluðun farkýnda olan Ýstanbul Sanayi Odasý, 2001 yýlýndan bu yana uyguladýðý "AB'ne Tam Üyelik Sürecinde Ýstanbul Sanayi Odasý Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi" çerçevesinde, imalat sanayiinin çeþitli sektörlerinin deðerlendirilmesini kapsayan çalýþmalar gerçekleþtirmektedir. Proje kapsamýnda ilk olarak "Elektronik ve Telekomünikasyon Sektörü", raporu yayýnlanmýþ, bunu sýrasýyla "Otomotiv Sanayii Sektörü" ile "Deri ve Deri Ürünleri, Ayakkabý, Ayakkabý Yan Sanayii ve Suni Deri Sektörü" raporlarý izlemiþtir. Türkiye Kimya Sanayiinin; içinde bulunduðu durumun tespitini, rekabet koþullarý açýsýndan incelenmesini ve strateji-politika önerilerini içeren bu çalýþmamýz ise serinin dördüncü kitabýný oluþturmaktadýr. Kimya sanayiinde üretilen ürünlerin çokluðu ve çeþitliliði, sektörün, açýk bir tanýmýnýn yapýlmasýný zorlaþtýrmaktadýr. Kimya sanayii sektörü, genel olarak "laboratuvar ölçeðinde üretilen kimyasallarýn en ekonomik þekilde tüketime sunulabilmesi için gerekli tüm teknolojiler" olarak tanýmlanmaktadýr. Kimya sektörünün çok geniþ bir ürün yelpazesi bulunmaktadýr. Sektör, bir yandan saðlýk, temizlik, beslenme, barýnma, bakým gibi modern toplum yaþantýsýnýn temel gereksinmelerine ve biyoteknoloji, bilgi ve iletiþim gibi ileri teknoloji alanlarýna cevap verirken, öte yandan hammadde ve ara ürünleri arz ederek diðer sanayi kollarýnýn geliþmesine de yardýmcý olmaktadýr. Bu anlamda kimya sektörü, hemen hemen bütün sanayi kollarýný destekler durumdadýr. Kimya sektörünü, hizmet verilen alt sektörler itibariyle iki ana gruba ayýrmak mümkündür. Birincisi, toplam sektör üretiminin yaklaþýk yüzde 20'sini oluþturan sabun-deterjan-kozmetik, ilaç gibi "nihai tüketim ürünleri" grubudur. Ýkincisi, toplam sektör üretiminde yüzde 80 gibi çok önemli bir paya sahip olan özgün ve özel kimyasallar, boya ve mürekkepler, tarým ilaçlarý, petrokimyasallar, plastik ve sentetik kauçuklar, suni elyaf, diðer temel inorganik maddeler, sýnai gazlar, gübreler gibi deðiþik sanayi dallarý için üretilen "kimyasallar"dýr. Bir ülkenin sanayileþmesiyle kimyasal ürüne olan gereksinim de artmaktadýr. Kimya sanayii bu özelliðiyle, hem kimya alanýný doðrudan kapsayan konularda hem de arz ettiði ürünlerin yöneldiði diðer sektörlerde araþtýrma-geliþtirme faaliyetleriyle yeni ürünler ve yeni teknolojiler geliþtirilmesine yardýmcý olmaktadýr. Kýsaca, kimya sanayii geliþmemiþ ülkelerin diðer alanlarda geliþmesi de mümkün görülmemektedir. Bu da sektörün taþýdýðý önemi ortaya koymaktadýr. Kimya sanayii, yarattýðý katma deðer ve istihdam ettiði personelin niteliði ile refah toplumu yaratma potansiyeli en yüksek sektör olarak deðerlendirilmektedir. Yukarýda belirtildiði gibi, sektörün heterojen yapýsý, sorunlarýnýn da çeþitlilik göstermesine neden olmaktadýr. Hammaddede büyük çoðunlukla ithalata baðýmlýlýk ve enerji baþta olmak üzere yüksek girdi maliyetleri, kayýt dýþý faaliyetlerden kaynaklanan haksýz rekabet, Uzakdoðu ve Doðu Avrupa'dan gelen kalitesiz ürünlerin yarattýðý haksýz rekabet, Ar-Ge gereksinimi, artan çevre sorunlarý, bürokratik engeller sektörün temel sorunlarý arasýnda yer almaktadýr. Tüm alt sektörlerde üretim kapasitesinin yüksekliði, teknolojinin yeterli düzeyde oluþu ise Türk kimya sektörünün güçlü yanlarý olarak öne çýkmaktadýr. Kimya sanayii raporumuz Odamýz bünyesinde sektörü temsil eden 21. Grup Çeþitli Kimya Sanayii, 22. Grup Týbbi Müstahzarat Sanayii, 23. Grup Sabun, Temizleyici Maddeler ve Kozmetik Sanayii, 25. Grup Boya-Reçine ve Baský Mürekkepleri Sanayii ve 38. Grup Ana Kimya Sanayii Meslek Komiteleri üyelerimiz ile Türkiye Likid Petrol Gazcýlarý Derneði, Isý Su Ses ve Yangýn Yalýtýmcýlarý Derneði, Ýlaç Ýþverenler Sendikasý, Sabun-Deterjan ve Kozmetik Sanayicileri Derneði ve sektörde önde gelen kuruluþ temsilcilerinin aktif katýlýmlarý ve çalýþmalarýyla gerçekleþtirilmiþtir. Çalýþmamýzda kimya sanayii, "Ýlaç Sektörü", "Sabun, Deterjan ve Kozmetik Sektörü", "Boya Sektörü", "Yalýtým Sektörü", "Likid Petrol Gazý Sektörü", "Sýnai Gazlar Sektörü", "Gübre Sektörü", Tarým Ýlaçlarý Sektörü", "Petrokimya Avrupa Birliði'ne Tam Üyelik Sürecinde ÝSO Meslek Komiteleri Sektör Stratejileri Geliþtirilmesi Projesi - "Kimya Sektörü" xxiii