ERGENLİK SÜRECİNDE ARKADAŞLIK

Transkript

1 ERGENLİK SÜRECİNDE ARKADAŞLIK Ergenlik ne çocukluk ne de erişkinlik ama hem çocukluk hem erişkinlik, bir değişim, dönüşüm ve başkalaşım dönemidir. Ergenlik aynı zamanda; Birey olarak kim olduğunu keşfetme (kimlik kazanma) Sağlıklı bir bağımsızlık duygusu oluşturma(özerklik geliştirme) Başkalarıyla yakın ve özen gösteren ilişkiler kurma (sosyal yakınlık geliştirme) Cinsel duyguları ifade etme başkalarıyla fiziksel temastan keyif alma (cinsel gelişim) Toplumda başarılı ve yetkin bir üye olma (özgüven geliştirme) zamanıdır. Ergenlik temel tanım olarak çocukluktan erişkinliğe geçiş süreci olarak belirtilebilir. Bu süreçte gençlerin arkadaşları çok önemlidir ve onların, çiçeğin suya ve güneşe duyduğu gereksinim gibi bu arkadaşlara gereksinimi vardır. Çocuklarınız arkadaşlarıyla günün, haftanın belirli zamanlarında bir araya gelerek kendilerince iyi vakit geçirmek isterler. Sınırlar ve sorumluluk bilinci iyi gelişmiş bir genç, kendine neyin yararlı neyin zararlı olduğunu bilerek davranır. Çocuğunuza güvenmek ve sürekli iletişim halinde olmak çocuğunuzun sınırlar ve sorumluluk bilinci geliştirmesine yardımcı olur. Ergenler İçin Akranlar Neden Önemlidir? Günümüzde diğer Batılı ülkelere benzer şekilde ülkemizde de ergenlik yıllarının neredeyse tümü okullarda geçirilmeye başlamıştır. Bu nedenle gün içinde aktif olarak geçirilen saatlerin çok büyük bir kısmı akranlarla birlikte geçer. Okul dışında da ergen neredeyse her zaman yaşıtlarıyla etkileşim içindedir. Geri kalan zamanlarda da evde odasına çekilip ya telefonla ya da internet aracılığıyla akranlarıyla iletişimi sürdürmeye gayret gösterirler. Bu yıllarda akranların etkisi ailenin, medyanın ve toplumun diğer pek çok kesiminin önüne geçer. Her toplumda çocukluk dönemiyle karşılaştırıldığında ergenlik döneminde akranlarla etkileşim artar.

2 Diğer taraftan, ergenlik döneminde ergenlik öncesi ebeveynle olan özdeşimler sorgulanmaya ve yeniden yapılanmaya başladığından, kendilik ve kimlik gelişimi sürecinde özerklik önem kazandığından ergen, ebeveynlerden uzaklaşmaya başlar. Dışarıya çıkmadığı, akranlarıyla olmadığı zamanlarda bile, kendi odasında kendi kurallarını denediği ve ideallerinin, hedeflerinin sınırlarını araştırdığı kendi dünyasında olmaya çalışır. Benzer süreçten geçen, benzer şekilde kendine yol ve yöntem aradığı için dışarıya daha dönük olan ve böylelikle günceli, modayı, trendi daha iyi takip eden, yeniliklere ve denemeye daha açık olan akran grubu gence daha cazip gelir. Ergenler ebeveynlerinden farklı değerlere ve önceliklere sahip olabilirler. Örneğin ebeveynler için akademik başarı daha önemliyken, ergenler için atletik beceriler, akranlar arasında daha popüler olma daha değerli olabilir. Anne babanın değerleri ile ergenin değerleri farklılık gösterebilir. Değişen toplum şartlarına uyum sağlama, var olma çabası içindeki ergenin ebeveynleri ile çatışma yaşamasını kaçınılmaz hale gelir. Değer yargılarındaki önceliklerde ikilem içindeki ergen çoğu zaman anne babasına Beni hiç anlamıyorsun diye tepki gösterir. Ergenlikte Akran Gruplarının Yapısal Gelişimi Son çocukluk ve ilk ergenlik dönemindeki arkadaşlıklar genellikle aynı cinsiyette iki kişiden oluşan ilişkilerdir. Bu tarz arkadaşlıklara sır arkadaşlığı adı verilmektedir. Kızlar arasında daha yaygın olarak görülmektedir. Çocuklar ergenlik dönemine geçtikleri zaman arkadaşlık ilişkileri hem daha önemli hem daha karmaşık bir özellik almaya başlar. Arkadaşlığın boyutları ve şekli değişmektedir. Arkadaşlık ilişkileri ilerleyen yıllarda karşılaşılacak olan romantik gönül ilişkileri için de zemin hazırlamaktadır. Akran grupları ergenlik öncesinde de var olmasına karşın, ergenlik yılları boyunca anlam ve yapı yönünden bir değişim sürecine girer. İlk olarak, ergenlik yılları boyunca bireylerin akranlarıyla birlikte geçirdikleri sürede çok hızlı bir artış olur. İkinci olarak, çocukluk dönemine göre, yetişkin denetimi olmaksızın akranlarla geçirilen süre artar ve yeni etkinlikler görülür. Örneğin, çocukluk döneminde yetişkinlerin gözetiminde oyun oynarken, ergenlikte yetişkinler olmaksızın akranlarla sinemaya gidilir. Üçüncü olarak, ergenlik yılları ilerledikçe artan biçimde karşı cinsten akranlarla ilişkiler görülür. Son olarak, çocukluk boyunca akran ilişkileri arkadaş ikilileri ve görece küçük gruplarla sınırlıyken ergenlik döneminde daha geniş arkadaş grupları kurulur. Bu gruplar içerisinde klikler ve geniş arkadaş grupları yer alır.

3 Sınırları belli olan gruplara klik adı verilmektedir. Klikler genellikle aynı cinsten ve aynı yaştan 2 ila 12 kişiden (ortalama 5-6 kişi) oluşan küçük gruplardır. Klikler ortak etkinlikte bulunan, genellikle birlikte takılan gruplardır. Örneğin her ders arasında bir araya gelen bir grup, birlikte yelken klübüne giden bir grup olabilir. Temeli ne olursa olsun klikler ergenlere birbirleriyle etkileşimde bulundukları temel toplumsal bir ortam sağlarlar. Geniş arkadaş grupları ise kliklerden oldukça farklı bir yapıya sahiptir. Geniş arkadaş grupları birbirlerini arkadaş olarak kabul etmeseler de ya da birbirleriyle çok zaman geçirmeseler de akranlar arasında benzer üne, etnik kökene, davranış biçimine sahip ergenlerden oluşur. Bazen ergen hoşlansa da hoşlanmasa da bir gruba ait olarak görülerek, o şekilde nitelendirilirler. Böylelikle neredeyse tüm ergenler bir ya da daha fazla gruba dahil olurlar. Bir klik içindeki bireyler farklı geniş arkadaş gruplarının üyeleri olabilirler. Ergenler kimlik kazandıkça, duygusal ve bilişsel gelişim hızlandıkça, özgüven arttıkça ebeveynlerin beklentileri ve hedefleri yeniden değer kazanmaya başlar. Ergenliğin ilk evrelerinde klikler aynı cinsten akranlardan oluşurken zamanla karşı cinsten akranlarla etkileşim arttıkça farklı cinsiyetten klikler birbirleriyle yakınlaşmaya başlar. Daha sonraları genellikle klik lideri karşı cinsten bir akranıyla çıkmaya başlar. Bir erkek bir kızla çıkarken çoğu zaman diğer arkadaşları da birlikte onlara eşlik eder. Son olarak ergenliğin sonlarına doğru akran grupları çözülmeye başlar. Temel sosyal birim karşı cinsten, birer bireyi olan çiftler olur. Çiftler diğer çiftlerle zaman zaman bir araya gelseler de zamanlarının çoğunu yalnız geçirmeyi tercih ederler. Arkadaş Seçiminde En Çok İlgi Çeken 10 Davranış Ebeveynlere olan bağımlılığı zamanla reddeden ergen arkadaşlık, tavsiye, destek ve samimiyet ihtiyaçları için akranlarına yönelmeye başlar. Ergenleri en mutlu eden aktivite akranlarıyla konuşarak geçirdikleri zamanlardır. Burada esas amaç birlikte olmak, birbirlerini görmek, dinlemek, karşılaştırmalar yapmak ve tartışmaktır. Arkadaşlar destek ya da takdir kaynağı, çocuksu veya suç içerikli davranışların birlikte yapıldığı, cinsel ya da saldırgan dürtüleri açığa vurma nesneleri veya yansıtma hedefi olabilirler. Ergenler arasında yapılan bir ankette arkadaşlık seçiminde en çok ilgi çeken 10 davranış sırasıyla şunlardır: Temizlik

4 Arkadaşlara bağlılık Giyim Bağlılık Güvenirlik Genel fiziksel görüntü Olgunluk Karşı cinsle ilişkilerde popülarite Fiziki özellikler Dürüstlük Sanal Ortamın Arkadaşlığa Etkisi ve Gerçek Arkadaşlığın Gücü Günümüzde ergenler okulda olmadıkları zamanlarda zamanının büyük çoğunluğunu sanal ortamda akranlarıyla konuşarak geçirmektedirler. Sanal ortam gençlerin bağlantıda ve popüler hissedebilmesinin tek yolu haline geldi. Online iletişim kısıtlamaları azaltıyor; kolaylıkla samimi olunabilecek bir ortam sunarak ergenlerin yüz yüze söyleyemeyeceklerine ve aslında uygun olmayan bir ilişkinin kısa sürede kurulabilmesine olanak sağlıyor. Bununla birlikte yazılı, yazılı iletişimin yanlış anlamalara yol açması ve dolayısıyla sanal arkadaşlıkların geçici ve sığ olması olasılığı kuvvetlidir. Çocuğunuzun gerçek hayatta, sağlıklı arkadaşlıklar kurmasını sağlayın. Hatta gençlerin bir araya gelmeleri, sosyalleşmeleri ve televizyon ya da bilgisayar oyunlarına ihtiyaç duymadan eğlenmeleri için evinizin kapılarını açın. Akranlarıyla etkileşimini izleyerek ve sohbetlerini dinleyerek çocuğunuzun dünyasını daha iyi anlayabilirsiniz. Çocuğunuz yüz yüze etkileşimin olduğu gerçek ilişkiler yaşıyorsa Facebook ya da akıllı telefonunu arkadaşlarıyla iletişim halinde kalmak için kullanmasını endişelenecek bir durum olarak görmeyin. Ebeveynlere Ergenlik Dönemine Özel İletişim Önerileri Duygularına ve düşüncelerine saygı gösterin ve kendini ifade etmesine izin verin. Kabul etmek zor olsa da, sizden çok farklı düşüncelere ve duygulara sahip olması mümkündür.

5 İyi bir dinleyici olun ve çocuğunuz size bir şey anlattığında, onu her defasında onu her defasında öğütlere boğmayın. Gençler de tıpkı yetişkinler gibi. Bazen güvendikleri birisinin onları sadece dinlemesini isterler. Sadece sorunlar ortaya çıktığında değil, her şey yolundayken de konuşun; onu ve iç dünyasını tanımaya çalışın. Çocuğunuzla geçirdiğiniz zamanın uzun olmasından çok nitelikli olmasına özen gösterin. Mümkün olabildiğince kendi kendine karar verme hakkı ve özgürlük alanları tanıyın. Özellikle saç biçimi ya da kıyafet seçimi gibi daha basit konularda, istedikleri şeyleri yapmasına izin verin. Arkadaşlarını tanıyın. Birlikteyken neler yaptıklarını öğrenin ve bu konuda ihmalkar olmamaya çalışın. Arkadaşlarını evinize getirmesine izin verin. Temel bazı güvenlik önlemlerini aldıktan sonra (örneğin güvenli internet erişimi ve TV kanalları seçimleri) onun mahremiyetine saygı gösterin; örneğin odasına aniden girmeyin ya da eşyalarını karıştırmayın. Farklı konulardaki çatışmaları demokratik bir ortamda çözümlemeye çalışın. Çocuğunuz da duygu ve düşüncelerini açıkça ifade edebilsin. Siz de ebeveyn olarak duygularınızı, beklentilerinizi, kabul sınırlarınızı dile getirin ve uzlaşma zemini içinde hareket etmeyi amaç edinin. Ergenlikte ebeveynlerle yaşanan çatışmalara bakarsak bağımsızlaşma eğilimi ile yetkinliklerini kullanmak için duyulan kuvvetli ihtiyaçlar karşısında büyüklerin bahsettikleri olası tehlikelerden gençleri korumak arasında çelişkili bir durum ortaya çıkmaktadır. Ergenin bağımsızlık eğilimi ile ailenin karşı tutumu arasındaki çekişmeler, bu dönemde çoğu genç ve ailesi için kaçınılmaz bir durumdur. Bir çekişme ya da çatışma gencin gelişiminin önüne geçmekteyse, anne baba ve kardeşler ile genç arasındaki gerilimin ağırlığı aile üyelerinin hayatlarını zora sokabiliyorsa bir ruh sağlığı uzmanına danışmak, durumu nasıl idare edeceğini öğrenebilmek için gerekli olacaktır. Kaynakça Dr. Koray Karabekiroğlu - Ergen Ruh Sağlığı Rehberi Janey Downshire, Naella Grew Ergenlerle İletişim Sanatı

6 Doç. Dr. Ayşe Rodopman, Prof. Dr. Abdullah Bereket, Dr Erhan Ateş- Kim Korkar Ergenlikten Doğan Cüceloğlu- Başarıya Götüren Aile Ali Çankırılı Ergenlik Çağı