TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI ( )

Transkript

1 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BESLENME VE FİZİKSEL AKTİVİTELER DAİRE BAŞKANLIĞI TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI ( ) Dyt. Ceyhan VARDAR Denizli Sağlık Beslenme ve Hareketli Yaşam Çalıştayı Ocak 2011

2 SUNUM PLANI PROGRAM ; NEDEN HAZIRLANDI NASIL HAZIRLANDI MEVCUT DURUM VE BEKLENTİLER

3 OBEZİTE Sağlığı bozacak ölçüde vücutta anormal veya aşırı yağ birikmesi

4 DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ BEDEN KİTLE İNDEKSİ (BKİ) BEL ÇEVRESİ BEL / KALÇA ORANI PERSENTİL VE/VEYA Z SKOR

5 OBEZİTE NEDENLERİ 1. Aşırı ve yanlış beslenme alışkanlıkları 2.Yetersiz fiziksel aktivite 3.Yaş 4.Cinsiyet 5.Eğitim düzeyi 6.Sosyo kültürel etmenler 7.Gelir durumu 8.Hormonal ve metabolik etmenler 9.Genetik etmenler 10.Psikolojik problemler 11.Sık aralıklarla çok düşük enerjili diyetler uygulama 12.Sigara-alkol kullanma durumu 13.Kullanılan bazı ilaçlar (antideprasanlar vb.) 14.Doğum sayısı ve doğumlar arası süre

6 SAĞLIK SORUNLARI İnsülin direnci Hiperinsülinemi Tip 2 Diyabet Hipertansiyon Koroner arter hastalığı Hiperlipidemi Hipertrigliseridemi Metabolik sendrom Safra kesesi hastalıkları Bazı kanser türleri Osteoartrit Karaciğer yağlanması Astım Kas-iskelet sistemi problemleri

7 Türkiye Ulusal Düzeyde Ölümlerin Temel Hastalık Gruplarına Göre Yüzde Dağılımı Maternal ve Perinatal Ned.; 6,0 Yaralanmalar ; 5,8 Solunum Sist. Hast.; 8,0 Kardiyovasküler Hastalıklar; 47,7 HIV/AIDS Hariç Diğer Enfeksiyon Hast.; 8,8 Kanserler; 13,1 Kaynak: UHY-ME Hastalık Yükü Çalışması, 2003

8 Türkiye Ulusal Düzeyde Ölüme Neden Olan İlk 10 Hastalığın % Dağılımı İnflamatuar Kalp Hastalıkları Trafik Kazaları Diabetes Mellitus Trakea, Bronş ve Akciğer Kanseri Hipertansif Kalp Hastalıkları Alt Solunum Yolu Enfeksiyonları Perinatal Nedenler Kronik O bstrüktif Akciğer Hastalığı Serebrovasküler Hastalıklar 1,9 2,0 2,2 2,7 3,0 4,2 5,8 5,8 15,0 İskemik Kalp Hastalığı 21,7 Kaynak: UHY-ME Hastalık Yükü Çalışması, YÜZDE

9 Obezite, sağlığı ve sağlık harcamalarını olumsuz yönde etkileyen global bir problemdir. Günümüzde 400 milyon obez 1.6 milyar fazla kilolu birey 2015 yılında 700 milyon obez 2.3 milyar fazla kilolu birey Obezite ile ilgili sağlık harcamaları gelişmiş ülkelerde tüm sağlık harcamalarının %2-7 sini oluşturmaktadır. Avrupa da; doğrudan harcamaların dolaylı harcamaların % 6 sı % 12 si

10 YETİŞKİNLERDE ARAŞTIRMANIN ADI Türkiye de Erişkinlerde Kalp Hastalığı ve Risk Faktörleri çalışması (TEKHARF) Türk Kardiyoloji Derneği Türkiye Obezite ve Hipertansiyon Araştırması (TOHTA) Türkiye Diyabet, Obezite ve Hipertansiyon Epidemiyolojisi (TURDEP) Sağlık Bakanlığı, Türkiye İstatistik Kurumu ve İstanbul Üniversitesi Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (TNSA) Sağlık Bakanlığı, AÇSAP Genel Müdürlüğü, H.Ü. Nüfus Etütleri Enstitüsü Türkiye Obezite Profili Araştırması Türkiye Obezite Araştırmaları Derneği Sağlıklı Beslenelim, Kalbimizi Koruyalım Projesi (SBKK) Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Ulusal Hane Halkı Araştırması Sağlık Bakanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü YIL ve KRİTER (BKI>30) n= (BKI >25) n= (BKI>30) n= (BKI>30) 2003 (BKI>30) (BKI>30) n= (BKI>30) n= (BKI>30) FAZLA KİLOLULUK (BKI>25) ve OBEZİTE (BKI>30) PREVALANSI Kadın:%44.2 Erkek: %25.2 (30 yaş üstü bireylerde) Kadın:%50 Erkek: %40 Kadın: %29.9 Erkek: %12.9 (20 yaş üstü bireylerde) Kadın: %18.8 (15-49 yaş) Erkek: %22.7 (15-49 yaş) Kadın: %34.5 Erkek: %21.8 (20 yaş üstü bireylerde) Kadın: %41.5 Erkek: %21.2 (30 yaş üstü bireylerde) Kadın: %14.49 Erkek: %9.70

11 ÇOCUK VE ADOLESANLARDA ARAŞTIRMANIN ADI YIL ve ARAŞTIRMACI OBEZİTE ve FAZLA KİLOLULUK PREVELANSI İstanbul, Ankara ve İzmir de 6-18 yaş grubu çocuklarda 1984 (Gıda Tüketimi ve Beslenme Arşt.) Obezite : Kız: %10.4 Erkek: %7.5 Muğla da yaşayan 6-15 yaş okul çocuklarında kilo fazlalığı ve obezite prevelansı (n=4260) 2005 (Süzek H ve ark.) Obezite : Kız: %7.6 Erkek: %9.1 Kayseri de 6-10 yaş çocuklarda fazla kiloluluk ve obezite (n= 3703) İstanbul, Ankara ve İzmir de yaş gubu çocuklarda (n=1044) İstanbul da yaş grubu çocuklarda ( n=1821) 2004 (Krassas ve ark) 2005 (Sur ve ark.) Türkiye Obezite Araştırma Derneği Çalışması Fazla kilolu : %10.6 Obezite : %1.6 Fazla kilolu : %12 Obezite : %2 Fazla kilolu: Kız: %7.6 Erkek:%9.1 Ankara da 5-20 yaş gençlerde ( n=2291) grubu çocuklarda ve 2004 (Arslan P ve ark) Fazla kilolu: %8.8 Obezite :%4.1

12 OBEZİTE TEDAVİSİ Tıbbi Beslenme Tedavisi Egzersiz Tedavisi Davranış Değişikliği Tedavisi İlaç Tedavisi Cerrahi Tedavi

13 Vücut ağıa ğırlığının n 6 aylık k dönemde d %10 azalması,, obezitenin yol açtığıa sağlık sorunlarının önlenmesinde önemli yarar sağlamaktad lamaktadır.

14 Tablo : Seçilmiş Risk Faktörlerinin Önlenmesi ile Cinsiyete Göre Türkiye Genelinde Önlenebilecek Ölüm ve DALY Sayıları

15 15-17 Kasım 2006 tarihlerinde DSÖ Obezite ile Mücadele Avrupa Bakanlar Konferansı İstanbul da yapılmış 48 ülke katılmış ve Obezite ile Mücadele Şartı imzalanmıştır. Şart, obezite ile mücadelede neler yapılabilir konusunda hedefler, ilkeler ve eylem planı çerçevesinde öneriler sunmaktadır.

16 AVRUPA OBEZİTE İLE MÜCADELE ŞARTINDA, Avrupa bölgesinde epideminin engellenmesi ve eğilimin tersine çevrilmesi esas hedef olarak belirlenmiştir. Başta çocuklar ve adölesanlar olmak üzere açıkça görülen bir ilerleme, ülkelerin çoğunda önümüzdeki 4-5 yıl içerisinde başarılmalı ve eğilimi en geç 2015 yılı itibariyle tersine çevirmek mümkün olmalıdır.

17 TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI Resmi kurum ve kuruluşlar Maliye Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, Genel Kurmay Başkanlığı, TÜİK, Diyanet İşleri Başkanlığı, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Anadolu Ajansı, Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu,Sosyal Güvenlik Kurumu, YÖK Üniversitelerin İlgili bölümleri / akademisyenler Üniversitelerin Tıp Fakültesi Çeşitli Anabilim Dalları, Beslenme ve Diyetetik Bölümleri, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümleri, Gıda Mühendisliği, Beden Eğitimi ve Spor Bölümleri Sivil toplum kuruluşları Türk Tabipleri Birliği, Türkiye Belediyeler Birliği, Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği, Türkiye Psikiyatri Derneği, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Derneği, Türkiye Diyetisyenler Derneği, Türkiye Fizyoterapistler Derneği, Türkiye Obezite Araştırma Derneği, Türkiye Gıda Sanayi İşverenleri Sendikası, Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu, Türkiye Milli Pediatri Derneği, Türkiye İç Hastalıkları Uzmanlık Derneği, Türk Pediatri Kurumu, Türk Kardiyoloji Derneği, Halk Sağlığı Uzmanları Derneği, Gıda Mühendisleri Odası, Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği, Ankara Diyabet Derneği, Tüketici ve Çevre Eğitim Vakfı Sağlık Bakanlığı İç Koordinasyon Genel Müdürlükler, İl Sağlık Müdürlükleri

18 OBEZİTE İLE MÜCADELE AMAÇ Ülkemizde görülme sıklığı giderek artan, çocuklarımızı ve gençlerimizi etkileyen bu hastalıkla etkin şekilde mücadele etmek, toplumun obezite ile mücadele konusunda bilgi düzeyini artırarak bireylerin yeterli ve dengeli beslenme ve düzenli fiziksel aktivite alışkanlığı kazanmalarını teşvik etmek ve böylece ülkemizde obezite ve obezite ile ilişkili hastalıkların (kalp-damar hastalıkları, diyabet, bazı kanser türleri, hipertansiyon, kas-iskelet sistemi hastalıkları vb.) görülme sıklığını azaltmaktır.

19 TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI 4 ANA BAŞLIK 11 AMAÇ 21 HEDEF 37 STRATEJİ 115 AKTİVİTE

20 BAŞBAKANLIK GENELGESİ

21 TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI A) Program Yönetiminin Oluşturulması ve Politika Geliştirilmesi B) Obezitenin Önlenmesine Yönelik Çalışmalar C) Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Yönelik Önlemler D) İzleme ve Değerlendirme

22 A1. ULUSAL VE YEREL DÜZEYDE POLİTİK İSTEK VE KARARLILIĞIN SAĞLANMASI VE UYGULAMAYA KONULMASI Hedefler 1. Ulusal ve yerel düzeyde ilgili kuruluşlar ile işbirliği ve koordinasyonu sağlayarak Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı nın uygulanmasına yönelik tüm faaliyetleri planlamak. 2. Gerçekleştirilen uygulamaları izlemek ve değerlendirmek.

23 A2. OBEZİTE İLE MÜCADELENİN YÖNETİLMESİNDE FİNANSAL DÜZENLEMELER Hedef 2014 yılına kadar sağlık, tarım, ticaret, ulaşım, eğitim, ekonomi, spor, çevre, şehir planlama, çalışma, sosyal güvenlik, kültür ve turizm vb. alanlarda geliştirilecek olan politika ve bütçe b programlarında obezite ile mücadeleye m yönelik aktivitelere yer vermek.

24 A3. ULUSAL VE YEREL DÜZEYDE MEVCUT DURUMUN SAPTANMASI VE YAPILACAK ARAŞTIRMALARIN DESTEKLENMESİ Hedefler 1. Ulusal veya uluslararası düzeyde kıyaslanabilir ve güvenilir verilerin elde edilmesini sağlamak yılları içinde yapılması planlanan Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırmasına (TBSA) alt yapı oluşturmak. 3. Bölgesel ve/veya iller düzeyinde "Beslenme, Fiziksel Aktivite ve Sağlık Araştırması nın yapılmasını sağlamak.

25 B.1.TOPLUMUN OBEZİTE, YETERLİ VE DENGELİ BESLENME VE FİZİKSEL AKTİVİTE KONULARINDA BİLGİLENDİRİLMESİ VE BİLİNÇLENDİRİLMESİ Hedef yılına kadar toplum genelinde obezite ve oluşturduğu sağlık riskleri konusunda farkındal ndalık oluşturmak

26 B.2.OKULLARDA OBEZİTE İLE MÜCADELEDE YETERLİ VE DENGELİ BESLENME VE DÜZENLİ FİZİKSEL AKTİVİTE ALIŞKANLIĞININ KAZANDIRILMASI Amaç Örgün ve yaygın eğitim programlarına obezite ile mücadele konusunun dahil edilmesi, okul öncesi ve okul çağı çocuklarına, adölesanlara ve gençlere yeterli ve dengeli beslenme ve düzenli fiziksel aktivite alışkanlığının kazandırılmasına katkı sağlamak

27 B.3. İŞYERLERİNE YÖNELİK ÇALIŞMALAR Amaç İş gücü kaybını önlemek ve verimliliği arttırmak; bu kapsamda çalışmaların yeterli ve dengeli beslenmesini sağlamak için toplu beslenme hizmetlerini düzenlemek, fiziksel aktivite imkanlarını arttırmak ve obeziteden kaynaklanan sağlık risklerini azaltmak

28 B.4.OBEZİTENİN ÖNLENMESİNDE GIDA SANAYİ İLE İŞBİRLİĞİNİN SAĞLANMASI Hedef Obezite ile mücadele konusunda gıda sanayi ile işbirliği içinde gerçekleştirilecek olan faaliyetleri 2012 yılına kadar planlamak ve planlanan hedeflerin 2014 yıl sonuna kadar uygulanmasını sağlamak.

29 B.5.MEDYA HABERLERİ VE REKLAMLARDA YETERLİ VE DENGELİ BESLENME VE DÜZENLİ FİZİKSEL AKTİVİTENİN DESTEKLENMESİ Amaç Yeterli ve dengeli beslenme, fiziksel aktivite ve obezite konularında toplumun bilgilendirilmesi amacıyla yazılı ve görsel basını etkin şekilde kullanmak ve buna yönelik faaliyetler geliştirmek

30 B.6.FİZİKSEL AKTİVİTENİN TEŞVİKİ VE ÇEVRESEL FAKTÖRLERİN İYİLEŞTİRİLMESİ Amaç Toplumda bireylere fiziksel aktivite alışkanlığı kazandırmaya yönelik fiziksel aktivite imkanlarını oluşturmak, iyileştirmek ve yaygınlaştırmak

31 C. SAĞLIK KURULUŞLARINDA OBEZİTENİN TEŞHİSİ VE TEDAVİSİNE YÖNELİK ÖNLEMLER AMAÇ: Sağlık kuruluşlarına başvuran bireyleri fazla kiloluluk ve obezite açısından değerlendirilmek, obezite teşhisi konan hastaların danışmanlık ve tedavilerinin yapmak, obezite ve obezite ile ilişkili kronik hastalıkların tedavisinin yol açtığı sağlık harcamaları ve obezite sıklığının azaltmak

32 STRATEJİLER 2) Sağlık k kuruluşlar larına başvuran bireylerin fazla kiloluluk ve obezite açısından değerlendirilmeleri erlendirilmeleri ve tedavilerinin sağlanmas lanması.

33 AKTİVİTELER Sağlık k Bakanlığı sağlık k bilgi sistemlerinde AHBS,TSİM M ve hastane bilgi sistemleri veri tabanlarının n obezite konusunda yararlı veri üretmesi çalışmalarının n takip edileceği mekanizma kurulması

34 D. İZLEME VE DEĞERLENDİRME AMAÇ Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı nın yaygın ve etkin olarak uygulanmasını sağlamak.

35

36 TÜM PAYDAŞLAR İL YETERLİ VE DENGELİ BESLENME VE HAREKETLİ YAŞAM KURULU OBEZİTE İLE MÜCADELE DANIŞMA VE YÜRÜTME KURULU

37 OBEZİTE TEDAVİSİ Bireyin kararlılığı ve etkin olarak katılımını gerektiren, tedavisi zorunlu, uzun ve süreklilik isteyen bir süreçtir. Obezitenin etiyolojisinde pek çok faktörün etkili olması, bu hastalığın önlenmesi ve tedavisini son derece güç ve karmaşık hale getirmektedir. Bireysel mücadelenin yanı sıra kurumsal düzeyde çok sektörl rlü bir yaklaşı şımı zorunlu kılmaktadır.

38 OBEZİTE MÜCADELESİ Farkında Olmak Farkındalık Oluşturmak Multisipliner Yaklaşım Oluşmadan Önce Önlem Etkin Müdahale

39 TEŞEKK EKKÜR R EDERİZ. T.C.Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Beslenme ve Fiziksel Aktiviteler Daire Başkanlığı Tel : / Faks : E-posta : beslenme@saglik.gov.tr