OPTİK SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ Müge ÜNAL

Transkript

1 OPTİK SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ Müge ÜNAL Optik kelimesinin Türk Dil Kurumu nda yazan açıklaması; Fizik biliminin ışık olaylarını inceleyen kolu, Gözlükçü olarak geçmektedir. Optik kavramı, fizik biliminin değil bir çok farklı sektörün teknolojik alt yapısını oluşturmaktadır. Gözlükçülük sektörü de optikin en çok kullanıldığı sektördür. Sektördeki tanımlamalara bakacak olursak Optometri, görme kusurlarının giderilmesi amacıyla insan gözünün klinik olarak muayene edilmesi ve sonuçta düzeltici optik cihazların (gözlük ya da kontakt lenslerin) reçetesinin yazılması iken Optik (ve optisyenlik), söz konusu cihazların montaj ve kişiye adapte edilmesine odaklanır. (Trio Journal- Optik Akademik Dergi, 01 Ağutos 2015, e-dergi) Avrupa Optometri ve Optik Konseyi tarafından hazırlanan ECOO Blue Book 2015 adlı raporda; Optometri, optisyenlerin eğitimlerinin klinik konuları içerek şekilde genişletilmesi kapsamında optikten ortaya çıkmıştır, Optometristler hastalar üzerinde ful göz muayenesi gerçekleştirmektedir, hastalık potansiyeli far ettiğinde, gözde yaralanma ve anormallik gördüğünde, gerekmesi halinde optik reçeteler yazmaktadır, bazı durumlarda daha fazla araştırma yapılması ve muhtemel tedavi için medikal bir doktora yönlendirir denmektedir. Optometrinin her ülkeye göre değişen bir uygulaması bulunmaktadır. Bazı ülkelerde sağlık mesleği olarak kabul görürken, bazı ülkelerde sağlık ile zanaat ve ticaretin karışımı bir meslek olarak tanınır. Optometrist ve optisyenlerin dünya genelinde sayılarına bakacak olursak; İspanya da her 10 bin kişiye 3,64 optometrist düşmekte ve İspanya dünyada bu konuda birinci ülke konumundadır. İspanya yı 3,22 ile Danimarka, 3 ile Norveç, 2,59 ile Finlandiya, 2,27 ile İngiltere, 2,1 ile İsveç takip etmektedir. Türkiye bu listede yer almamaktadır. Fransa da her 10 bin kişiye 3,91 optisyen düşmekte ve Fransa dünyada bu konuda birinci ülke konumundadır. Fransa yı 3,16 ile Belçika, 3,13 ile İsviçre, 3,02 ile Bulgaristan, 2,42 ile Slovenya, 2,36 ile Portekiz takip etmektedir. Türkiye de her 10 bin kişiye 0,77 optisyen düşmekte ve ülkemiz bu konuda 15. sıradadır. 13

2 Perakende satışlarda Belçika her 10 bin kişiye 2,44 perakende satış noktası ile birinci sırada olurken, 2,33 ile Kıbrıs ikinci, 2,17 ile Portekiz üçüncü, 2,16 ile Çek Cumhuriyeti dördüncü, İspanya 2,14 ile beşinci sıradadır. Görme yolları hastalıkları ve cerrahisiyle ilgilenen Oftalmolojistler tarafından yapılan ilk göz muayenesi oranına bakacak olursak; Türkiye % 90 üzerinde ülkeler arasında yer almaktadır. Diğer ülkeler, Bulgaristan, Fransa, Hırvatistan, Sırbistan, Slovenya dır. Belçika % aralığında, Çek Cumhuriyeti, Litvanya, Polonya, Ukrayna % aralığındadır. Mevzuat ilgili yasakları belirlemiştir tarih ve 3953 Sayılı Fenni Gözlükçülük Hakkında Kanun ile gözlükçülük mesleği ile ilgili ilk yasal düzenleme toplam 18 madde ile gerçekleştirilmişti Sayılı Kanun, gözlükçünün ve gözlükçülüğün tanımını yapmış, mesleğin icra şeklini ve meslekle Mevcut durumda, ülkemizde Optisyenlik mesleği 5193 Sayılı Optisyenlik Hakkındaki Kanunu kapsamında icra edilmektedir. Bu kanunun birinci maddesinde Bu Kanunun amacı; fertlerin ve toplumun sağlığını korumak üzere, optisyen unvanının kullanılması, optisyenlik mesleğinin icra edilmesi ve optisyenlik müessesesinin açılması ve işletilmesiyle ilgili usul ve esasları düzenlemektir. Denmektedir. Optisyenlik mesleği sağlığın bir kolu olarak ön plana çıkarılmıştır. Eğitim ve Sağlık Kuruluşları Kanununda optisyenlik mesleğine haiz kişilerin, numaralı (mihraklı) gözlük camı ve gözlük çerçevesi satmak, gözlük montajı ve her türlü reçeteli lens satışı yapmak üzere optisyenlik mesleğini icra edebilmek için, optisyenlik alanında en az ön lisans seviyesinde meslekî eğitim ve öğretim veren yüksek okul mezunu olması gerekliliği ifade edilmiştir. Sağlık sektörünün bir kolu olmasına rağmen göz ve görme kalitesi ülkemizde yeterince dikkate alınmamakta, önem verilmemektedir. Kimi zaman insanlar görme bozukluğu yaşadıklarının bile farkına varamamaktadır. Özellikle okul çağındaki çocuklar görmede sorunlar yaşadıklarını bilmedikleri için derslerinde zorlanabilmektedir. Bu sebeple, küçük yaşlarda göz muayenesi yapılması büyük önem taşımaktadır. Çocuklardaki görme sorunları, eğitimde geri kalmalarının en büyük etkenlerindendir. Göz sağlığı ve gözlük kullanımı konusunda bilinç düzeyi yeterince yüksek değildir. Göz taramaları yaygın olarak yapılamamaktadır. Göz sağlığı ve gözlük kullanımı konusunda halkın bilinçlenmesi gözlük kullanımını artıracaktır. 14

3 Yüksek Öğretim Kurulu, 1989 tarihinde üniversitelerimizde ön lisans seviyesinde Optisyenlik Programları nın açılması kararını almıştır. Mevcut durumda Türkiye de 49 üniversitenin Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu veya Meslek Yüksekokulu bünyesinde Optisyenlik bölümü bulunmaktadır. Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2014 e göre, Türkiye de toplam hastane sayısı Sağlık Bakanlığına bağlı 866, Üniversite Hastanesi 59, Özel Hastane sayısı 556 olarak toplam dir. Yatak sayıları da Sağlık Bakanlığına hastanelerde , Üniversite Hastanelerinde , Özel Hastanelerde olacak şekilde toplam dır. Dal Hastanelerine göre incelediğimizde; Göz Hastalıkları Hastanesi sayısı 27, yatak sayısı da 617 dir. Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesinden sonra 2. sırada gelmektedir. Tablo: Dallara Göre Hastane ve Yatak Sayıları, Türkiye, 2014 Dallar Hastane Yatak Genel Hastane Kadın Doğum ve Çocuk Hastalıkları Hastanesi Göz Hastalıkları Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi Göğüs Hastalıkları Hastanesi Psikiyatri Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Hastanesi Çocuk Hastalıkları Hastanesi Kemik Hastalıkları Hastanesi Onkoloji Hastanesi Meslek Hastalıkları Hastanesi Cerrahi Hastanesi Ortopedi ve Travmataoloji Hastanesi 1 29 Lepra Hastanesi 1 50 Spastik Çocuklar Hastanesi ve Rehabilite Merkezi 1 54 Zührevi Hastalıklar Hastanesi 1 31 Lösemili Çocuklar Hastanesi 1 14 Kaynak: Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2014 Sosyal Güvenlik Kurumu tarafında, gözlük cam ve çerçevesi, kontakt lens, reçete edilen görmeye yardımcı tıbbi malzemeler olarak belirtilmektedir. Kurumla sözleşmeli optisyenlik müesseslerinden temin edilmektedir. Söz konusu malzeme bedelleri Kurumca, optisyenlik müessesesine ödenmektedir. Göz Sağlığı İstatistikleri Dünyada, göz sağlığı ile ilgili istatistiklerde; kontak lens kullananların sayısı Sırbistan da % 30, Slovakya, İtalya ve Litvanya da % 15, Avustırya da %9 dur. Türkiye de bu oran % 0,02 dir. Türkiye, çocuklara yönelik, yetişkinler ve yaşlılarda (50 yaş üstü) göz tedavilerinin karşılandığı ülkeler arasındadır. Danimarka, Finlandiya ve İtalya da çocuklara yönelik tedaviler, Kıbrıs, Almanya, 15

4 Danimarka, Finlandiya, İtalya da yaşlılara yönelik tedaviler sosyal sistem tarafından karşılanmamaktadır. İstatistiklerle Türkiye adlı raporda çocuklarda göz ile sorunlar % 11,5 oran ile ağız ve diş sağlığı sorunlarından sonra en çok görülen 2. hastalıktır. İzmir de İl Sağlık Müdürlüğüne kayıtlı 500 optik firması bulunmaktadır. İzmir Ticaret Odası 32. Gözlükçüler Grubuna kayıtlı 262 firma bulunmaktadır. Gözlük Sektörü Gözlükleri, Optik (Numaralı), güneş, sportif faaliyetlerde, çalışma ortamında kullanılan koruyucu gözlükler olarak üç gruba ayırabiliriz. Gözlük camları ve çerçeveleri ile ilgili üretim ve ithalat istatistikleri ilgili yeterli sayıda veri bulunmamakla birlikte, cam ve çerçeve çeşitleri aşağıda yer almaktadır. (Türkiye Optik ve Optometrik Meslekler Derneği) Gözlük Camları; 1. Beyaz Cam, 2. Fotokromik Cam, 3. Organik Cam, 4. Polikarbonat Cam, 5. Orjinal Renkli Cam, 6. Renklendirilmiş Cam, 7. Polorize Cam, 8. İnceltilmiş Mineral Cam, 9. İnceltilmiş Organik Cam, 10. Çok Odaklı (Multifocal) Cam, 11. Bifocal Cam, 12. Varifocal Cam, 13. Prizmatik Cam - Frensal Prizması, 14. Antrefle Kaplama, 15. Sert Kaplama Gözlük Çerçeveleri; 1. Estetik, 2. Titanyum, 3. Metal, 4. Plastik Gözlük sanayi, en önemli sanayilerinden biridir. Mecburi bir sağlık gereci olmasının yanında estetik ve moda unsuru da gözlük kullanımını yaygınlaştırmaktadır. Sektör ithalat ağırlıklı bir konumda olup, özellikle Uzakdoğu ndan yapılan ithalat yerli üreticileri zorlamaktadır. Özellikle son yıllarda, perakendeci firmalarda, ithal ürünlerin sergilenmekte ve pazarlanmaktadır. 16

5 Sektördeki bilgi birikimi ve deneyiminin artması, artan kaliteli ürün çeşitliliği, yatırımların artması, nitelikli personel istihdamının artma eğilimi sektörün güçlü yanları olarak sıralanabilmektedir. Sektörün yeterince örgütlenememesi, kayıt dışı ekonomi ve merdiven altı üretim, yoğun bürokrasi sebebiyle pazarlama/reklam/tanıtım yetersizliği, istatistiklerin yetersizliği, göz sağlığı konusunda bilinç düzeyinin yeterli olmaması, göz taramalarının yetersizliği sektörün zayıf yanları olarak sıralanabilmektedir. Genç nüfus, teknolojinin artması, gözlük kullanımı konusunda potansiyel bulunması fırsatlar, e- ticaret ile gözlük satışları, küçük işletmelerin rekabet koşullarına ayak uyduramaması, çok önemli bir sağlık gereci olan gözlüğün işporta ve semt pazarlarında satılması tehditler arasında sıralanabilmektedir. SONUÇ Göz ve görme kalitesinin yetersizliği toplumun yeterince ele almadığı ve bilgi eksikliği içinde olduğu bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye de Optik Sektörü AB ülkelerine göre çok daha farklı bir konumdadır. Gözlük kullanma oranı gelişmiş ülkelere göre düşük seviyededir. Sağlık sektörünün bir kolu olmasına rağmen göz ve görme kalitesi ülkemizde yeterince dikkate alınmamakta, önem verilmemektedir. Kimi zaman insanlar görme bozukluğu yaşadıklarının bile farkına varamamaktadır. Sağlık sektörünün bir parçası olan optik sektörü de küreselleşme rüzgarlarından etkilenmiştir. Sosyal gelişmelerde, toplumlar arasında karşılıklı alışverişin artmasıyla ve ekonomik gelişmeyle gözlük herkesin ulaşabileceği bir nesne haline gelmiştir. Kaynaklar Tüm Optik ve Optometrik Meslekler Birliği Derneği, Sunumu Türkiye Optik ve Optometrik Meslekler Derneği web sitesi Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2014, Aralık 2015 Trio Journal- Optik Akademik Dergi, 01 Ağustos 2015, e-dergi ECOO Blue Book 2015 İstatistiklerle Türkiye Türkiye İstatistik Kurumu-Haziran 2015 Türkiye de Gözlük Sektörü, İzmir Ticaret Odası, Müge BULUT, Etüt ve Araştırma Şubesi, Avrupa Birliği Servisi, Temmuz