TÜRKİYE-ALMANYA İKTİSADİ İLİŞKİLERİ VE TÜRKİYE-ALMANYA DIŞ TİCARETİNDE FASIL YOĞUNLAŞMASI ÜZERİNE DEĞERLENDİRME. M. Hilmi ÖZKAYA *

Transkript

1 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:14, Yıl:14, Sayı:1, 14: TÜRKİYE-ALMANYA İKTİSADİ İLİŞKİLERİ VE TÜRKİYE-ALMANYA DIŞ TİCARETİNDE FASIL YOĞUNLAŞMASI ÜZERİNE DEĞERLENDİRME M. Hilmi ÖZKAYA * AN EVALUATION OF TURKEY-GERMANY ECONOMIC RELATIONS AND TURKEY-GERMANY CHAPTER CONCENTRATION IN FOREIGN TRADE Öz Bu araştırma, Türkiye ve Almanya arasındaki ticari ilişkilerin dönemi itibarıyla gelişimini, 2002 yılından 2012 yılına iki ülke arasındaki dış ticarette fasıl yoğunlaşmasını, avantajlı dezavantajlı fasılları ve bunların değişimini dış ticaret istatistikleriyle değerlendirmektedir. Buna göre Türkiye nin önemli ticari ortağı olan Almanya ile ikili ticaretin istisnai yıllar dışında sürekli açık verdiği görülmektedir. Öte yandan araştırma, Türkiye nin 2002 yılından 2012 ye Almanya ile dış ticaretinde en avantajlı faslın emek yoğun üretim gerektiren Örme giyim eşyası ve aksesuarları olduğunu fakat bu ürün grubunun en avantajlı olma özelliğini zamanla önemli oranda kaybettiğini ortaya koymaktadır. Bunun yanında söz konusu çalışma, Türkiye nin 2002 den 2012 ye bu ülke ile dış ticaretinde en dezavantajlı ürün grubunun ise Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları olduğunu göstermektedir. Anahtar Kelimeler: Dış Ticaret Yoğunlaşması, Yapısal Değişim, Almanya, Mal Fasılları Abstract This research evaluates with foreign trade statistics trade relations between Turkey and Germany as of the the development of period, from 2002 to 2012 concentration in foreign trade between the two countries, advantageous chapters disadvantageous chapters and change in them. Accordingly, bilateral trade deficit with Germany that Turkey's most important trading partner is seen constantly except for an exceptional years. On the other hand, this study asserts that Turkey s foreign trade with Germany from 2002 to 2012 which requires labor-intensive manufacturing in the most advantageous chapter is "knitted apparel and accessories" but the feature of this product group lost significantly over time. In addition, the study shows that Turkey s foreign trade with this country from 2002 to 2012 the most disadvantaged product group is "boilers, * Yrd. Doç. Dr., Uşak Üniversitesi, İİBF, İktisat Bölümü, e-posta: mehmethilmi.ozkaya@usak.edu.tr 245

2 AIBU Journal of Social Sciences, Vol:14, Year:14, Issue:1, 14: machinery and mechanical appliances, nuclear reactors, their parts and components". Keywords: Concentration of Foreign Trade, Structural Change, Germany, Commodity Chapters 1. Giriş Genel olarak ülkeler yurtiçinde üretemedikleri malları, arz eksiği bulunan malları ya da başka ülkelere göre göreli yüksek maliyetlerle üretebildikleri malları yurtdışından ithal etmektedirler. Buna karşın arz fazlası malları veya diğer ülkelere nispeten daha düşük maliyetle üretebildikleri malları yurtdışına ihraç ederek arz fazlası malları eritmiş olmakta ve ithalatın sürdürülebilmesi için gerekli olan dövize sahip olmaktadır (Sandalcılar, 2011: 213). Uluslararası iktisadi ilişkilerin önemli bir bölümünün dış ticaret biçiminde ortaya çıktığı görülmektedir. Dış ticaretin nedenini, bileşimini, nispi fiyatların oluşumunu ve refah sonuçlarını ( modelleme çabaları) açıklamaya yönelik bilimsel uğraş olan dış ticaret teorilerinin, iktisat biliminin evrimine paralel bir seyir izlediği görülmektedir. A. Smith ve D. Ricardo tarafından inşa edilen klasik dış ticaret teorileri, üretim faktörü olarak yalnızca emeği temel almakta ve üretim maliyetini homojen olduğu varsayılan emeğin miktarına bağlamaktadır. Neoklasik yaklaşım, fırsat maliyeti kavramı ile sermaye faktörünün de maliyet unsuru olarak modele dâhil edilmesini sağlamıştır. Neoklasik yaklaşımın katkılarını kullanarak dış ticaretin gerek şartı olan ülkelerarası verim farklılığının nedenini ve refah üzerindeki etkilerini faktör donatımı yoluyla ortaya koyan modern dış ticaret teorileri de iki ülkeli, iki faktörlü modellerinde emek ve sermaye faktörünü esas almıştır lı yılların başlarında Leontief Paradoksu tartışmalarına bağlı olarak gelişmeye başlayan Yeni Dış Ticaret Teorileri emeğin niteliği ve teknolojinin geliştirilmesi ve üretim sürecinde kullanımının etkilediği bir uluslar arası ticaret modeli ortaya koydukları görülmektedir Bayraktutan, 2003: 175, Akal, 2008: , Yüksel ve Sarıdoğan, 2011: ). Türkiye, 24 Ocak Kararlarıyla ithal ikameci sanayileşme politikası stratejisinden ihracata dayalı sanayileşme politikası stratejisine geçmiş, bu temel değişime bağlı olarak Türkiye nin dış ticaret yapısında çok önemli değişiklikler ortaya çıkmıştır (Doğanlar ve diğerleri, 2006: 53, Antonucci ve Manzocchi, 2006: 157). Söz konusu temel politika değişikliği, ülkenin dış ticaretinin toplam hacminin yanında sektörel ve 246

3 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:14, Yıl:14, Sayı:1, 14: coğrafi dağılımını da önemli ölçüde etkileyerek ülkenin genel ekonomik yapısında ve uluslararası rekabet gücünde köklü bir dönüşüme yol açmıştır. Bu çerçevede korumacılığın azaltılması ve ihracatın teşvik edilmesi yoluyla ihracatın ürün dağılımında geleneksel endüstrilerden katma değeri daha yüksek ileri teknolojili ürünlere doğru kayma ya da coğrafi olarak geleneksel pazarlardan refah düzeyi daha yüksek pazarlara doğru bir yönelime geçmesi ülke ekonomisi açısından önemli kazanım olarak değerlendirilmektedir (Kösekahyaoğlu, 2007: 16, Karakaş, 2012: 2). Türkiye nin yabancı ülkelerle olan ikili iktisadi ve ticari ilişkileri göz önünde bulundurulduğunda, en yoğun ilişkilerin Almanya ile olduğu görülmektedir (Aslan, 2011: 20, Seymen, 2009: 210). Bunun yanında Türkiye nin en önemli ticaret ortağının Almanya olması ve Avrupa daki Türk vatandaşlarının önemli çoğunluğunun da bu ülkede ikamet ediyor olması iki ülke açısından siyasi, ekonomik ve kültürel ilişkilerin önemini ortaya koymaktadır. Türkiye nin önemli müttefiklerinden biri olan Almanya ile kapsamlı/yoğun ilişkileri oluşturan unsurlar arasında, Almanya da yaşayan ve sayıları 3 milyonu bulan Türk vatandaşları ve Türk kökenli Alman vatandaşları, yaklaşık 35 milyar dolara ulaşan yıllık dış ticaret hacmi, Türkiye nin AB ile olan üyelik süreci ve her yıl Türkiye ye gelen 4 milyon civarındaki Alman turist nedeniyle turizm sayılabilir. İkili plandaki yoğun ve kurumsal ilişkilerin yanı sıra Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Avrupa Konseyi gibi Avrupa nın savunma ve siyasi yapılanmalarında da iki ülkenin ortak hareket etmesi, ilişkilerin gelişmesine önemli katkı sağlamaktadır (www. mfa.gov.tr). Bu araştırma, Türkiye ve Almanya arasındaki ticari ilişkilerin dönemi itibarıyla gelişimini, 2002 yılından 2012 yılına iki ülke arasındaki dış ticarette fasıl yoğunlaşmasını, avantajlı dezavantajlı fasılları ve bunların değişimini ortaya koyma amacını taşımaktadır. Bu amaç kapsamında, ikinci bölümde Türkiye-Almanya iktisadi ve ticari ilişkilerinin söz konusu dönemdeki gelişimi ele alınmakta ve arasında Türkiye nin bu ülkeyle ticaretinde öne çıkan ürünler fasıl bazında ortaya konulmaktadır. Araştırmanın üçüncü bölümünde, 2002 den 2012 ye Türkiye nin Almanya ile dış ticaretinde fasıl yoğunlaşması, avantajlı ve dezavantajlı fasıllar ve bunların değişimi dış ticaret istatistikleri ile değerlendirilmektedir. Çalışmada ulaşılan bulguların değerlendirilmesi son bölümü oluşturmaktadır. 247

4 AIBU Journal of Social Sciences, Vol:14, Year:14, Issue:1, 14: Türkiye ve Almanya Dış Ticaret Gelişimi Almanya, en gelişmiş sanayi unsurları bağlamında ABD ve Japonya nın ardından 3. sırada gelmektedir. Yaklaşık 82 milyonluk nüfusuyla AB nin en büyük pazarı konumundadır yılları itibarıyla ülke, dünyanın mal ihracatında en yüksek değere ulaşarak dünya ihracat şampiyonu unvanını elde etmiştir. Özellikle yüksek katma değerli ürünlere odaklanan ülke, bu ülkelerden kaynaklanan rekabetten de İtalya ve İspanya gibi ülkelere kıyasla daha az etkilenmektedir. Ülkenin ihracatında öne çıkan sektörleri arasında karayolu taşıtları ve bunların parçaları ile makineler yer almaktadır. Almanya nın ihraç ürünleri ile ithal ürünlerinin ilk 10 u arasında paralellik gözlenmektedir. Bu durum büyük ölçüde ülkenin ihraç ettiği ürünlerin bazı kısımlarını yurt dışında üretmesi veya ara maddeleri yurt dışından sağlaması nedeniyledir. Ülkenin ihracatında önemli payı olan sektörler otomotiv, makine, demir-çelik, eczacılık ve plastik biçiminde sıralanabilir (Berlin Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği [BBTM], 2011: 34). Almanya nın ithalatında da önemli mal grupları makineler, ulaşım araçları ve bunların parçaları, petrol-doğal gaz ve ürünleri yer almaktadır (Esen, 2013: 13-14). Bu durum Türkiye nin bu ülkeyle olan ticaretine de büyük ölçüde yansımaktadır. Türkiye nin yabancı ülkelerle olan ikili ekonomik ve ticari ilişkileri bağlamında, en yoğun ilişkiler Almanya ile söz konusudur. Önceki yıllarda olduğu gibi, Almanya 2012 yılında, Türkiye nin ihracatında birinci sırada yer alırken, ithalatında ikinci sıradadır (Aslan, 2011: 20). Türkiye ile AB arasında imzalanan Anlaşma/Protokoller ve Ortaklık Konseyi kararları Türkiye Almanya arasındaki ticari ilişkilerin temel dayanağını oluşturmaktadır. Başka bir deyişle Türkiye ile Almanya arasındaki ticari ilişkilerin Türkiye nin AB ile olan ticari ilişkilerine paralel geliştiğini ifade etmek mümkündür. Bunun yanı sıra iki ülke arasındaki ticaretin altyapısını düzenleyen anlaşma ve protokoller Tablo- 1 de sunulmuştur: Avrupa Birliği nin kurucu üyesi olan Almanya da diğer üyelerdeki gibi Ortak Ticaret Politikasının önemli aracını oluşturan Ortak Gümrük Tarifesi (OGT) uygulanmaktadır. OGT, halen 2658/87 sayılı Konsey Yönetmeliği çerçevesinde uygulanmakta ve tarifeleri gösteren liste her yıl yayınlanmaktadır. 248

5 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:14, Yıl:14, Sayı:1, 14: Tablo 1. Türkiye-Almanya Arasındaki Anlaşma ve Protokoller Anlaşma ve Protokoller İmza Tarihi Ticaret ve Ödeme Anlaşması Yatırımların Teşviki ve Korunması Anlaşması Teknik İşbirliği Anlaşması KEK II. Dönem Toplantısı 12/ Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması Çevre Korunması Alanında İşbirliği Anlaşması İşbirliği Konseyi XI. Dönem Toplantısı, Ortak Protokolü Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı. Diğer yandan, 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı nın kabulü ve 1 Ocak 1996 da Gümrük Birliği nin yürürlüğe girmiştir. Bu kapsamda Türkiye ile AB üyesi ülkeler ve arasında sanayi ürünleri ticaretinde gümrük vergileri sıfırlanmış ve Türkiye de üçüncü ülkelere karşı Ortak Gümrük Tarifesi uygulanmaya başlanmıştır. Bununla birlikte bazı istisnalar dışında, AB ye Türkiye den ithal edilen tarım ürünlerinde gümrük verileri tamamen kaldırılmıştır. Bu istisnalar AB nin Ortak Tarım Politikasına dâhil olmayan tarımsal ürünler, yaş meyve ve sebze ürünlerine ait toplam 11 adet tarife pozisyonu, iç ve kabuklu natürel fındık, domates salçaları ve diğer domatesi konservesidir (Esen, 2013: 16, Gülsoy, 2007: 11). Türkiye ile Almanya arasındaki ticarete ilişkin verilere bakıldığında (Tablo-2), iki ülke arasındaki dış ticaret hacminin büyük ölçüde sürekli arttığı görülmektedir lı yılların başlarında 6,5 milyar dolar düzeyinde olan iki ülke arasındaki dış ticaret hacminin 1995 yılı itibarıyla 10,5 milyar dolar, büyük ölçüde 1 Ocak 1996 da yürürlüğe konulan Gümrük Birliğinin etkisine bağlı olarak ciddi oranda artış göstererek 13 milyar dolara ulaşmıştır li yıllara doğru ve 2000 li yılların başlarında dışsal ve içsel ekonomik şoklara paralel olarak dalgalı bir seyir izleyen dış ticaret hacmi, 2003 yılı sonrasında istikrarlı artış göstererek 2011 yılı itibarıyla zirve olan yaklaşık 37 milyar dolar tutarına ulaşmıştır yılı itibarıyla 34,5 milyar dolar düzeyindedir. 249

6 AIBU Journal of Social Sciences, Vol:14, Year:14, Issue:1, 14: Yıl Tablo 2. Türkiye nin Almanya ile Dış Ticareti (1000 İhracat (X) İhracat Değişim Oranı (%) İthalat (M) İthalat Değişim Oranı (%) Dış Ticaret Hacmi (X+M) Denge (X- M) İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (X/M, %) *** *** , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,3 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu, Tablo-2 de görüldüğü gibi, Türkiye nin en önemli ticari ortağı olan Almanya ile ikili ticaretin istisnai yıllar dışında sürekli açık verdiği görülmektedir lı yıllarda düşük seviyede olan dış ticaret açığı 1996 yılındaki Gümrük Birliği Anlaşması ile ciddi sıçrama göstermiştir. İlgili tabloda görüldüğü gibi, 2001 yılında Türkiye nin yaşadığı ekonomik krize/şoka bağlı fazla vermiş, sonraki yıllarda açık artış trendi göstermiştir yılı itibarıyla Türkiye nin verdiği açık 5,8 milyar dolar düzeyine ulaşmış, 2009 yılında ise küresel ekonomideki yavaşlamaya paralel olarak 4,3 milyar dolara düşmüştür yılında ise 9 milyar dolar tutarı ile zirve yapan söz konusu açık, 2012 yılı itibarıyla yaklaşık 8,3 milyar dolar düzeyindedir. 250

7 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:14, Yıl:14, Sayı:1, 14: İhracatın ithalatı karşılama oranına ilişkin veriler Tablo-2 de görülmektedir. Buna göre söz konusu oran istisnai yıllar dışında azalma eğilimi göstermektedir yılında % 87,6 düzeyinde olan ve 1995 yılına kadar dalgalı bir seyir izleyen bu oran, 1996 yılında büyük ölçüde Gümrük Birliği nin etkisine bağlı olarak % 24 oranında azalarak % 66,4 düzeyine gerilemiştir yılına kadar dalgalı bir seyir izleyen bu oran, 2003 yılından itibaren azalma eğilimi göstermektedir yılında en düşük değer olarak % 60,7 yi gören oran, 2012 yılı itibarıyla % 61,3 seviyesindedir. İhracatın ithalatı karşılama oranındaki dönemine ilişkin değişim Tablo-2 den yararlanılarak çizilen Şekil-1 de açıkça görülmektedir. Şekil 1. İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (X/M, %) 2012 yılı verileri bir önceki yıl ile karşılaştırıldığında (Tablo-2) Türkiye nin Almanya ya ihracatında % 5,9 oranında bir azalış, söz konusu ülkeden ithalatında ise % 6,9 oranında bir azalış gerçekleştiği görülmektedir. İki ülke arasındaki ticaret hacmi 2012 yılında % 6,5 oranında azalarak 34,5 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Türkiye aleyhine olan dış ticaret dengesi 2012 yılında % 8,5 oranında azalma göstermiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranında ise 2012 yılında bir önceki yıla kıyasla % 0,6 artış ortaya çıkmıştır İthalat Türkiye nin Almanya dan ithalatı Tablo-2 de sunulmuştur. Buna göre 1990 yılında yaklaşık 3,5 milyar dolar olan Türkiye nin Almanya dan 251

8 AIBU Journal of Social Sciences, Vol:14, Year:14, Issue:1, 14: ithalatı, Gümrük Birliği nin etkisine bağlı olarak 1996 da 7,8 milyar dolar, 1997 de 8 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır. Daha sonra 2003 yılına kadar içsel ve dışsal şoklara bağlı olarak dalgalı bir seyir izlemiştir yılı sonrasında artarak devam eden ithalat, 2009 ve 2010 yıllarında küresel ekonomide ortaya çıkan yavaşlama nedeniyle azalmış, 2011 yılında tarihi zirvesi olan yaklaşık 23 milyar dolara çıkmıştır yılı itibarıyla 21,4 milyar dolar düzeyindedir. Tablo 3. Türkiye nin Fasıllar Bazında Almanya dan İthalatı (Milyon GTİP ÜRÜN Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları Kara taşıtları için aksam parçaları Tedavide/korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) Kendine özgü fonksiyonlu makine ve cihazlar Diğer hava taşıtları, uzay araçları Dizel, yarı dizel motorlar (hava basıncı ile ateşlenen, pistonlu) 7108 Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde) İçten yanmalı, pistonlu motorların aksam-parçaları Demir/çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri Elektrojen grupları, rotatif elektrik konvertisörleri Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar Toplu halde yolcu taşamaya mahsus motorlu taşıtlar Santrifüjle çalışan kurutma, filtre, arıtma cihazları Traktörler İnsan ve hayvan kanı, serum, aşı, toksin vb. ürünler Poliasetaller, diğer polieterler, epoksit alkid reçineler vb. (ilk şekilde) 8413 Sıvılar için pompalar, sıvı elevatörleri Plastikten diğer levha, yaprak, pelikül ve lamlar Tıp, cerrahi, dişçilik, veterinerlik alet ve cihazları Kaynak: Esen, 2013: 19; Ekonomi Bakanlığı Dış Ticaret Bilgi Sistemi, Türkiye nin fasıllar bazında Almanya dan ithalatında ilk 20 ürün dikkate alınmıştır. Öte yandan Türkiye nin Almanya dan ithalatını yıllar itibarıyla yaklaşık % 90 oranında sanayi ürünleri ve % 10 a yakın oranda tarım ve madencilik ürünleri oluşturmaktadır. Sanayi ürünleri ithalatı, 1999 ve 2001 yıllarında önemli oranda azalma göstermiş, 2002 yılı ve sonrasında 252

9 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:14, Yıl:14, Sayı:1, 14: yeniden artış eğilimine girmiştir. Tarım ürünleri ithalatı ise, 1997 yılı ve sonrasında azalma göstermesine rağmen, sanayi ürünleri ithalatında olduğu gibi, 2002 yılından itibaren artış görülmektedir. Sanayi ürünleri ithalatı içinde kimyasallar ile makineler ve ulaşım araçları başlıca ithal kalemleridir. Tarım ürünleri ithalatında ise, dokumaya elverişli lifler ile hububat ve mamulleri başlıca ithal kalemleridir (BBTM, 2011: 39). Türkiye nin Almanya dan ithal ettiği ürünlerin fasıl bazında ilk 20 i yıllarına ait verilerle, Tablo-3 te verilmektedir. Buna göre en çok ithal edilen ürünler olarak makine ve ulaşım araçları, taşıt araçları, elektrik ve elektronik sektörlere ait ürünler öne çıkmaktadır İhracat Türkiye nin Almanya ya ihracatı Tablo-2 de görülmektedir. Buna göre Türkiye nin Almanya ya ihracatı 1990 da 3 milyar dolar düzeyinde iken, büyük ölçüde 1994 yılında yurtiçinde yaşadığı ekonomik şokun gecikmeli etkisine bağlı olarak 1995 de 5 milyar dolar seviyesine ulaşmıştır yılına kadar bu seviyede seyreden Türkiye nin ihracatı, 2003 yılından itibaren tekrar artış trendine girerek 2008 yılı itibarıyla yaklaşık 13 milyar dolar düzeyine ulaşmıştır. Ancak küresel durgunluk nedeniyle bu ülkeye ihracat değerinde 2009 ve 2010 yıllarında azalma görülmüştür yılında tarihi zirvesi olan yaklaşık 14 milyar dolara ulaşan ihracat miktarı, 2012 yılı itibarıyla 13,1 milyar dolar seviyesindedir. Türkiye nin Almanya ya olan ihracatını yıllar itibarıyla yaklaşık % 80 oranında sanayi ürünleri, % 20 ye yakınını tarım ve madencilik ürünleri oluşturmaktadır. Sanayi ürünleri ihracat miktarı sürekli artarken, tarım ürünleri ihracatı 1997 yılından itibaren düşmüş, 2003 yılı itibarıyla ise yeniden artış eğilimine girmiştir. Sanayi ürünleri ihracatı içinde makineler ve ulaşım araçları ile giyim sanayi ürünleri ana ihraç kalemlerini oluştururken, tarım ürünleri ihracatı içinde ise meyvesebzeler ve tütün-tütün mamulleri ana ihraç kalemlerini oluşturmaktadır (BBTM, 2011: 39). 253

10 AIBU Journal of Social Sciences, Vol:14, Year:14, Issue:1, 14: Tablo 4. Türkiye nin Fasıllar Bazında Almanya ya İhracatı (Milyon GTİP ÜRÜN İçten yanmalı, pistonlu motorların aksam-parçaları Tişört, fanila, diğer iç giyim eşyası (örme) Kara taşıtları için aksam parçaları Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları Televizyon alıcıları, video monitörleri ve projektörler Kadın/kız çocuk için takım elbise, takım, ceket vs Yatak çarşafı, masa örtüleri, tuvalet, mutfak bezleri Kazak, süveter, hırka, yelek vb. eşya (örme) Kadın/kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, pantolon vs. (örme) Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları Başka yerde belirtilmeyen meyve ve yenilen diğer bitki parçaları konserveleri Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar Erkek/erkek çocuk için takım elbise, takım, ceket vs Çorap; külotlu, kısa; uzun konçlu, soketler (örme) Vulkanize kauçuktan diğer eşya Kauçuktan yeni dış lastikler Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 6106 Kadın/kız çocuk için bluz, gömlek; bluz (örme) Alüminyum çubuk ve profiller Toplu halde yolcu taşamaya mahsus motorlu taşıtlar Kaynak: Esen, 2013: 18-19; Ekonomi Bakanlığı Dış Ticaret Bilgi Sistemi, Türkiye nin fasıllar bazında Almanya ya ihracatında ilk 20 ürün dikkate alınmıştır. Tablo-4, Türkiye nin Almanya ya ihraç ettiği ürünleri fasıl bazında ilk 20 ni yıllarına ait verilerle göstermektedir. Buna göre en çok ihraç edilen ürünler hazır giyim ve tekstil, renkli televizyon alıcıları, kabuksuz fındık, diğer makine ve ulaşım araçları, taşıt araçları ve yan sanayi ve elektrik ve elektronik sektörlere ait ürünlerdir. 3. Türkiye-Almanya Dış Ticaretinde Yoğunlaşma ve Yapısal Değişim 3.1. İhracatta Fasıl Yoğunlaşması ve Yapısal Değişim Tablo-5, Türkiye nin 2002 yılından 2012 yılına Almanya ya ihracatında fasıl yoğunlaşmasını ve bunun değişimini sunmaktadır. Buna göre, Almanya ya yapılan ihracatın ilk 10 fasılda yoğunlaşması % 16,4 oranında azalmaktadır. Bu durum 2002 den 2012 ye Türkiye nin

11 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:14, Yıl:14, Sayı:1, 14: Almanya ya ihracatında mal çeşitliliğinin arttığını ve nispi dağılımının ilk 10 faslı takip eden diğer mallara kaymakta olduğunu ifade etmektedir. Bu bulguyu destekler nitelikte bir değerlendirme Doğan ve Kaya (2011) tarafından yapılan bir araştırmada ortaya konulmaktadır. Sıra Tablo 5. Türkiye nin Almanya ya İhracatında Fasıl Yoğunlaşması ve Yapısal Değişim Fasıl ve Ürün Adı 61-Örme giyim eşyası ve aksesuarları 62-Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları 85-Elektrikli makine ve cihazlar, aksam ve parçaları, ses kaydetme-verme cihazları; aksamparça-aksesuarı 87-Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı 84-Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları 63-Dokunabilir maddelerden hazır eşya; takımlar; kullanılmış giyim ve dokunmuş diğer eşya; paçavralar Miktar İhracat Fasıl ve Ürün (Milyon Payı Adı , , , , , ,8 61-Örme giyim eşyası ve aksesuarları 84-Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları 87-Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı 62-Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları 85-Elektrikli makine ve cihazlar, aksam ve parçaları, ses kaydetme-verme cihazları; aksamparça-aksesuarı 8-Yenilen meyveler ve yenilen sert kabuklu meyveler; turunçgillerin ve kavunların ve karpuzların kabukları Miktar (Milyon İhracat Payı , , , , , ,9 255

12 AIBU Journal of Social Sciences, Vol:14, Year:14, Issue:1, 14: Sıra Fasıl ve Ürün Adı 8-Yenilen meyveler ve yenilen sert kabuklu meyveler; turunçgillerin ve kavunların ve karpuzların kabukları 20-Sebzeler, meyveler, sert kabuklu meyveler ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen müstahzarlar 40-Kauçuk ve kauçuktan eşya 42-Deri-saraciye eşyası, eyer-koşum takımları; seyahat eşyası, el çantaları vb mahfazalar; hayvan bağırsağından mamul eşya İhracat Yoğunlaşması Miktar İhracat Fasıl ve Ürün (Milyon Payı Adı 226 4, ,8 99 1,9 96 1,9 63-Dokunabilir maddelerden hazır eşya; takımlar; kullanılmış giyim ve dokunmuş diğer eşya; paçavralar 20-Sebzeler, meyveler, sert kabuklu meyveler ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen müstahzarlar 40-Kauçuk ve kauçuktan eşya 73-Demir veya çelikten eşya Miktar (Milyon İhracat Payı 516 3, , , ,9 91,0 74,6 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı, BBTM, 2013: 17, Not: 2012 yılına ait veriler Euro cinsinden alınmış olup ilgili verilerin ABD Dolarına dönüştürülmesinde EUR/USD= 1,33 paritesi dikkate alınmıştır. İlgili tablo incelendiğinde, söz konusu dönemde fasıl bazında mal çeşitliliğinin artmasının yanında ihracat yapısında değişiklik olduğu görülmektedir yılında Örme giyim eşyası ve aksesuarları % 28,1 oranla ilk sırada yer alırken, 2012 de de ilk sırdadır fakat bu oranın % 16 ya düştüğü görülmektedir de Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları % 18,2 payla ikinci sırada iken, 2012 yılında bunun yerini %14,8 payla Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları almıştır yılında % 8,9 oranla dördüncü sırada yer alan Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı 2012 yılında ise % 11 oranla üçüncü sıraya yükselmiştir yılında % 1,9 oranla 10. sırada olan Deri-saraciye eşyası, eyer-koşum takımları; seyahat eşyası, el çantaları vb mahfazalar; hayvan bağırsağından mamul eşya 2012 de yerini Demir veya çelikten eşya ya bırakmıştır ve bu ürünlerin ihracattaki payı % 2,9 dur.

13 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:14, Yıl:14, Sayı:1, 14: Türkiye nin Almanya ya olan ihracatı genel olarak hem ileri teknoloji içeren sanayi mallarını hem de tarımsal malları kapsamaktadır. Bununla birlikte ihracat yapısının zamanla ileri teknoloji özellikli sanayi mallarına kaymakta olduğu görülmektedir İthalatta Fasıl Yoğunlaşması ve Yapısal Değişim Türkiye nin 2002 yılından 2012 yılına Almanya dan ithalatında fasıl yoğunlaşması ve bunun değişimi Tablo-6 da sunulmaktadır. Buna göre 2002 den 2012 ye gelindiğinde Türkiye nin Almanya dan ithalatında ilk 10 fasıl bazında ithalat yoğunlaşması % 10,1 puan azalmaktadır. Bu durum 2002 den 2012 ye Almanya dan ithalatta da ihracata benzer biçimde mal çeşitliliğinin arttığını ve nispi dağılımının ilk on faslı takip eden diğer mallara kaymakta olduğunu ortaya koymaktadır. İlgili tabloda görüldüğü gibi, 2002 yılında % 31,2 payla ilk sırada olan Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları 2012 yılında da birinci sıradadır fakat ithalattaki payı % 6,5 oranında azalarak % 24,7 olmuştur de ilk on fasılda % 3,5 yedinci sırada olan Organik kimyasal müstahsallar, 2012 yılında ilk on fasılda yer almamıştır. Yine 2002 yılında ilk on fasılda % 3,5 payla sekizinci sırada yer bulan Gemiler, suda yüzen taşıt ve araçlar 2012 yılında ilk on fasıldan çıkmıştır. Bu iki ürün grubunun yerini % 2 payla ileri teknoloji özellikli Hava taşıtları, uzay taşıtları ve bunların aksam ve parçalar ve % 1,6 payla Muhtelif kimyasal maddeler (biodizel, yangın söndürme maddeleri, dezenfektanlar, haşarat öldürücüler, vb) almıştır. 257

14 AIBU Journal of Social Sciences, Vol:14, Year:14, Issue:1, 14: Sıra Tablo 6. Türkiye nin Almanya dan İthalatında Fasıl Yoğunlaşması ve Yapısal Değişim Fasıl ve Ürün Adı 84-Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları 85-Elektrikli makine ve cihazlar, aksam ve parçaları, ses kaydetme-verme cihazları; aksamparça-aksesuarı 87-Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı 39-Plastik ve plastikten mamul eşya Miktar İthalat (Milyon Fasıl ve Ürün Adı Payı , , , , Demir çelik 236 3, Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve cihazlar; bunların aksam, parça ve aksesuarı 29-Organik kimyasal müstahsallar 89-Gemiler, suda yüzen taşıt ve araçlar 84-Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları 87-Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı 85-Elektrikli makine ve cihazlar, aksam ve parçaları, ses kaydetme-verme cihazları; aksam-parçaaksesuarı 39-Plastik ve plastikten mamul eşya 90-Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve cihazlar; bunların aksam, parça ve aksesuarı Miktar (Milyon İthalat Payı , , , , , ,6 72-Demir çelik ,5 30-Eczacılık Ürünleri 668 2, , Eczacılık Ürünleri 206 3, Kâğıt ve karton; kâğıt hamurundan, kâğıttan veya kartondan eşya 179 3,0 88-Hava taşıtları, uzay taşıtları ve bunların aksam ve parçalar 48-Kâğıt ve karton; kâğıt hamurundan, kâğıttan veya kartondan eşya 38-Muhtelif kimyasal maddeler (biodizel, yangın söndürme maddeleri, dezenfektanlar, haşarat öldürücüler, vb) 539 2, , ,6 İthalat Yoğunlaşması 85,6 75,5

15 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:14, Yıl:14, Sayı:1, 14: Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı, BBTM, 2013: 17, Not: 2012 yılına ait veriler Euro cinsinden alınmış olup ilgili verilerin ABD Dolarına dönüştürülmesinde EUR/USD= 1,33 paritesi dikkate alınmıştır. Türkiye nin Almanya dan ithalatına Tablo-6 bağlamında bakıldığında genelde ileri teknoloji içeren sanayi malları olmakla birlikte, zamanla mal çeşitliliğinin arttığını ve nispi dağılımının ilk on faslı takip eden diğer mallara yönelmekte olduğu ifade edilebilir Avantajlı Dezavantajlı Fasıllar ve Yapısal Değişim Türkiye nin 2002 yılından 2012 ye Almanya ile dış ticaretinde en avantajlı olduğu fasıl yoğunlaşmasını ve yapısal değişimini Tablo-7 sunmaktadır. İlgili tablo incelendiğinde, 2002 den 2012 ye en avantajlı faslın emek yoğun üretim gerektiren Örme giyim eşyası ve aksesuarları olduğu görülmekte olup, bu ürün grubunun en avantajlı olma özelliğini önemli oranda kaybettiği görülmektedir yılında ikinci en avantajlı fasıl Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları iken 2012 de Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları ikinci en avantajlı ürün grubu konumuna gelmiştir. Diğer bir ifadeyle, avantajlı fasılların düşük teknoloji ve emek yoğun ürün grubundan orta ve ileri teknoloji içeren sanayi mallarına doğru değişmekte olduğunu yansıtmaktadır. Tablo 7. Türkiye Almanya Ticaretinde Avantajlı Fasıllar ve Değişim Sıra 1 Fasıl ve Ürün Adı 61-Örme giyim eşyası ve aksesuarları Miktar Dış Ticaret Miktar Fasıl ve (Milyon Dengesindeki (Milyon Ürün Adı Payı 61-Örme ,2 giyim eşyası ve aksesuarları Dış Ticaret Dengesindeki Payı , Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları ,9 84-Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları ,5 259

16 AIBU Journal of Social Sciences, Vol:14, Year:14, Issue:1, 14: Sıra Fasıl ve Ürün Adı 87-Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı 84-Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları 63-Dokunabilir maddelerden hazır eşya; takımlar; kullanılmış giyim ve dokunmuş diğer eşya; paçavralar 8-Yenilen meyveler ve yenilen sert kabuklu meyveler; turunçgillerin ve kavunların ve karpuzların kabukları Miktar Dış Ticaret Miktar Fasıl ve (Milyon Dengesindeki (Milyon Ürün Adı Payı , , , , ,3 87-Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı 85-Elektrikli makine ve cihazlar, aksam ve parçaları, ses kaydetme-verme cihazları; aksamparça-aksesuarı 62- Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları 85-Elektrikli makine ve cihazlar, aksam ve parçaları, ses kaydetmeverme cihazları; aksam-parçaaksesuarı 8-Yenilen meyveler ve yenilen sert kabuklu meyveler; turunçgillerin ve kavunların ve karpuzların kabukları 63- Dokunabilir maddelerden hazır eşya; takımlar; kullanılmış giyim ve dokunmuş diğer eşya; paçavralar Dış Ticaret Dengesindeki Payı , , , , ,2 260

17 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:14, Yıl:14, Sayı:1, 14: Sıra Fasıl ve Ürün Adı 20-Sebzeler, meyveler, sert kabuklu meyveler ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen müstahzarlar 40-Kauçuk ve kauçuktan eşya 42-Deri-saraciye eşyası, eyerkoşum takımları; seyahat eşyası, el çantaları vb mahfazalar; hayvan bağırsağından mamul eşya Miktar Dış Ticaret Miktar Fasıl ve (Milyon Dengesindeki (Milyon Ürün Adı Payı 20-Sebzeler, meyveler, sert kabuklu meyveler ve ,3 bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen 99-8,4 96-8,2 müstahzarlar 40-Kauçuk ve kauçuktan eşya 73-Demir veya çelikten eşya Dış Ticaret Dengesindeki Payı 511-6, , ,6 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı, BBTM, 2013: 17, Not: 2012 yılına ait veriler Euro cinsinden alınmış olup ilgili verilerin ABD Dolarına dönüştürülmesinde EUR/USD= 1,33 paritesi dikkate alınmıştır. İlgili tablo incelendiğinde, genel olarak Türkiye nin en yoğun ticari ilişki içinde olduğu Almanya bazında söz konusu dönemde düşük teknoloji ve emek yoğun üretim gerektiren mallarda avantajını kaybederken orta ve ileri teknoloji içeren sanayi mallarda avantajının arttığını ifade etmek mümkündür. Sıra 1 Tablo 8. Türkiye Almanya Ticaretinde Dezavantajlı Fasıllar ve Değişim Fasıl ve Ürün Adı 84-Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları Miktar Dış Ticaret Fasıl ve Ürün (Milyon Dengesindeki Adı Payı ,1 84-Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları Miktar (Milyon Dış Ticaret Dengesindeki Payı ,8 261

18 AIBU Journal of Social Sciences, Vol:14, Year:14, Issue:1, 14: Sıra Fasıl ve Ürün Adı 85-Elektrikli makine ve cihazlar, aksam ve parçaları, ses kaydetmeverme cihazları; aksam-parçaaksesuarı 87-Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı 39-Plastik ve plastikten mamul eşya 72-Demir çelik 90-Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve cihazlar; bunların aksam, parça ve aksesuarı 29-Organik kimyasal müstahsallar 89-Gemiler, suda yüzen taşıt ve araçlar Miktar Dış Ticaret Miktar Fasıl ve Ürün (Milyon Dengesindeki (Milyon Adı Payı , , , ,1 87-Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı 85-Elektrikli makine ve cihazlar, aksam ve parçaları, ses kaydetmeverme cihazları; aksam-parçaaksesuarı 39-Plastik ve plastikten mamul eşya 90-Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve cihazlar; bunların aksam, parça ve aksesuarı Dış Ticaret Dengesindeki Payı , , , , ,4 72-Demir çelik , , ,6 30-Eczacılık Ürünleri 88-Hava taşıtları, uzay taşıtları ve bunların aksam ve parçalar 668 8, ,5 262

19 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:14, Yıl:14, Sayı:1, 14: Sıra 9 10 Fasıl ve Ürün Adı 30-Eczacılık Ürünleri 48-Kâğıt ve karton; kâğıt hamurundan, kâğıttan veya kartondan eşya Miktar Dış Ticaret Fasıl ve Ürün (Milyon Dengesindeki Adı Payı , ,3 48-Kâğıt ve karton; kâğıt hamurundan, kâğıttan veya kartondan eşya 38-Muhtelif kimyasal maddeler (biodizel, yangın söndürme maddeleri, dezenfektanlar, haşarat öldürücüler, vb) Miktar (Milyon Dış Ticaret Dengesindeki Payı 498 6, ,3 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı, BBTM, 2013: 17, Not: 2012 yılına ait veriler Euro cinsinden alınmış olup ilgili verilerin ABD Dolarına dönüştürülmesinde EUR/USD= 1,33 paritesi dikkate alınmıştır. Tablo-8 de 2002 yılından 2012 ye Türkiye nin Almanya ile dış ticaretinde en dezavantajlı olduğu fasıl yoğunlaşması ve yapısal değişimi verilmektedir. Buna göre söz konusu dönemde Türkiye nin en dezavantajlı olduğu ürün grubunun Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları olduğu görülmektedir. Onu 2012 yılı için Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı takip etmektedir. En dezavantajlı 10. fasıl olarak Muhtelif kimyasal maddeler (biodizel, yangın söndürme maddeleri, dezenfektanlar, haşarat öldürücüler, vb) söz konusu tablonun sonunda yer almaktadır. Genel anlamda değerlendirildiğinde Almanya nın küresel pazarda sahip olduğu rekabet gücüne paralel olarak Türkiye de de orta ve ileri teknoloji özelliği olan ürünlerde/fasıllarda büyük avantaja sahip olduğu ifade edilebilir. 4. Sonuç Almanya da yaşayan ve sayıları 3 milyonu bulan Türk vatandaşları ve Türk kökenli Alman vatandaşlarının olması, yıllık dış ticaret hacminin 35 milyar dolara ulaşması, Türkiye nin AB ile olan üyelik süreci vb. 263

20 AIBU Journal of Social Sciences, Vol:14, Year:14, Issue:1, 14: unsurlar Türkiye ve Almanya açısından siyasi, ekonomik ve kültürel ilişkilerin önemini ortaya koymaktadır. Türkiye nin en önemli ticari ortağı olan Almanya ile ikili ticaretin istisnai yıllar dışında döneminde sürekli açık vermektedir. İki ülke arasındaki dış ticaret hacmi söz konusu dönem itibarıyla büyük ölçüde artış trendini korumaktadır. Türkiye nin 1996 da dâhil olduğu Gümrük Birliği süreci iki ülke arasındaki ticari ilişkilerde oldukça etkili olmaktadır (Doğanlar ve diğerleri, 2006: 54-56). Türkiye nin Almanya ile dış ticaretine ilişkin 2012 yılı verilerini bir önceki yıl ile karşılaştırıldığında, Türkiye nin Almanya ya ihracatında % 5,9 oranında bir azalış, bu ülkeden ithalatında ise % 6,9 oranında bir düşüş gerçekleştiği görülmektedir. İki ülke arasındaki ticaret hacmi 2012 yılında % 6,5 oranında azalarak 34,5 milyar dolar tutarında gerçekleşmiştir. Türkiye nin aleyhine olan dış ticaret dengesi 2012 de % 8,5 oranında azalmıştır. İhracatın ithalatı karşılama oranında ise 2012 yılında bir önceki yıla kıyasla % 0,6 oranında yükselmiştir. Türkiye nin Almanya dan ithal ettiği ürünlerin başında fasıl bazında makine ve ulaşım araçları, taşıt araçları, elektrik ve elektronik sektörlere ait ürünler gelirken, ihraç ürünler olarak fasıl bazında hazır giyim ve tekstil, diğer makine ve ulaşım araçları, taşıt araçları, yan sanayi, renkli televizyon alıcıları, kabuksuz fındık, elektrik ve elektronik sektörlere ait ürünler öne çıkmaktadır. Türkiye nin 2002 yılından 2012 yılına Almanya ihracatında ilk 10 fasılda yoğunlaşması % 16,4 oranında azalmaktadır. Bu durum söz konusu dönemde Türkiye nin bu ülkeye ihracatında mal çeşitliliğinin arttığını ve nispi dağılımının ilk 10 faslı takip eden diğer mallara kaymakta olduğunu ortaya koymaktadır. Bunun yanı sıra Türkiye nin söz konusu ülkeye olan ihracatı hem ileri teknoloji içeren sanayi mallarını hem de tarımsal ürünleri kapsamakla birlikte ihracat yapısının zamanla ileri teknoloji özellikli sanayi ürünlerine kaymakta olduğu görülmektedir. Türkiye nin 2002 den 2012 ye Almanya dan ithalatında ihracatına benzer biçimde ilk 10 fasıl bazında ithalat yoğunlaşması % 10,1 oranında azalmaktadır. Bu durum söz konusu dönemde Türkiye nin bu ülkeden ithalatında ürün çeşitliliğinin arttığını ve nispi dağılımının ilk 10 faslı takip eden diğer ürünlere kaymakta olduğunu göstermektedir. Türkiye nin Almanya ile dış ticaretinde 2002 den 2012 ye en avantajlı faslın emek yoğun üretim gerektiren Örme giyim eşyası ve aksesuarları olduğu görülmekte olup, bu ürün grubunun en avantajlı olma özelliğini 264

21 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:14, Yıl:14, Sayı:1, 14: önemli oranda kaybettiği görülmektedir yılında ikinci en avantajlı fasıl Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları iken 2012 de Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları ikinci en avantajlı ürün grubu konumuna gelmiştir. Diğer bir ifadeyle, avantajlı fasılların düşük teknoloji ve emek yoğun ürün grubundan orta ve ileri teknoloji içeren sanayi mallarına doğru değişmekte olduğunu yansıtmaktadır. Türkiye nin Almanya ile dış ticaretinde 2002 yılından 2012 ye en dezavantajlı olduğu ürün grubunun Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları olduğu görülmektedir. Onu 2012 yılı için Motorlu kara taşıtları, traktör, bisiklet, motosiklet ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı takip etmektedir. En dezavantajlı 10. fasıl olarak Muhtelif kimyasal maddeler (biodizel, yangın söndürme maddeleri, dezenfektanlar, haşarat öldürücüler, vb) söz konusu tablonun sonunda yer almaktadır. Başka bir deyişle Almanya nın küresel pazarda sahip olduğu rekabet gücüne paralel olarak Türkiye de de orta ve ileri teknoloji özelliği olan ürünlerde/fasıllarda büyük avantaja sahip olduğunu ifade etmek mümkündür. Dünya ticaretinde önemli payı olan Almanya ile Türkiye arasındaki ikili ticari ilişkilerin geliştirilmesinde fuar ve benzeri organizasyonlara katılım önemli rol oynamaktadır. Bu nedenle bu ülke pazarından Türk firmalarının azami ölçüde pay alabilmesi ve ihraç ürünlerinin tanıtılabilmesi için söz konusu ülkede düzenlenecek fuar ve benzeri organizasyonlara katılımının sağlanması yararlı olacaktır. Bunun yanı sıra yüksek katma değerli mal üretiminin arttırılmasını teşvik edecek, sanayi sektöründe fiyat dışı uluslararası rekabet avantajı sağlayacak ve bu bağlamda ar-ge faaliyetlerini teşvik edecek ekonomi politikalarının oluşturulması büyük önem taşımaktadır. Kaynakça Akal, M. (2008) Ortadoğu Sınır Ülkeleriyle Dış Ticaret Yoğunlaşması Ve Yapısal Değişim, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (2), Antonucci, D. ve Manzocchi, S. (2006) Does Turkey Have A Special Trade Relation With The EU? A Gravity Model Approach, Economic Systems, 30,

22 AIBU Journal of Social Sciences, Vol:14, Year:14, Issue:1, 14: Aslan, P. (Hazırlayan) (2011) Almanya Ülke Raporu, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ankara. Bayraktutan, Y. (2003) Bilgi Ve Uluslararası Ticaret Teorileri, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2, Berlin Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, (2013) F. Almanya nın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ekonomik-Ticari İlişkileri, Berlin. Berlin Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, (2012) F. Almanya nın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ekonomik-Ticari İlişkileri, Berlin. Berlin Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, (2011) F. Almanya nın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ekonomik-Ticari İlişkileri, Berlin. Doğan S. ve Kaya S. (2011) Gümrük Birliği Sonrasında ( ) Türkiye nin Avrupa Birliği İle Dış Ticaretinin Ülke Ve Fasıl Bazlı Yoğunlaşma Analizi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, Sayı: 14, Doğanlar, M., Bal, H. ve Özmen, M. (2006) Türkiye İle Almanya Arasındaki Dış Ticaretin Ekonometrik Analizi Ve Gümrük Birliği Sonrası Karşılaştırma, İktisat İşletme ve Finans, Kasım, Esen, Y. N. (Hazırlayan) (2013) Almanya Ülke Raporu, T.C. Ekonomi Bakanlığı İhracat Bilgi Platformu, Ankara. Gülsoy, E. (Hazırlayan) (2007) Almanya Ülke Raporu, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, Ankara tarihi itibarıyla tarihi itibarıyla CF, tarihi itibarıyla. Karakaş, A. (2012) Türkiye Ekonomisinde Yapısal Değişim: Dış Ticarette Fasıl Bazlı Yapısal Dönüşüm Analizi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt: 4, No: 1, 1-9. Kösekahyaoğlu, L. (2007) Türkiye Dış Ticaretinde Ürün Ve Ülke Bazında Yoğunlaşma: Dönemi Üzerine 266

23 AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:14, Yıl:14, Sayı:1, 14: Karşılaştırmalı Bir Analiz, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No: 36, Michaely, M., (1958) Concentration of Exports and Imports, The Economic Journal, v.68, No: 272, Sandalcılar, A. R. (2011) Türkiye-Suriye Dış Ticaretinin Sektörel Analizi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 3-4, Seymen, D. (2009) Gümrük Birliği, Türkiye nin Avrupa Birliği İle Ticaretinde Ülke Yoğunlaşmasını Değiştirdi mi?, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C: 14, S: 1, Türkiye İstatistik Kurumu. (2012) Dış Ticaret İstatistikleri Yıllığı, Ankara. Türkiye İstatistik Kurumu. (2003), Dış Ticarette Yoğunlaşma, Ankara. Yüksel, E. ve Sarıdoğan, E. (2011) Uluslararası Ticaret Teorileri Ve Paul R. Krugman ın Katkıları, Öneri, C: 9, S: 35,

24 268 AIBU Journal of Social Sciences, Vol:14, Year:14, Issue:1, 14: