MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ

Transkript

1 MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ Önemli Not: Yrd. Doç. Dr. Yavuz GÜL ün "Madenlerde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği" sunumundan istifade edilmiştir. Yrd. Doç. Dr. Abdullah DEMİR Makine Mühendisliği

2 EĞİTİMİN İÇERİĞİ Yeraltı ve yerüstü maden işletmeleri Sondaj ile maden çıkarılan işletmeler Yerüstü madenlerde çalışmalar Maden işletmelerinde kullanılan makineler ve özellikleri Tozla mücadele Madenlerde havalandırma Grizu ve toz patlamaları Delme, patlatma Madenlerde göçükler, toprak kayması ve su baskınları İlgili mevzuat

3 TANIMLAR MADEN: Yerkabuğunun bazı bölgelerinde çeşitli iç ve dış etkenler nedeni ile oluşan ve ekonomik yönden değer taşıyan mineral bileşimlerine maden denir. Bir şeyin maden olabilmesi için gerekli şartlar; Ulaşılabilir yer kürede olmalı, Clark değeri üzerinde zenginleşmiş olmalı (Yeter miktar ve kalitede olmalıdır), Teknolojik olarak kazanılabilmeli, Ekonomik olmalı.

4 TANIMLAR Maden Enerji madenleri Metal madenleri Endüstriyel mineraller Enerji madenleri : Petrol, kömür, doğalgaz vs. Metal madenleri: Demir, krom, bakır vs. ( + yükle yüklenebilen elementlere metal denir.) Endüstriyel mineraller: Bor tuzları, tuzlar, gübre hammaddeleri (zeolit, jips vs), metalürji sanayisine dönük endüstriyel mineraller vs.

5 TANIMLAR Cevher: Doğrudan doğruya veya bazı işlemler sonucu zenginleştirilerek endüstride tüketim yeri bulabilen ve ekonomik değeri olan metal esaslı elementlere dayanması koşuluyla bir veya birkaç mineralden oluşmuş kayaç. Cevher, metal üretiminin hammaddesidir. Eğer metalik element yoksa endüstriyel (maden) hammaddesinden bahsedilir. Madencilik: Yer kabuğunda bulunan maden hammaddelerinin üretilerek insanoğlunun hizmetine sunma işlemlerinin tümüdür. Madenci: Maden işleten, maden ocaklarında çalışan ve mesleği madencilik olan kişidir.

6 MADEN İŞLETME YÖNTEMLERİ

7 AÇIK İŞLETME YÖNTEMİ Açık İşletme (Yerüstü Madenciliği - Açık Ocak): İşletilmesi ekonomik olarak uygun bulunan maden yataklarının, mostra verenlerinin doğrudan kazılarak üretilmesi, ya da üzerini kaplayan örtü tabakasının (dekapaj/örtü-kazı) alınarak açılması ve sonrasında madenin serbest gök kubbenin altında üretilmesi şeklinde yapılan işletme yöntemi açık işletme olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde dünya maden üretiminin yaklaşık %70'i açık işletmecilik yöntemleriyle yapılmaktadır. Genellikle basamak yükseklikleri m, genişlikleri m arasındadır. Genel şev açıları sağlam kayaçlarda 50-70, gevşek kayaçlarda arasında olup, 700 m derine kadar inebilmektedirler.

8 AÇIK İŞLETME YÖNTEMİ Açık işletme faaliyetlerinde genel planlama

9 AÇIK İŞLETME YÖNTEMİ Genel şev açısı ve basamak (Kademe) geometrisi : a : Genel şev açısı h c b : Basamak eğim açısı h : Basamak yüksekliği a : Basamak genişliği b : Şev (Eğik yüzey)

10 KANGAL KÖMÜR AÇIK İŞLETMESİ ( )

11 AÇIK İŞLETME YÖNTEMLERİ 1. İşletilen Cevher ve Kayaçlara göre: Sert Kayaç Açık Ocak İşletmeciliği, Gevşek Kayaç Açık Ocak İşletmeciliği, Kayaç nedir? Kayaç, çeşitli minerallerin veya mineral ve taş parçacıklarının bir araya gelmesinden ya da bir mineralin çok sayıda birikmesinden meydana gelen katı birikintilerdir.

12 SERT KAYAÇ AÇIK OCAK İŞLETMECİLİĞİ

13 SERT KAYAÇ AÇIK OCAK İŞLETMECİLİĞİ

14 GEVŞEK KAYAÇ AÇIK OCAK İŞLETMECİLİĞİ TERS KEPÇE - BACKHOE EKSKAVATÖR

15 AÇIK İŞLETME YÖNTEMLERİ 2. İş Makinelerinin Çalışma Sistemine Göre: Sürekli çalışan iş makineleri yöntemi (Döner Kepçeli Ekskavatör, Band Konveyör, Absetzer-Dökücü) Kesikli çalışan iş makineleri (Kepçeli Ekskavatör, Dragline, Ağır İş Kamyon)

16 DÖNER KEPÇELİ EKSKAVATÖR

17 DRAGLAYN (Dragline) Kangal Kömür İşletmesi: Model 8050 Marion, Kapasite: 53 m 3, Bom kolu: 100 m

18 DRAGLAYN (Dragline) BIG MUSKIE: En büyük draglayn, 1969 da devreye alındı, 94 m bom kolu uzunluğu; 168 m³ Dragline: Halatlı eskavatör, çeneli kazıcı, sallama kepçe

19 AÇIK İŞLETME - TANIMLAR Dekapaj (Örtü-kazı): Kazılması ve nakliyesi zaruri olan, maden yatağının üzerindeki veya kontağındaki örtü tabakası. Atık (Pasa): Değerli madeni almak için kazılarak taşınması gereken değersiz yada maden özelliği olmayan örtü malzemesidir. Mostra: Yeryüzünde bir madenin açığa çıkmış ve çıplak göz ile görülen kısmı, yani madenin yeryüzüne verdiği görüntüdür. Tüvenan Cevher: Ocaktan doğal halde çıkarılmış ve hiçbir işleme tabi tutulmamış cevherdir. Tumba sahası / döküm harmanı: Maden artıkları ve pasa malzemenin yığın şeklinde döküldüğü alana denir. Çatlak (Kavlak): Ana kütleden ayrılmış, her an düşebilecek parçalardır, Ateşleme: Kazı işlerinde deliklere doldurulmuş olan patlayıcı maddelerin patlatılmasıdır. Ateşleyici (Barutçu): Patlayıcı madde kullanılması koşullarını yerine getirmek üzere, yeterlik belgesine sahip, en az ilkokul mezunu kişiyi tarif eder. (A, B ve C sınıfı yeterlilik belgeleri vardır. (A) sınıfı piroteknik maddelerin (infilak edici özelliği olmayan; sis bombası, maytap, işaret fişeği), (B) sınıfı yerüstünde, (C) Sınıfı Yeraltında ve grizulu ocaklarda patlayıcı maddelerin ateşlenmesi işini yapabilir.)

20 YERALTI İŞLETME YÖNTEMİ Yeraltı İşletmesi: Açık işletmeciliğin ekonomik olmadığı durumlarda yeraltındaki kaynakların ekonomik olarak çıkarılması amacıyla kuyular, galeriler ve desandreler aracılığıyla cevherleşmeye ulaşarak cevherin yeraltından kazanılması prensibine dayanan yöntemlerdir. Cevherleşme ve yan kayacın yapısı ve durumuna göre uygun yöntem belirlenerek uygulanır.

21 Yeraltı Maden İşletme ve Hazırlık Faaliyetlerinde Genel Planlama

22 YERALTI İŞLETME YÖNTEMLERİ Uzun ayak Diyagonal ayak Tavan arınlı ayak Yanal ayak Travers ayak Topuklu ayak Arakatlı kazı yöntemi Arakatlı göçertme yöntemi Ambarlı yöntem Oda yöntemi Oda-topuk yöntemi Serbest arınlı ayak Blok halinde üretim yöntemi Blok göçertme yöntemi Kombine yöntemler AYAK: Yeraltı işletmelerinde maden üretimi yapılan yerdir.

23 UZUN AYAK YÖNTEMİ

24 ODA-TOPUK YÖNTEMİ

25 ARAKATLI KAZI YÖNTEMİ

26 ARAKATLI GÖÇERTME YÖNTEMİ

27 KES-DOLDUR ÜRETİM YÖNTEMİ

28 YERALTI İŞLETMESİ - TANIMLAR Akrosaj: Dik ve eğimli kuyuların dip ve başlarıyla ara katlardaki manevra yerleri ile bu yerlerde bulunan düzenler Galeri : Yeraltında açılan geçit yolu, tünel Arın (Alın): Galeri ve benzeri yerlerde kazının yapıldığı yüzey Baca: Maden içerisinden sürülen galeri Lağım: Taş içerisinde sürülen galeri Lağım deliği: İçinde patlayıcı madde kullanılarak kazı ve gevşetme yapmak için sondaj makinesi veya martoperfaratörle silindir şeklinde açılmış delik. Desandre: 1) Maden ocaklarında aşağıdan yukarıya, cevher veya kömür nakli yapmak amacı ile aşağıya doğru meyilli olarak yantaş, cevher veya kömür içinde sürülen galeri. 2) Maden yatağına ulaşmak için yeryüzünden başlayarak sürülen meyilli galeri. Başaşağı: Yan taşta veya damar içerisinde yukarıdan aşağı doğru sürülen meyilli yollar, Desandre. Başyukarı: Yan taşta veya damar içerisinde aşağıdan yukarı doğru sürülen meyilli yol.

29 YERALTI İŞLETMESİ - TANIMLAR Bür: Yerüstüyle bağlantısı olmayan katlar arasında bulunan ve özellikle maden naklinde kullanılan kuyu > Kelebe veya iç kuyu. Kelebe: 1) Kattan kata yan taş, cevher veya kömür içinde aşağıdan yukarıya doğru dik olarak açılan (sürülen) başyukarı. Kelebe maden, malzeme ve insan iniş çıkışı için ayrı ayrı sürüldüğü gibi, tek kelebe çok amaçlı olarak da düzenlenebilir. 2) Dikbaşyukarı. 3) Bür. Fere: Tahkimatsız kelebe. 2) Bür. 3) Eğimli küçük galeri ve kuyu. Fereler genellikle graviteyle dolgu malzemesi, taş ve toprak nakliyatında kullanılır. Ramble: Yeraltı imalatında oluşan boşlukların pasa veya benzeri malzeme ile doldurulması veya doldurulan malzemedir. Topuk: Yeraltı işletmeleriyle açık işletmelerde güvenlik için bırakılan maden kısımlarıdır. Topuğun görevi; üretim sırasında oluşacak çökmeleri engellemek, tavanı tutmak ve tabakalar arasındaki oluşum bütünlüğünü muhafaza etmektir.

30 YERALTI İŞLETMESİ - TANIMLAR Grizu: Metanın havayla karışımı Alev sızdırmaz (antigrizüto / ex-proof) aygıt: İçine girebilecek grizunun patlaması halinde, hasara uğramaksızın, alevin sızmasını ve ortamdaki grizu veya kömür tozunun tutuşmasını ya da patlamasını önleyecek şekilde yapılmış aygıt Karakol: Asansör, vinç ve varagel başlarına, diplerine veya galerilere yapılan özel emniyet bariyeri (engeli). Varagel: Dolu araba aşağıya inerken boş arabanın yukarıya çıkmasını sağlayan ve karşılıklı ağırlık esasına göre, eğimli düzey üzerinde fren ve halat kullanılarak yapılan taşıma yeri Molet: Kuyularda vinç halatını yönlendiren özel makara Potkabaç: Kazı işlemini kolaylaştırmak amacıyla alında derinlemesine açılan boşluk Rekup: Ana galeriden maden yatağını kesme amacıyla sürülen ikincil galeriler Röset: Kuyu ve başaşağıların dip ve başlarının katlardaki yatay yollarla olan bağlantı yerleri Şövelman: Kuyu ağzındaki asansör kulesi

31 YERALTI İŞLETMESİ - TANIMLAR Molet Şövelman Karakol Varagel Potkabaç çekme

32 YERALTI İŞLETMESİ - HAZIRLIKLAR

33 HAZIRLIKLAR Yer altı madenciliğinde hazırlıklar iki ana kategoride incelenir. Büyük Hazırlık: Maden kütlesine ulaşıncaya kadar yan taşta yapılan hazırlıklardır (kuyu, kuyu dibi galerileri, kör kuyular, başaşağı ve başyukarılar, rampalar, ana ve arakat galerileri). Küçük Hazırlık: Maden kütlesi içerisinde üretim amacıyla yapılan hazırlıklardır [üst taban (tavan) ve alt taban (taban) yolları, başyukarılar vs.].

34 KAZI SİSTEMLERİ 1. Delme-Patlatma 2. Elle Kazı 3. Mekanize Kazı Yarı Mekanize Kazı Tam Mekanize Kazı DELME - PATLATMA

35 ELLE KAZI TAM MEKANİZE KAZI

36 MEVZUAT PATLATMA Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük; Maden ve taş ocaklarıyla tünel yapımında, ancak, Bakanlığın izin verdiği türden patlayıcı maddeler kullanılabilir. Yeraltındaki patlayıcı madde depoları, bir patlama halinde, işçilerin çalıştığı yerlere, yollara ve ana havalandırma yoluna zarar vermeyecek ve işçiler için tehlike yaratmayacak uzaklıkta olacaktır. Bu depolara, Bakanlıktan izin alınmadan 150 kilogram dinamit ve 300 adet kapsülden fazlası konulamaz. Yeraltı deposunda, sıcaklık, 8 dereceden aşağı ve 30 dereceden yukarı olmayacaktır. Kapsüllerle diğer patlayıcı maddeler, aynı kap içinde bir arada bulundurulamaz ve taşınamaz; ancak, ayrı bölmelerde bulundurulmak koşuluyla ateşleyicilerin taşıdıkları sandıklarda bir arada taşınabilirler.

37 MEVZUAT PATLATMA Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük; Beşten çok lağımın aynı zamanda ateşlenmesi, seri halinde, elektrikle (fitille değil) yapılır. Yanıcı ve parlayıcı gazlar bulunan, tozların yanması ve patlaması tehlikesi olan ocaklarda, fitille ateşleme yapılamaz. Patlamamış patlayıcı madde artıkları, bir nezaretçinin sorumluluğu altında, olanak varsa, o lağımı delen usta tarafından, patlamamış lağım deliğinin en az 30 santimetre yakınında, ona paralel başka bir delik delinip doldurularak ateşlenir. Kömür ocaklarında, lağımlar, yalnızca, elektrikli kapsülle ateşlenebilir.

38 MEVZUAT PATLAYICI MADDE KULLANMA YASAĞI Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük; Metan detektörleriyle yapılan ölçümlerde %1 veya daha çok metan bulunan kısımlarda, Grizu bulunması muhtemel ve grizu kontrolü yapılamayan eski ve yeni imalat boşlukları ve çatlakları olan yerlerde, Tıkanmış kömür, bür ve siloların açılmasında, Kapatılmış yangın barajlarının açılmasında, patlayıcı madde kullanılması yasaktır. Ateşleyici, grizulu ocaklarda, lağım deliklerini doldurmadan önce, 25 metre yarı çapındaki bir alan içinde ve özellikle tavandaki boşluklar, çatlaklar ve oyuklarda grizu ölçmesi yapar. Bu ölçmede, %1 metan tespit edilirse, lağımlar doldurulamaz.

39 MADEN İŞYERLERİNDE İSG C SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI TEMMUZ 2011 SORU 78.Yeraltı ocaklarında dinamit ile patlama yapmadan önce hangi ölçüm yapılmalıdır? A. Metan ölçümü B. Hava hızı ölçümü C. Karbondioksit ölçümü D. Karbonmonoksit ölçümü

40 MEVZUAT

41 NAKLİYAT Yer altı işletmelerinde nakliyat sistemleri üretim yöntemi ve cevherleşme durumuna bağlı olarak değişim gösterebilmektedir. Bir kesinlik olmamakla birlikte galerilerde ve desandrelerde vagon ve bantlı sistemler yaygın olarak kullanılmaktadır. Üretim ayaklarında zincirli konveyörler, vagonlar ve Yükle Taşı - Boşalt (YTB) makinaları görülebilir. Kuyularda ise genellikle asansör sistemleri ve vinçler kullanılmaktadır.

42 Vagon

43 Bant Konveyör

44 Zincirli Konveyör Eğimin 10 den az olduğu yerlerde ve ağır çalışma koşullarında rahatlıkla uygulanmaktadır.

45 Kuli-kar (Tabana monteli taşıma sistemi) Kuli-kar taşıma sistemi, montaj sırasında tüm ayak ekipmanlarının taşınması ve üretim sırasında da malzeme ve insan nakliyatı için kullanılmaktadır.

46 Yükle Taşı - Boşalt (YTB)

47 MEVZUAT NAKLİYAT Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük; Taşıt yolları yeterli boyutlarda, uygun eğimde, düzgün kesitli ve olanakların elverdiği ölçüde düz doğrultulu yapılır. Mekanik manevra ve özel taşıma düzeni dışında, demiryollarında, eğim, % 0.5'i geçemez. Bir yolda birden çok demiryolu varsa, araçlar arasında, en az 60 cm lik serbest bir aralık bulunması zorunludur. Nakliyatın gerçekleştirildiği yollarda, galeri tabanından 180 cm yüksekliğe kadar, araçlarla galeri yan duvarlarından birisi arasında en az 60 cm yaya yolu bırakılmalıdır.

48 MEVZUAT NAKLİYAT Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük; Konveyörler, altlarında, üstlerinde ve her iki yanlarında uygun, serbest bir alan kalacak ve tahkimata sürtünmeyecek taşıyıcı araçla yan duvarlardan biri arasında en az 60 cm genişlikte, her türlü engelden arınmış bir geçit bırakılacak biçimde yerleştirilir. Konveyörler, düğmeciye işaret vermek üzere işaretleşme araçlarıyla veya konveyörleri herhangi bir noktada durdurulabilecek bir düzenle donatılır.

49 MEVZUAT NAKLİYAT Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük; Otomatik hız ayarlayıcısı bulunan çıkarma sistemleriyle yapılacak insan taşımalarında, kafeslerin hızı, saniyede 12 metreyi, otomatik hız ayarlayıcısı bulunmayan, ancak, kafesin kuyu başına yaklaştığını bildiren sesli işaret düzeni ve uzaklık göstergesi bulunan makinalarda ise, 6 metreyi geçemez. İnsan taşımasında kullanılan kovaların hızı, saniyede 1,5 metreyi geçemez (özellikle Kuyu açma operasyonları).

50 MEVZUAT NAKLİYAT Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük; İşçilerin gidiş gelişlerine izin verilen ve eğimleri derece arasında olan yollarda, tabana basamaklar yapılır veya merdivenler kurulur. Basamaklar ve merdivenler boyunca, korkuluk olarak kullanılmak üzere, uygun malzemeden yapılmış, sağlam bir tutanak bulundurulur. Eğim 45 dereceyi geçtiği takdirde, merdiven, ayrıca, en az 25 metrede bir dinlenme sahanlığı yapılması zorunludur. Eğim 70 dereceyi geçerse, dinlenme sahanlıkları arası en çok 10 metredir.

51 TAHKİMAT Yer altı madenciliğinin en önemli unsurlarından birisi de TAHKİMAT sistemidir. Tahkimat sistemi hazırlıkların ve üretimin aksamadan sürdürülebilmesi için tavan kayaçların göçmesini engelleyebilmek amacıyla uygulanan destek sistemleridir. Uygulandığı yere ve uygulama amacına göre çeşitlilikler arz etmektedir. Galeri Tahkimatı (Çelik)

52 Desandre Tahkimatı (Ahşap)

53 Ayak Tahkimatı (Ahşap)

54 Domuz Damı

55 Yürüyen Tahkimat

56 MEVZUAT TAHKİMAT Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük; Bütün yeraltı işlerinde, taş, toprak, kömür, cevher vb. maddelerin kayma ve düşmelerini önlemek üzere, uygun ve yeterli tahkimat yapılır. Bu sırada, yıkılma ve düşme tehlikesi bulunan askıdaki bütün maddeler düşürülür veya tahkimatla düşmeleri önlenir. Tavanlarda ve yanlarda boşluklar varsa, bunlar sıkıca doldurulur ve sıkıştırılır. Bu tahkimat, fenni nezaretçilerin, işin özelliğine göre belirleyeceği teknik esasları kapsayan yönergeye uygun olarak yapılacaktır. Tahkimatın sökülmesi, güvenlik kurallarına uygun yöntemlerle, uygun araç ve gereç kullanılarak, nezaretçinin görevlendirdiği bir ustanın sorumluluğu altında, güvenli bir uzaklıkta ve yerde yapılır.

57 MEVZUAT TAHKİMAT Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük; İşveren, tahkimat için yeterli ve uygun malzemeyi sağlamaktan, daimi nezaretçi, bu malzemeyi işyerlerinde gerektiğinde kolaylıkla yararlanılabilecek biçimde sürekli olarak hazır bulundurmaktan sorumludurlar. Nezaretçiler, çalışılan yerin güvenilir şekilde tahkimini, gereğinde derhal onarımını, değiştirilmesini veya takviyesini sağlayacak önlemleri alırlar. Nezaretçiler ve ilgili işçiler, sık sık ve özellikle uzunca bir duraklamadan sonraki işe başlamalarda, çalışılan yerin tavanını ve tahkimatını muayene ederler.

58 SONDAJLA MADEN ÇIKARTILAN İŞLETMELER Çözelti Madenciliği

59 Çözelti Madenciliği Çözelti madenciliği tuz, trona, kükürt ve bazı kaolinler gibi endüstriyel hammaddeler için üretim yöntemi olup, literatürde son 60 yıldır devamlı artarak kullanılmış ve geliştirilmiştir. Daha doğru olarak çözelti madenciliği prosesinin tanımı "Sondaj kuyuları madenciliği" olarak ifade edilebilir. Sondaj kuyuları ile çözelti madenciliği üretim prosesi, yeraltı mekanik madenciliğe alternatif bir yöntem olarak geliştirilmiştir. Çünkü, mekanik madencilik oldukça pahalı bir yöntemdir.

60 Çözelti Madenciliği Yöntem, temelde, yeryüzünden açılan bir sondaj kuyusu ile cevher yatağına ulaşarak, cevher karakteristiğine uygun bir çözücü yardımıyla liçleme yapılması ve cevherin çözelti halinde yeryüzüne pompalanması esasına dayanmaktadır. Çözelti madenciliği prosesinde yer altındaki hammadde yatağına kadar sondaj kuyuları açılır. Bu kuyulara casing (koruma boruları) ve iç boru yerleştirilir. Koruma boruları ile iç boru arasından veya sulu bir seviyeden (yeraltı su seviyesi altından) hammaddeye tatlı su verilir ve hammaddenin çözülmesi sağlanır. Hammadde çözeltisi iç borudan pompalarla yeryüzüne taşınır. Bu işlem yatakta bir kuyudan veya daha fazla sondaj kuyusunun birbirleri ile yönlü ve seri olarak irtibatlandırılması ile üretim yapılabilir.

61 Çözelti Madenciliği Trona (Soda): Doğal soda külünün yaklaşık %52'si cam sanayinde, yaklaşık %25' i kimya sanayinde ve yaklaşık %11'lik bir kısmı da sabun ve deterjan sanayinde kullanılmaktadır. ETİ SODA A.Ş. ye ait Trona Madeninde (Ankara-Beypazarı) Çözelti Madenciliği Uygulamaları yapılmaktadır.

62 CEVHER HAZIRLAMA VE ZENGİNLEŞTİRME Cevher Hazırlama: Bir cevherdeki çeşitli mineralleri, endüstrinin gereksinimine en uygun hammadde haline getirmek ve ekonomik değer taşıyanları taşımayanlardan ayırmak için yapılan işlemlerin tümüne cevher hazırlama adı verilmektedir. Cevher Hazırlama Kırma Eleme Öğütme Triyaj (elle ayıklama) Cevher Zenginleştirme Flotasyon Sallantılı Masa Jig Manyetik Ayırma Ağır Ortam vs.

63 Cevher Hazırlama / Kırma-Eleme

64 Cevher Hazırlama / Öğütme

65 Cevher Hazırlama / Triyaj Cevher Zenginleştirme / Flotasyon

66 Cevher Zenginleştirme / Sallantılı Masa

67 Cevher Zenginleştirme / Jig

68 Cevher Zenginleştirme / Manyetik Ayırma

69 Cevher Zenginleştirme / Ağır Ortam Ayırma Sınıflandırıcı (Hidrosiklon)

70

71 GİRİŞ Madencilik sektörü, doğası gereği içerdiği riskler nedeniyle özellik arz eden, bilgi, deneyim, uzmanlık ve sürekli denetim gerektiren en ağır ve tehlikeli sektörlerin başında gelmektedir yılı istatistiklerine göre ülkemizde kömür madenciliği yapan 740 işletme, metal cevheri madenciliği yapan 939 işletme ve 4459 diğer madencilik ve taş ocakçılığı yapan işletme mevcuttur. Bu işletmeler, toplam kişi istihdam etmektedir. Emek yoğun çalışılan madencilik sektöründe iş kazası ve meslek hastalıklarıyla karşılaşma olasılığı diğer iş kollarına oranla daha yüksektir.

72 TÜRKİYE DE VE DÜNYADA İSG C SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI MAYIS 2012 SORU 6. Türkiye de tespit edilen meslek hastalıkları için doğru olan ifade aşağıdakilerden hangisidir? A. Meslek hastalığı kesin tanısı işyeri hekimi tarafından konulmaktadır. B. Her ilde meslek hastalıkları hastanesi bulunmaktadır. C. En çok mesleki genitoüriner sistem hastalıkları görülmektedir. D. Meslek hastalığı sayısı beklenenden azdır.

73 2011 yılı SSK verilerine göre; İş kazalarının %14,97 si, Meslek hastalığı vakalarının %61,69 u, Sürekli iş göremezlik vakalarının %7,08 i, Ölüm vakalarının ise%6,95 i madencilik sektöründe meydana gelmiştir.

74 ÖZET

75 MADENCİLİKTE - İSG Açık İşletmelerde, basamak genişliği üretim makinelerinin ve taşıma araçlarının güvenli çalışacağı genişlikte olmalı Basamak yüksekliği; kazının, el ile yapıldığı işletmelerde 3 m yi, makinelerle yapıldığı işletmelerde makinenin bom yüksekliğini geçmemeli,

76 MADENCİLİKTE - İSG Operatörü için kör alan: Bunlar tamamen yok edilemeyeceğinden binmeden etrafını kontrol etmesi ve hareket etmeden önce korna çalması gerekir Kör alan

77 MADENCİLİKTE - İSG

78 MADENCİLİKTE - İSG

79 MADENCİLİKTE - İSG Uygun görüldüğünde, Asıl işe başlamadan önce, Patlama sonrası, Vardiya değişiminde Zemin incelenmelidir.

80 Döküm sahalarında ki şev kenarlarında araçların şevden kayma tehlikesine karşı en az 2 m genişlikte ve 50 cm yükseklikte toprak setler bırakılmalıdır. Şev yanı tampon bölge; iş makinesi kullanıcısına şevin nerede başladığını işaret eder; iş makinesinin tampon bölge sayesinde şev aynasına fazla yaklaşması önlenir. MADENCİLİKTE - İSG Döküm sahasında kamyonların yapacağı manevraları yönlendirmek için bir işaretçi bulunmalıdır. İşaretçi, kendisi tehlike düşmeyecek şekilde, bulunduğu yerden bütün manevraları görebilmelidir. İşaretçi ve operatörlerin karşılıklı anlaşabilmesi için kodlanmış el işaretleri kullanılmalıdır (Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği Ek IX).

81 MADENCİLİKTE - İSG

82 MADENCİLİKTE - İSG Basamak şev açısı sağlam arazide 60, çöküntülü ve çürük arazide, kum, çakıl ve dere tortularının olduğu yerlerde 45, kaygan ve sulu arazilerde 30 den fazla olmamalı Basamaklar dik olmamalı, kesinlikle dik basamak altında işçi çalıştırılmamalı

83 MADENCİLİKTE - İSG Basamak diplerinde işçi bulunmamalı, patlayıcı madde ve sandıkları konmamalı Kazı ya da lağımlarla oyularak, kademe alınlarının askıya alınması ve göçertilmesi (ters ıskarpa yapılması) önlenmeli

84 MADENCİLİKTE - İSG Lağım atımlarından, kar ve yağmur gibi doğal olaylardan sonra kademe yüzeylerinde deneyimli işçiler tarafından çatlak sökümü yapılmalı Yüksekliği 5 m ve eğimi 30 den çok olan şevlerde, çatlak sökümü vb. çalışmalarda işçilere emniyet kemeri ile baret, emniyet ayakkabısı vb. gibi kişisel koruyucular kullandırılmalı.

85 MADENCİLİKTE - İSG Yukardan taş düşmesi ihtimali olan yerlere gerekli ikaz levhaları asılmalıdır

86 MADENCİLİKTE - İSG Ocak içinde biriken sular drene edilmelidir.

87 MADENCİLİKTE - İSG Toza kaşı sulama yapılmalı ve maske kullanılmalıdır.

88 MADENCİLİKTE - İSG Gürültülü ortamlarda kulaklık kullanımı sağlanmalıdır.

89 MADENCİLİKTE - İSG Görevlilerden başkası ocağa girmemeli, bunun için işletme sahası içinde uygun yerlere UYARI LEVHALARI konmalı, işletme personeli dışındaki kişilerin geçit yolu, ocak sınırı TEL ÇİT ile emniyete alınmalı, yetkililerden başka kişilerin izin almadan işletme sahasına ve işyerine girmesine izin verilmemelidir.

90 MADENCİLİKTE - İSG Mevzuat

91 MEVZUAT TEKNİK (FENNİ) VE DAİMİ NEZARETÇİ Teknik Nezaretçi: İşletmelerdeki faaliyetlerin teknik ve emniyet yönünden nezaretini yapan, Kanunun 29 uncu maddesi gereği faaliyet bilgi formunun hazırlanmasından sorumlu ve yetkili maden mühendisi. Teknik nezaretçi, sorumluluk alanı Genel Müdürlükçe onaylanmış ruhsat sahasının her yerinde görevi ile ilgili inceleme yapmak ve gerekli her türlü bilgiyi alma ve Kanun kapsamında gerekli önlemlerin aldırılması yetkisine sahiptir. Daimi nezaretçi: İşletmede daimi olarak istihdam edilen maden mühendisidir. Daimi nezaretçi, üretim yerindeki günlük faaliyetleri planlar ve yürütülmesini sağlar, can ve mal emniyeti yönünden tehlikeli bir durumun varlığı söz konusu olduğu zaman gerekli tedbirlerin alınmasına nezaret eder, Nezaretçi: Fenni nezaretçi tarafından gerekli görülen işleri yürütmek veya bunları gözetim altında bulundurmak üzere yazılı olarak görevlendirilen, gerekli deneyim ve teknik bilgiye sahip, en az ilkokul mezunu kişidir

92 MEVZUAT GÜVENLİK BAŞMÜHENDİSLİĞİ, MÜHENDİSLİĞİ VE NEZARETÇİSİ Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ; İşçi sağlığı ve iş güvenliği konularında inceleme ve denetimleri yapmak, sonuçlarına göre gerekli önlemleri almak ve önerilerde bulunmak üzere, işveren tarafından, 300 den az işçi çalıştırılan her ocağa bir güvenlik nezaretçisi, 300 den çok işçi çalıştırılan her ocağa bir güvenlik mühendisi atanır. Birden çok güvenlik mühendisi bulunan işletmelerde, ayrıca, bu güvenlik mühendislerinin bağlı bulunacağı bir güvenlik başmühendisliği kurulur. Güvenlik başmühendis ve mühendislerine güvenlik işleri dışında görev verilemez. Bunların maden yüksek mühendisi veya mühendisi olmaları, güvenlik başmühendisinin en az 3, güvenlik mühendisinin ve nezaretçinin en az 2 şer yıllık ocak çalışmalarının bulunması ya da bu süre kadar güvenlikle ilgili bir görev yapmış olmaları zorunludur.

93 MEVZUAT İKİ AYRI YOL - KUYULAR Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük; Hazırlık devresi dışında, yeraltı çalışmalarının yapıldığı yerler, en az iki ayrı yolla yerüstüne bağlanır. Bu yollar arasındaki topuk, 30 metreden aşağı olamaz; yolların ağızları aynı çatı altında bulundurulamaz. Bağlantı yolları birbirine yakın iki kuyudan oluşan ocaklarda, kuyular arasında, başkaca güvenli bir yol bulunmadığı takdirde, kuyuların en derin katında bağlantı kurulur. Derinliği 50 metreden az olan kuyularda, işçilerin çıkabileceği, sağlam ve bakımlı bir merdiven bulunması zorunludur. Kuyu merdivenlerinin basamak aralıkları 30 santimetreden, eğimleri 80 dereceden, dinlenme sahanlıkları arası 10 metreden çok olmayacaktır.

94 MEVZUAT SAĞLIK VE GÜVENLİK DÖKÜMANI Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ; İşveren, işçilerin işyerinde maruz kalabilecekleri risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi ve çalışma yerlerinin ve ekipmanın güvenli şekilde düzenlenmesi, kullanılması ve bakımının yapılması hususlarının yer aldığı sağlık ve güvenlik dokümanı hazırlanmasını ve güncellenmesini sağlayacaktır. Sağlık ve güvenlik dokümanı çalışmaya başlanılmadan önce hazırlanacak ve işyerinde önemli değişiklikler veya ilave yapıldığında tekrar gözden geçirilecektir.

95 MEVZUAT KURTARMA İSTASYONU Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük; Maden ocaklarında, bir kurtarma istasyonu kurulması zorunludur. Ancak, yarıçapı en çok 50 kilometre olan alan içinde bulunan maden işletmeleri, merkezi bir yerde, ortaklaşa bir kurtarma istasyonu kurabilirler. Ocaklarda çalışan işçilerin, 10 kişiden az olmamak üzere, en az %3 ü, gerektiğinde kurtarma işinde görevlendirilmek üzere, önceden eğitilir. Bunlardan, kurtarma istasyonunda görevlendirilmeyenler, normal işlerine devam ederler. Ocakta çalışan işçilerin, 3 kişiden az olmamak üzere, en az %5'i ilk yardım kurslarında yetiştirilir. Kurtarma istasyonunda ve ocaklardaki kurtarma ekibinde bulunanların sayıları, adları, adresleri ve çalıştıkları vardiyaları gösteren listeler, kurtarma istasyonlarında bulundurulur.

96 MEVZUAT HAVALANDIRMA Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük; Yeraltı işletmelerinde işçilerin çalıştığı bütün bölümlerde yeterli havalandırma yapılmalı, Havalandırma sistemine bağlı makineler, yedek enerji kaynağına bağlanmalı, İnsan ve malzeme taşımasında kullanılan kuyularda, lağımlarda, ana nefeslik yollarında, eğimli ve düz yollarda, hava hızı saniyede 8 metreyi geçemez. Ocak havasında; oksijen %19'dan az, metan %2'den fazla, karbondioksit %0,5'den fazla, karbon monoksit %0,005 (50 ppm) den fazla ise ve diğer tehlikeli gazlar var ise çalışma yapılmamalıdır. Tehlikeli gazlar için erken uyarı sistemi bulunmalıdır.

97 MEVZUAT GRİZU Yeraltı çalışmalarında patlayıcı ortam oluşması riski yaratacak miktarda metan gazı çıkma ihtimalinin olduğu yerler grizulu kabul edilir. Metan (CH4): Metan renksiz ve kokusuz bir gaz olup, yoğunluğu kg/m3 tür. Havaya göre daha hafif olduğu için tavanda toplanır. Zehirli değildir ancak oksijen azlığı nedeniyle boğucudur. Esas tehlikesi yanıcı ve patlayıcı olmasıdır. Metan gazının hava ile karışımı hacim olarak %0-5 ve %14-28 arasında yanma, %5-14 arasında patlama özelliği gösterir. En şiddetli patlama havadaki metan gazı oranı %9-9,5 iken olur.

98 MEVZUAT GRİZU TEHLİKESİNE KARŞI: Grizulu ve Yangına Elverişli Ocaklarda Alınması Gerekli Önlemler Hakkında Yönetmelik; Ocağın bütün kısımlarında, her gün, her vardiyada, fenni nezaretçi veya yetiştirilmiş, yetkili kimseler tarafından, emniyet lambası veya metan dedektörü ile grizu ölçümleri yapılır. Ölçüm sonuçları noter tasdikli deftere kaydedilir. Bacalar, grizu bulunabilecek eski çalışma yerlerinde veya ani grizu boşalabilecek yönlerde devam ettirildiği takdirde, ilk önce, yukarıdaki maddede sözü edilen kimselerin gözetiminde en az 25 metre boyunda kontrol sondajları yapılır. Erken uyarı sistemi kurulur, Tüm işçiler, çalışma süresince yanlarında karbon monoksit maskesi bulundurur.

99 MEVZUAT GRİZU TEHLİKESİNE KARŞI: Bütün grizulu ocaklarda, her biri tek başına ocağın havalandırılmasını sağlayacak güçte, birinin herhangi bir nedenle durması durumunda, diğeri otomatik devreye girecek durumda, iki havalandırma grubu bulunmalıdır. Ocak havasında %2 den fazla metan saptanan ocaklarda veya ocak kısımlarında, işçilerin kurtarılması ve grizunun temizlenmesi dışında çalışma yapmak yasaktır. Metan oranının %2 aştığını ilk gören, bacadaki çalışmayı durdurur. Havada %1 den fazla metan saptandığında, bu oran, %1 in altına düşünceye kadar, ölçümler aralıksız sürdürülür. Tüm elektrik ve aydınlatma tesisatında antigrizu cihaz ve aygıtlar kullanılır.

100 MEVZUAT KÖMÜR TOZU Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ; Yanıcı toz birikimini azaltacak, nötralize ederek (yanma özelliğini yok etme) veya bağlayarak (su ve benzeri maddelerde tozu tutma) uzaklaştırılmasını sağlayacak önlemler alınmalıdır. Ocak içerisindeki kömür tozu kaynakları; Kömür Tozlarının toplanması ve ıslatılması, taş tozu kullanarak yanmaz madde miktarının artırılması, toz ve sulu sistemler kullanılması ile yok edilmelidir. Kömür tozunun oluştuğu yerlere, toz toplayıcılar monte edilerek toz kaynağından emilmelidir. Ek bilgi: İnert (durağan-demiroksit) tozlar, fibrojenik tozlar (pnömokonyoz-kuvars tozu), toksik tozlar (zehirli-kurşun), kanserojenik tozlar (asbest), alerjik tozlar (un ve kereste) vb.

101 MEVZUAT SU KONTROLÜ Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ; Fenni nezaretçi, eski çalışma yerlerini ocak içinde veya çevresinde su bulunması muhtemel tabakaları, faylar ve su kaynakları gibi doğal ve arızi (geçici) su birikintilerinin durumunu genişliği ve derinliğiyle ilgili bütün bilgileri, ayrıntılı olarak toplamak ve yıllık imalat haritalarına işlemek zorundadır. Çalışılmakta olan yerler yakınında, su birikmelerinden, eski çalışma yerleri ve sularda zararlı gazların bulunduğundan kuşkulanılıyorsa, bu gibi yerlerde, uzunlukları 25 metreden aşağı olmamak üzere, alın yönünde, kontrol sondajı yapılır.

102 İLGİLİ MEVZUAT sayılı Maden Kanunu 2. Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliği 3. Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük 4. Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük 5. Grizulu ve Yangına Elverişli Ocaklarda Alınması Gerekli Önlemler Hakkında Yönetmelik 6. Grizulu Ocaklarda Elektrik Enerjisi Kullanılması Hakkında Yönetmelik 7. Deniz, Göl veya Nehir Altında Bulunan Madenlerdeki Çalışmalar Hakkında Yönetmelik 8. Yeraltı Maden İşletmelerinde Elektrikli Lokomotiflerin Kullanılması Hakkında Yönetmelik 9. Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Tozla Mücadeleyle İlgili Yönetmelik 10. Alev Sızdırmazlık Test İstasyonu Yönetmeliği 11. Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği 12. Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği 13. Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddeler Tüzüğü 14. Patlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik 15. Patlayıcı Maddelerin Yok Edilme Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik 16. Sivil Kullanım Amaçlı Patlayıcı Maddelerin Belgelendirilmesi, Piyasaya Arzı ve Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik (CE Uygunluk İşareti ile ilgili) (Askeri amaçlı barut ve patlayıcı maddeler ile piroteknik maddeler hariç) 17. Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik

103

104 MADEN İŞYERLERİNDE İSG C SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI ARALIK 2010 SORU 55. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A. Tehlikeli alanlar açıkça görülebilir şekilde işaretlenmelidir. B. Havasında %2 den fazla metan bulunan yerlerde çalışma yapılabilir. C. Yeraltı işletmeleri birbirinden bağımsız en az iki yolla yer üstüne bağlanmalıdır. D. Patlayıcı maddelerin kullanımı ancak bu konuda eğitilmiş kişilerce yapılır.

105 MADEN İŞYERLERİNDE İSG C SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI TEMMUZ 2011 SORU 64. Bir tünelin içinden hava geçmektedir. Tünel yan kayaçlarının sıcaklığı içinden geçen havanın sıcaklığından fazla ise, aşağıdakilerden hangisi kayaçtan havaya akan ısı miktarını etkilemez? A. Barometrik basınç B. Tünelin iç yüzey alanı C. Akan havanın sıcaklığı D. Kayacın ısı transfer katsayısı

106 MADEN İŞYERLERİNDE İSG C SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI TEMMUZ 2011 SORU 76. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A. Belli yoğunluğa ulaşan karbonmonoksit patlamaya neden olabilir. B. Belli yoğunluğa ulaşan sülfürdioksit (S2O) patlamaya neden olabilir. C. Grizu patlamaları ve yangınlar benzer gazların oluşmasına neden olur. D. Havalandırma ile yeraltında biriken tozlar ve gazlar ocak dışına süpürülür.

107 MADEN İŞYERLERİNDE İSG C SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI TEMMUZ 2011 SORU 77. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A. Ortamda % 19,5 oranında oksijen varsa çalışmaya devam edilebilir. B. Çalışılan ortamda patlama riski var ise metan gazı ölçümü yapılmalıdır. C. Maden işletmelerinde çalışma ortamında yüzde bir (% 1) karbondioksit gazı bulunduğunda çalışmaya devam edilebilir. D. Ortamda kokmuş yumurta kokusu hissedildiğinde Hidrojen Sülfür (H 2 S) ölçümü yapılmalıdır.

108 KİMYASAL RİSK ETMENLERİ/MİİSG C SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI TEMMUZ 2011 SORU 83. Pnömokonyozis'e (Toza bağlı mesleki akciğer hastalığına) neden olan ve akciğerlerde kalabilen toz tane büyüklüğü aralığı kaç mikrondur? A B. 0-1 C. 0 5 D

109 KİMYASAL RİSK ETMENLERİ C SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI TEMMUZ 2011 SORU 84. Solunum açısından aşağıdaki tozlardan en az tehlikelisi hangisidir? A. Kuvars tozu B. Mermer tozu C. Kömür tozu D. Deniz kumu tozu

110 MADEN İŞYERLERİNDE İSG C SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI ARALIK 2011 SORU 80. Maden ocaklarında bir kurtarma istasyonu kurulması zorunludur. Ancak belli bir alan içinde bulunan maden işletmeleri, merkezi bir yerde, ortaklaşa bir kurtarma istasyonu kurabilirler. Yarı çapı en çok kaç kilometre içinde olan işletmeler ortak kurtarma istasyonu kurabilirler? A. 50 km B. 40 km C. 30 km D. 20 km

111 MADEN İŞYERLERİNDE İSG C SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI ARALIK 2011 SORU 81. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A. Taş tozu serpme işlemi patlamaların oluşmasına mani olabilir. B. Kömür tozu patlayıcı gaz olmadan da patlamaya neden olabilir. C. Metan gazının varlığı, kömür tozunun patlayabilir sınır değerini aşağı çekebilir. D. Taş tozu barajları kömür tozu patlamasının yayılmasını önlemede etkin değildir.

112 MADEN İŞYERLERİNDE İSG C SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI ARALIK 2011 SORU 82. Aşağıdakilerden hangisi toz oluşumunu arttıran etkenlerden biri değildir? A. Yüksek hava hızı B. Ocakta sulu toz bastırıcıların kullanılmaması C. Yeraltı üretiminde mekanizasyonun artması D. Ocakta göçertmeli maden işletme yöntemi uygulanması

113 KİMYASAL RİSK ETMENLERİ/MİİSG C SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI ARALIK 2011 SORU 91. Solunum açısından insan sağlığına en zararlı toz cinsi aşağıdakilerden hangisidir? A. Kömür tozu B. Mermer tozu C. Talk tozu D. Kuvars tozu

114 KİMYASAL RİSK ETMENLERİ/FRE/MİİSG C SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI ARALIK 2011 SORU 92. Aşağıdakilerden hangisi solunum yoluyla akciğerlere giren tozların verdiği zarar derecesini belirleyen bir faktör değildir? A. Toz tane boyutu B. Toza karşı kişisel duyarlılık C. Tozu oluşturan kayacın özgül ağırlığı D. Tozu oluşturan kayacın petrografik içeriği

115 MADEN İŞYERLERİNDE İSG C SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI MAYIS 2012 SORU 30. Aşağıdaki yönetmeliklerden hangisinde sağlık ve güvenlik dokümanı hazırlanırken işçilerin işyerinde maruz kalabilecekleri risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesini yapmak bir işveren yükümlülüğü olarak ifade edilmiştir? A. Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik B. Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik C. Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği D. Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

116 KİMYASAL RİSK ETMENLERİ/ÇALIŞMA ORTAMI GÖZETİMİ C SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI MAYIS 2012 SORU 76. Türkiye de standart olarak kabul edilen Toz Ölçer hangi esasa dayanmaktadır? A. Elektrostatik çökeltici B. Termal çökeltici esaslı C. Gravimetrik esaslı D. Optik esaslı