Parietal Loblar ve Davranış. Dr. Timuçin Oral

Transkript

1 Parietal Loblar ve Davranış Dr. Timuçin Oral İTİCÜ 24 Kasım 2009

2 frontal lob santral (rolandik) sulkus pariyetal lob oksipital lob temporal lob silviyan (lateral) sulkus

3 Parietal Lob Anatomisi Postsentral girus Üst parietal lob Alt parietal lob (yüksek asosiyasyon korteksi)

4 Akşam Yemeği Arkadaşınızla yemeğe çıktınız: çatal-bıçak düzeni, tabaklar, ekmek tabağı,kadehler (su, şarap-lar), peçete sohbet ortamı (tek kişi / kozmopolit) El-Ağız-Göz Koordinasyonu Beyninizde herşeyin Haritası, Kullanım Kılavuzu, Bilgisi Olmalı

5 Akşam Yemeği Alanın (Boşluğun) Kullanımı allosentrik boşluk - nesnelerin ilişkileriyle ilgili egosentrik boşluk - kişisel perspektifden Görsel motor kontrol merkezi (uzanma, göz hareketleri, nesne yönetimi) Hesap yapma Lisan kullanımı

6 Parietal Lob ALGI (İDRAK): Uzay yönelimi ve idrak in karmaşık yanları DOKUNMA: Primer duysal korteks dokunma bilgisinin korteksde işlenmesi LİSAN: Sol hemisferin alt parietal lobu (temporal lob ile) lisanın kavranması

7 Duysal Homunkulus

8

9

10

11

12 Parietal Lob İşlevleri Multimodal uyaranların birleştirilmesi Multimodal uyaranların yorumlanması Beden pozisyonu Beden imgesi Şekil algısı Dokunma ve basınç algısı Ağrı algısı

13 Temel işlevi dikkatin yöneltilmesidir. Uzun süreli bellek ve Somatik duysal algıdan da sorumludur. Asossiasyon korteksi temporal lob ile birlikte sözcük anlamalrının uzun süreli saklanmasından sorumludur.

14 Parietal Lob İşlev Bozuklukları Beden imgesi bozuklukları Agnozi Apraksi Anosognosia (bedensel bir defektin farkında olmama) Konstrüksiyon yetisinde bozulma

15 Non-dominant Parietal Lob Hasarı (İhmal Sendromu) İhmal Sendromu - Seçici bir Farkında Olmama hali Ters yönden gelen uyarıları almaz bunları yok sayarlar. Burada ayrıca hemiakinezi de olur (sahte yarım felç), anozognozi bulunur. Aprozodi Konuşmanın afektif komponentini bozulması (konuşma melodisinin, tonlamanın bozulması) Giyinme apraksisi - giyinme zorluğu, ör. kolu cekete sokmak Yapıp çatma (Konstrüksiyon) apraksisi geometrik kalıbı kopyalayamamak

16

17 Dominant Parietal Lob Hasarı (Gertsman Sendromu) Sağ-Sol Yönelim Bozukluğu - yan ayırdedeme Agrafi - yazma bozukluğu Akalkuli - sayma-hesaplama bozukluğu Parmak agnozisi - parmaklarını tanıyamama (otopagnozi - beden parçalarını tanımama)

18 İki taraflı Parieto-Oksipital Hasar (Balint Sendromu) Optik ataksi - görsel yönlendirmeleri izlememe Okkulomotor apraksi - gözle hızlı izleyememe Simultanagnozi - görülen nesneyi bütün olarak algılayamamak

19 Gnozi: Eski Yunanca kognisyon Gnostik işlev = nesneleri bilme (tanıma) yetisi Agnostik = bilinemez AGNOZİ (tanımadan) def. = nesne tanımanın bozulması; yalnız duyusal eksikliğe, ruhsal bozulmaya, bilinç ve dikkat bozukluklarına ya da aşina olunmayan bir nesneye bağlı olmadan bozulma Etkilenen bireyler gösterilen cismi hayatlarında ilk kez görüyorlarmış gibi davranırlar

20 Bu günkü terimi ilk kullanan Freud, Finkelnburg asymbolia (sembolleştirememe) 1870 Jackson imperception (idrak edememe), 1876 Munk seelenblindheit (zihinsel körlük) / kortikal körlük, 1881 Lissauer, değişik tanıma bozukluğu olgularını toparlayıp kuramı belirleyen ilk araştırmacı, 1890

21 Lissauer, tanımanın (recognition) iki basamaklı bir süreçte gerçekleştiğini öne sürmüştür; apperception ve association. Korteks ilk olarak, elemanter duysal izlenimlerden bir algı oluşturmaktadır (apperciption) Tanıma ise, bu algının o obje ile ilşkili daha önce depolanmış bilgiler ile karşılaştırılması ile ortaya çıkmaktadır (association)

22

23 İdrak tipi İlişkilendirme tipi

24 Duysal veriler bilişe (kognisyona) dahil edilinceye kadar, yoğun bir birleştirici işlemden geçerler. Bilginin burada kasdedilen tarzda işlenmesi; primer duysal, unimodal, paralimbik ve limbik sıralaması biçiminde bir sinaptik hiyerarşi içerisinde olmaktadır. (Mesulam)

25 Özellikle görsel duyu bilgi işlemesi hem anatomik, hem fonksiyonel yolla işlenir. Ne? yolu, objelerin özellikle tanınmaları ile ilişkili bilgiyi işler; Nerede? yolu ise, objenin lokalizasyonu ile ilgili bilgiyi işler.

26

27 Ne? Nerede?

28 Nerede ve Nasıl?: Arka yolak Uzaysal görüş, görsel olarak izlenen davranış ve eylem Parietal Lobe (LGN) V5/MT Striat Korteks

29 Agnozi muayenesinden önce: Afazi muayenesi Standart nöropsikometrik değerlendirme Hastanın tanıması istenen objeyi bildiğinden emin olunmalı ÇÜNKÜ agnozilere genellikle afazi, apraksi ve davranış bozukluğu eşlik edebilir.

30 Bir obje gösterilerek bunu isimlendirmesi istenir Objeyi tanımlaması istenir, Şekli çizdirilir; Objenin ne işe yaradığı sorulur Çoktan seçimli bir listeden ilişkili objeleri seçmesi istenir; Obje eline verilerek taktil yolla tanıması beklenir (stereognozi muayenesi)

31 Görsel agnoziler: Prosopagnozi yüz tanıyamama Agnostik aleksi okuyamama Renk agnozisi renk hatırlayamama (muz ne renkti?) Nesne agnozisi cisimleri adlandıramama Simultiagnozi parçaları tanıyıp tüm imgeyi adlandıramamak

32 Daha önce bilinen yüzlerin tanınamaz ve yeni yüzler öğrenilmez. Genellikle eksikliğin farkındadır ve bundan şikayet ederler. Hasta karşısındakinin yüzünü yüz olarak tanır, kaş göz, burun gibi bölgelerini işaret edebilir, ancak kime ait olduğunu anlayamaz.

33 Önceden tanıdığı kişiyi yüzüne bakarak tanıyamaz, sesini duyduğunda, yürüyüş, kişinin hal ve tavırları, giyim biçimi gibi ip uçlarını kullanarak tanıyabilir Karşısındakinin cins ve ırkını söyleyebilir, yaklaşık yaşını tahmin edebilir. Capgras Hezeyanı Fregoli Sendromu

34 Büyük çoğunluğunda emosyonel yüz ifadeleri ayırt edilebilir. Bentonun yüz tanıma testinde genellikle düşük bir performans gösterirlerse de, sağ hemisfer lezyonlu hastalara göre çok daha iyidirler.

35 İşitsel Agnozi: ölçülen yeterli işitmeye rağmen, seslerin tanınmasındaki bozulma. Seslerin tanınamaması, ya da nonverbal seslerin tanınamaması anlamında kullanılmıştır. Konuşulan dili anlayamaz ama okuma, yazma ve konuşma normaldir. Konuşulanlar sanki yabancı bir dilmiş gibi algılanır.

36 İşitsel agnoziler : İşitsel/sözel bilgi agnozisi sözcük duyamama İşitsel agnozi çevre seslerini duyamama Amuzi algı müziği duyamama

37 Tekrarlama bozulur; parafazi izlenmez. Dikte edilerek yazılamaz, kopya ederek yazılır. İşitsel varsanılar ya da paranoid tablolar görülebilir.

38 Sağ hemisfer müzikal ve sözel olmayan ses kalıplarının anlaşılmasında önemlidir. Sol hemisfer müziğin zamansal ardışıklığının izlenmesi ve analitik değerlendirilmesinde önemlidir.

39 Dokunma agnozisi (Astereognozi veya taktil agnozi) - dokunarak cisim tanıyamama Bilişsel işlev bozukluğu olmadan dokunma, ağrı, ısı, titreşim, eklem pozisyonu göreceli olarak korunur ama, daha önceden bilinen bir obje dokunularak tanınamaz.

40 Günlük yaşamda sorun yaratmaz. Göz kapalıyken, eline verilen cismi tanıması istenir. Şekli çizdirilir; ne işe yaradığı sorulur. Obje gösterilerek tanıması beklenir. Dokunma agnozisi tek taraflı olur; iki yanlı şiddetli sağ hemisfer hasarlarında ihmal ile birlikte.

41 Wernicke Afazisi İki ana parçası vardır: Yazılı ve konuşulan lisanın kavranması. Asıl lisanın konuşulamaması; kelimeleri doğru oluşturamaz ya da anlamsız sözcükleri cümleye yerleştirirler (parafazi).

42 Apraksi Becerisi olan bir eylemi yapamamak ve bunun nedeninin aşağıdakilerden biri olmaması: güçsüzlük hareket edememe kas tonusu bozukluğu zeka yetersizliği titreme vs gibi istemsiz hareketler İki tipi vardır: 1) İdeomotor 2) Yapısal

43 İdeomotor Apraksi Sol arka parietal hasarda olur Hareket tekrar edilemez Jestler yapılamaz (hoşçakal diye el sallayamaz) Bir seri el hareketini tekrarlaması istenir

44 Yapısal (Konstrüksiyonel) Apraksi Görsel motor bozukluktur, uzaysal organizasyon sağlanamaz: 1) Bulmaca uyapılamaz 2) Ev ağaç yapamaz 3) Resim çizemez 4) Yüz hareketleri kopyalanamaz

45

46

47 Parietal Lob Testleri Görsel Yapılandırma Görevleri Rey-Osterrieth Karmaşık Figürü İçiçe geçmiş poligon çizimi (MMT gibi) Saat çizimi Görsel Algı Görevleri Benton çizim testi Ravens Progresif Matrisleri Hooper Görsel Organizasyon Testi Sağ-sol Yönelim ve Aritmetik/Hesaplama (WAIS-R performans Alttesti)

48 Kolay Parietal Lob Testi Parmak Kilitleme Testleri