Doç. Dr. Derya İREN AKBIYIK

Transkript

1 Doç. Dr. Derya İREN AKBIYIK Aile Hekimliği Uzmanı Sosyal Psikiyatri Bilim Doktoru Psikoterapist 8 Ekim 2016 Ankara Aile Hekimliği Günleri

2

3 Hastalarda ve diğer çalışanlarda tükenmişlik bulgularını erken tanımak ve uygun müdahaleleri planlamak. Kendi iş yaşamında tükenmişlikten korunabilmek, farkındalık kazanmak, gerekli önlemleri zamanında alabilmek.

4 Tanım ve tarihçe Nedenleri ve risk faktörleri Belirtiler Yapılan çalışmalar Korunma ve başa çıkma önerileri

5 Çalışanların bedensel,ruhsal ve toplumsal esenliğini olabilen en üst düzeye yükseltmek, iş koşullarından kaynaklanan sağlık sorunlarını önlemek, risk etkenlerinden korumak, uygun işe uygun işçi kavramını yaşama geçirmek. Dünya Sağlık Örgütü

6 İş ortamı ve organizasyonun itici/zararlı/zor yönlerine karşı oluşan duygusal, bilişsel, davranışsal ve ruhsal tepkilerdir. Bu durum gerginlik ve aşırı uyarılmışlık hali ile tanımlanır ve başa çıkamama duyguları ile birliktedir.

7 Maden işçileri 8.3 Emniyet görevlileri 7.7 Cezaevi görevlileri 7.5 Pilotlar 7.5 Gazeteciler7.5 Diş hekimleri 7.3 Doktorlar 6.8 Hemşireler 6.5 Ambulans çalışanları 6.3 İtfaiyeciler 6.3 Öğretmenler 6.2 Sosyal hizmet uzmanları 6.0

8 Yorgunluk, çaresizlik ve ümitsizlik, işte ve yaşamda olumsuz tutumlarla belirginleşen bir tükenme halidir. (Christina Maslach ve Zimbardo, 1982.) Bir Tükenmişlik Olayı (A Burnt-Out Case)»: Aşırı yorgunluk ve kişinin işi ne karşı duyduğu öfke ve beraberinde idealizmini kaybetmesi. (Graham Greene, 1961)

9 Maslach, tükenmişlik kavramını üç ayrı boyutta ele almaktadır; Duygusal tükenme (emotional exhaustion), Duyarsızlaşma (depersonalization) Kişisel başarısızlık (personel accomplishment)

10 Duygusal tükenme; tükenmişliğin bireysel stres boyutunu belirtmekte ve Bireyin duygusal ve fiziksel kaynaklarında azalmayı ifade etmektedir.

11 Duyarsızlaşma; tükenmişliğin kişiler arası boyutunu ifade etmekte ve hizmet verilen kişilere yönelik negatif, katı tutumları ve işe karşı tepkisizleşmeyi belirtmektedir.

12 Düşük kişisel başarı duygusu ; Kişinin kendisini olumsuz değerlendirme eğiliminde olmasıdır.

13 İdealizim (Farkında olmadan aşırı yorgunluk) Duygusal çöküş (İsteksizlik/umutsuzluk) Engellenme ve çaresizlik duygusu Apati (Donuklaşma, duyarsızlaşma, ilgisizlik)

14 Kişisel etkenler Kurumsal Etkenler Toplumsal Etkenler

15 Tükenmişlik için en yüksek risk grupları; Sağlık Çalışanları Polisler Öğretmenler

16 Tükenmişliğin en çok göze çarpan nedenleri ; Kişilere ulaşamayacağı hedefler konması, Fazla iş yükü, Düşük motivasyonlu kişilerle çalışma (bulaşıcılık), Kişinin karakteriyle yaptığı işin uyuşmaması, Sosyal desteğin az olması (Kepir, 2004)

17 İşini istemeyerek seçmek, istemeden devam ediyor olmak ve değiştirmek isteği İş programının tümüyle başkasının kontrolünde düzenlenmesi İş arkadaşları ile ilişkiler Çalışma koşulları İş yerinin fiziksel koşulları Çalışma süresi Meslek grubu Kronik fiziksel hastalıklar Görev sınırlarının belirsiz olması Verilen hizmet içi eğitimin niteliği

18 İş ve kişisel yaşam arasındaki rol karmaşaları, Yaşam ve ölüm arasında kalmakla ilgili çaresizlikler Her an hazır olma gerekliliği

19

20 DUYGUSAL BEDENSEL DAVRANIŞSAL TÜKENME

21 Duygusal Gerginlik Güvensizlik Ağlama isteği Öfke nöbetleri Heyecan Çaresizlik Bedensel Uykusuzluk, İştah değişiklikleri, Çarpıntı, terleme Enerji değişilikleri Davranışsal Kaçma Kaçınma Erteleme Yeni uğraşlara yönelme Alkol kullanımı

22

23 I- KURUMU TEMEL ALAN GİRİŞİMLER II- ÇALIŞANLARI TEMEL ALAN GİRİŞİMLER

24 1. Yönelimi iyi belirlenmiş prosedürler koymak 2. Belirsizliği olmayan görev tanımları 3. Net çizgilere sahip otorite 4. İzin ve tatiller için saygı 5. Pozitif geribildirim eğiliminde olmak 6. Eğitim/kariyer /gelişim olanakları için fırsat yaratma

25 Gerçekçi beklenti ve hedefier Açık iletişim Ekip çalışması yaklaşımı Grup tutarlılığını destekleme Kendi sınır ve yeterliliklerinin farkında olma

26 Yüksek Performans Stres

27 Yüksek Performans Stres Uygun Dış Etkenler Stres yönetiminde acemilik Donanımlı olma Belirsizlik Baş etme becerisi Gerçekle örtüşmeyen beklentiler

28 Aile hekimlerinin tükenmişlik durumları ve ilişkili faktörler. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi 2014;18(3): Z.Baykan, F.Çetinkaya, M.Naçar, A.Kaya, M.Ü. Işıldak. Duygusal ve toplam tükenmişlik puanlarını etkileyen en önemli iki faktör beklentilerin karşılanması ve iş yükü idi.

29

30 %50 tükenmişlik oranı ile aile hekimleri acil tıp doktorlarının arkasından 3. sırada.

31 En çok tükenme nedeni çok fazla bürokratik iş olması ve iş yerinde uzun süre kalma zorunluluğu.

32 En düşük tükenmişlik oranı boşanmış ya da evli olanlarda (%48) En yüksek tükenme ayrılmış ve yalnız yaşayanlarda (%64)

33 Fiziksel egzersiz, bahçe işleriyle uğraşma ve golf gibi aktiviteler tükenme oranını azaltıyor.

34 Herhangi bir alanda gönüllü çalışmak tükenmişlik oranlarını azaltıyor.

35 Endişeleriniz üzerine kafa yormak MAKUL BEKLENTİLER

36 Hepimiz aynı gemide miyiz, yoksa her koyun kendi bacağından mı asılıyor?

37 1. Kendini işimden duygusal olarak uzaklaşmış hissediyorum. 2. İşgününün sonunda kendimi bitkin hissediyorum. 3. Sabah kalkıp yeni bir işgünü ile karşılaşmak zorunda kaldığımda kendimi yorgun hissediyorum. 4. Hastalarımın pek çok şey hakkında neler hissettiklerini anlayabilirim. 5. Bazı hastalarıma onlar sanki kişilikten yoksun bir objeymiş gibi davrandığımı hissediyorum. 6. Bütün gün insanlarla çalışmak benim için gerçekten bir gerginliktir. 7. Hastalarımın sorunlarını etkili bir şekilde hallederim. 8. İşimin beni tükettiğini hissediyorum. 9. İşimle diğer insanların yaşamlarını olumlu yönde etkilediğimi hissediyorum. 10. Bu mesleğe başladığımdan beri insanlara karşı katılaştığımı hissediyorum. 11. Bu iş beni duygusal olarak katılaştırdığı için sıkıntı duyuyorum. 12. Kendimi çok enerjik hissediyorum. 13. İşimin beni hayal kırıklığına uğrattığını düşünüyorum. 14. İşimde gücümün üstünde çalıştığımı hissediyorum. 15. Bazı hastaların başına gelenler gerçekten umurumda değil. 16. Doğrudan insanlarla çalışmak bende çok fazla strese neden oluyor. 17. Hastalarıma rahat bir atmosferi kolayca sağlayabilirim. 18. Hastalarımla yakın ilişki içinde çalıştıktan sonra kendimi ferahlamış hissediyorum. 19. Bu meslekte pek çok değerli işler başardım. 20. Kendimi çok çaresiz hissediyorum. 21. İşimde duygusal sorunları bir hayli soğukkanlılıkla hallederim. 22. Hastaların bazı problemleri için beni suçladıklarını hissediyorum. (1-Hiçbir zaman,. 5-Hergün / Likert)