HAYVANSAL DOKULAR HAYVANSAL DOKU TİPLERİ

Transkript

1 HAYVANSAL DOKULAR HAYVANSAL DOKU TİPLERİ Epitel Doku Ektoderm Mezoderm Endoderm Bağ ve Destek Doku Mezenşim Mezoderm Kas Doku Mezoderm Sinir Doku Ektoderm 1

2 2

3 3

4 EPİTEL DOKUNUN FONKSİYONLARI -Epitel hücreleri ve oluşturdukları tabakalar organizma için örtücükoruyucudur, -Epitel hücreleri, özellikle derinin epidermisinde ve mesanede olduğu gibi bariyerdir, zar farklılaşmaları ve zarın seçici geçirgenlik özelliği sayesinde iyon-su dengesini kontrol ederler. -Mukus, enzim, hormon gibi salgıları, değişik bez tipleri içinde oluşturabilirler. -İncebarsakveböbrekteolduğugibilümendenbazı maddelerin emilimini üstlenirler. -Bazı hücrelerinin içerdikleri siller sayesinde yüzeyde mukus ve diğer partiküllerin hareketini sağlarlar. -Duyu uyarılarını alır vefarklı yollarla iletimine hizmet edebilirler. -Kan damarı içermez ve metabolik işlevler osmos ile gerçekleşir. -Zar Farklılaşmaları 4

5 -Bazal Tabaka YAPI VE GÖREV BAKIMINDAN EPİTEL DOKUNUN SINIFLANDIRILMASI a) Örtü Epiteli b) Salgı (Bez) Epiteli 5

6 a) Örtü Epiteli Basit Epitel -Basit yassı epitel -Basit kübik epitel -Basit silindirik epitel Tabakalı Epitel -Çok tabakalı yassı epitel -Çok tabakalı kübik epitel -Çok tabakalı silindirik epitel -Yalancı çok tabakalı epitel -Tabakalı değişen epitel 6

7 a) Örtü Epiteli Basit yassı epitel Hücre serbest yüzeyi Basit yassı epitel hücresi Hücre serbest yüzeyi Nukleus Yüzeyden görünüm Bazal tabaka Plöra Akciğer Kan damarı Kesitten görünüm Basit yassı epitel Yapısal olarak bu tip epitel ince olduğundan, koruyucu değildir. Kan ve lenf damarlarının içinidöşeyen endothelium, vücut boşluklarında (akciğerler, perikardium ve periton) yer alan mesothelium. Bowman kapsülünün parietal tabakasında, böbrekte Henle kulpunda, akciğerlerde alveollerde, iç ve orta kulakta bulunur. Bu tip epitelin absorpsiyon ve sekresyon gibi görevleri bulunmaz 7

8 a) Örtü Epiteli -Basit kübik epitel Hücre serbest yüzeyi Nukleus Basit kübik epitel hücresi Bazal tabaka Hücre serbest yüzeyi Nukleus Basit kübik epitel hücresi Bazal tabaka Ovaryum yüzeyi, Böbrek kanalları a) Örtü Epiteli -Basit silindirik epitel Hücre serbest yüzeyi Mukus içeren goblet hücresi Nukleus Basit silindirik epitel hücresi Bazal tabaka Hücre serbest yüzeyi Mukus içeren goblet hücresi Nukleus Basit silindirik epitel hücresi Bazal tabaka Absorpsiyon ve sekresyon ile ilgili yerlerde örneğin, sindirim sisteminde ve bir çok bezin kanallarında. Basit silli silindirik epitel, uterus ve uterusa ait tüplerde, testisin küçük kanallarında, akciğer içi küçük bronşlarda ve omurilikteki merkezi kanalda 8

9 a) Örtü Epiteli -Basit silindirik epitel Örnek 1: Basit silindirik epitel (tavşanda ince barsak epitel hücreleri) Absorpsiyon ve sekresyon ile ilgili yerlerde örneğin, sindirim sisteminde ve bir çok bezin kanallarında. Basit silli silindirik epitel, uterus ve uterusa ait tüplerde, testisin küçük kanallarında, akciğer içi küçük bronşlarda ve omurilikteki merkezi kanalda a) Örtü Epiteli -Çok tabakalı yassı epitel Hücre serbest yüzeyi Çok tabakalı yassı epitel hücresi Nukleus Bazal tabaka Hücre serbest yüzeyi Çok tabakalı yassı epitel hücresi Nukleus Bazal tabaka Gözün kornea tabakası, vajina, özofagus ve deride (keratinize) 9

10 a) Örtü Epiteli -Çok tabakalı yassı epitel EPİDERMİS DERMİS Örnek 2: Çok tabakalı yassı epitel (kurbağa derisi epidermisi) a) Örtü Epiteli -Çok tabakalı yassı epitel Örnek 2: Çok tabakalı yassı epitel (kurbağa derisi epidermisi) 10

11 a) Örtü Epiteli -Çok tabakalı kübik epitel Hücre serbest yüzeyi Nukleus Bazal tabaka Çok tabakalı kübik epitel hücresi Nukleus Hücre serbest yüzeyi Bazal tabaka Çok tabakalı kübik epitel hücresi Ter bezlerinde a) Örtü Epiteli -Çok tabakalı silindirik epitel Hücre serbest yüzeyi Nukleus Bazal tabaka Çok tabakalı silindirik epitel hücresi Hücre serbest yüzeyi Nukleus Bazal tabaka Çok tabakalı silindirik epitel hücresi Erkek idrar kanalı ve bazı büyük salgı bezi kanallarında. 11

12 a) Örtü Epiteli -Yalancı çok tabakalı epitel Sil Hücre serbest yüzeyi Mukus içeren goblet hücresi Yalancı çok tabakalı epitel hücresi Nukleus Bazal tabaka Sil Hücre serbest yüzeyi Mukus içeren goblet hücresi Yalancı çok tabakalı silindirik epitel hücresi Nukleus Bazal tabaka a) Örtü Epiteli -Yalancı çok tabakalı epitel Örnek 3: Yalancı çok tabakalı epitel (trake epitel hücreleri) Erkek genital organları ve sonum kanallarında. 12

13 a) Örtü Epiteli -Tabakalı değişen epitel Hücre serbest yüzeyi Tabakalı değişen epitel hücresi Nukleus Bazal tabaka Lümendeki basınç az Hücre serbest yüzeyi Tabakalı değişen epitel hücresi Nukleus Lümendeki basınç fazla Bazal tabaka Üriner sistemde - mesane a) Örtü Epiteli -Tabakalı değişen epitel Böbrek Üreter Mesane Örnek 4: Tabakalı değişen epitel (tavşanda üreter enine kesidi) 13

14 b) Salgı Epiteli -Çok hücreli kanallı ve kanalsız bezler Ekzokrin bez salgıları -mukus -tükürük -enzim Endokrin bez salgıları -hormon 1. Kanallı (ekzokrin) bez oluşumu, 2-3. Kanalsız (endokrin) bez oluşumu a. Kan damarları, b. Follikül b) Salgı Epiteli -Tek hücreli bez-goblet hücresi Örnek 1: Tek hücreli bez-goblet hücresi (tavşan rektumu) Goblet adı verilen bu hücreler musin denilen protein-polisakkarit kompleksi kaygan bir madde salgılarlar. Örneğin trake, ince ve kalın barsakta bulunan bu hücreler goblet ve şarap şişesine benzer 14

15 b) Salgı Epiteli -Çok hücreli kanallı ve kanalsız bezler (pankreas asinar ve Langerhans ada hücreleri) Örnek 2: Çok hücreli kanallı bezler (pankreas asinar hücreleri) Ekzokrin Bezler: Bez tarafından üretilen salgının tabiatı seroz yada mukoz olabilir. Bezde sagı oluşturan kısım tüp yada alveol şeklinde basit yada bileşik olabilir. Çoğu bezde, salgı oluşturan kısımda hem tüp hem de alveol yapısı bulunur. Bu tip beze tubuloalveolar adı verilir. 15

16 Endokrin Bezler: Bezi oluşturan epitel dokusu ya hücre kordonları şeklinde (Ör. suprarenal bez) dizilim gösterir, yada tek sıra halinde dizilen kübik epitel hücreleri follikül yapıları oluştururlar (Ör. tiroid bezi). Birçok bez hem ekzokrin hem de endokrin fonksyonlara sahip karışık bezler şeklindedir 2.BAĞ ve DESTEK DOKU 16

17 2.BAĞ ve DESTEK DOKU BAĞ ve DESTEK DOKUNUN FONKSİYONLARI -Bağ doku organları kapsül gibi çevirmektedir. -Organlar arası sahayı doldurur ve bazı yapıların birbirinebağlanmasını sağlar. -Yumuşak dokulara destek olur, harekete katılır. -Organizma için savunucu-koruyucu ve tamir edici bir sistemdir. -Diğer dokuları beslemede rol oynar. Bunu kan damarlarını çevreleme yoluyla da yapar. -Depo görevi üstlenir. Özellikle yağ doku bu görevi yerine getirmek üzere özelleşmiş olan özel bağ dokudur. Bağ dokusu = hüc.ler, şekilli hüc. arası madde (Kollajen, Elastik ve Retikular fibriller) ve şekilsiz hüc. arası madde. 17

18 Tissue Components Location Collagenous fibers Alpha polypeptide chains tendon, ligament, skin, cornea, cartilage, bone, blood vessels, gut, and intervertebral disc. Elastic fibers elastic microfibril & elastin extracellular matrix Reticular fibers Type-III collagen liver, bone marrow, lymphatic organs 18

19 Bağ Dokusu Hücreleri 1. Fibroblastlar: İğ yada yıldız şeklinde uzantılı hücrelerdir. Bağ dokusu fibrillerinin yapımından sorumludurlar. Makrofajlarla birlikte bağ dokusu içinde en fazla bulunan hücrelerdir. Ergin hücrelere fibrosit adı verilir. 2. Makrofajlar: Sıkça histiosit olarak adlandırılan makrofajlar kısa ve küt uzantıları ile gayri muntazam hücrelerdir. Amöboid hareket yeteneğinde olup kuvvetli fagositik aktiviteye sahiptirler. 3. Mast Hücreleri: Bağ dokusu içinde küçük gruplar halinde kan damarlarına yakın geniş dağılış gösterirler. Gayri muntazam oval şekilli, nadiren kısa uzantılara sahip hücrelerdir. Sitoplazmik granüllerin bulunmasıyla kolayca tanınırlar. Pıhtılaşmaya karşı heparin ürettikleri düşünülmektedir. 4. Yağ Hücreleri: Çok sayıda birikirlerse, adipoz dokuyu şekillendirirler. Her bir yağ hücresi tek geniş bir yağ damlası ve ince bir sitoplazma ile yassılaşmış bir nukleus ihtiva eder. Yağ hücreleri tamamen farklılaşmış hücreler olup mitotik bölünme yeteneklerini kaybetmişlerdir. 5. Kan Lölositleri 6. Pigment hücreleri: Gevşek yapılı bağ dokusunda azdır fakat derinin sıkı yapılı bağ dokusunda, pia materde ve gözün damar tabakasında yaygın olarak bulunurlar. Pigment hücreleri düzensiz sitoplazmik uzantılara sahiptirler. Güneş ışınlarının absorpsiyonunda önemli role sahip melanin içeren hücrelere melanosit adı verilir. Bağ doku hücreleri 19

20 a) Öz Bağ Dokusu -Gevşek lifli öz bağ dokusu -Düzensiz sık lifli öz bağ dokusu -Düzenli sık lifli öz bağ dokusu -Yağ dokusu b) Destek Doku -Kıkırdak doku -Kemik doku c) Kan Dokusu 20

21 a) Öz Bağ Dokusu a) Öz Bağ Dokusu -Gevşek lifli öz bağ dokusu Örnek 1: Gevşek lifli öz bağ dokusu (kurbağa mesanesi) 21

22 a) Öz Bağ Dokusu -Düzensiz sık lifli öz bağ dokusu Epidermis (Çok tabakalı yassı epitel) 2.Dermis (Düzensiz sık lifli öz bağ dokusu) Örnek 2: Düzensiz sık lifli öz bağ dokusu (kurbağa derisi dermisi) a) Öz Bağ Dokusu -Düzenli sık lifli öz bağ dokusu Örnek 3: Düzenli sık lifliözbağ dokusu (tavşan/fare tendonu) 22

23 a) Öz Bağ Dokusu -Yağ doku Örnek 4: Yağ doku (üreter çevresinden) b) DESTEK DOKU KIKIRDAK DOKU -Ara madde homojen -Kollajen lifler -Burun, kaburga ucu, nefes borusu, embriyoda iskelet 1- Hyalin Kıkırdak 23

24 b) DESTEK DOKU KIKIRDAK DOKU -Elastik lifler -Dış kulak ve östaki borusu 2- Elastik Kıkırdak b) DESTEK DOKU KIKIRDAK DOKU -Hücreler arası madde miktarı az -Hücre sayısı çok yoğun değil -Kollajen lifler -Uzun kemikler, omurlar arası 3- Fibrokıkırdak 24

25 b) DESTEK DOKU KIKIRDAK DOKU Örnek 1: Hiyalin kıkırdak (trake-fare) b) DESTEK DOKU KIKIRDAK DOKU Örnek 1: Hiyalin kıkırdak (trake-fare) 25

26 b) DESTEK DOKU KEMİK DOKU b) DESTEK DOKU KEMİK DOKU 26

27 b) DESTEK DOKU KEMİK DOKU 1. Havers kanalı 2. ve 3. Konsantrik lameller 4. Osteosit Örnek 2: Kemik (femur) b) DESTEK DOKU KEMİK DOKU Örnek 2: Kemik (femur) 27

28 b) DESTEK DOKU KEMİK DOKU Örnek 2: Kemik (femur) b) KAN DOKU Kan doku şekilli elemanlar (Hücreler) ve sıvı hücreler arasın madde (kan plazması) den oluşur. Kan plazması, kanın sıvı kısmıdır. Plazma hafif sarı renklidir. İçinde su, kan proteinleri, tuzlar (elektrolitler), glukoz, hormonlar, çeşitli metabolizma artıkları, lipitler bulunur. Oksijen ve karbon dioksit alyuvarlardaki hemoglobin tarafından taşınır ama az miktarda plazmada da bulunurlar KAN HÜCRELERİNİN SINIFLANDIRILMASI ERİTROSİTLER (ALYUVARLAR) LÖKOSİTLER (AKYUVARLAR) TROMBOSİTLER (KAN PULCUKLARI) Nötrofil Monosit Limfositler Eozinofil Bazofil Agranülositler Granülositler 28

29 b) KAN DOKU Eritrositler (Alyuvarlar) Örnek : İnsan kanı Golgi, Sentrioller, Mitokondri yok. Bölünme yeteneklerini kaybetmiş. İnsanda 5lt. E: 5-6, K: 4-5 milyon. Sayısı cinsiyet, yükseklik ve patolojik durumlarda değişir. 29

30 b) KAN DOKU Eritrositler ve Lökositler Agranülositler Örnek : İnsan kanı Granülositler Lizozomlarca zengindir. İnsanda arasında. 30

31 b) KAN DOKU Plateletler (Kan Pulcukları) Örnek : İnsan kanı 3.KAS DOKU (İskelet Kası) (Kalp Kası) (Düz Kas) 31

32 3.KAS DOKU Kas hücreleri ve onların hücresel yapıları kendilerine has isimler almaktadır: Protoplazma = Sarkoplazma Plazma zarı = Sarkolemma Endoplazmik retikulum = Sarkoplazmik retikulum 3.KAS DOKU Düz Kas 32

33 3.KAS DOKU Düz Kas Örnek 1: Düz kas dokusu (kurbağa mesanesi) 3.KAS DOKU Çizgili (İskelet) Kas 33

34 3.KAS DOKU Çizgili (İskelet) Kas Örnek 2: Çizgili (iskelet) kas dokusu (tavşan/fare bacak kası) 3.KAS DOKU Kalp Kası 34

35 3.KAS DOKU Kalp Kası 3.KAS DOKU Kalp Kası Örnek 3: Kalp kası dokusu (tavşan/fare kalp kası) 35

36 4.SİNİR DOKU Beyin Merkezi sinir sistemi Omurilik SİNİR SİSTEMİ Periferal sinir sistemi -Omuriliğe giren-çıkan sinirler -Bu sinirlerin iç organlardaki uçları -Ganglionlar (küçük sinir hücre yığınları 4.SİNİR DOKU 36

37 4.SİNİR DOKU 4.SİNİR DOKU Boz madde Ak madde Örnek: Multipolar sinir hücreleri (Omurilik boz maddesi) 37

38 4.SİNİR DOKU Dendritler Nukleus Nukleolus Sitoplazma Nissl tanecikleri (gelişmiş GER yapıları) Akson Örnek: Multipolar sinir hücreleri (Omurilik boz maddesi) 4.SİNİR DOKU Örnek: Multipolar sinir hücreleri (Omurilik boz maddesi) 38

39 4.SİNİR DOKU Örnek: Multipolar sinir hücreleri (Omurilik boz maddesi) 39