T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI AÇIK ÖĞRETİM OKULLARI (AÇIK ÖĞRETİM LİSESİ - MESLEKÎ AÇIK ÖĞRETİM LİSESİ) FIKIH

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI AÇIK ÖĞRETİM OKULLARI (AÇIK ÖĞRETİM LİSESİ - MESLEKÎ AÇIK ÖĞRETİM LİSESİ) FIKIH 2 DERS NOTU YAZAR Dr. Ahmet İŞLEYEN ANKARA 2013

2 MEB HAYAT BOYU ÖĞRENME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ YAYINLARI AÇIK ÖĞRETİM OKULLARI DERS NOTLARI DİZİSİ Copyright MEB Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Tümü ya da bölümleri izin alınmadan hiçbir şekilde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Yazar Grafik Tasarım Kapak Tasarım : Dr. Ahmet İŞLEYEN : Hatice DEMİRER : Güler ALTUNÖZ

3

4 ATATÜRK'ÜN GENÇL E H TABES Ey Türk gençli i! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en k ymetli hazinendir. stikbalde dahi, seni, bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî, bedhahlar n olacakt r. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düflersen, vazifeye at lmak için, içinde bulunaca n vaziyetin imkân ve fleraitini düflünmeyeceksin! Bu imkân ve flerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. stiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düflmanlar, bütün dünyada emsali görülmemifl bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatan n, bütün kaleleri zapt edilmifl, bütün tersanelerine girilmifl, bütün ordular da t lm fl ve memleketin her köflesi bilfiil iflgal edilmifl olabilir. Bütün bu fleraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ h yanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri flahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düflmüfl olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâd! flte, bu ahval ve flerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmakt r! Muhtaç oldu un kudret, damarlar ndaki asîl kanda, mevcuttur!

5 .. MUSTAFA KEMAL ATATURK

6

7 İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE TEMİZLİK VE NAMAZ 1. Temizlik ve Önemi Temizliğin Çeşitleri Beden Temizliği Çevre Temizliği İbadetle İlgili Temizlik Gusül Abdest Teyemmüm Namaz İbadeti Namazın İslam daki Yeri ve Önemi Namazın Farzları Namazın Vacipleri ve Sünnetleri Namazı Bozan Haller Namazla İlgili Diğer Hususlar Sehiv ve Tilavet Secdesi İmamet ve Cemaatle Namaz Dua Namaz Çeşitleri ve Kılınışları Vakit Namazları Cuma Namazı Bayram Namazı Cenaze Namazı Teravih Namazı Özel Durumlarda Namaz. 43 Neler Öğrendik 46 Değerlendirme Soruları 49 Notlarım 51

8 2. ÜNİTE ORUÇ VE ZEKÂT 1. Oruç İbadeti _ Orucun İslam daki Yeri ve Önemi Oruçla İlgili Kavramlar Oruç Çeşitleri Ramazan Orucu Diğer Oruçlar Oruçla İlgili Hükümler Orucu Bozan Durumlar Orucu Bozmayan Durumlar Orucun Kazası ve Kefareti Özürlülük Hallerinde Oruç Oruç Tutarken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Zekât İbadeti Zekâtın İslam daki Yeri ve Önemi Zekâtla İlgili Kavramlar Zekâtı Kimler Verir? Zekât Kimlere Verilir? Zekât Nelerden Verilir? Sadaka Sadakanın Dindeki Yeri ve Önemi Sadaka Çeşitleri Zekât ve Sadakanın Birey ve Toplum Hayatındaki Önemi 74 Neler Öğrendik? 76 Değerlendirme Soruları 78 Notlarım 80

9 3. ÜNİTE HAC VE KURBAN 1. Hac İbadeti Haccın İslam daki Yeri ve Önemi Hac İle İlgili Kavramlar Haccın Çeşitleri ve Yapılışı Umre ve Yapılışı Kurban İbadeti Kurbanın İslam daki Yeri ve Önemi Kurban Çeşitleri 101 Neler Öğrendik? 103 Değerlendirme 105 Notlarım ÜNİTE FIKIH VE SOSYAL HAYAT Temel Hak ve Hürriyetler Yaşama Hakkı İnanç ve İbadet Hürriyeti Düşünce Hürriyeti Neslin Korunması Mülkiyet Hakkı Kamu Haklarının Gözetilmesi Kamu Mallarının Korunması Ülke Zenginliklerinin Korunması Ehliyet ve Liyakat Vazifelerin Hakkıyla Yerine Getirilmesi 117

10 3. Evlilik ve Aile Hayatı Beslenme ve Sağlık Çevre ve Hayvan Hakları Vatan Savunması: Şehitlik ve Gazilik 122 Neler Öğrendik? 125 Değerlendirme Soruları 127 Notlarım 129 SÖZLÜK 130 KAYNAKÇA 135 DEĞERLENDİRME SORULARI CEVAP ANAHTARI 136

11 1. ÜNİTE TEMİZLİK VE NAMAZ Namaz nasıl kılınır? Abdest ve namaz arasındaki ilişkiyi temizlik açısından değerlendiriniz

12 Bu ünitenin sonunda; NELER ÖĞRENECEĞİZ? 1. Temizliğin önemini öğreneceksiniz. 2. Beden ve çevre temizliğine itina etmenin önemini öğreneceksiniz. 3. Guslü gerektiren durumları ve guslün nasıl yapılacağını açıklayabileceksiniz. 4. Abdesti gerektiren durumların neler olduğunu açıklayabileceksiniz. 5. Teyemmümü gerektiren durumları ve teyemmünün nasıl yapılacağını açıklayabileceksiniz. 6. Abdest ve teyemmümü bozan durumların neler olduğunu sıralayabileceksiniz. 7. Temizlik ile ibadet arasında ilişkiyi açıklayabileceksiniz. 8. Namazın dindeki yerini ve önemini ayet ve hadislerle temellendirebileceksiniz. 9. Namazın şartları ve rükünlerini açıklayabileceksiniz. 10. Namazın farz, vacip ve sünnetlerini sıralayabileceksiniz. 11. Namazı bozan durumların neler olduğunu söyleyebileceksiniz. 12. Cemaate nasıl namaz kıldırılabileceğini öğreneceksiniz. 13. Namaz çeşitlerini açıklayarak kılınışlarını öğreneceksiniz. 14. Namaz ibadetinin bireysel ve toplumsal katkılarının neler olduğunu öğreneceksiniz. ANAHTAR KAVRAMLAR Temizlik Teyemmüm Şart NAMAZ Gusül Rükün Abdest 12

13 GİRİŞ Bu ünitede maddi ve manevi temizlik, namaz abdesti, boy abdesti ve teyemmüm abdestleri hakkında bilgi verilecek ve de namaz ibadeti detaylı bir şekilde anlatılacaktır. 1. Temizlik ve Önemi Temizlik konusu fıkıh kitaplarında Arapça temizlik anlamına gelen taharet başlığı altında yer alır. Taharet, maddi ve manevi her türlü kirden arınmayı ifade eden bir kavramdır. Çünkü temizlik bir bütündür ve maddi ve manevi yönüyle bir birlerinin tamamlayıcısıdır. Dini bir zorunluluk olan temizlik, sağlıklı bir yaşamın da gereklerindendir. Çünkü temizlik, insanı diğer varlıklardan ayıran en önemli unsurlardandır. Kur an da İlk günden temeli takva (Allah a karşı gelmekten sakınmak) üzerine kurulan mescit (Kuba mescidi), içinde namaz kılmana elbette daha lâyıktır. Orada temizlenmeyi seven kimseler vardır. Allah da tertemiz olanları sever. (Tevbe suresi, 108) ayeti ve Hz. Peygamber in Temizlik imandandır, Temizlik imanın yarısıdır sözleri temizliğin önemine dikkat çekmektedir. Zaten Hz. Peygamber e gelen ilk ayetlerin temizlikle ilgili olması da İslam dinin bu konuya verdiği önemi göstermektedir: Elbiseni temiz tut, her türlü pislikten uzak dur (Müddessir suresi, 4-5) ayeti maddi ve manevi temizliğe işaret etmektedir. İslam dinini seçen kişilerin öncelikle boy abdesti almalarından da anlaşılacağı üzere Müslümanlık temizlikle başlar. Namaz ve hac gibi temel ibadetlerde abdestin şart kılınması dinimizin temizliğe verdiği önemi göstermektedir. ETKİNLİK Temizliğin önemi ilgili olarak aşağıdaki tabloyu doldurunuz. Bireysel Faydaları Toplumsal Faydaları Sağlıklı olmak için temizlik ile ilgili kurallara uyulmalıdır. 13

14 2. Temizliğin Çeşitleri Maddi ve manevi olarak iki çeşit temizlikten bahsedilebilir. Fıkıh literatüründe maddi temizlik necaset kavramı ile ifade edilir. Beden, elbise ve çevre temizliği bu kapsamda ele alınır. Manevi temizlik ise hades kavramı ile ifade edilmektedir. Boy abdesti (gusül) ve abdest almak bu kapsamda ele alınır. Ancak manevi temizlik yalnızca bunlarla sınırlı değildir. Çünkü İslam dini insanın ruhen de temiz olmasını gerekli görmüştür. Duygu ve düşünceleri kötülüklerden arındırmak da ruhi temizliğin bir gereğidir. Zira İslam dini insanı bir bütün olarak ele alır. Fiziki açıdan temiz fakat ruhen temiz olmayan veya bunun tersi bir durumdaki bir insan tam anlamı ile temiz değildir. Nasıl ki maddi temizliğe dikkat edilmediğinde beden sağlığı bozulursa kin, nefret, yalan ve iftira gibi davranışların da ruh sağlığını bozması kaçınılmazdır Beden Temizliği İslam dini beden temizliğine çok önem vermiş ve bazı temel ibadetlerde beden temizliğini zorunlu kılmıştır. Örneğin en temel ibadet olan namaz için abdest almak zorunludur. Kâbe yi tavaf etmek için de abdestli olmak gereklidir. İslam dini cünüplük halinde, adet ve lohusalık hallerinden sonra gusül abdesti almayı şart koşmuş, her Cuma günü gusül abdesti almayı, tırnakları kesmeyi ve saç-sakal bakımına dikkat etmeyi tavsiye etmiştir. Peygamberimiz beden temizliğinin önemli bir parçası olan ağız temizliği ile ilgili olarak şöyle demiştir. Eğer müminlere güçlük verecek olmasaydım, onlara her namaz için misvak kullanmalarını emrederdim (Müslim, Taharet, 42) Beden temizliği, kıyafet temizliğini de gerekli kılar. Bu nedenle bedenimizde veya elbisemizde dışkı, idrar gibi pisliklerin, kan v.b. lekelerin mutlaka temizlenmesi gereklidir Çevre Temizliği İnsanın yaşadığı ortam temiz olmalıdır. Yaşadığımız çevre Allah tarafından insanın hizmetine sunulmuştur. Bununla birlikte pek çok canlıyla aynı yaşam alanını paylaştığımızı da unutmamamız gerekir. Bu bakımdan hem bugün yaşayan hem gelecekte yaşacak olan canlılar için çevremizi temiz tutmalı ve korumaya özen göstermeliyiz. Nitekim bu hususta Hz. Peygamber yolların, su kaynaklarının ve hayvanların yaşadığı yerlerin temiz tutulmasını tavsiye etmiştir. 14

15 ? Çevre temizliği ve ibadet arasında nasıl bir bağlantı vardır? Dinimiz beden temizliğinin yanı sıra çevre temizliğini de bazı ibadetler için şart koşmuştur. Namaz kılınan yerin temiz olması buna örnek gösterilebilir. Nitekim Hz. Peygamber Mescid-i Nebi yi temizlemeyi teşvik etmiştir. Ancak çevreyi temiz tutmak sadece bireysel bir faaliyet değildir. Aynı çevreyi paylaşan kişilerin de çevre temizliğine önem vermeleri gerekir. Özellikle halka açık olan ve ortak kullanım mekânları olan yerlerin temizliğine daha çok dikkat etmek gerekir. Nitekim Hz. Peygamber Hoş karşılanmayan iki şeyden sakının! buyurdu. Sahabe, o iki şey nedir? diye sordu. Hz. Peygamber de İnsanların yolunu ve gölgelendikleri yeri kirletmektir. diye cevap verdi. (Müslim, Taharet, 68). Resim 05.01: İslam dini çevre temizliğine ve çevrenin korunmasına büyük bir önem vermiştir. Çevre temizliği kapsamına girecek bir başka konu da pis kokuların çevreye zarar vermesini önlemektir. Örneğin cami gibi insanların topluca bulundukları mekânlara gidilecekse soğan ve sarımsak gibi kokusu rahatsız edici yiyecekler tüketmekten kaçınmak gereklidir. Hz. Peygamber bu konuda şöyle buyurmuştur: Soğan ya da sarımsak yiyen, mescidimizden uzak dursun, evinde otursun. (Buhari, Fethu l-bari 2/339) TAVSİYE Vecdi Akyüz, Mukayeseli İbadetler İlmihali Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük İslam İlmihali Hayrettin Karaman, İslam Hukukunda İçtihat Seyfettin Yazıcı, Temel Dini Bilgiler 15

16 3. İbadetle İlgili Temizlik Abdest ve boy abdesti (istisnai durumlar hariç) su ile alındığından suyun temiz olup olmaması önem arz etmektedir. Suyun tat, koku ve renk olmak üzere üç temel özelliği vardır. Bu özelliklerden herhangi birisi olmadığında veya bilimsel inceleme sonucunda suyun sağlık için zararlı olduğu tespit edildiğinde su temizlik ve ibadet amacı ile kullanılamaz. Akarsu, büyük havuz, durgun su yapılarda da etkisini göstermiştir. Resim 05.02: İslam dininin temizliğe verdiği önem mimarî ve göllerde de durum aynıdır. Yani buralarda da suyun üç temel özelliğinden biri bozulmuşsa su kullanılamaz.? İbadetlerin? Hangi 3.1. Gusül temizliğe katkısı nedir? Büyük hades denilen cünüplük, adet ve lohusalık durumlarından arınmak için yapılan temizliğe boy abdesti veya gusül abdesti denir. Kur an da bu durum Ey iman edenler! Eğer cünüp iseniz iyice temizlenin (Maide suresi, 6. ayet) ve Adet halinde olan kadınlardan uzak durun. Temizleninceye kadar onlara yanaşmayın (Bakara suresi, 222. ayet) ile ifade edilmiştir. durumlarda gusül abdesti alınmalıdır? Akıllı ve ergenlik çağına gelen her Müslüman ın şu iki durumda gusül abdesti alması şarttır: Cünüplük halinden sonra. (Kadınların) âdet ve lohusalık halinin sona ermesinden sonra. Kadınlar her ay üç ile on gün arasında değişen bir sürede adetli sayılırlar. Ayrıca doğum yaptıktan sonra kırk gün süre ile lohusa olarak kabul edilirler. Her iki durumda da 16

17 kadınlara ibadetlerde bazı muafiyetler tanınmıştır. Örneğin bu süre zarfında namaz kılmaz ve oruç tutmazlar. Kılmadıkları namazları kaza etmezler. Ancak tutmadıkları oruçları kaza etmeleri gerekir. Bu durumların dışında Hz. Peygamber Cuma ve bayram günlerinde gusül abdesti almayı teşvik etmiş, gusül abdesti alırken de suyun israf edilmemesini tavsiye etmiştir. Fusül Abdestinin Farzları Boy (gusül) abdestinin farzı üçtür. Ağzı su ile temizlemek Burnu su ile temizlemek Bütün bedeni kuru yer kalmayacak şekilde yıkamak. Gusül Abdestinin Alınışı Sünnet e uygun olan gusül abdesti şu şekilde alınır: Besmele çekilir. Niyet edilir. (Niyet ettim gusül (boy) abdesti almaya veya niyet ettim cünüplükten temizlenmek için yıkanmaya denir) Vücuttaki kirler (özellikle avret yerindeki kirler) giderilir. Ağzı ve burnu temizlemeye özen göstererek namaz abdesti alınır. Bütün beden kuru yer kalmayacak şekilde yıkanır.? Gusül abdesti olmayan kişiler neleri yapamazlar? Namaz kılamazlar Oruç tutamazlar Kâbe yi tavaf edemezler Kur an ı ele alamaz ve Kur an okuyamazlar Cami ve mescitlere giremezler 3.2. Abdest Abdest temizlik amacı ile bazı organları usulüne uygun şekilde yıkamak sureti ile yapılan bir tür ibadettir. Namazın hazırlık şartlarından birisi olan abdest, Kâbe yi tavaf için de şart koşulmuştur. 17

18 Abdestin gerekliliği ile ilgili olarak Kur an da şu ifadelere yer verilmiştir. Ey iman edenler! Namaza kalkacağınız zaman yüzlerinizi, dirseklere kadar ellerinizi ve -başlarınıza mesh edip-her iki topuğa kadar da ayaklarınızı yıkayın (Maide suresi, 6.ayet) Sünnet olan abdestin alınışı şu şekildedir: Euzü besmele çekilir. Resim 05.03: Abdest, başta namaz olmak üzere bazı ibadetlerde şart kılınmıştır. Niyet edilir. (Niyet ettim Allah rızası için abdest almaya, denilir.) Eller bileklere kadar yıkanır. Ağız ve burun üç kez yıkanır Yüz üç kez yıkanır Önce sağ sonra sol kol dirseklerle beraber yıkanır Baş ıslak elle mesh edilir. (En az dörtte biri) Kulaklar temizlenir ve boyun mesh edilir Önce sağ sonra sol ayak topuklarla birlikte yıkanır. 18

19 Abdestin farzları Abdestin sünnetleri Abdestin adapları Abdesti bozan durumlar Yüzü yıkamak. Elleri ve dirseklerle birlikte kolları yıkamak. Başı mesh etmek. Ayakları topuklarla birlikte yıkamak. Niyet etmek Besmele çekmek Her organı üçer kez yıkamak Ağız ve burnu temizlemek Abdest öncesinde dişleri fırçalamak Başın tamamını mesh etmek (Kaplama mesh) Kulakları temizlemek Boynu mesh etmek Sıraya riayet etmek Yıkanan organları ovarak yıkamak Kol ve ayakları yıkarken sağdan başlamak Kıbleye dönmek Suyu ölçülü kullanmak, israf etmemek Abdest dualarını okumak Abdestin sonunda kelime-i şehadet getirmek Tuvalet ihtiyacını gidermek Yellenmek Kusmak Uyumak Bayılmak Namaz kılarken gülmek Cünüp olmak Adet ve lohusalık halinin olması? Özür durumu nedir? Abdest ile ilgili olarak bilinmesi gerekli hususlardan biri de özür durumudur. Namaz kılacak kadar bile olsa abdestli olmaları mümkün olmayan kişiler özür lü kabul edilmişlerdir. Örneğin devamlı diş eti kanaması olan, idrar kaçırma rahatsızlığı olan, âdet günleri uzayan v.b. durumlarda olan kişiler bunlardandır. Bu durumdaki kişilerin her namaz vakti için bir defa abdest almaları şarttır. Özür halinin oluşması için ise özrün en az bir namaz vakti boyunca devam etmiş olması ve her vakitte de en az bir kere tekrar etmiş olması gerekir. Dolayısıyla bir namaz vakti kadar sürede hiç tekrar etmemesi halinde ise özür hali ortadan kalkmış olur. Bu, İslam ın mükelleflere sağladığı kolaylık prensibinin bir gereğidir. 19

20 Özür sahibi kişilerin abdestleri, özürlerinin dışında başka bir sebeple bozulmadığı sürece abdestli sayılırlar. Ancak namaz vakti çıkınca yeniden abdest almaları gerekir. Örneğin sürekli kanaması olan bir kimse tuvalet ihtiyacı v.b. abdesti bozan başka bir durum olmadıkça kanamasından dolayı abdesti bozulmuş olmaz. Bu nedenle öğle vaktinde aldığı abdest ikindi vaktinin girmesine kadar devam eder. Ancak ikindi namazı için yeniden abdest alması gerekir. ETKİNLİK Abdest ile ilgili aşağıdaki tabloyu doldurunuz. Abdestin farzları Farz Sünnet Adap Yüzü yıkamak X Abdest dualarını okumak Sıraya riayet etmek Başın tamamını mesh etmek Ağız ve burnu üç kez yıkamak Elleri ve dirseklerle birlikte kolları yıkamak? Hangi 3.3. Teyemmüm Teyemmüm sözlükte yönelmek, kastetmek anlamlarına gelir. Terim olarak ise suyun olmadığı veya suyu kullanma imkânının bulunmadığı durumlarda temiz toprak veya toprak cinsinden bir şeyle alınan abdesttir. durumlarda su, yok hükmündedir? Suyu kullanma imkânının olmadığı durumlara şunlar örnek gösterilebilir: Su temiz değilse ve sağlığa zararlı ise bu durumda su yok hükmündendir. Su kullanımı kişiye zarar verecekse yine su yok hükmündendir. Örneğin aşırı soğuk veya hastalık gibi durumlarda kullanıldığında kişiye zarar verecekse su yok hükmündendir. Teyemmüm abdesti İslam dininin ibadetlerde sağladığı kolaylığın bir göstergesidir. Nitekim Kur an da Hasta olursanız veya seferde bulunursanız veya biriniz 20

21 abdest bozmaktan (def-i hacetten) gelir veya kadınlara dokunur (cinsel ilişkide bulunur) da su bulamazsanız, o zaman temiz bir toprağa yönelin. Onunla yüzlerinizi ve ellerinizi mesh edin (Teyemmüm edin). Allah, size herhangi bir güçlük çıkarmak istemez. Fakat O, sizi tertemiz yapmak ve üzerinizdeki nimetini tamamlamak ister ki şükredesiniz. (Maide suresi, 6.ayet) buyrulmuştur. Teyemmümün farzları Teyemmüm abdestinin farzı ikidir. Birincisi, niyet etmek; ikincisi de elleri temiz toprağa sürerek yüzü ve kolları mesh etmektir. Teyemmüm abdestinin alınışı şu şekildedir. Eüzü besmele çekilir Niyet edilir (Niyet ettim Allah rızası için hadesten taharete (abdestsizlikten / cünüplükten temizlenmeye denir.) Eller, temiz toprağa sürülür ve silkelenir Yüz mesh edilir Eller tekrar toprağa sürülür ve silkelenir Önce sağ sonra sol kol mesh edilir. Teyemmüm abdesti ile ilgili olarak şunlar bilinmelidir: Teyemmüm abdesti, hem namaz abdesti hem de boy abdesti yerine geçer. Ancak hangisi için yapılıyorsa ona niyet edilmelidir. Teyemmüm abdesti, suyu kullanma imkânı oluncaya kadar da geçerlidir. Suyu kullanma imkânı doğduğunda teyemmüm bozulur. Abdesti bozan durumlar teyemmüm için de geçerlidir. Her namaz vakti için ayrı teyemmüm almak gereklidir. Örneğin ikindi namazında alınan teyemmüm, akşam vakti girdiğinde bozulmuş olur. (Özür sahibi kişilerde olduğu gibidir.)? Mest ve sargı üzerine mesh etmenin şartları nelerdir? Abdestle ilgili bir başka husus da mest ve sargı üzerine mesh etme meselesidir. Buna göre abdestli olarak giyilen mest üzerine 24 saat süre ile mesh edilebilir. Bu durum da yapılan mesh, yolculuk esnasında 72 saat (üç gün) geçerlidir. Süre, mestin giyildiği andan değil mest giyildikten sonra abdestin ilk bozulduğu andan itibaren başlar. Abdest uzuvlarından birisi sargılı ise sargı çıkarılıncaya kadar üzerine mesh edilebilir. Bunun belli bir süresi yoktur. 21

22 4. Namaz İbadeti Dua ve yakarış anlamlarına gelen namaz kelimesi dilimize Farsçadan geçmiştir. Kur an ve sünnette ise salât kelimesi ile ifade edilmiştir. Salât namaz kılmak, dua etmek, övmek ve yüceltmek anlamlarına gelir. Terim olarak ise özel hareketler ve belirli okuyuşlarla yerine getirilen ibadet, demektir Namazın İslam daki Yeri ve Önemi Namaz akıllı ve ergenlik çağına gelmiş her Müslümana farzdır. Hicretten yaklaşık iki yıl önce (620 yılında) miraç gecesinde farz kılınmıştır. Namaz müminlere vakitleri belli bir farzdır (Nisa suresi, 103) v.b. ayetlerde namazın farz oluşu ifade edilmiştir. İslam dininde namaz ibadetinin önemi ile ilgili olarak şunlar söylenebilir: Namaz İslam ın en temel ibadetidir. Hz. Peygamber Namaz, dinin direğidir (Tirmizi, İman,8) diyerek namazın önemine dikkat çekmiştir. Namaz insana iç huzur verir. İnsan namaz sayesinde kendisi ile barışık olur, kendisine güveni artar. Ayetteki İyi bilin ki kalpler ancak Allah ı anmakla huzura erer (Ra d suresi, 28.ayet) ayetinde buna Resim 05.04: Kur an-ı Kerim e göre namaz, insanı hayâsızlıktan ve kötülükten alıkor. işaret edilmiştir. Gerçekten namazlarında huşu içinde olan müminler kurtuluşa ermiştir (Müminun suresi, 1 ve 2.ayet) ayeti müminlerin özelliklerinin sıralandığı surede ilk sırada yer almıştır. Ayetteki huşu kelimesi, Allah ın yüceliği karşısında duyulan derin saygı ve sevgiyi ifade etmektedir. Bu duygularla günde beş defa namaz kılan bir mümin ile Allah arasındaki bağ güçlenir. Zamanla kişi namaz kılarak huzur bulmaya başlar. Namazın en temel amacı Allah ı anmaktır. Beni anmak için namaz kıl! (Taha suresi, 14.ayet) ayetinde bu husus ifade edilmiştir. Kişi namaz süresince Allah ı övdüğünü, ona şükrettiğini, onu yücelttiğini ifade etmiş olur. 22

23 Resim 05.05: Namaz kılmak için abdest alan Müslümanlar. Namaz kötülüklerden alıkoyar. İnsan namaz sayesinde kendini Allah a daha yakın hisseder, günah ve hatalardan uzaklaşmaya başlar. Ey Muhammed!) Kitaptan sana vahyolunanı oku, namazı da dosdoğru kıl. Çünkü namaz, insanı hayâsızlıktan ve kötülükten alıkor. Allah ı anmak (olan namaz) elbette en büyük ibadettir. Allah, yaptıklarınızı biliyor., (Ankebut suresi, 45.ayet) ve Kendisini kötülüklerden arındıran, Rabbi nin adını anıp namaz kılan, mutluluğa ermiştir (A la suresi, ayet) ayetlerinde namazın insan üzerindeki etkisi ifade edilmiştir. Hz. Peygamber in ifadesi ile Namaz Kulun Rabb i ile konuşmasıdır. (Buhari, Salat, 33) Namaz kişinin Allah ın huzuruna yükselmesine vesile olur. Namaz, temizliğe alıştırır. Namaz kılan kişi abdest alarak ve de beden, kıyafet ve çevre temizliğine dikkat ederek maddi kirlerden kurtulmuş olur. Ayrıca namaz fiilen bir dua olduğundan manevi olarak da günahlardan arınmış olur. Hz. Peygamber Allah namaz ile günahları siler (Buhari, Mevakıt, 6) buyurarak bu hususa işaret etmiştir. Bir başka hadis-i şerifte de namazın maddi ve manevi temizliğine şu şekilde işaret edilmiştir: Hz. Muhammed bir gün yanındakilere, Birinizin kapısının önün- 23

24 den bir ırmak geçse ve o kimse de orada günde beş kere yıkansa bedeninde hiç kir kalır mı? diye sorar. Onlar da Kalmaz. diye cevap verince, Peygamberimiz, İşte beş vakit namaz da bunun gibidir. Allah namaz sayesinde günahları siler ve temizler (Buhari, Mevakıt, 6) Namaz birlikte yaşama ve dayanışma bilinci geliştirir. Cemaatle kılınan namazlar insanların bir araya gelmesi ve kaynaşması bakımından önemlidir. Namaz zamanı iyi kullanmayı öğretir. Günde beş kez namaz kılan kişi zamanın farkında olur. Böylece namaz kişinin gününü planlamasına yardımcı olur. ETKİNLİK Ey Muhammed!) Kitaptan sana vahyolunanı oku, namazı da dosdoğru kıl. Çünkü namaz, insanı hayâsızlıktan ve kötülükten alıkor. Allah ı anmak (olan namaz) elbette en büyük ibadettir. Allah, yaptıklarınızı biliyor. (Ankebut suresi, 45) Yukarıda verilen ayeti yorumlayınız Namazın Farzları Resim 05.06: Namazın farzlarından birisi de secde dir. Namazın farzları on ikidir. Bunlardan altı tanesi namaza hazırlık mahiyetindedir ve namazın şartları (dışındaki farzlar) olarak bilinir. Diğer altı tanesi de namazın kılınışı ile ilgilidir ve namazın rükünleri (içindeki farzlar) olarak bilinir. Namazın geçerli olabilmesi için bu on iki farzın yerine getirilmesi şarttır. Herhangi birisi yapılmadığında namaz geçerli olmaz. Farzların tehirinde (geciktirilmesinde) ise sehiv secdesi yaparak namaz geçerli hale gelir. 24

25 NAMAZIN DIŞINDAKİ FARZLAR (NAMAZIN HAZIRLIK ŞARTLARI) HADESTEN TAHARET NECASETTEN TAHARET SETR-İ AVRET İSTİKBAL-İ KIBLE VAKİT NİYET FIKIH 2 Cünüplük ve abdestsizlik haline hades denir. Cünüp olan veya abdesti olmayan kişiler, öncelikle bu hades halinden temizlenmelidir. Namaz kılacak kişinin vücudunu, kıyafetini ve namaz kılacağı yeri kan, idrar ve dışkı gibi ağır pisliklerden temizlemesi gerekir. Örtünmesi gerekli yerlerin örtünmesi demektir. Erkeklerde diz ile göbek arası; kadınlarda el, yüz ve ayak hariç bütün beden örtülmelidir. Kâbe ye yönelmektir. Bu şart Müslümanların birliğini temsil eder. Kıbleye dönemeyen hastalar ile yolculuk esnasında araç içindeki kişiler için kıbleye dönme şartı aranmaz. Kılınacak namazın vaktinin girmiş olması gerekir. Hangi namaz kılınacaksa ona niyet edilmelidir. Dil ile olması şart değildir. Ancak kılınacak namazın bilincinde olmak gereklidir. NAMAZIN İÇİNDEKİ FARZLAR (NAMAZIN KILINIŞ ŞARTLARI-RÜKÛNLERİ) İFTİTAH TEKBİRİ KIYAM KIRAAT RÜKU' SECDE KA DE-İ AHİRE Namaza başlama tekbiridir. Niyette hemen sonra Allahuekber denilerek namaza başlanır. Ayakta durmaktır. Namazda bir süre ayakta durulur. Ancak ayakta durmaya engel durumları olanlar oturarak da namazlarını kılabilirler. Namazda Kur an okumaktır. (Bir kısa sure veya en az üç kısa ayet) Elleri dize koyarak eğilmek ve bir defa sübhane rabbiye l- azim diyecek kadar beklemektir. Kıyamdan hemen sonra yapılır. Elleri, dizleri, ayak uçlarını, alnı ve burnu yere koyarak bir defa sübhene rabbiye l a la diyecek kadar beklemektir. Namazın sonunda tahiyyat duasını okuyacak kadar oturmaktır. 25

26 Namazın vakitleri: Namazın farzlarından birisi de vakittir. Her namazı kendi vaktine kılmak zorunludur. Bu nedenle hem namaz kılınan vakitler hakkında hem de namaz kılınmayacak vakitler hakkında bilgi sahibi olmak gerekir. Sabah namazının vakti, imsak ile başlar, güneşin doğuşu ile sona erer. Sabah namazının farzından sonra sünnet veya nafile namaz kılınmaz. Öğle namazının vakti, güneşin tam tepe ulaşıp batıya meylettiği andan itibaren başlar, cisimlerin gölgesinin iki kat olduğu vakte kadar devam eder. İkindi namazının vakti, öğle namazının vaktinin çıkması ile başlar, güneşin batması ile sona erer. İkindi namazının farzından sonra sünnet veya nafile namaz kılınmaz. Akşam namazının vakti, güneşin batması ile başlar, şafağın kaybolması ile sona erer. Yatsı namazının vakti, akşam vaktinin bitişi ile başlar, imsak vakti ile sona erer DAKİKA GÜNEŞ Hiçbir Namaz Kılınmaz Sabah Namazının Sünneti hariç başka nafile namaz kılınmaz DAKİKA Hiçbir Namaz Kılınmaz ÖĞLE NAMAZ VE KERAHAT VAKİTLERİ İKİNDİ İkindi namazından sonra nafile namaz kılınmaz. Ancak kerahat vakti girinceye kadar kaza namazı kılınır O günün ikindi namazının farzı hariç olmak üzere başka namaz kılınmaz DAKİKA AKŞAM İMSAK YATSI Yeşil ile gösterilen bölgelerde kaza veya nafile olarak her türlü namaz kılınır.? Namaz kılmanın mekruh sayıldığı (Kerahet) vakitleri nelerdir? Namaz kılmanın mekruh sayıldığı üç vakit vardır. Bunlara kerahet vakti denir. 26

27 Birinci kerahet vakti, güneşin doğuşundan itibaren yaklaşık kırk beş dakika sonrasına kadarki süredir. Bu vakitte Sabah namazının kazası da dahil hiçbir nafile ve kaza namazı kılınamaz. İkinci kerahet vakti, güneş tam tepe noktasında iken başlar. Güneş batıya doğru meylettiği zamana kadar sürer. Yaklaşık on beş dakikalık bir süredir. Bu vakitte de hiçbir namazın kazası ve herhangi bir nafile namaz kılınmaz. Üçüncü kerahet vakti de güneşin batışından yaklaşık kırk beş dakika öncesinden başlar ve güneşin batışına kadar sürer. Bu vakitte ikindi namazının farzı dışında hiçbir namaz kılınmaz Namazın Vacipleri ve Sünnetleri Namazın rükünlerinin tam olarak yapılması için gerekli olan hususlar, namazların vacipleri olarak bilinir. Vaciplerin terk edilmesi veya tehir edilmesi namazı bozmaz. Ancak bu durumda sehiv secdesi yapılmalıdır. Namazın vacipleri şunlardır: İftitah tekbirini Allahu Ekber diyerek yapmak Fatiha suresini okumak Farzların ilk iki rekâtında, sünnetlerin her rekâtında Fatiha dan sonra en az üç kısa ayet veya bir süre okumak (zamm-ı sure okumak) Namazın rükünlerini sıra ile geciktirmeden yapmak Ta dil-i erkân ı yerine getirmek. (Namazın her rüknünü tam olarak yapmak) Üç ve dört rekâtlı namazlarda ikinci rekâtın sonunda oturmak (ka de i ûla) Birinci ve son oturuşta tahiyyat duasını okumak Son oturuşta es-selamu aleyküm ve rahmetüllah diyerek selam vermek Vitir namazında Kunut dualarını okumak Bayram namazlarında ek tekbirleri söylemek İmamın sabah, akşam, yatsı, cuma ve bayram namazlarının ilk rekâtında; teravih namazı ve sonrasında kılınan vitir namazının her rekâtında Fatiha ve sureyi açıktan; diğer namazlarda ise sessiz okuması. Namazlarda yanılma durumlarında sehiv secdesi yapmak Secde ayeti okunduğunda tilavet secdesi yapmak İmama uyan kişilerin kırat esnasında Fatiha yı veya sureyi okumaması 27

28 Namazın Sünnetleri: Namazın farzları ve vacipleri dışında yapılanlar namazın sünnetleridir. Namazın sünnetlerini terk etmek namazı bozmamakla birlikte mekruhtur. Ancak sehiv secdesi gerektirmez. Namazın Sünnetleri şunlardır: Tekbir alırken erkeklerin ellerini kulak hizasına, kadınların parmak uçları omuz hizasına gelecek şekilde kaldırması ve ellerin içinin kıbleye çevrilmesi Kıyamda elleri bağlamak Sübhaneke duasını okumak ve her rekâtta Fatiha dan önce besmele çekmek Beş vakit namaz ve cuma namazı için ezan ve kamet okumak Namazın rükünleri arasında geçiş tekbirlerini söylemek Rükûdan kalkarken semiallahu limen hamideh demek; rükûdan doğrulunca Rabbena leke l-hamd demek Rükû ve secdede okunan duaları en az üçer kere söylemek Namazda otururken erkeklerin sağ ayaklarını dikerek, sol ayak üzerine; kadınların ise her iki ayağı da sağa yatırarak oturmaları Secdeye giderken sırası ile önce dizleri sonra elleri ve yüzü yere koymak, kalkarken de bunu tersini yapmak Namazda otururken elleri kıbleye doğru ve dizlerin üzerine koymak Bütün namazların son oturuşunda ve gayr-i müekked sünnetler ile nafile namazların her oturuşunda tahiyat duasından sonra salli-barik dualarını ve rabbena dualarını okumak. ETKİNLİK Namaz ile ilgili aşağıdaki tabloyu doldurunuz. Farzları Vacipleri Sünnetleri Necasetten Taharet Fatiha suresi okumak Ayakta iken elleri bağlamak 28

29 4.4. Namazı Bozan Haller Namaz şu durumlarda bozulur ve tekrar kılınması gerekir. Namazdayken konuşmak veya gülmek Namazın farzlarından birini terk etmek Namazda iken abdestin bozulması Namazda, Kur an ı anlamı bozacak şekilde yanlış okumak Secdede iken her iki ayağı birden kaldırmak Namazda göğsü kıbleden başka yöne çevirmek Dışarıdan bakıldığında namaz kılmıyor izlenimi veren davranışlar yapmak FIKIH 2 ETKİNLİK Aşağıda namazla ilgili tabloyu örnekteki gibi doldurunuz. Abdestin bozulması Kıraatı terk etmek Fatiha suresini okumamak Dört rekâtlı namazlarda ilk oturuşu terk etmek Secdede Sübhane rabbiye l azim dememek Ta dil-i erkân ı yerine getirmemek. Namaz Bozulur X Namaz bozulmaz, ancak sehiv secdesi yapılmalıdır. Namaz bozulmaz, herhangi bir şey yapmaya gerek yoktur. 29

30 4.5. Namazla İlgili Diğer Hususlar Sehiv ve Tilavet Secdesi Sehiv secdesi yanılma secdesi demektir. Sehiv secdesini yapmak vaciptir. Namazda yapılan her hatadan dolayı sehiv secdesi yapılmaz. Bu yüzden namazın farzları, vacipleri ve sünnetlerini bilmek önemlidir. Örneğin namazın farzlarından biri terk edildiğinde namaz bozulur ve yeniden kılınması gerekir. Ancak namazın vaciplerin terkinde namaz bozulmaz ve sehiv secdesi yapılır. Sünnetlerin terkinde ise sehiv secdesinin yapılmasına gerek yoktur.? Sehiv secdesi hangi durumlarda yapılır? Sehiv secdesi iki durumda yapılır. Birincisi: Unutarak farz tehir edildiğinde (geciktirildiğinde) veya farzların sırası bozulduğunda İkincisi: Unutarak vaciplerin terk edilmesi veya tehir edilmesi durumunda. Sehiv secdesinin yapılışı şu şekildedir: Namazın son oturuşunda tahiyyat duasının ardından (salli-barik dualarından önce) sağ tarafa selam verilir, hemen arkasından iki defa secde yapılarak tekrar oturulur ve tahiyyat, salli- barik, rabbena duaları okunduktan sonra selam verilir. Böylece sehiv secdesi yapılmış ve namaz tamamlanmış olur. İmam da namazda sehiv secdesi yaptığında aynı şekilde sağ tarafa selam vererek secdeleri yapar. Cemaat de bu konuda imama uyar. İmamın sehiv secdesini yapmayı terk etmesi durumunda cemaat de terk eder. Tilavet (Okuma) Secdesi: Kur an da on dört yerde, okunduğunda veya duyulduğunda secde yapılması gerekli ayetler vardır. Bu durumda tilavet secdesi yapılır. Tilavet secdesini yapmak vaciptir. Namaz kılan kişi secde ayetinden sonra Kur an okumaya devam edecekse namazı bitirmeden (namaz esnasında) secde eder ve tekrar ayağa kalkarak kaldığı yerden okumaya devam eder. Ancak secde ayetinden sonra okumaya devam etmeyecekse rûku ve secdeye varır, ayrıca tilavet secdesi yapmasına gerek kalmaz. Namaz dışında okuyan veya duyan kişinin hemen olmasa da en kısa zamanda tilavet secdesini yapması vaciptir. Tilavet Secdesinin Yapılışı: Eller kaldırılmadan tekbir alınarak (Allahu ekber denilir) secdeye gidilir. Secde bir defa yapılır. Secdede üç defa sübhane rabbiye l-a la denildikten sonra ayağa kalkılır. Ayağa kalkarken güfraneke rabbena ve ileyke l- 30

31 FIKIH 2 masir denilerek tamamlanır. Bu secdede selam yoktur. Tilavet secdesini yapmak vacip olmakla birlikte secdenin bu şekilde yapılması müstehaptır İmamet ve Cemaatle Namaz Namaz kıldıran kişiye imam, imamla birlikte namaz kılan kişilere de cemaat denir. İmamın camide namaz kıldırdığı yere de mihrap denir. Cemaatin oluşturduğu düzgün sıralara da saf denir. Hz. Peygamber safların düzgün ve boş yer olmayacak şekilde olmasına özen göstermiştir. Hz. Peygamber döneminde kadınlar da erkeklerle birlikte aynı mescitte fakat mescidin arkasında namaz kılmışlardır.? Hangi namazların cemaatle kılınması zorunludur? Cuma, Bayram ve Cenaze namazlarının cemaatle kılınması zorunludur. Bu namazlar cemaatin olmadığı durumlarda kılınmaz. Resim 05.07: Peygamberimiz cemaatle kılınan namazın tek başına kılınan namazdan daha faziletli olduğunu bildirmiştir. 31

32 Bazı namazların tek başına kılınabilmesi mümkün olduğu gibi cemaatle de kılınması mümkündür. Bunlar beş vakit namazların farzları ile Teravih namazıdır. Özellikle beş vakit namazın cemaatle kılınması Hz. Peygamber tarafından teşvik edilmiştir. O, bu konuda şöyle demiştir: Cemaatle kılınan namaz, tek başına kılınan namazdan yirmi yedi derece daha faziletlidir (Buhari, Ezan, 30) Bazı namazlar ise cemaatle kılınmaz. Sünnet namazları bu namazlardandır. (Teravih namazı sünnet olmakla birlikte cemaatle de kılınabilir) BİLGİ NOTU Cemaatle kılınan namazlarda imama uyan kişiler ayakta (kıyamda) ilk rekâtta sadece sübhaneke duasını okurlar, Fatiha ve sure okumazlar. Bunun dışındaki Dua ve tekbirleri ise imamla birlikte sessizce okurlar. Tek başına veya cemaatle kılınan farz namazlarının öncesinde kamet getirilir. Cemaatle kılınan namazlarda imam kıldıracağı namaza niyet eder. (Niyet ettim Allah rızası için bana uymuş olan cemaatle birlikte bugünkü namazının farzını kılmaya, der.) Cemaat de imama uymaya niyet eder. (Niyet ettim Allah rızası için bugünkü... namazının farzını kılmaya, uydum imama.)cemaatle birlikte kılındığında sabah, akşam ve yatsı namazının farzında imam ilk iki rekâtta sesli; son iki rekâtta ise sessiz okur. İmamla birlikte kılınan öğle ve ikindi namazlarının farzında ise tüm rekâtlarda Fatiha ve zammı sure sessiz okunur.? Cemaatle kılınan namazlarda nelere dikkat edilmelidir? İmam ile birlikte namazlarını kılan kişiler niyet ederken imama uyduklarını da belirtmelidirler. İmama uyan kişiler, imamla birlikte hareket etmeli ve ondana önce veya ondan sonra olacak şekilde hareket etmemelidir. Aksi takdirde namazları bozulmuş olur. İmam ve cemaat aynı namazı kılıyor olmalıdır. İmam ve cemaat aynı mekânda olmalı ve aralarında uzun bir mesafe olmamalıdır. (Günümüzde üst katta kılınıyor olması, aynı cami içinde olması nedeni ile cemaat olmaya engel değildir. Aynı şekilde cemaatin sığmaması gibi nedenlerle bir kısım cemaatin caminin hemen dışında saf tutması da engel olmaz. Zira bu durumda da caminin sınırları (avlusu) içerisindedirler.) 32

33 ? İmam? İmamla Cemaat imamla aynı hizada veya cemaat imamın önünde olmamalıdır. olacak kişilerde hangi özellikler bulunmalıdır? Müslüman olmak Ergenlik çağına gelmiş olmak Akıl sağlığı yerinde olmak Erkek olmak Namaz kıldırmaya yeterli olacak kadar Kur an dan ezberi olmak Özür sahibi olmamak. (Sürekli kanama gibi bir özrünün olmaması gereklidir.) birlikte sesli (Cehri)olarak kılınan namazlar hangileridir? Sabah namazının farzı, Akşam ve Yatsı namazlarının farzlarının ilk iki rekâtı, Cuma ve Bayram namazları, Cemaatle kılındığında teravih namazının ve arkasından kılınan vitir namazının bütün rekâtları. Bu namazların dışındaki namazlar sessiz (hafi) olarak kılınır. BİLGİ NOTU Cemaatle kılınan namazlarla ilgili bazı terimler: Müdrik: İmama namazın başından itibaren yetişen kimseye denir. Mesbuk: Cemaate başında yetişemeyen kimseye denir. Böyle durumda olan bir kişi imama yetiştiği yerden uyar. İmamın selam vermesinin ardından (kendisi selam vermeden bekler) ayağa kalkarak kılamadığı rekâtları (birinci rekâttan başlayarak) tek başına kılar.? Namazların cemaatle kılınması niçin önemlidir? 33

34 Cemaatle namaz kılan kişi tek başına kılan kişiden daha dazla sevap kazanır. Cemaatle namaz kılan Müslümanların arasında kardeşlik, birlik ve dayanışma duyguları güçlenir. Birbirlerinin sevinç ve üzüntülerini paylaşırlar. Birbirlerine hem maddi hem manevi destekte bulunurlar. Dini konularda yeni bilgiler edinme, eksik ve hatalarını görme ve bunları düzeltme şansı bulurlar. Zengin-fakir, yaşlı-genç, yönetici-halk gibi ayrımların olmadığı bir ortamda hep birlikte, aynı safta namaz kılmak, Allah ın huzurunda herkesin eşit olduğu hissini duymaya sebep olur. ETKİNLİK Cemaatle namaz kılmakla ilgili aşağıdaki tabloyu doldurunuz. Cemaatle Kılınması Zorunlu Olan Namazlar Cemaatle Kılınması Zorunlu Olmayan Ancak Cemaatle Kılınması Teşvik Edilen Namazlar Cemaatle Kılınmayan Namazlar? Namaz Dua esnasında ve namaz sonrasında hangi dualar (tesbihat) okunur? Namaz kılarken ve namazın sonunda bazı duaların okunması Hz. Peygamber in bir sünnetidir. Namaz esnasında süphaneke, salli-barik ve rabbena dularını okumak sünnettir. Namaz sonrasında okunan dualardan bazıları ise şunlardır. Farz namazlarında selam verdikten sonra şu şekilde dua okumak müstehaptır: Allahümme ente s- selamü ve minke s-selam. Tebarekte ya ze l-celali ve l-ikram (Allah ım! Sen huzur kaynağısın, barış ve huzur sendendir. Ey celal ve ikram sahibi! Sen yücesin.) Namazın bitmesinin ardından Hz. Peygamber e salavat getirmek, Ayete l- Kürsi okumak ve otuz üçer defa Süphanellah, Elhamdülillah, Allahuekber demek 34

35 tavsiye edilmiştir. Bu tesbihat yapıldıktan sonra La ilahe illalahu vahdehu la şerike leh. Lehü l-mülkü ve lehü l-hamdü ve hüve ala külli şey in kadir. Allahümme h-şürna fi zümrati s-salihin denir ve sonrasında dua edilir. Bu yapılan dualara namaz tesbihatı da denir. Bunun dışında şu duaları okumak sünnettir: Sabah ve akşam namazlarından sonra Haşr suresinin son üç ayetini; (Hüvallahüllezi la ilahe illahu...) Yatsı namazının sonunda ise Bakara suresinin son iki ayetini (Amenerrasülü...) okumak Namaz Çeşitleri ve Kılınışları NAMAZ FARZ NAMAZLAR Beş vakit namaz Cuma namazı Cenaze namazı VACİP NAMAZLAR Bayram Namazları Vitir Namazı Başlanmış fakat bitirilmeden bozulmuş sünnet ve nafile namazlar SÜNNET NAMAZLAR Beş vakit namazın ve Cuma namazının farzlarından önce ve sonra kılınan namazlar Teravih namazı NAFİLE NAMAZLAR Farz, vacip ve sünnet namazlarının dışındaki tüm namazlar. Örneğin, duha, evvabin ve teheccüd namazları Namazlar hükümlerine göre farz, vacip, sünnet ve nafile olarak dörde ayrılır. Günlük namazlar ve Cuma namazının kılınması Kur an ve sünnet ile kesin olarak emredilmiştir. Bu namazları kılmak farzdır. Farz olan namazlardan biri de cenaze namazıdır. Ancak cenaze namazının kılmanın hükmü farz-ı kifaye dir. Müslümanlardan bir kısmının kılması ile diğer Müslümanlardan sorumluluk kalkmış olur. Vitir ve Bayram namazları ile başlanmış fakat bitirilmeden bozulmuş sünnet ve nafile namazlarını yeniden kılmak ise vaciptir. Sünnet namazlar ise günlük namazların farzlarından ve Cuma namazının farzından önce ve sonra kılınan namazlar ile teravih namazıdır. Farz, vacip ve sünnet namazların dışındaki namazlar ise nafile namazlardır. Örneğin güneşin doğuşundan yaklaşık elli dakika sonra başlayıp öğleyin zeval vaktine kadarki bir sürede en az iki rekât olarak kılınan duha namazı; akşam namazından sonra kılınan altı rekâtlık evvabin namazı; yatsı namazından sonra bir miktar uyuduktan sonra kılınan (iki-on iki rekât arasında kılınabilen) teheccüd namazı gibi. 35

36 Vakit Namazları Namazlar İlk Sünnet Farz Son Sünnet Vacip (Vitir Namazı) Toplam Sabah Namazı Öğle Namazı İkindi Namazı Akşam Namazı Yatsı ve Vitir Namazı Vakit namazları denilince günlük beş vakit namaz kastedilir. Bunlar sırası ile sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsı namazlarıdır. Namazların kılınışları genelde biri birine benzer. Örneğin; Namazların (Bayram namazları hariç) ilk iki rekâtı aynı şekilde kılınır. Namazların ilk rekâtında sübhaneke duası okunur. Farz namazlarının üçüncü ve dördüncü rekâtları hariç, bütün rekâtlarda Fatiha ve zammı sure okunur. Farz namazlarının üçüncü ve dördüncü rekâtlarında ise yalnızca Fatiha okunur. Rükû ve secdeler aynı şekilde ve aynı dualar okunarak yapılır. Son oturuşlarda tahiyyatla birlikte sallibarik ve rabbena duaları okunur. İki rekatlı bir namazın kılınışı şu şekildedir: İftitah Tekbiri Kıyam Kıraat 1.Rekât (Niyet ettim Allah rızası için... namazının sünnetini/farzını kılmaya, şeklindeki niyetin ardından) Allahuekber denilerek namaza başlanır. Eller bağlanarak ayakta durulur. Sübhaneke duası okunur. Euzü besmele, fatiha ve zammı sure (üç kısa ayet veya bir kısa sure) okunur. Allahuekber denilerek rüku a gidilir. 2.Rekât Eller bağlanarak ayakta durulur. Besmele ile birlikte Fatiha suresi ve ardından zammı sure okunur ve ruku a gidilir. 36

37 Rükû Secde Ka de-i ahire (son oturuş) Rükû da üç feda sübhane rabbiye l azim denilir. Rükû dan doğrulurken semiallahü limen hamideh, doğrulduktan sonra rabbena leke lhamd denir ve Allahuekber denilerek secdeye gidilir. Secdede üç defa sübhane rabbiye l-a la denilir. Allahuekber denilerek oturulur ve bir kez sübhanellah denilecek kadar beklenir. Allahuekber denilerek bir kez daha secde yapılır. Ardından Allahuekber denilerek ikinci rekât için ayağa kalkılır. Birinci rekâttaki gibidir. Birinci rekâttaki gibi aynı dualar okunur. Ancak ikinci secdeden sonra ayağa kalkılmaz ve ka de-i ahire için oturulur. İkinci rekâtın sonunda oturulur ve Tahiyyat duası onur. (Tahiyyat duası okuyacak kadar oturmak farz, tahiyyat duasını okumak vaciptir.) Daha sonra salli barik ve rabbena duaları okunur (sünnettir). En son olarak da es-selamu aleyküm ve rahmetullah denilerek önce sağa sonra yine es-selamu aleyküm ve rahmetullah diyerek sol tarafa selam verilir ve namaz tamamlanır. İki rekâtlı namazlardan sabah namazının süneti ve farzı ile öğle, akşam ve yatsı namazlarının son sünnetleri ve Cuma namazının farzı da bu şekilde kılınır. Diğer namazların kılınışı ise şu şekildedir: Dört rekâtlı sünnet namazlarından Öğle namazının ilk sünneti ile Cuma namazının ilk ve son sünnetlerinin kılınışı 1. Rekât Sübhaneke Eûzü Besmele Fatiha Zammı sure Rüku Secde 2. Rekât Besmele Fatiha Zammı sure Rüku Secde İlk Oturuş Tahiyyat Duası 3. Rekât Besmele Fatiha Zammı sure Rüku Secde 4. Rekât Besmele Fatiha Zammı sure Rüku Secde Son Oturuş Tahiyyat Salli Barik Rabbena Duaları Selam 37

38 Dört rekâtlı sünnet namazlarından İkindi ve Yatsı namazlarının ilk sünnetleri ile Teravih namazının kılınışı 1. Rekât Sübhaneke Eûzü Besmele Fatiha Zammı sure Rüku Secde 2. Rekât Besmele Fatiha Zammı sure Rüku Secde İlk Oturuş Tahiyyat Duası Salli Barik Duaları 3. Rekât Sübhaneke Eûzü Besmele Fatiha Zammı sure Rüku Secde 4. Rekât Besmele Fatiha Zammı sure Rüku Secde Son Oturuş Tahiyyat Salli Barik Rabbena Duaları Selam Dört rekâtlı farz namazlarının (Öğle, İkindi ve Yatsının) kılınışı. (İlk üç rekât Akşam namazının farzı için de geçerlidir.) 1. Rekât Sübhaneke Eûzü Besmele Fatiha Zammı sure Rüku Secde 2. Rekât Besmele Fatiha Zammı sure Rüku Secde İlk Oturuş Tahiyyat Duası 3. Rekât Besmele Fatiha Zammı sure okunmaz Rüku Secde 4. Rekât Besmele Fatiha Zammı sure okunmaz Rüku Secde Son Oturuş Tahiyyat Salli Barik Rabbena Duaları Selam Vitir Namazının Kılınışı Vitir namazı ise öğle namazının ilk sünneti gibi kılınır. Ancak üçüncü rekâtta Fatiha ve zammı sure okunduktan sonra Allahuekber denilerek eller kaldırılıp tekbir alınır ve eller tekrar bağlanarak Kunut duaları okunur. Daha sonra rükû ve secde yapılır, ka de-i ahire için oturulur ve selam verilerek namaz tamamlanmış olur. 38

39 ETKİNLİK Aşağıda verilen tabloda.?. işareti olan yerlere namazın farzlarını yazınız. Rekât.?. Kıyam.?..?..?..?. Niyetin Eller Sübhaneke Üç defa Üç defa Tahiyyat ardından bağlanarak duası sübhane sübhane duası, salli Allahu ayakta okunur. rabbiye l rabbiye l- barik ve ekber durulur. Euzü azim a la Rabbena denilerek besmele, denilir. denilir. duaları 1.REKÂT namaza fatiha ve okunur. başlanır. zammı sure (üç kısa ayet veya bir kısa sure) okunur Cuma Namazı Cuma namazı Kur an da Ey iman edenler! Cuma günü namaza çağrıldığınızda Allah ı anmaya koşun. Alışverişinizi bırakın. Bilesiniz ki bu sizin için daha iyidir. (Cuma suresi 9. ayet) ayeti ile emredilmiştir. Cuma namazı ilk defa, Hz. Peygamber in Medine ye hicreti esnasında, Medine yakınlarındaki Ranuna vadisinde farz kılınmış ve ilk olarak da buradaki Beni Salim Mescidi nde kılınmıştır. Cuma namazının kılınması için gerekli şartlar Cuma namazının kılınabilmesi için bazı şartlar vardır. Cuma namazı cemaatle kılınmalıdır. Örneğin Hanefi mezhebine göre imamla birlikte en az üç kişi; Şafii mezhebine göre imamla birlikte en az kırk kişinin olması halinde Cuma namazı kılınabilir. Cuma namazı ergenlik çağına gelmiş, akıl sağlığı yerinde, hür ve mukim olan erkek Müslümanlara farzıdır. 39

40 Cuma namazını kılmaktan muaf tutulanlar Cuma namazını kılmaktan muaf tutulan kişiler ise şunlardır. Kadınlar Hürriyeti kısıtlı olanlar Yolcular Camiye gidemeyecek kadar hasta olanlar. Kadınlar ve yolcular Cuma namazı kılmaktan muaf tutulmakla birlikte istedikleri takdirde Cuma namazını kılabilirler.? Cuma namazı kaç rekattır? Cuma namazının o günün öğle namazının vaktinde kılınması zorunludur. Toplam on rekattır. Bunlardan dördü ilk sünnet, ikisi farz ve dördü son sünnettir. Sünnetleri öğle namazının ilk sünneti gibi farzı da sabah namazının farzı gibi kılınır. Cuma namazı şu şekilde kılınır: Cuma günü iki defa ezan okunur. Bunlardan ilkine dış ezan da denir. Dış ezanın okunmasının ardından dört rekâtlık ilk sünnet kılınır. Daha sonra ikinci bir ezan daha okunur. Bu ezan caminin içinde okunmasından dolayı iç ezan olarak adlandırılmıştır. Ezanın bitiminden sonra imam, minberde hutbe okur. Hutbe okumak Cuma namazının farzlarındandır. (Diğer farzı da imamla birlikte kılınan iki rekâtlık namazdır) Hutbeden sonra kamet getirilir ve imamla birlikte Cuma namazının iki rekâtlık farzı kılınır. Daha sonra da dört rekâtlık son sünnet kılınarak namaz tamamlanmış olur. Cuma namazını kılanların ayrıca o günün öğle namazını kılmalarına gerek kalmamıştır. Ancak herhangi bir mazeret nedeni ile cuma namazını kılamayanlar o günün öğle namazını kılmalıdırlar Bayram Namazı Bayram namazını kılmak vaciptir. Bayram namazı da cuma namazı gibi cemaatle kılınması zorunlu olan namazlardandır.? Bayram namazı kimlere vaciptir? 40

41 Cuma namazını kılmak için aranan şartlar, bayram namazı için de gereklidir. Ergenlik çağına gelmiş, akıl ve beden sağlığı yerinde, hür ve erkek Müslümanlara bu namazı kılmak vaciptir.? Bayram namazı nasıl kılınır? Hem ramazan hem de kurban bayram namazları aynı şekilde kılınır. Bu namazın kılınma vakti Bayramın birinci günü güneşin doğuşundan yaklaşık kırk beş dakika sonrasıdır. Bu namaz için ezan okunmaz. Vakit geldiğinde müezzinin çağrısı ile niyet edilerek imama uyulur. (Niyet ettim Allah rızası için vacip olan Ramazan/ Kurban bayram namazını kılmaya, uydum imama şeklinde niyet edilir.) İftitah tekbirinden sonra imam ve cemaat sübhaneke duasını içinden okur. Daha sonra imam üç defa ellerini kaldırarak Allahuekber diyerek tekbir alır. Cemaat de imama uyar. Eller her defasında yana salınır. Üçüncü tekbirden sonra eller bağlanır ve imam sesli olarak Fatiha ve zammı sureyi okur, rükû ve secdelerden sonra birinci rekât tamamlanmış olur. İkinci rekât için ayağa kalkılır. Bu defa tekbirler zammı sureden sonradır. İmam sesli olarak Fatiha ve zammı sureyi okur. Daha sonra yine üç defa ellerini kaldırarak tekbir alır. Her defasında eller yana salınır. Eller kaldırılmadan alınan dördüncü tekbir ile rükûa gidilir. (ilave tekbirler, birinci rekâtta fatihadan önce; ikinci rekâtta ise zammı süreden sonradır.) Daha sonra secdeler ve ka de-i ahire ile namaz biter. Namazın bitiminden sonra imam minbere çıkar, ve hutbeye başlar. Bu hutbeyi okumak sünnettir. İmam hutbeye teşrik tekbirleri ile başlar. (Genellikle bu tekbirler imam hutbeye çıkarken okunmaya başlar. Hutbenin hemen öncesinde ve hutbenin bitişinden sonra da okunarak toplam dokuz defa söylenmiş olur. Bu tekbirleri cemaat hep birlikte okurlar.) Böylece bayram namazı tamamlanmış olur.? Teşrik tekbiri nedir? Teşrik tekbiri, Allahu ekber, Allahu ekber, la ilahe illallahu vallahu ekber, Allahuekber velillahi l-hamd. cümlesidir. Kurban bayramında bu tekbiri söylemek vaciptir. Kurban bayramının arefesinde, sabah namazında başlayarak, bayramın dördüncü günü ikindi namazına kadar farz namazlarının ardından teşrik tekbirleri getirmek vaciptir. 41

42 Cenaze Namazı Cenaze namazı aslında ölen kişinin ardından yapılan bir tür duadır. Vefat eden kişiyi usulüne uygun şekilde kefenleyip ardından cenaze namazının kılınması farz-ı kifayedir. Cenaze namazı kılınacak kişinin Müslüman, yıkanmış ve kefenlenmiş olması gerekir. Cenaze, cemaatin önüne ve yüksek bir yere konur. Bu namazın cemaatle kılınması zorunludur. Cenaze namazının kılınışı şu şekildedir: Tabut, imamın göğüs hizasına gelecek şekilde durur. Önce niyet edilir. Cenazenin kadın mı erkek mi veya çocuk mu olduğu niyet esnasında belirtilir. (Niyet ettim Allah için namaza, Resulullah için salâvata, ölen kimse için duaya, erkek/kadın/ çocuk niyetine, şeklinde niyet edilir.) İmamla birlikte eller kaldırılarak tekbir alınır. Eller bağlanır. Sübhaneke duası vecelle senaük ifadesi eklenerek sessizce okunur. İmamla birlikte eller kaldırılmadan tekbir alınır. Bu defa salli-barik duaları okunur. Yine eller kaldırılmadan tekbir alınır ve cenaze duası okunur. Eller kaldırılmadan son bir defa daha tekbir alınır, bir şey okunmadan sağa ve sola selam verilerek namaz tamamlanır. Namazın ardından imam cemaatten vefat eden kişi adına helallik ister ve cenaze defnedilmek üzere götürülür. BİLGİ NOTU Cenaze duası Allahumme ğfir li hayyinâ ve meyyitinâ ve şahidinâ ve ğaibinâ ve zekerinâ ve ünsânâ ve sağrinâ ve kebirina. Allahumme men ahyeytehû minnâ feahyihî alâ lislâmi ve men teveffeytehû minnâ fe-teveffehû alâ l-iman. Ve hussa hazâ l-meyyite bi r-ravhi ve r-rahati ver rahmeti ve l-mağfirati ve rıdvan. Allahumme in kâne muhsinen fezid fi ihsanihi ve in kâne musî en fetecâvez anhu ve lekkihi l-emne va lbuşrâ ve l-kerameteve z-zulfâ. Allahümmecal kabrehü ravdaten minriyadılcinani velatecal kabrehü hufreten minhuferinnirani rabğifirli velivadeyye velilmü minine velmü minati velicemiilmüslimine velmüslimati elahyai minhüm velemvati birahmetike yâ erhame r-rahimin. 42