Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi Anadolu Journal of Agricultural Sciences

Transkript

1 Aadolu Tarım Bilimleri Dergisi Aadolu Joural of Agricultural Scieces Araştırma/Research Aadolu Tarım Bilim. Derg./Aadolu J Agr Sci, 31 (2016) ISSN: (Prit) (Olie) doi: /aajas Çeltik üretimide alaa bağlı olarak makia sayısıdaki değişimi doğrusal deklemler yardımı ile icelemesi Gıyasetti Çiçek a *, Sarp Korkut Sümer b a Çaakkale Osekiz Mart Üiversitesi Lapseki Meslek Yüksekokulu, Çaakkale b Çaakkale Osekiz Mart Üiversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makiaları ve Tekolojileri Mühedisliği Bölümü, Çaakkale *Sorumlu yazar/correspodig author: giyas@comu.edu.tr Geliş/Received 11/03/2016 Kabul/Accepted 16/06/2016 ÖZET Tarımsal işletmecilik problemlerii çözümüde yaygı olarak kullaıla yötemlerde biriside doğrusal programlama yötemidir. Çeltik üretimide doğrusal programlama yötemii kullaarak tarım makiaları masrafıı miimize edecek modelleri kurulması ve bilgisayar yardımı ile bu modelleri çözümü soucuda büyük orada ekoomiklik sağlaacaktır. Edire ili İpsala yöreside çeltik üretimie yöelik yapıla bu araştırmada 10 farklı büyüklüğe sahip işletmede yürütülmüştür. Çalışmada çeltik işletmeleride kullaılması gereke tarım makiaları sayıları ve büyüklükleri QSB paket programı kullaılarak doğrusal programlama yötemiyle tespit edilmeye çalışılmıştır. Elde edile souçlar doğrusal deklem şeklie çevrilmiştir. Bu deklemler vasıtasıyla İpsala yöreside işletme büyüklüğü e olursa olsu bir çeltik işletmesii makia masrafıı miimize edecek makialarda kaç adet kullaması gerektiği ortaya koulabilecektir. Aahtar Sözcükler: Çeltik Doğrusal programlama Makia sayısı Tarım makiaları Number ad size of farm machiery that is required to use at a model paddy maagemet by liear programmig ABSTRACT Liear programmig method that is commoly used farm maagemet problems is oe of the most importat methods. Formig of models that will miimize costs of agricultural machiery by usig liear programmig method ad solvig this models by usig computer will provided ecoomy at paddy productio. Numbers ad sizes of agricultural machiery which were to be used i 10 differet paddy farms i İpsala have bee studied to figure out usig liear programmig. Results obtaied were trasformed ito liear equatios. How may machiery are eeded ca be foud for paddy productio with miimal machiery cost for ay paddy farm size. Keywords: Paddy Liear programmig Number of machiery Farm machiery OMU ANAJAS Giriş Tarımsal işletmelerde amaç, verimi e yüksek seviyede tutularak karlılığı artırılmasıdır. İşletme çapıda karı e yüksek seviyede tutulması içi üretim girdilerii mümkü olduğuca miimum düzeyde kalması gerekir. Bu da acak üretimde gelişmiş yötemleri kullaılması ve bu girdileri degeli bir şekilde değerledirilmesi soucu sağlaabilir. Tarımsal işletmei büyüklüğü e olursa olsu tarım alet ve makiaları seçimide dikkat edilmesi gereke belirleyici faktörlerde biriside masraftır. Makia giderleri bir tarım işletmesii geel üretim giderleri içerisideki öemli kalemii oluşturur. Makia giderlerii geel üretim giderleri içerisideki payı işletmede bulua makiaları sayısıa, boyutlarıa ve buları üretim periyodu içideki kullaım şekillerie bağlı olarak işletmeler arasıda farklılık gösterir (Çiçek, 2003). Bir tarım işletmeside kazacı artırılması, büyük ölçüde işletmede gereksiim duyula traktör ve tarım iş makialarıı işletme özelliklerie uygu seçilmesi ve ekoomik olarak kullaılmasıa bağlı olmaktadır. Çükü işletmei yıllık gideri içeriside traktör ve tarım iş makiaları giderleride oluşa mekaizasyo giderlerii payı bia ve arazi yatırımlarıda sora e yüksek değerde olmaktadır ve bu yaklaşık olarak üretim giderlerii %30-50 sii oluşturmaktadır (Işık, 1996). Trakya bölgesideki çeltik işletmeleri sahip oldukları tarımsal mekaizasyo göstergeleri ile ülkemizi büyük ve ileri işletmeleri arasıda sayılabilirler (Arı, 1987). Tarımsal mekaizasyo

2 Çiçek ve Sümer / Aadolu Tarım Bilim. Derg. /Aadolu J Agr Sci 31 (2016) araçlarıı işletme içide büyük yatırım sermayesie ihtiyaç duyması edeiyle, işletme özelliklerie uygu miimum giderli mekaizasyo sistemii seçilmesi veya mevcut yatırımlara uygu üretim desei ve ala dağılımıı sağlaması ve plalaması büyük öem taşımaktadır (Sessiz ve Pıar, 1995). Dolayısıyla diğer işletmelerde olduğu gibi çeltik işletmeleride de moder mekaizasyo uygulamaları içi yapıla plalamalar karmaşık bir hal almaktadır. Buu e öemli sebebi yapıla işlemleri çokluğu, zamaı kısıtlı olması ve iklim koşullarıı belirsiz olmasıdır. Bu edele mekaizasyou destekleye ve tarımsal üretimde etki olarak kullaılabile plalamalara gereksiim duyulmaktadır. Bu plalamaları e öemli kısmıı kısıtlı zama içeriside üretim içi istee işlemleri yapabilecek makia setii seçimi oluşturmaktadır. Modelleri geliştirilmesi ve aalizleriyle ilgili olarak yapıla çalışmalarda, araştırmacılar ve bilim adamları tarımsal alala ilgili bir çok bilimeyei ortaya çıkarmışlardır. Seçile bir amaçla ilgili olarak mümkü ola e uygu yol içeriside bir takım etmelerle sıırladırılmış ola kayakları uygu dağılımıı sağlaya yötem (Price, 1978) olarak taımlaa doğrusal programlama ile büyük ve karmaşık işlem modelleri daha hızlı ve efektif bir şekilde çözülebilmektedir. Acak bütü bu geleeksel bilgisayar yazılımları, sadece sayısal verileri işleyebilmektedir. İşletme düzeyide yapılacak plalamaı başarılı olabilmesi içi gerekli verileri sağlıklı bir şekilde derlemesi kadar derlee verileri iyi değerledirilmesi (Sessiz ve Pıar, 1995), yorumlama ve karar verme işlemi kullaıcıya bırakıldığıda kouyla ilgili bir uzmaa gereksiim duyulmaktadır. Ayrıca program içide yapısal değişiklikleri gerçekleştirilmesi oldukça güç olmaktadır (Sağlam ve Çeti, 2001). Bu araştırmada, İpsala yöresideki çeltik üreticilerie yöelik bir aket çalışması yapılmış ve üretim aşamalarıda yaygı olarak kullaıla makialar ele alıarak ha arasıda 10 farklı ala içi doğrusal programlama yardımı ile makia masrafıı miimize edecek makia seti saptamaya çalışılmıştır. Elde edile souçlar doğrusal deklem şeklie çevrilmiştir. Doğrusal programlama modelii çözümüde QSB paket programı kullaılmıştır. 2. Materyal ve Yötem Modelde İpsala yöreside çeltik tarımıda yaygı olarak kullaıla tarım makialarıa yer verilmiştir. Çeşitli büyüklüklere sahip bu makialar Çizelge 1 de verildiği gibidir. Çizelge 1. Çeltik üretimide kullaıla traktör ve tarım makialarıı bazı işletme değerleri Makia Makia büyüklüğü (m) Satı alma bedeli ( ) Çeki gücü (kw) Pulluk (2 gövdeli) Pulluk (3 gövdeli) Pulluk ( gövdeli) Pulluk (5 gövdeli) Goble diskaro 2 3 Lazerli toprak tesviye makiası Kombikürüm Dişli tırmık Ekim makiası Biçerdöver Traktör (kw)

3 Çiçek ve Sümer. / Aadolu Tarım Bilim. Derg. /Aadolu J Agr Sci 31 (2016) Bu çalışmada çeltik üretimi yapa işletmelerde işletme büyüklüğü, çalışılabilir zama aralıkları, alet ve makiaları iş başarıları ve çeki güçleri ile farklı güçte traktörlerle kullaılabile tarım alet ve makiaları yıllık maliyetlerie bağlı olarak makia seçimi yapılabilecek bir model geliştirilmeye çalışılmıştır. Modelde kullaılabilecek makiaları maliyetleri, iş başarıları ve çeki güçleri öcede tespit edilerek, makia, traktör ve iş gücü gereksiimi göz öüe alımakta ve souç olarak üretim döemideki çalışılabilir zamaa bağlı olarak miimum maliyeti vere makia seti elde edilmektedir Model içi gerekli veriler İşletme büyüklüğü: Modelde 50, 100, 150, 200, 250, 300, 350, 00, 50 ve 500 ha büyüklüğe sahip alalar içi kullaılması gereke tarım makialarıı sayısı ve büyüklüğü tespit edilmiştir. Tarla işlemleri ve bu işlemlerde kullaıla tarım makiaları büyüklükleri: İpsala yöreside çeltik üretimide izlee mekaizasyo ziciri ve kullaıla makialar aşağıdaki gibidir. Sürüm (pulluk), 1. tırmıklama (goble diskaro), arazi tesviyesi (lazerli tesviye mak.), 2. tırmıklama (kombikürüm), 3. tırmıklama (dişli tırmık), ekim (savurmalı ekim mak.) ve hasat (biçerdöver). İlaçlama ve gübreleme elle yapıldığı içi modelde yer verilmemiştir. Modelde ayrıca yörede yaygı olarak kullaıla 7 farklı güçte traktör ele alımıştır. Makialara ait temel işletmecilik verileri: İşletmecilik verileri olarak makiaları iş geişlikleri ve ilerleme hızlarıa bağlı ola iş başarıları ele alımıştır. Makiaları çeki gücü gereksiimleri literatürlerde elde edilmiştir. İş başarıları ise aşağıdaki formülde hesaplamıştır (Keski ve Erdoğa, 1992). S = 3.6*B*V*k (1) S: Makiaı iş başarısı (da/h) B: Makiaı iş geişliği (m) V: Makiaı çalışma hızı (m/s) k: Çalışma zamaıda yararlama katsayısı (%) Yıllık makia masraflarıı hesaplamasıda kullaıla veriler: Makia giderlerii hesaplamasıda satı alma fiyatları, faiz oraları, saatlik ve yıllık ömür, tamir ve bakım faktörleri, işçilik ücreti ve yakıt fiyatı değişkeleri oluşturmaktadır. Bu değişkeler ile amortisma, faiz, muhafaza, bakım, tamir ve yakıt-yağ masrafları hesaplamıştır (Diçer, 1976; Arı, 2002). Amortisma masrafı: a = A R T A: Makiaı satı alma bedeli ( ) R: Makiaı hurda değeri (0.1*A) T: Makiaı ömrü (yıl) (2) Faiz masrafı: f = ( A R)* i 2 i: Yıllık faiz oraı (%) Muhafaza masrafı: m = m = Tamir masrafı: t = (3) 0.9* A (Tarım makiaları içi) () * A (Traktör içi) (5) 100 A* r r: Tamir faktörü : Makiaı ömrü (h) (6) Bakım masrafı: b = w*l (7) w : Bakım faktörü L : İşçilik ücreti ( /h) Yakıt ve yağ masrafı: y 0 = 0.103*N*K m (8) N : Kullaıla traktör gücü (kw) K m : Yakıt fiyatı ( /lt) Her periyotta çalışılabilir zama aralıkları: Bir makiaı sıırlı zama içeriside gereke işlemi yapabilmesi ou büyüklüğü ile doğruda ilgilidir. Modelde sıırlı zama aralığıda belirtile tarımsal işi yapabilecek e düşük masraflı makiaı seçilmesi amaçlamıştır. Bir çok ürüde olduğu gibi çeltiği üretimide de bir tarımsal işlemi bitmesi diğer bir tarımsal işlemi başlaması demektir. Çeltik üretimide herhagi bir tarımsal işlem, öceki işlemi bittiği tarihte daha öce başlamakta ve o işlemde birkaç gü sora bitirilmektedir. İpsala ilçeside periyotlara göre çalışılabilir saat sayıları Çizelge 2 de verildiği gibidir (Aoymous, 2002). Biçerdöver ve ekim makiasıda diğer tarım makialarıda farklı olarak birde fazla sayıda traktör ve işçi kullaılabilmektedir. Bu edele diğer tarım makialarıda makia, traktör ve işçilik zama gereksiimleri makiaları iş başarısıa eşit olduğu halde, biçerdöver ve ekim makiasıda bu değerler kullaıla traktör ve işçi sayısıa göre değişmektedir (Çizelge 3). 235

4 Çiçek ve Sümer / Aadolu Tarım Bilim. Derg. /Aadolu J Agr Sci 31 (2016) Çizelge 2. Periyotlara göre çalışılabilir saat sayıları Periyot Eylül Ekim Geç Mart Erke Nisa Geç Nisa Erke Mayıs Geç Mayıs Çalışılabilir saat (h) Çizelge 3. Biçerdöver ve ekim makiasıda makia, traktör ve işçilik zama gereksiimleri Ekim makiası Biçerdöver Makia iş başarısı (h/ha) Traktör iş başarısı (h/ha) İşçilik iş başarısı (h/ha) Amaç foksiyou ve kısıtları belirlemesi Doğrusal programlama tekiğide matematiksel model amaç foksiyou, amaca ulaşılmada alteratif üretim faaliyetlerii ve üretim vasıtaları sıırları olmak üzere üç bölümde oluşmaktadır (Agrawal ve Heady, 1972; Sıdır ve Evcim, 1989; Işık, 1992; Yakut, 1985; Sessiz ve Pıar, 1995; Çiçek, 2003). Amaç foksiyou: Miimum gideri sağlamak amacıyla karar değişkelerii etkilerii karşılaştırıldığı foksiyodur. Amaç karı maksimizasyou veya gideri miimizasyoudur. Z mi = j 1 C j X j. (9) Z mi : Amaç foksiyou : İşlem sayısı C j : j işlemideki makia masrafı ( /ha) X j : j işlemideki ala miktarı (ha) Kısıtlayıcı foksiyolar: Kısıt deklemleri 5 grup altıda toplamıştır. a) Ala kısıtı: Bu kısıt hasat edile alaı toplam üretim alaı değerie eşit olması gereğide kayaklaa kısıttır. X ij = A (10) i: Periyot sayısı A: İşletmei üretim alaı (ha) Xij: i periyoduda yapıla j işlemii ala miktarı (ha) b) İşlemleri ardışımı kısıtı: Her işlemi yapıldığı ala bir öceki işlemi yapıldığı alaa eşit veya küçük olmalıdır. X i ( ) X ij (11) X i(j+1) : i periyoduda yapıla j işlemide soraki tarımsal işlemi ala miktarı (ha) c) Traktör kısıtı: Her çalışma periyoduda, tüm işlemler içi gereke traktör zamaı, o periyottaki kullaılabilir traktör zamaıı aşmamalıdır. Q ij X ij. D i.x T (12) Q ij : i periyodudaki j işlemi içi gerek duyula traktör zamaı (h/ha) D i : i periyoduda çalışılabilir zama (h) X T : Traktör sayısı d) Makia kısıtı: Her işlem içi gereke makia zamaı, o periyottaki kullaılabilir makia zamaıı aşmamalıdır. P ij X ij. D i.x M (13) P ij : i periyodudaki j işlemi içi gerek duyula makia zamaı (h/ha) X M : Makia sayısı e) İşçilik kısıtı: Gereke işçilik zamaı, periyottaki kullaılabilir işçilik zamaıı aşmamalıdır. R ij X ij. D i.x O (1) R ij : i periyodudaki j işlemi içi gerek duyula işçilik zamaı (h/ha) X O : İşçi sayısı Model içi gerekli veriler Microsoft Excel bilgisayar programıa yükleerek amaç foksiyou ve kısıt deklemleri elde edilmiştir. Elde edile bu deklemleri QSB paket programıa girilmesi ile çeltik üretimide kullaılacak makia büyüklükleri ile sayıları odalıklı olarak bulumuş ve her ala içi yıllık miimum masraflar tespit edilmiştir. 3. Bulgular ve Tartışma İpsala yöreside ha arasıda farklı büyüklüklerde 10 ala içi yapıla bu araştırma soucuda her ala içi işletmeleri elleride buludurması gereke makia sayıları ve miimum masrafları Çizelge ve Çizelge 5 te verildiği gibi bulumuştur. 236

5 Çiçek ve Sümer. / Aadolu Tarım Bilim. Derg. /Aadolu J Agr Sci 31 (2016) Çizelge. Üretim alaıa bağlı olarak elde edile makia sayıları Ala Makia sayısı (Adet) (ha) Pulluk Goble2 Goble Lazer3,5 Lazer5 Kombi2 Kombi2,5 Diş tırm3 Ek mak Biçerdöv Çizelge 5. Üretim alaıa bağlı olarak elde edile traktör, işçi sayıları ve masrafları Ala Traktör ve işçi sayısı (adet) Masraf (ha) Trak100 Trak7 Trak52 İşçi ( ) Kurula modele göre çizelgelerde de görüldüğü gibi ekim makiası, biçerdöver ve işçide başka gövdeli pulluğu, 2 m lik kombikürümü, 3 m lik dişli tırmığı ve 52 kw lık traktörü tüm alalarda mutlaka kullaılması gerekmektedir. 2 m lik goble yalızca 50 ha alada, m lik goble ise diğer alalarda kullaılmalıdır. Lazerli tesviye makiası icelediğide 3.5 m lik lazeri 200 ha da küçük alalarda, 5 m lik lazeri ise 200 ha da büyük alalarda kullaılması gerektiği bulumuştur. 50 ha ve 100 ha lık alalarda yalızca 2 m lik kombikürümü 150 ha da büyük alalarda ise 2 m lik ve 2.5 m lik kombikürümleri birlikte kullaıldığı görülmektedir. Traktör lazerli tesviye makiasıa göre değişim göstermektedir. Çükü 52 kw lık traktör diğer tüm işlemleri yapabilecek güce sahip ike, 3.5 m lik lazerli tesviye makiasıı çekebilecek traktörü e az 7 kw gücüde olması gerekmektedir. 200 ha ve daha küçük alalarda 7 kw lık traktörü 3.5 m lik lazerli tesviye makiası, daha büyük alalarda ise 100 kw lık traktörü 5 m lik lazerli tesviye makiası ile kullaılması durumuda miimum masraf sağlamaktadır. Şekil 1 de alaa bağlı olarak makia, traktör ve işçi sayısıdaki değişimleri göstere grafik, Şekil 2 de ise yie alaa bağlı olarak masraflarda meydaa gele değişimi göstere grafik verilmiştir. Grafikler icelediğide e fazla artışı sırasıyla işçi, 52kW lık traktör, gövdeli pulluk, 2 m lik kombikürüm, 3 m lik dişli tırmık, ekim makiası, biçerdöver, 2.5 m lik kombikürüm, 100 kw lık traktör ile 5 m lik lazer, m lik goble diskaro ve 7 kw lık traktör ile 3.5 m lik lazerde meydaa geldiği görülmektedir. 2 m lik kombikürüm ve işçi dışıda kala tüm değişkelere ait grafikler düzgü bir şekilde artış göstermektedir. 2 m lik kombikürümde 150 ha ile 200 ha arasıda düzgülük bozulmaktadır. Çükü 150 ha da sora 2 m lik kombikürümü yaıda 2.5 m lik kombikürümde devreye girmektedir. İşçi grafiğide ise 200 ha ile 250 ha arasıda düzgülük bozulmaktadır. Buu sebebi ise 250 ha da sora 3.5 m lik lazerli tesviye makiasıı yerie 5 m lik lazerli tesviye makiasıı kullaılmasıdır. 5 m lik tesviye makiası kullaılarak tesviyei daha kısa zamada bitirilmesi ile işçi farklı işlere kaydırıldığı içi daha az işçiye gereksiim olmaktadır. Ala arttıkça masraflarda meydaa gele değişimide düzgü bir şekilde arttığı görülmektedir (Şekil 2). 237

6 Masraf (Euro) Makia Sayısı (Adet) Makia Sayısı (Adet) Çiçek ve Sümer / Aadolu Tarım Bilim. Derg. /Aadolu J Agr Sci 31 (2016) pulluk goble2 goble lazer 3,5 lazer 5 pulluk goble2 goble lazer 3,5 lazer 5 kombi 2 kombi 2,5 diş tır 3 ek mak biçerdöver kombi 2 kombi 2,5 diş tır 3 ek mak biçerdöver 100 kw trak 100 kw trak 7 kw trak 7 kw trak 52 kw 52 kw trak trak işçi işçi işçi işçi 52 kw trak 8 pulluk 52 kw trak 8 6 pulluk 6 kombi kw trak-lazer 3,5 diş tır 3 ek mak biçerdöver kombi 2,5 kombi kw trak-lazer 5 goble ek 550 mak 600 Ala (ha) 7 kw trak-lazer 3,5 diş tır 3 biçerdöver kombi 2,5 100 kw trak-lazer 5 goble Ala (ha) Şekil 1. Alaa göre makia, traktör ve işçi sayısı değişimi Ala (ha) Şekil 2. Alaa göre yıllık makia masrafıdaki değişim Modelde ele alıa değişkelere ait grafikleri elde edile doğrusal deklemleri ve regresyo katsayıları Çizelge 6 da verildiği gibidir. Tüm değişkeler içi elde edile grafiklerdeki eğimi düzgü olduğuu, meydaa gelebilecek e büyük hataı 2 m lik kombikürümde % 0.76 ve işçide % 0.16 olacağı görülmektedir. 238

7 Çiçek ve Sümer. / Aadolu Tarım Bilim. Derg. /Aadolu J Agr Sci 31 (2016) Çizelge 6. Traktör, makia, işçi ve masraflara ait doğrusal deklemler ve regresyo katsayıları Karar değişkeleri Doğrusal deklem Regresyo katsayısı Pulluk *X R 2 = 1 G. diskaro 2 G. diskaro *X R 2 = Lazer *X R 2 = Lazer *X+0.01 R 2 = 1 Kombikürüm *X R 2 = Kombikürüm *X R 2 = Dişli tırmık *X R 2 = 1 Ekim Makiası 0.006*X R 2 = 1 Biçerdöver 0.002*X R 2 = 1 Traktör 100 kw 0.002*X+0.01 R 2 = 1 Traktör 7 kw 0.005*X R 2 = Traktör 52 kw 0.017*X R 2 = 1 İşçi *X R 2 = Makia masrafı R 2 = 1. Souç Souç olarak İpsala yöreside çeltik üretimi yapa 50 ha ile 500 ha arasıda herhagi bir alaa sahip bir işletmede, makialarda meydaa gele masrafları miimum düzeyde tutarak üretim yapabilmek içi hagi makialarda kaç adet kullaılması gerektiği elde edile doğrusal deklemler yardımı ile kolaylıkla tespit edilebilir. Buu içi çeltik işletmelerii üretim alalarıda yapacakları gerekli düzelemeler ile tam bir makialaşmaya gitmeleri, kullaılacak makiaları seçimide ise bilimsel yötemlerde yararlamaları gerekmektedir. Bu sayede yapılacak plalamalar makia masrafları açısıda çeltik işletmelerie ekoomik olarak büyük yararlar sağlayacaktır. Kayaklar Agrawal, R.C., Heady, E.O., Operatios Research Metods for Agricultural Decisios. The Iowa State Uiversity Pres, AMES. USA. Aoymous, Devlet Meteoroloji İşleri Geel Müdürlüğü, 10 Yıllık İpsala İlçesi Meteorolojik Verileri. Akara. Arı, S., Tarım Makiaları İşletme Tekiği. Basılmamış Ders Notları. T.Ü. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarım Makiaları Bölümü, Tekirdağ. Arı, S., Meriç Havzasıda yapıla çeltik tarımıı mekaizasyo soruları ve çözüm öerileri. 3. Uluslararası Tarımsal Mekaizasyo ve Eerji Sempozyumu. İzmir, Ekim Çiçek, G., Trakya Yöreside Çeltik Tarımıda Kullaıla Alet ve Makiaları İşletme Değerlerii Saptaması ve Optimum Mekaizasyo Modelii Kurulması. Doktora Tezi. T.Ü. Fe Bilimleri Estitüsü Tarım Makiaları Aabilim Dalı. Edire. Diçer, H., Tarım İşletmeleride Makia Kullama Masrafları. T. Z. D. K. Mesleki Yayıları. Akara. Işık, A., Doğrusal programlama tekiği ile mekaizasyo yatırımlarıa bağlı üretim plalaması. Tarımsal Mekaizasyo 1. Ulusal Kogresi. Samsu, 1-16 Ekim 1992, s Işık, A., İşletme özelliklerie uygu traktör seçimie yöelik uzma sistem geliştirilmesi üzeride bir araştırma. 6. Uluslararası Tarımsal Mekaizasyo ve Eerji Kogresi. Akara, 2-6 Eylül 1996, s Keski, R., Erdoğa, D., Tarımsal Mekaizasyo. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayıları. Yayı No: 125, Ders Kitabı No: 359, Akara. Price, M.L.R., Liear Programmig-The Techique. Operatioal Research Workshop, NCAE NIAE Silsoe, UK, September 1978 Sağlam, C., Çeti, M., Tarım makiaları işletmeciliği ve plalamasıda uzma sistemleri kullaımı. Tarımsal Mekaizasyo 20. Ulusal Kogresi. Şalıurfa, Eylül 2001, s Sessiz, A., Pıar, Y., Doğrusal Programlama Tekiğii Tarımsal Mekaizasyoda Kullaımı. OMÜ. Ziraat Fak. Yardımcı Ders Notu No:13, Samsu. Sıdır, K.O., Evcim, H.Ü., Bir işletme öreğide mekaizasyo gereksiimlerii doğrusal programlama modeli ile belirlemesi. Tarımsal Mekaizasyo 12. Ulusal Kogresi. Tekirdağ, 1-2 Hazira 1989, s Yakut, H., Doğrusal Programlama Yardımı ile İşletme Birimide Tarımsal Mekaizasyo Plalaması. Yüksek Lisas Tezi E.Ü. Fe Bilimleri Estitüsü Tarımsal Mekaizasyo Aabilim Dalı, İzmir. 239