Ekonomi II. 18.Kamu Bütçesi ve Maliye Politikası. Doç.Dr.Tufan BAL

Transkript

1 Ekonomi II 18.Kamu Bütçesi ve Maliye Politikası Doç.Dr.Tufan BAL Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır.

2 Kamu (Devlet) Bütçesi Kamu bütçesi, Millet Meclisi tarafından onaylanıp kanunlaşan ve devletin planlanan gelir ve harcamalarını gösteren yıllık bir programdır. Devlet, kamu bütçesi yoluyla maliye politikasını uygular ve makroekonomik değişkenler üzerinde etkili olmaya çalışır. Amaç, ekonomide büyüme, tam istihdam, istikrar ve adil gelir dağılımı gibi temel makroekonomik hedeflerin gerçekleştirilmesidir.

3 Kamu (Devlet) Bütçesi Kamu bütçesinde planlanan devlet gelirleri (taxes=t) planlanan devlet harcamalarına (government expenditures=g) eşit ise (T=G), denk bütçe, planlanan gelirler planlanan giderlerden daha fazla ise (T>G) ise bütçe fazlası ve planlanan gelirler planlanan harcamalardan az ise (T<G) ise bütçe açığı durumu söz konusudur. Türkiye de kamu bütçesi ile ilgili üç tanımlama vardır. Genel bütçe Katma bütçe Konsolide bütçe

4 Kamu (Devlet) Bütçesi Genel bütçe, kamu kurumlarından yasama ve yargı ile Cumhurbaşkanlığı ve merkezi idareye dahil bakanlık ve idareler, Katma bütçe, ayrı tüzel kişilikleri bulunan birer yerinden yönetim kuruluşu olan üniversiteler ve diğer katma bütçeli idareler yer almaktadır. Genel ve katma bütçeye konsolide bütçe (devlet bütçesi) denir. Geliri giderini karşılayamayan kuruluşlar için devlet bütçesinden ödenek konulabilir. Sosyal güvenlik kuruluşlarının prim gelirleri emekli aylıklarına yetmediği zaman bütçeden yardım yapılır.

5 Kamu (Devlet) Bütçesi Mahalli idarelerin öz gelirlerine ek olarak genel bütçe vergi gelirlerinden pay ayrılır. TBMM tarafından onaylanıp kanunlaşan konsolide bütçe yıl içinde uygulamaya konur. Yıl sonunda gerçekleşen konsolide bütçe, yıl başındaki planlanan konsolide bütçeden bazı sapmalar gösterebilir. Tablo de Türkiye nin yılları arasındaki Konsolide Bütçe Özeti verilmiştir.

6 6

7 7

8 8

9 18.1.Kamu (Devlet) Bütçesi 9

10 18.2.Kamu (Devlet) Bütçesi 10

11 Maliye Politikası ve Otonom Vergiler Varsayımı Altında Maliye Politikası Maliye politikası, hükümetin vergilerde ve kamu harcamalarında değişiklikler yaparak bunu hazırlanan bütçeye yansıtması ve bu şekilde ekonomide arzu edilen hedeflere ulaşmaya çalışmasıdır. Vergilerde ve devlet harcamalarında yapılacak değişiklikler ekonomideki toplam harcamaları ve dolayısıyla üretim (=gelir) ve istihdam düzeyini etkiler. Bu etki çarpan mekanizması yoluyla belirlenir. Vergilerde ve devlet harcamalarında yapılacak değişikliklerin gelir (reel GSYİH) üzerindeki çarpan etkisini çarpan etkisini otonom vergiler varsayımı altında incelendiğini unutmamak gerekir.

12 Maliye Politikası ve Otonom Vergiler Varsayımı Altında Maliye Politikası Vergiler (T), devlet harcamaları (G) otonom olarak ele alındıklarında, planlanan toplam harcamaların AE=C+I+G+(X-M) =Co+cTo+I0+Go+(X0-M0)+cY Ve makroekonomik denge Yo=1/1-c*A idi, dolayısıyla Vergi çarpanı (kt) =-c/1-c Yatırım çarpanı (k1) =1/1-c Devlet (kamu) harcamaları çarpanı (kg)=1/1-c İhracat çarpanı (kx) =1/1-c İthalat çarpanı (km) =-1/1-c

13 Maliye Politikası ve Otonom Vergiler Varsayımı Altında Maliye Politikası Devlet harcamalarında bir artış gelirde kg=1/1-c) katı bir artışla, vergilerde bir artış ise gelirde kt=-c/(1-c) katı bir azalmaya neden olmaktadır. O zaman, devlet harcamalarında ve vergilerde aynı miktarda bir artış, gelirde ne kadar bir değişmeye neden olur? Y=kg G+kt T =kg+kt=1=kb denk bütçe çarpanı diye adlandırılır. Denk bütçe çarpanına göre, devlet harcamalarında ve vergilerde aynı miktarda bir artış, gelirde de aynı miktarda bir artışa neden olacaktır.

14 Maliye Politikası ve Otonom Vergiler Varsayımı Altında Maliye Politikası Ekonomide bir enflasyonist açık olduğunda, uygun maliye politikası daraltıcı maliye politikasıdır. Amaç, toplam harcamaları azaltarak ekonomideki aşırı talebi azaltıp enflasyonu yok etmektedir. Daraltıcı maliye politikalarına göre, devlet harcamaları azaltabilir, vergi oranları artırabilir veya ikisi birlikte yapılabilir.

15 Maliye Politikası ve Otonom Vergiler Varsayımı Altında Maliye Politikası Ekonomide bir deflasyonist açık olduğunda, uygun maliye politikası genişletici maliyet politikasıdır. Amaç, toplam harcamaları artırarak ekonomideki yetersiz talebi artırıp deflasyonist açığı kapatmaktır. Genişletici maliye politikasına göre devlet harcamaları artırabilir, vergi oranları azaltabilir veya ikisini birlikte yapabilir.

16 16 İletişim Bilgilerim: Doç.Dr.Tufan BAL Süleyman Demirel Üniversitesi Tarım Ekonomisi Bölümü ISPARTA