Diyabetik olmayan gebelerin makrozomik do umlar nda etkili faktörler

Transkript

1 Klinik Araflt rma Perinatoloji Dergisi 2014;22(2):83-87 Perinatal Journal 2014;22(2):83-87 künyeli yaz n n Türkçe sürümüdür. Diyabetik olmayan gebelerin makrozomik do umlar nda etkili faktörler Alpaslan Akyol 1, Hasan Talay 2, Ali Gedikbafl 3, Cemal Ark 2, Volkan Ülker 2, Ça dafl Özdemir 2 1 F rat Üniversitesi T p Fakültesi, Kad n Hastal klar ve Do um Anabilim Dal, Elaz 2 stanbul Kanuni Sultan Süleyman E itim ve Araflt rma Hastanesi, Kad n Hastal klar ve Do um Klini i, stanbul 3 stanbul Kanuni Sultan Süleyman E itim ve Araflt rma Hastanesi, Kad n Hastal klar ve Do um Klini i, Perinatoloji Birimi, stanbul Özet Amaç: Çal flman n amac 4000 gram ve üzerinde do an bebeklerde maternal ve fetal de iflkenlere ait özelliklerin araflt r lmas d r. Yöntem: Ocak Nisan 2012 tarihleri aras nda hastanemizde gebelik haftalar nda do um yapan 4000 gram ve üzeri bebek do urmufl 572 gebe ile çal flma grubu, ayn dönemde gram aras bebek do urmufl 614 gebe ile de kontrol grubu oluflturuldu. Çal flmada anne yafl, gravidas, paritesi, gebelik haftas, vücut kitle indeksi, anne boyu, gebelikte al nan kilo, hemoglobin A1c (HbA1c) düzeyleri, polihidramnios varl, önceki gebeliklerde makrozomi öyküsü ve fetal cinsiyet de erlendirildi. Bulgular: Dört bin gram ve üzerinde do um yapan gebelerle 4000 gram n alt nda do um yapan gebeler karfl laflt r ld nda anne yafl - n n 35 yafl ndan büyük olmas (p=0.02), parite ortalamas (p=0.03), gebelik haftas (p=0.01), maternal boy ortalamas (p<0.001), maternal HbA1c düzeyleri (p<0.001), polihidramnios (p<0.001) ve makrozomili bebek do urma hikayesi (p<0.001) çal flma grubunda (>4000 gram do um a rl ) anlaml olarak daha yüksek bulundu. Gravida, vücut kitle indeksi, gebelikte al nan kilo aç s ndan ise gruplar aras nda anlaml bir fark bulunamad. Sonuç: Otuz befl yafl üzeri gebelik, parite, gebelik haftas, maternal boy ortalamas n n yüksek olmas, gebelikte al nan kilonun >12 kg olmas, HbA1c yüksekli i, mevcut gebelikte polihidramnios olmas ve makrosomili bebek hikayesi fetüste makrozomi riskini artt rmaktad r. Anahtar sözcükler: Makrozomi, hemoglobin A1c, gestasyonel diabetes mellitus. Abstract: The factors effective on the macrosomic deliveries of non-diabetic pregnant women Objective: The aim of our study was to analyze the characteristics of maternal and fetal variables in babies born 4000 g and above. Methods: A study group was created with 572 pregnant women who delivered babies 4000 g and above between 37 and 42 weeks of gestation, and a control group was created with 614 pregnant women who delivered babies between 2500 and 4000 g at the same weeks of gestation, all who delivered at our hospital between January 2009 and April In the study, maternal age, gravida, parity, week of gestation, body mass index, maternal height, weight gained during pregnancy, hemoglobin A1c (HbA1c) levels, presence of polyhydramnios, macrosomia history at previous pregnancies and fetal sex were evaluated. Results: When the pregnant women delivered babies 4000 g and above and the pregnant women delivered babies below 4000 g were compared and maternal age being higher than 35 years (p=0.02), mean parity (p=0.03), week of gestation (p=0.01), mean maternal height (p<0.001), maternal HbA1c levels (p<0.001), polyhydramnios (p<0.001) and history of delivering baby with macrosomia (p<0.001) were found significantly higher in the study group (birth weight higher than 4000 g). There was no significant difference between the groups in terms of gravida, body mass index and weight gained during pregnancy. Conclusion: Pregnancy at over 35 years old, parity, mean maternal height being high, weight gained during pregnancy being over 12 kg, high HbA1c, presence of polyhydramnios during current pregnancy and the history of delivering baby with macrosomia increase the risk of macrosomia in fetus. Keywords: Macrosomia, hemoglobin A1c, gestational diabetes mellitus. Yaz flma adresi: Dr. Alpaslan Akyol. F rat Üniversitesi T p Fakültesi, Kad n Hastal klar ve Do um Anabilim Dal, Elaz. e-posta: alpakyol@yahoo.com Gelifl tarihi: A ustos 31, 2013; Kabul tarihi: Aral k 25, 2013 Bu yaz n n çevrimiçi ngilizce sürümü: doi: /prn Karekod (Quick Response) Code: 2014 Perinatal T p Vakf

2 Akyol A ve ark. Girifl Makrozomi tahmini fetal a rl n 4000 gram ve üzerinde veya gebelik haftas na göre %90 üzerinde olmas olarak tan mlan r. Tüm do umlar n %1-10 unda görülür. Fetal makrozomi maternal (postpartum hemoraji, serviko-vaginal ve anal sfinkter laserasyonu, postpartum enfeksiyon, artm fl elektif sezaryen oran vb) ve fetal (uzam fl eylem, artm fl müdahaleli do um olas l, omuz distosisi, brakial pleksus zedelenmesi, mekonyum aspirasyonu) morbiditeler ve hatta fetal mortalite ile birlikteli i aç s ndan önemli bir sorundur. [1] Fetal makrozomi için en önemli risk faktörü diyabetik annedir. Bu çal flma farkl olarak, anneleri gestasyonel ve pregestasyonel diyabet hastas olmayan, makrozomik bebeklerde risk faktörlerini ve fetal makrozomiye neden olan karakteristik özellikleri saptama amac na yönelik olarak yap lm flt r. Yöntem Hastanemizde Ocak Nisan 2012 tarihleri aras nda do um yapan gebelik haftalar ndaki 4000 gram üzeri bebek do urmufl 572 hasta çal flma grubuna, gram aras bebek do urmufl 614 hasta kontrol grubuna dahil edildi. Maternal sistemik bir hastal olan gebeler, fetal geliflimi etkileyecek preeklampsi, diyabet gibi bir hastal olan gebeler, 50 graml k glukoz yükleme testi bozuk olan gebeler, 37. haftadan önceki do umlar, miad afl m gebelikler, ço ul gebelikler, anomali tespit edilmifl fetüsler ve in utero ölü fetüsler çal flmaya dahil edilmedi. Hastane kay tlar ve hasta dosyalar retrospektif olarak araflt r ld. Çal flmada anne yafl, gravidas, paritesi, gebelik haftas, vücut kitle indeksi (VK ), anne boyu, gebelikte al nan kilo, hemoglobin A1c (HbA1c) düzeyleri, polihidramnios varl ve önceki gebeliklerde makrozomi öyküsü de erlendirildi. Makrozomi öyküsü için 4000 gram ve üzeri do umlar kabul edildi. statistiksel analizlerde SPSS v16.0 program (SPSS Inc., Chicago, IL, ABD) kullan ld. statistiksel anlaml - l k p<0.05 olarak kabul edildi. Bulgular Olgular öncelikle fetal a rl etkileyebilecek maternal demografik özellikler aç s ndan karfl laflt r ld (Tablo 1). Anne yafl aç s ndan 35 yafl üstü olgular çal flma grubunda anlaml olarak daha fazla idi (%19 a karfl %14; p=0.02). Çal flma grubunda yafl ortalamas 26.5±11.6 iken, kontrol grubunda 25.6±8.8 idi. Maternal yafl ortalamalar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir farkl l k yoktu (p=0.13). Yine 40 yafl üzeri do um yapan olgu olarak çal flma grubunda 29 olgu (%5), kontrol grubunda 11 olgu (%1.7) bulundu. Anne boylar aç s ndan çal flma gurubundaki annelerden 117 olgu (%20.4) 159 cm ve alt nda, 374 olgu (%65.3) cm aras nda, 81 olgu (%14.1) 170 cm üzerindedir. Kontrol grubunda ise 233 olgu (%37.9) 159 cm ve alt nda, 331 olgu (%53.9) cm aras nda, 50 olgu (%8.1) 170 cm üzerinde idi. Boy ortalamalar karfl laflt r ld nda 4000 gram ve üzerinde do um yapan gebelerde ortalama boy 164±8.6 iken, 4000 gram n alt nda do um yapan grupta 161.8±9.1 olarak bulundu. Aradaki boy fark istatistiksel olarak anlaml idi (p<0.001). Çal flma grubunda maternal VK da l m nda; 367 olgu (%64.1) aras (normal), 154 olgu (%26.9) (hafif kilolu), 51 olgu (%8.9) 31 ve üzerinde kilolu (obez) annelerden oluflmaktayd. Kontrol grubunda ise; 380 olgu (%61.8) normal kiloda, 187 olgu (%30.4) hafif kilolu, 47 olgu ise (%7.6) kilolu-obez s n f nda yer al - yordu. Gebelikte al nan kilo aç s ndan çal flma grubunda; 334 olguda (%58.3) 0-12 kilo aras nda kilo al m olurken, 192 olguda (%33.5) kg kilo al m, 46 olguda ise (%8) 20 kg ve üzerinde bir kilo art fl saptand. Kontrol grubunda ise; 397 olguda (%64.6) 0-12 kg art fl, 194 olguda (%31.6) kg art fl, 23 olguda ise (%3.7) 20 kg ve üzerinde bir kilo art fl vard. Maternal 12 kg n üze- Tablo gram n üzeri ve alt do umlarda maternal ve fetal özellikler. Do um Do um p a rl a rl de eri >4000 g g Anne yafl >35 109/572 (%19) 86/614 (%14) 0.02 Gravida medyan Parite medyan Gebelik haftas 38.6± ± Anne boy ortalamas (cm) 164± ±9.1 <0.001 Anne VK ortalamas 26.6± ± Gebelikte al nan kilo >12 kg 238 (%41.6) 217 (%35.4) 0.03 Anne HbA1c yüksekli i 30 (%5.2) 7 (%1.1) Polihidramnios 43 (%7.5) 4 (%0.6) <0.001 Makrozomili bebek hikayesi 148 (%25.8) 41 (%6.6) <0.001 Fetal cinsiyet (erkek/k z) 320/ / Perinatoloji Dergisi

3 Diyabetik olmayan gebelerin makrozomik do umlar nda etkili faktörler rinde kilo al m k yasland nda da çal flma ve kontrol grubu aras nda istatistiksel anlaml bir farkl l k bulundu (p=0.03). Median gravida çal flma grubundaki gebelerde 3 iken, kontrol grubunda 2 idi (p=0.58). Median parite say s ise çal flma ve kontrol grubunda 1 idi (p=0.03). Ortalama gebelik haftas çal flma grubunda 38.6±1.9 iken kontrol grubunda 38.2±3.4 olarak bulundu (p=0.01). Maternal HbA1c düzeyleri incelendi inde çal flma grubunda 30 olgunun (%5.2) ve kontrol grubunda 7 olgunun (%1.1) HbA1c de eri yüksek (>6) bulundu. ki grup aras nda yüksek HbA1c düzeyine sahip olgu say s aç s ndan anlaml bir fark bulundu (p=0.0001). Gebeli e polihidramniosun efllik etmesi çal flma grubunda 43 olguda (%7.5) var iken, kontrol grubunda 4 olguda (%0.6) görüldü (p<0.0001). Makrozomili bebek (>4000 g) do urma öyküsü aç s ndan gruplar k yasland nda ise, çal flma grubunda 148 olgunun (%25.8), kontrol grubunda ise 41 olgunun (%6.6) bulundu u görüldü. Makrozomili bebek do urma öyküsü aç s ndan da gruplar aras nda anlaml fark vard (p<0.0001). Tart flma Makrozomik fetüs, gestasyonel yafla bakmaks z n gram n üstündeki veya gebelik haftas na göre 90. persentilin üstündeki fetüsler için kullan l r. [1] Bununla birlikte do um a rl 4500 gram geçti inde fetal makrozomi ile iliflkili riskler belirgin olarak artar. Yenido an do um a rl, maternal ve fetal riskler tafl r. Eylemin uzamas, omuz distosisi, perinatal asfiksi, brakial pleksus yaralanmas, fetal ve maternal yaralanmalar, mekonyum aspirasyonu, respiratuar distres sendromu, postpartum atoni ve neonatal hipoglisemi oran artar. [2] Birçok faktör fetal makrozomi riskini art rabilir. Makrozomi oluflumunda en s k olarak maternal diyabet, maternal obezite veya gebelikte al nan kilonun fazla olmas etkilidir. Bunlar n d fl nda fetal makrozomi öyküsü, erkek fetüs olmak, geçirilmifl gebelik say s, miad afl m ve maternal yafl gibi faktörlerde makrozomik fetüs için risk faktörleridir. [3] Bunlardan baz s de ifltirilebilir faktörler iken, baz faktörler de de ifltirilemez. De ifltirilebilir risk faktörleri kaç n labilir veya düzeltilebilirse fetal ve maternal morbidite ile iliflkili risklerde azalt lm fl hatta bertaraf edilmifl olur. Fetal makrozomi ile diyabetin belirgin bir iliflkisi vard r. Biz çal flmam zda diyabetik olmayan gebelerdeki fetal makrozomi oluflumunda etkili faktörleri araflt rmak istedik. Makrozomik do umlarda karfl lafl - lan maternal ve fetal özellikler incelendi. Çal flmam zda maternal yafl ortalamalar aras nda gruplar aras nda istatistiksel olarak anlaml bir farkl l k yok iken, 35 yafl üzeri annelerde 4000 gram n üzerinde do um yapan grup lehine istatistiksel olarak anlaml bir farkl l k bulunmufltur (p=0.02). Literatürde Najafian ve ark. n n çal flmas nda 4000 gram n üzerinde do an 1800 bebe in sonuçlar n n de erlendirildi i çal flmada anne yafl 35 ve üzerinde olan olgular n oran %60 iken kontrol grubunda bu oran %21 de kalm flt r. [4] Bizim çal flmam zda 4000 gram n üzerinde do um yapan grubun %19.1 i 35 yafl üstü annelere ait iken, bu oran kontrol grubunda %14 tür. Ayr ca literatürde 17 yafl ndan küçük ve 50 graml k testi pozitif ç kmas na ra men glukoz tolerans testi negatif ç kan olgularda da makrozomiye rastlanabilece i bildirilmifltir. [1] Maternal boyun yüksek olmas da fetal makrozomide risk faktörleri aras nda say l r. Nitekim American College of Obstetric and Gynecology k lavuzunda da maternal boy fetal makrozomide risk faktörü olarak say lmaktad r. [5] Biz de çal flmam zda 170 cm in üzerindeki gebeliklerdeki maternal boy oran n, >4000 gram olan grupta kontrol grubuna göre 2 kata yak n oranda daha yüksek bulurken, tüm olgular n dahil edildi i ortalama maternal boylarda da >4000 gram olan grubun istatistiksel olarak daha yüksek oldu unu bulduk (p=0.001). Benzer flekilde bununla birliktelik gösteren VK ve gebelikte al nan kilo oranlar da fetal makrozomi grubunda daha fazla idi. Fetal makrozomide maternal risk faktörlerinin araflt r ld 1800 olguluk vakakontrol çal flmas nda maternal obezite (VK >24) oran makrozomi grubunda anlaml olarak daha yüksek bulunmufltur (%75 e karfl %16; p=0.0001). nsülin duyarl l maternal kilo ile yak n iliflkili iken fetal kilo al - m da gebeli in ikinci yar s nda ya doku birikimi ile olur. Boy genetik olarak fetal makrozomiye katk da bulunurken, VK nin fazla oluflu insülin duyarl l nda azalma sonucu hiperinsülinemi ve büyüme faktörlerinde art fla sekonder geliflir. Erken embriyolojik dönemde, kontrolsüz hiperglisemik bir kan flekeri profili abortus riskini art r r. Böyle bir gebelik ilk trimesterde abortus riskini atlat p terme ulafl rsa, bu kez de makrozomik bir fetüs riski tafl r. Dolay - s yla makrozomik bebek do uran anneler retrospektif olarak incelendi inde, öykülerinde abortuslara ba l gravida say s n n yüksek oldu u bulunmufltur. [6] Bariz gestas- Cilt 22 Say 2 A ustos

4 Akyol A ve ark. yonel diyabet olgular nda ise düflük ve ölü do umlar n daha s k oldu u zaten bilinmektedir. Çal flmam zda hem gravida hem de parite ortalamalar makrozomik grupta anlaml olarak daha yüksektir (p=0.001 ve p=0.01). Amerikan Kad n-do um Cemiyeti k lavuzunda da parite ile fetal kilo aras nda do ru bir orant oldu u ve do um bafl na g art fl oldu unu belirtmifllerdir. [1] Gebelik haftas artt kça fetal a rl n artt bilinmektedir. Makrozomik bebeklerin ortalama gebelik haftas normal do um kilosuna sahip bebeklere göre daha fazla bulunmufltur. [6] Özellikle miad afl m bebeklerde do um a rl daha belirgin flekilde artar. Ancak biz çal flmam zda miad afl m gebelikleri çal flma d fl b - rakt k. Buna ra men ortama gebelik haftalar çal flma ve kontrol gruplar aras nda 4000 gram n üzeri grup lehine anlaml olarak farkl ç km flt r. Maternal hiperglisemik ortam n fetüste de hiperglisemik ortam yaratarak fetal glikozüriye ve böylece polihidramniosa neden oldu u düflünülmektedir. Nitekim diyabetik gebelerde polihidramnios görülme oran diyabetik olmayanlara göre 30 kat artm flt r. [7] Bizim çal flmam zda da diyabetik olmasa bile makrozomik fetüs do uran kad nlarda polihidramnios varl n n fazla olmas hiperglisemik ortam ve kontrol grubundan daha fazla yüksek HbA1c de erine sahip olmas ndan kaynaklanm fl olabilir. Diyabetik gebeliklerde polihidramnios, hipergliseminin getirdi i artm fl fetal idrar yap m ile aç klan r. Hatta ikinci trimesterde geliflen polihidramnios olgular nda birlikte %80 oran nda makrozomi geliflece i bulunmufltur. [8] Polihidramnios makrozomi iliflkisini de erlendiren bir çal flmada makrozomi grubunda polihidramniosun yaklafl k 2 kat daha fazla (%17 ye karfl l k %8) oranda görüldü ü tespit edilmifltir. [9] Term gebelikleri kapsayan 3115 olguluk bir çal flmada, ultrasonla amnion s v indeksinin >20 cm olmas ve fetal a rl k ölçümü kombine edildi inde makrozomi görülme riskinin %71 oldu u bulunmufltur. [10] Literatürde makrozomik bebeklerin fetal cinsiyetle iliflkisi oldu u makrozomik bebeklerin daha çok erkek cinsiyetteki bebekler oldu u ve bu durumun özellikle 4500 gram n üzerindeki bebeklerde daha bariz oldu u belirtilmektedir. [11] Bizim çal flmam zda da 4000 gram n üzeri grupta erkek bebeklerin oran k z bebeklere göre daha fazla iken bu fark kontrol grubuyla karfl laflt r ld nda istatistiksel aç dan anlaml bir fark oluflturmuyordu. HbA1c son 3-4 haftal k glukoz düzeyleri ile iliflkili oldu undan gebelikteki glisemik çevre ve insülin düzeyi ile yak ndan iliflkilidir. Maternal insülin düzeyleri de fetal geliflim ve kilo ile iliflkili oldu undan maternal aflikar diyabet olmasa bile HbA1c yüksekli i makrozomi ile iliflkilidir. [12,13] Nitekim çal flmam zda da makrozomik fetüsler ve kontrol grubundaki HbA1c düzeyleri aras nda makrozomi grubu lehine 5 kata yak n oranda bir yükseklik (>6) bulunmufltur (%5.2 ye karfl %1.1; p<0.01). Gezer ve ark. n n yapt çal flmada makrozomik do um yapan gebelerde glukoz metabolizmas araflt r lm fl, HbA1c düzeyinin 6 ve üzerinde olmas makrozomik grupta %55.6 ya karfl l k, kontrol grubunda %37.5 oran nda bulunmufltur. Sonuç Diyabetik olmayan gebeliklerde de zaman zaman makrozomik fetüs karfl m za ç kmaktad r. Bu durumun oluflmas ndaki risk faktörlerinin belirlenerek do umda tahmin edilemeyen makrozomik bebeklere ba l, insidental maternal ve fetal komplikasyonlar n önüne geçilebilir. Çal flmam zda diyabetik olmayan gebelerde maternal yafl n, paritenin, gebelik haftas n n, maternal boyun, gebelikte al nan kilonun 12 kg n üzerinde olmas - n n, HbA1c düzeyinin, polihidramios varl n n ve makrozomi hikayesinin makrozomiye sahip fetüs oluflumunda etkili faktörler oldu unu bulduk. Ç kar Çak flmas : Ç kar çak flmas bulunmad belirtilmifltir. Kaynaklar 1. American College of Obstetricians and Gynecologists. Fetal macrosomia. ACOG Practice Bulletin No. 22. Washington (DC): The College of Obstetricians and Gynecologists; Fuchs F, Bouyer J, Rozenberg P, Senat MV. Adverse maternal outcomes associated with fetal macrosomia: what are the risk factors beyond birthweight? BMC Pregnancy Childbirth 2013;8: Martinez A, Simmons R. Avery s diseases of the newborn. 8th ed. Philadelphia: Elsevier Saunders; 2005; p: Najafian M, Cheraghi M. Occurrence of fetal macrosomia rate and its maternal and neonatal complications: a 5-year cohort study. ISRN Obstet Gynecol 2012;2012: Chatfield J. ACOG issues guidelines on fetal macrosomia. American College of Obstetricians and Gynecologists. Am Fam Physician 2001;64: Wojcicki JM, Hessol NA, Heyman MB, Fuentes-Afflick E. Risk factors for macrosomia in infants born to Latina women. J Perinatol 2008;28: Martínez-Frías ML, Bermejo E, Rodríguez-Pinilla E, Frías JL. Maternal and fetal factors related to abnormal amniotic fluid. J Perinatol 1999;19: Perinatoloji Dergisi

5 Diyabetik olmayan gebelerin makrozomik do umlar nda etkili faktörler 8. Y ld r m fi, nce Z, Çoban A, Durmufl S, Demirel A, Can G. Diyabetik ve diyabetik olmayan annelerden do an makrozomik bebeklerde neonatal morbidite. Çocuk Dergisi 2010; 10: Csákány GM1, Baranyi E, Simon J, O áh J, Mészáros J, Gáti I. Early prediction of fetal macrosomia in diabetes mellitus. J Perinat Med 1990;18: Benson CB, Coughlin BF, Doubilet PM. Amniotic fluid volume in large-for-gestational-age fetus of nondiabetic mothers. J Ultrasound Med 1991;10: Kang BH, Moon JY, Chung SH, Choi YS, Lee KS, Chang JY, et al. Birth statistics of high birth weight infants (macrosomia) in Korea. Korean J Pediatr 2012;55: Jason A, Donald D, Brian M, Kenneth J. Predicting macrosomia. J Ultrasound Med 2008;27: Gezer A, Oral E, fiimflek Y, Ça dafl A, Pakkal N. Makrozomik do um yapan kad nlarda glikoz metabolizmas n n de- erlendirilmesinde do um sonras oral glikoz tolerans testinin belirleyicili i. Türkiye Klinikleri Jinekoloji Obstetrik Dergisi 2005; 15:1-5. Cilt 22 Say 2 A ustos