sabah ülkesi üç aylık kültür ve sanat dergisi

Transkript

1 A ladım her yerde hep ah eyledim. Gördü üm her kul için dostum dedim. Herkesin zannında dost oldum ama, Kimse talip olmadı esrarıma. sabah ülkesi üç aylık kültür ve sanat dergisi SAYI

2 Ç NDEK LER Do unun Mevlana sından Batının Rûmi sine Yeter Demir Ne Varsa Onda Var Hüsnü Yavuz Aytekin Gönül Üzeriden Alınıp Verilen A kın Büyüleyen Çarkı Zeynep Kaya Mevlâna Celaleddini Rumi (Biyografi) Sümeyye Kocamaz Mevlâna Celâleddin-i Rûmî, Mesnevî sini nasıl anlatıyor? lhan Bilgü Batı Dünyasının Mesnevî le Tanı ması Yrd.Doç.Dr. Nuri im ekler Hz. Mevlana Ve Konya Enes Bayraklı Ulvi Alacakaptan la Tiyatro Üzerine Röportaj Victor Hugo Bülent Esin Mevlana nın Eserleri A a ıdan Küreselle meye lk Adım Burçin Esin Tutulan Rüya... El-hamrâ Onur im ek Evet, Geldiler Ve Kaldılar Ünal Koyuncu Sparta Mahmut Bülbül Son Ülke Mesnevi`nin ilk Onsekiz Beyti Yazıların hukuki sorumlulu u yazarlarına aittir. Gönderilen yazılar iade edilmez.

3 sabah ülkesi editörden Sahibi Islamische Gemeinschaft Milli Görü IGMG e.v. Amtsgericht Bonn, VR 6621 Vertreten durch den Vorstand: Osman Döring, Vorsitzender O uz Üçüncü, Generalsekretär Ali Bozkurt, Stellv. Vorsitzender Genel Yayın Yönetmeni Yakup Geçgel Yazı leri Müdürü Yeter Demir Yayın Kurulu Abdülgani Karahan Ali Aziz Do u Dr. Burçin Esin Bülent Esin Enes Bayraklı Hüsnü Yavuz Aytekin Ünal Koyuncu Yeter Demir Yusuf Dursun Yusuf Kocamaz Zeynep Kaya Layout musdi Baskı Yavuzsöhne-Duisburg rtibat sabahülkesi@sabahülkesi.net Boschstrasse Kerpen Almanya Yıllık Abone ücreti: 59,- EURO Jahresabonnement: 59,- EURO IGMG Genel Merkez üyeleri ücretsizdir. Für Vereinsmitglieder der IGMG kostenlos. Der Bezugspreis ist im Mitgliedsbeitrag enthalten. Sabah Ülkesi Dergisi adet basılıyor olup: Türkiye, Bosna-Hersek, Lichtenstein, Mısır, Avusturya, sviçre, sveç, Norveç, Danimarka, Kanada, Amerika Birle ik Devletleri, Avustralya, Almanya, Belçika, Lüksemburg, Hollanda, Fransa, ngiltere ve talya ya da ıtılmaktadır. Her gün bir yere konup göçmek, akarsu gibi bulanmamak, donmaktan kurtulmak ne ho tur. Dün de geçti düne ait söz de dün gibi gelip geçti. Bugün yeni bir söz söylemek gerek. Mevlana gibi Bugün yeni bir söz söylemek gerek. diyerek dergimizin on ikinci sayısıyla herkese yeniden yeni bir Merhaba, Bildi imiz üzere UNESCO 2007 yılını Mevlana Calâleddin Rumî nin 800. do um yılı olması hasebiyle Mevlana yılı olarak ilan etmi tir. Çünkü Mevlana da Batının ve Do unun muhtaç oldu u de erler mevcuttur. Dü ünce tarihimizde piramidin zirvesinde olan Mevlana yı günümüze ta ıyan, ça lar ötesine adını duyuran; zahiri âlemde gördüklerini batını bir potada slam ahlakıyla eritmesiydi. Mevlana yı kapa a ta ıdı ımız dergimizin bu sayısında yo unlu una ra men bizleri kırmayarak yazısını payla an Yrd. Doç. Dr. Nuri im ekler Bey in (Selçuk Üniversitesi Mevlâna Ara tırma ve Uygulama Merkezi Müdürü) Batı nın Mesnevi ile Tanı ması yazısını okuyacaksınız. Bizdeki tiyatrocular bile farkında de il ama geleneksel tiyatronun yerel unsurları günümüz tiyatrosunun aramak oldu u eylerdir. Ama bizde uzun süredir bir eyin de erli olabilmesi için illa batıdan gelmesi gereklidir. Bu bakımdan kendi içimizdeki, özümüzdeki eyin farkında olmuyoruz ço u zaman. diyen Ulvi Alacakaptan Bey ile tiyatro üzerine yaptı ımız röportajımızı sunuyoruz sizlere. Herkesi az zan-i hud yar-i men Az durun-i men necusi esrar-i men Diyen Mevlana nın günümüzde yanlı yorumlandı ını anlatan Do unun Mevlana sından Batı nın Rumi sine adlı yazıyı ve Manası hiç dü ünülmeden dillere pelesenk edilen Mevlana nın hümanist oldu u lakırdısının cevabını Fihi ma fih kitabında, hazreti Mevlana nın insan üzerine yaptı ı bazı mülahazalarda bulabiliyoruz. diyen Yavuz Aytekin in Ne Varsa Onda Var yazısını payla aca ız sizlerle. stanbul Green Park Hotel de yapılan, Türkiye de kadın odaklı çalı an sivil toplum kurulu larının 7 yıldır düzenledi i kadın bulu ması programlarından Küresel tehdide kar ı bölgesel kadın dayanı ması adlı programı Burçin Esin den okuyaca ız. Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî, Mesnevî sini nasıl anlatıyor? yazısıyla lhan Bilgü, Mevlana nın biyografisiyle Sümeyye Kocamaz, Gönül Üzerinden Alınıp Verilen A kın Büyüleyen Çarkı yla Zeynep Kaya, tasavvuf musikisiyle Emre Karali, Konya ehir yazısıyla Enes Bayraklı, Mesnevi nin ilk on sekiz beyitinin tercümesiyle Yusuf Dursun, Viktor Hugo nun biyografisiyle Bülent Esin, El- Hamra Sarayı ile Onur im ek, Sparta 300 ile Mahmut Bülbül ve her sayımızda oldu u gibi kitap tanıtımlarımızla beraberiz. Yaz aylarının sıcak atmosferini ya adı ımız u günlerde herkese iyi tatiller dile iyle yi okumalar O na emanet sayý12/2007 3

4 4 sayı13/2007

5 DO UNUN MEVLANA SINDAN BATININ RÛM S NE ydemir@sabahulkesi.com Ya am ve fikirleriyle insanlı a yön veren, sadece ya adıkları ça da de il, dü üncelerini ça lar ötesine duyurabilen mümtaz ahsiyetler vardır. Zamanın ba döndürücü hızlılı ına ra men isimleri unutulamamı bu ahsiyetler hala dünyayı kucaklamaya devam etmektedirler. Yunus Emre nin bir iirinde dedi i gibi Her gün yeniden do arız Bizden kim usanası yargısınca günümüzde de ya amaya devam eden slam dü ünürlerinden Mevlana da bu ahsiyetlerin ba ında gelir. Her gün bir yere konup göçmek, akarsu gibi bulanmamak, donmaktan kurtulmak ne ho tur. Dün de geçti düne ait söz de dün gibi gelip geçti. Bugün yeni bir söz söylemek gerek. diyen Mevlana yı her dem yeniden ya atan, onu yeni kılan neydi? Mevlana nın hayatına baktı ımızda di er sufilerde oldu u gibi tavrının evrensel bir yakla ımda oldu unu görürüz. Mevlana nın evrensel tavrı günümüzde hümanizm kavramıyla senkretik bir yakla ımla ele alınıyor. nsancılık, insanları sevme ülküsü anlamında bilinen ve kullanılan hümanizm, aslında skolâstik dü üncenin hâkim oldu u ortaça Avrupa sında kilise ve ruhban sınıfına kar ı tepki olarak do mu tur. Bu tepki ile hümanizm, dü ünce ve sorgulamayı elinde bulunduran kilise ideolojisine kar ı insana ki isel özgürlüklerini vererek, ona birey oldu unu yeniden hatırlatır. Sayı13/2007 5

6 manını kaybeden bir ça ın dini. Sözünü dinletmek isteyen her felsefe bu kaftana bürünmek zorunda. Marksizm den egzistansiyalizme kadar Avrupa nın tüm dü ünce akımları hümanist. Kavramdan çok kılıf; kelime de il bukalemun: demokrasi gibi, sosyalizm gibi. Hümanizm genç bir kavram, batı dillerini 1850 den sonra fethetmi. Ama müsta riplerimiz hemen benimsemi kelimeyi, onlara göre Yunus lar, Mevlana lar, Hacı Bekta Veli ler su katılmamı birer hümanist. Hümanizm nedir, kimsenin tarife yana tı ı yok. Kelimenin iki ayrı manası var: Antikite hayranlı ı. 16. asır Avrupası için bir kaçı, bir meçhulü arayı tı hümanizm. Bir egzotizm, bir yeni boyut ihtiyacı. Kilisenin yasaklarından kurtulmak isteyen Orta Ça insanı Eski Ça edebiyatlarına kaçtı. Ferdi cemaat içinde eritmeyen paganizm, hürriyetti, direni ti Filhakika hümanizmin ikinci manası insanlık dinidir. Kilisenin abesleriyle bunalan serazat zekalardan kimi, tabiatta tanrı yoktur, tanrıyı yaratan insandır. Toplum kendi de erlerini gök kubbeye aksettirmi, be eriyi ilahile tirmi tir, dedi; kimi, insanlı ı kurtaracak tek kılavuz ilimdir ; ne Rab ne ibad. Cemil Meriç in bu vurucu açıklamalarında yola çıkarak dü ündü ümüzde insanları hiçbir ayırım yapmadan seven Mevlana hümanist olamaz. Çünkü Mevlana bütün Müslüman sufiler gibi insanları yaratanından ötürü sever. nsanı Tanrı ya muhtaç ettirmeyen batı kaynaklı hümanizmdeki sevgiyle çok farklı bir yerdedir bu sevgi. Mevlana insanları severken ekil aramıyor sadece öz üne iniyor ve bunu yaparken sadece Kur an-ı Kerim i örnek alıyor. Kur an-ı Kerim Tin Suresi nde insanın en güzel ekilde yaratıldı ını ifade eder. Canım bedenimde oldukça Kur an ın kölesiyim. Tanrı nın seçkin peygamberi Muhammed in yolunun topra ıyım. Kim benden bundan ba ka bir söz naklederse, o sözden de bezmi im ben onu söyleyenden de. diyerek Kur an ve peygamberin izinden gitti ini belirtir. Mesnevi sinin ba ında öyle söyler: Herkesi az zan-i hud yar-i men Az durun-i men necust esrar-i men (Herkes kendi zannınca benim dostum oldu, çimdeki gizimi hiç mi hiç aramadı). Bu beyite kar ılık Mesnevi deki bulunan Karanlıktaki fil adlı hikâyeye bakalım: Hintliler halka göstermek amacıyla geceleyin bir fil getirdiler. nsanlar fili çok merak ettikleri için hemen içeriye girdiler ama karanlık oldu u için fili ancak elleriyle yoklayabildiler. Birinin eli hortumuna ili ti ve dedi Bu hayvan koca bir olu a benzer. Ötekinin eli kula ına vardı ve dedi ki Hayır, bu hayvan koca bir yelpazeye benzer. Baca ına dokunan ki i ise Hayır, bu bir sütuna benzeyen varlıktır. Filin sırtına çıkan ise, Geni bir tahta benzeyen bir hayvandır bu dedi. Herkes kendisinin his etti i gibi fili algıladı. Fakat e er ellerinde bir lamba olsaydı hepsi de gerçe i görebilirdi. te bu maddi akıl (aklı cüz) de öyle aldatıcıdır. On sekizinci beytinde Mevlana öyle der: Derneyabıd hal-i puhta hiç ham Pes suhan kuta bayıd vessalam. (Eren ki inin halinden ham olan anlamaz, Öyle ise, sözü kısa kesmek gerek, vesselam). Mevlana nın bu beyitlerinden herkes tarafından anla ılamayaca ını lakin insan-ı kâmilin bunu öz bir ekilde anlayaca ını vurgular. Molla Cami, söyle naklediyor: Mevlana ya dü manlık güden Konyalı Siraceddin e Mevlana nın: Ben yetmi iki milletle beraberim dedi ini söylediler. Siraceddin de düsmanligindan, Mevlana yi huzursuz etmek ve kısmetten dü ürmek niyetiyle, yakınlarından olan bir âlime ona gönderdi. O âlim, Siraceddin in talimatına göre, büyük bir kabalık içinde Mevlana ya sen böyle mi söyledin, diye soracak, ayet ikrar ederse edep dı ı sözlerle incitecek, insanlar arasında mahcup edecekti. O âlim, Mevlana nın huzuruna geldi ve sordu. Sen yetmi iki milletle beraberim diye söyledin mi? Mevlana da cevaben: Evet demi im deyince, o âlim a zına geleni söyledi, a ırı derecede ileri geri konu tu. Mevlana tebessüm ederek dedi ki: Senin bu söylediklerine ra men, seninle de beraberim. Gel, gel, ne olursan ol yine gel, ster kâfir, ister mecusi, ister puta tapan ol yine gel, Bizim dergâhımız, ümitsizlik dergâhı de ildir, Yüz kere tövbeni bozmu olsan da yine gel... Yine Mevlana yı hümanist akımının içinde oldu una kanıt gösterilen rubailerden birisi olan bu rubainin aslında Mevlana ya ait olup olmadı ı ihtilaflıdır. Bütün bu ihtilafları bir kenara bıraksak bile, Mevlana nın burada yaptı ı evrensel ça rı slam ın yapısına zıt dü mez. Çünkü Mevlana bu ça rısında Allah (c.c) ın rahmetinin çok geni oldu unu vurgulamı ve slam ın sınırlarını çi nemeden putperestleri, Mecusileri ve kâfirleri evrensel olan hak din slam a davet etmi tir. Kendisine a kla 6 sayı13/2007

7 ba lanılan Allah, monoteist dinlerdeki yüce yaratıcıdır. Lakin Batı dünyası slam diniyle ilgili herhangi bir malumata sahip olmadan, onun iirlerini ve hikâyelerini kendi kültüründen yola çıkarak kendi dünyasında anlamaya çalı ıyor. Fakat Hz. Mevlana bir Müslümandı ve onun Müslüman olarak söyledikleri Hıristiyanlıkta ve Yahudilikte yanlı kabul ediliyordu. ABD nin önde gelen üniversitelerinden Cornell de Mevlana Celal eddin-i Rumi nin 800. do um yıldönümü münasebetiyle yapılan programda Chicago Katolik Birli i Ö retim Üyesi Profesör Scott Alexander, Mevlana yı anlatan bir konu masında; Mevlana nın Batı dünyasında yanlı tanıtıldı ının altını çizerek Mevlana nın ö retisinin temelini slami ana kaynaklardan aldı ını belirtti. Alexander, Mevlana nın sanki slam ile ilgisiz New Age dinleri tarzı bir ekol gibi sunuldu unu bunun ise Mevlana ö retisine ve slam a kar ı bir saygısızlık oldu unu vurguladı. (1) Mevlana bir rubaisinde de; Kafir de sensin, küfür de sensin, sen ikisinden de betersin. Mümin de sensin, iman da sensin, sen ikisinin de ba ısın (Firûzanfer, Rubaiyat. 1940) diyerek insanın hem küfrün hem de imanın kayna- ı olabilece ini vurgulamı tır. Bir Sema meclisinde Mevlana, Sema etmektedir. Birdenbire Hıristiyan sarho Sema ya girer. O sarho heyecanlar göstererek Mevlana ya çarpmaktadır. Bunun üzerine dostlar o sarho u incitirler. Mevlana, o sarho u incitenlere hitaben, arabı o içmi tir, sarho lu u siz ediyorsunuz buyurur. Dostlar, o sarho u tanıtmak için cevaben, Tersadır (Hıristiyan) dediklerinde, Mevlana, tersanin di er, korkak ve korkan, manasını ima ederek; O tersa (korkar ve korkan) ise siz niçin de ilsiniz? der ve dostları, yaptıkları hatadan dolayı özürler dilerler. Hiçbir kafiri hor görmeyin. Olur ya, müslüman olarak ölebilir. Ömrünün sonundan ne haberin var ki ondan tamamiyla yüz çeviriyorsun. diyerek insanlara bizim hüküm veremeyece imizi söyler. te Mevlana nın, Mesnevi nin ı ıklarını Batıya çeken sır tevhid inancından kaynaklanan evrenselliktir. Sayı13/2007 7

8 NE VARSA ONDA VAR Hüsnü Yavuz Aytekin Men bende-i kur anem eger can darem Men hak-i rah-i Muhammed Muhtarem Eger nakl koned cüz in kes ez güftarem Bizarem ez u vez an sühan bizarem (1) Hz. Mevlana nın ebedi âleme do u unun yedi yüzüncü sene-i devriyesini idrak etti imiz u günlerde, dünya da yürütülen çok sayıda faaliyetlere ahit olmaktayız. nsanlı ın kendisi ile bu kadar me gul oldu u zatın kim oldu u meselesini, de il bir dergi makalesine, bir kitaba dahi sı dırdı ını iddia edebilen bir akl-ı evvel kimse de tanımadım. Bilakis Mevlana ile hemhal olan, ömürlerini Mevlana yı anlamaya ve ona yakla maya çalı an zevat-ı kiramın beyanına dayanarak, bunun imkân dairesi içerisinde olmadı ını söyleyebilirim. Söz tam burada iken, sohbetinde bulunma erefine nail oldu um Mevlana a ı ı bir Allah dostunun da veciz bir sözünü iktibas etmekten geri duramayaca ım. Allah dostlarının hayatı bir ömre sı dırılamayacak kadar büyüktür. Bunu rasyonel dü ünceye sahip bir kafanın anlaması gayet zor, belki de muhaldir. Lakin Hak Teala nın kendilerine bah etti i bereketli ömürlerinin meyveleri olan eserlerine (gerek sayı, gerekse nitelik bakımından) etraflıca bir göz attı ımızda her birerimizin görebilece i kadar açıktır bu. Kimi zevat-ı kiramın büyülüklerinin a ikârlı ını tespit ve teyit etmekle beraber, onlarla kurabilece imiz münasebetlere engel te kil eden kimi tavırlarımızı da itina ile gözden geçirme zaruriyeti ile kar ı kar ıya bulunmaktayız. Mevlana Hazretleri ba ka insanlarla beraber, muayyen bir ça da ya amı, onlar ir at etmi büyük bir Allah dostudur ve çokça söylenildi i gibi hümanist de ildir. O üzerinde seyretti i yolun hangi yol oldu unu en veciz ifadesi ile yukarıda iktibas etti imiz iirinde beyan eylemi lerdir. O, Resulullah efendimiz gibi insanlarla bir arada ya amı tır. Bu zühde engel de ildir. Çünkü zühd Mevlana hazretlerinin nazarında dünyadan yüz çevirmek, taat ve ahirete teveccüh etmektir. (2) Bu ise ancak ilimle mümkün olmaktadır. Zahidin sürekli cehdetmesi ve kendisine ne yapmalıyım diye sorması dahi hep ilimdir. Bir zahid onun için aynı anda hem alim, hem de zahiddir. Bu da bir alim yüz zahidden iyidir sözünü teyit etmektedir. Burada Mevlana bir ilimden daha bah- 8 sayı13/2007

9 setmektedir ki, onun seviyesi ve de eri adı geçen tür ilimler kat kat yukarıdadır. Bu Allah ın diledi ine bah- etti i bir ilimdir. Di er birçok veliler gibi, Mevlana hazretleri de bizlere bazı eserler bırakmı tır. Bunların en çok tanınanlarına örnek olarak, Mesnevi, Divan-ı Kebir ve Fihi ma fih verilebilir. Mesnevi ve Divan-ı Kebir manzum eserlerdir. Beyit sayısı Mesnevi de takriben yirmibe bin, Divan-ı Kebir de ise ellibin kadardır. Fihi ma fih ise Mevlana hazretlerinin sohbetlerinin o lu Sultan Veled yahut ba ka ahıslar tarafından kaleme alınması ile meydana gelmi tir ve nesirdir. Eserin dili Farsçadır, açık bir dille yazılmı tır. Bu veçhile okunması ve anla ılması -nisbeten- daha kolaydır. Tasavvufi diye tavsif edebilece imiz di er eserler gibi, Fihi ma fih de bir takım donanımları zorunlu kılmaktadır. Bu da en yalın ifade ile tasavvufun kendine has lisanına sahip olmak demektir. Zira fihi ma fih e rengini veren unsur tasavvuftur. Bu zaviyeden bakılarak insanlık, din, dünya, ahiret a k gibi mevzuları içermektedir. Kimileri çok çalı ıp ter dökmek zorunda kalır, kimileri de Allah dostlarının nazarına mazhar olarak vuslat menziline varırlar. Ez cümle, maksada eri mek için bir yol gösterici, bir mür id arttır. Hz. Mevlana bizlere bir rehber, bir mür iddir. Öyle ki, yeryüzünün her tarafından insanlar akın akın ziyaretine gelmekteler, mesnevi ırma ına dü en saman çöpleri gibi kendilerini teslim edip suyun akı ına, din denizine akmaktalar. Hala Ben bu canı ta ıdıkça Kur an ın bendesiyim Ben o Muhammed Muhtarın aya ının tozuyum E er birisi benden bundan ba ka bir ey naklederse Ondanda, o sözdende ikayetçiyim 2. Fihi ma fih, Mevlana, MEB yayınları (çev. Meliha Ülker Anbarcıo lu), stanbul, 1990, S a.g.e, S. 100 Manası hiç dü ünülmeden dillere pelesenk edilen Hz. Mevlana nın hümanistli i lakırdısının cevabını Fihi ma fih te, Hz. Mevlana nın insan üzerine yaptı ı bazı mülahazalarda bulabiliyoruz. nsan, Allah ın bütün sıfatlarına mazhar kılınan tek varlıktır. Onun cemalinin aynası olması münasebeti ile de her ey ondadır. nsan Hz. Mevlana ya göre sosyal bir varlıktır ve yalnız olmamalıdır. Ona göre ruh topluluklarının büyük eserleri olmaktadır, bu eserler insan tek iken ortaya çıkmazlar. badethanelerin yapılmasının manası, insanların oraya toplanması ve dolayısıyla Allah ın rahmetinin artmasıdır. Evlerin ayrı ayrı olmasının manası ise insanların kusurlarının, ayıplarının setredilmesidir. Kabeyi ziyaret etmenin zorunlulu u ise de i ik ülkelerden, memleketlerden insanların gelip orada toplanmalarıdır. (3) Akıl tek ba ına yeterli de ildir Hz. Mevlana nazarında. Hatta aklı önceledikleri için filozoflara kar ı çıkmı tır. Duyguları da dikkate almak gereklidir ona göre. nsan gördü ü ve i itti i de il, görmedi i ve i itemedi i eylere â ık olur. Gerçek a kta ise a ktan ba ka ne varsa yasaktır. Bütün maddi ve manevi sevgilerin hepsi aslında Allah ı tanımak ve bilmektir. lim Allah ı tanımak için istenir. Âlimin gayesi sahibi olaca ı ilim vasıtası ile kendini tanımak, hakikate ula mak olmalıdır. Zira kendini tanıyan rabbini tanıyabilir. E er insanda ilim tastamam olsaydı ve bilgisizlikten eser olmasaydı, insan yanardı. Bu nazar ile bakıldı ında bilgisizlik bilgiye nazaran daha makbuldür. Zira varlı ın devam etmesi için arttır. Veliler ve nebiler, efendimizin ölmeden önce ölünüz kavlince ölüm onlara gelmeden ölmü lerdir. Varlıklarından eser kalmamı tır. Allah onları kendi sıfatlarıyla halka görünmeleri için vücuda getirmi tir. Sayı13/2007 9

10 Gönül Üzeriden Alınıp Verilen A kın Büyüleyen Çarkı Zeynep Kaya zkaya@sabahulkesi.net Sema; 1200 yıllarda Hz. Mevlana ile ba layıp 2000 li yıllara kadar devam eden mevlevi külliyatının bir nev idir. Kelime olarak i itmek manasına gelir. Türk tarihinin, kültürünün ve inanı ının âlâ bir aynası halindedir. Nedir sema? Neyi i itmektir? Kâinattaki ortak sesi i itip, duyup, ona uyup bütün bir varlıkla Allah ı zikretmektir sema. Zakirin kendini unutup Mevla ile bütünle mesidir. Bir anlamda kendinden geçip dönmesidir. Çünkü sema, â ıkların Allah c.c. ile bulu ma halidir. Kullu u idraktir. Bir a k ve cezbe halidir. Semazenlerin gıdası olan a kın çark halidir. Semazenler yedi ana bölümden olu an sema sırasında adeta Miraç ederler, giderler gelirler. Orada olmak, zikri seyretmek bile bu manevi yolculuktan payidar olmak anlamına gelir ki her ziyaretin bir kar ılı ı vardır. Semazenler sahneye çıkmadan evvel orda olmayı hak etmek zorundalar. Bunun için kat ettikleri yol me akkatlidir. Yükseli kolay de il. Ehil olabilmek için terbiye ve a k merdivenlerini birer birer tırmanmak arttır. Nefis ile girilen mücadelede zafer gereklidir. Dersler ve kurallar çok önemli. Aslında Hz. Mevlâna zamanında sema icra etmek için uyulması gereken belli kurallar yoktu. Sonraları Osmanlı döneminde Sultan Veled ve Ulu Arif Çelebi zamanından ba layarak tekkelerin kapatılmasına kadar olan zaman- 10 sayı13/2007

11 da Mevlevi tekkeleri adeta maddi ve manevi açıdan birer akademiye çevrilmi tir. Artık yeti ecek ki iler ara tırılır, akrabaları bile incelenirdi. Ne kadar me akkatli bir yola çıktı ını bilen ve devam etmek isteyenlerin dervi kontrolünde tekkede nefsi ve fıtri zayıflıkları tespit edilir ve nevniyazlar bunlardan arındırılırdı. Farz ve sünnetlerin dı ında yapılan nafile ibadetlerle tefekkür, hulut, uzlet, riyazet, korku, ümit, hayâ, ükür, sabır, rıza, niyet, azim, hedef, yakin, fakr gibi derin mevzularda manevi e itimini de tamamlayan nevniyazın artık bir semazen oldu u icazeti verilirdi. Hata yada yanlı yapan bir Mevlevi ise durumuna göre uyarılır, hırkası, sikkesi alınır daha da kötüsü kendisine yol verilebilinirdi. Her hareketin belli kurallarca ifa edildi i, her hareketin sindirildi i, manevi bir olgunlu un art oldu u Mevlevilikte dervi lerin üzerinde hiç bir alamet olmasa dahi insanlar arasında hemen fark edilirlerdi. Çünkü oturma-kalkma, yeme-içme, konu ma gibi davranı ları kemal-i edeple ö renir ve öyle ya arlardı. Peki, dönmek neden? Dönen dünya ile en küçük yapı maddesi ve onun ekillendirdi i her varlı ın aynı hareketi yaptı ını dü- ünürsek dönmeyi varlı ın temeline koyabiliriz. nsan da hem bünyesindeki hareketle hem çevresindeki hareketle döner. Özüne döner. Aslına döner. Kullu una döner. nsanın dönmesini di er varlıkların dönmesinden ayıran özellik onun akıl sahibi olmasıdır. Akıl sahibi insan içindekilerle, dı ındakilerle bir olup dönmeye ba larsa kendi ba ına dönen âlem, insanla beraber dönmeye ba lar. Semaya ahit olanlar olu an bu manevi dalgalanmanın etkisinde kalırlar. Sema safa, cana ifa, ruha gıdadır Gösteri usullerin nizamında semahanelerde semazenler tarafından sunulur. Sema sırasındaki müzi i Mutrıp diye adlandırılan grup icra eder. Hz. Mevlana nın eserlerinden alınan ve mevleviler tarafından bestelenmi eserler e li inde sema yapılır. Hatta Mevlevi ayinlerindeki müzik, dünyada sufi müzi i alanında büyük ilgi görüyor. Bir sema yedi bölümden olu ur. Gösteriyi izlemeden önce bölümlerin ne anlama geldi ini bilmek yeme- i yemeden evvel pi irmek gibidir. Bölümleri kısaca aktarayım: Birinci Bölüm: lâhî a kı temsil eden Peygamber Efendimizi metheden Itrî nin besteledi i bir ma t ile ba lar. Buna Na t-ı erîf denilir. Peygamberimizi methetmek, Ondan evvelki bütün Peygamberleri ve hepsini yaratan Allah ı methetmek demektir. kinci Bölüm: Bu methiyeden sonra bir kudüm darbesi duyulur. Bu vuru Allah ın (C.C.) kâinatı yaratı ındaki Kün=Ol emrini temsil eder. (Kur. Ker. S. 36/A:82) Üçüncü Bölüm: Üçüncü bölümde ise Her eye can veren Nefesi nefhayı lâhiyyeyi temsil eden bir ney taksimi duyulur. Dördüncü Bölüm: Bu, Semazenlerin birbirine üç kere selâm vererek, bir pe revle dairevî yürüyü üdür. ekilde gizli ruhun ruha selâmıdır. Semazenler birbirine üç kez selam vererek pe rev e li inde daire eklinde yürüyü e geçerler. Be inci Bölüm: Sema töreni 4 Selâmdır. Semazen üstündeki siyah hırkayı çıkararak, sembolik olarak, hakikate do ar. Kollarını ba lıyarak bir rakamını temsil eder böylece Allah ın birli ine ahadet eder. eyh Efendi nin elini öperek Sema ya girme izni alır. Sema ya ba lar. Altıncı Bölüm: Sema töreninin 6. bölümünde bilhassa Me rik de Allah ındır, ma rib de Hangi tarafa dönerseniz, Allah ın yüzü oradadır. Çünkü Allah Vasi dir, Âlim dir Bakara S Ayet inin okundu u Kur an-ı Kerim tilâvetiyle devam eder. Yedinci Bölüm: 7. bölümde Sema töreni, bütün Peygamberlerin, ehitlerimizin ve bütün inananların ruhları için okunan bir fatiha ve devletimizin selâmeti için bir dua ile son bulur. Sikke nefsin mezar ta ını, tennure nefsin kefenini, üstteki hırka ise nefsini temsil eder. Semazenler semahaneye girdiklerinde tam kar ılarında eyh Postu bulunur. Postların derecelerine göre renkleri vardır. Kırmızı renginde olan post Allah a kavu mayı, varolu u simgeledi i için en büyük makamdır. Semazenler ve mutrıp, eyp Postunu selamlayıp gösteriye ba lamak üzere yerlerine geçerler. Semaya ba lanırken ilk önce nefis anlamına gelen hırka çıkarılarak manevi temizlik yapılır. Allah ta yok olu u vurgulayan semada, semazenlerin çapraz ba lı kollarıyla duru u tevhidi gösterir. Daha sonra iki yana açılan kollar dönen alemi, dönerken kucaklayı tır. Semazenler gökyüzüne dönük sa eli ile Allah tan aldı ını yeryüzüne dönük olan sol eli ile halka da ıtır. Semazenin sol aya ı sabit bir ekilde, vücudunu döndürmesi Çark dır. Çark ile dönen dervi in Mevla ile bütünle mesinden, a kından ve samimiyetinden etkilenmeyecek göz var mıdır? Vakti eriflerimiz hayrolsun. Hayırlar fetholsun. erler defolsun. Allah ı azimü an ismi zatıyla Kalblerimizi pür nur kılsın. Demler safalar ziyada olsun. Dem Hz. Mevlâna Sırrı Cenabı ems Keremi imamı Ali efaati Muhammedin nebiyyin Hu diyelim Hu Sayı13/

12 B YOGRAF MEVLÂNA CELALEDD N RUM de Belh ehrinden ayrılmı lardır. Öncelikle Ni apur beldesine gitmi lerdir. Me hur eyh Feridüttin Attar ile burada kar ıla mı lardır. Küçük Celaleddin burada dikkatleri üzerine çekmi tir. Feridüttin attar hazretleri Mevlana Celaleddini Rumi hazretlerinin hazinelerini fark etmi ve ona Esrarname isimli eserini hediye etmi, Mevlana hazretlerinin ileride gönüllerde büyük bir ate yakaca ınıda belitmi tir. Sümeyye Kocamaz Mevlânâ Celaleddin-i Rumi hazretleri 30 Eylül 1207 tarihinde günümüzde Afganistan sınırları içinde yer alan Horasan yöresinde, Belh ehrinde dünyaya gelmi lerdir. Kendisine duyulan hürmet ve saygıdan ötürü Mevlana ismi Anadolu ya yerle ip burada ya adı ı için de Rumi ismi verilmi tir. Babası Sultânü l-ulemâ adı ile anılan Bahaeddin Veled, annesi ise zamanın Belh Emiri Rükneddin in kızı Mümine Hatun dur. Belh ehri bir çok alimin bulundu u bir beldeydi. Rivayetlere göre Hz. Muhammed sav. Bu ehirdeki alimlerin rüyasına girmi, ve onlardan Bahaeddin Veled hazretlerine bundan böyle Sultânü l-ulemâ diye hitap etmelerini istemi ti, bu rüya kırkbir ki i tarafından görülmü, ve Bahaeddin Veled hazretlerine bundan böyle alimlerin alimi anlamına gelen bu isim verilmi tir. Sultânü l-ulemâ yakla makta olan Mo ol istilası ve bazı siyasi olayların ardından Belh ehrinden ailesiyle beraber göç etmeye karar vermi ve 1212 ya da 1213 senelerin- Ni apur dan sonra Sultânü l-ulemâ ve ailesi önce Ba data burdan da hac vazifesini yerine getirmek üzere Arabistan a yönelmi lerdir. Dönü tede birçok Anadolu beldesini gezmi ler, ancak sonunda uan Karaman olarak bilinen Larende beldesine yerle mi lerdir. Burdaki ikametleri yedi yıl sürmü tür. Larende de Celaleddin hazretleri 18 yasında Semerkand lı Lala erafettin in kızı Gevher hatunla evlenmi ve Sultan Veled ve Alâeddin Çelebi isimli iki erkek çocu u olmu tur. Yıllar sonra Gevher hatunu kaybeden Mevlana hazretleri bir çocuklu dul bir hanım olan Kerra Hanım ile evlenmi ve Muzaffereddin ve Emir Âlim Çelebi adlı iki o lu ile Melike Hatun adlı bir kızı dünyaya gelmi tir. Mevlana hazretlerinin ailesiyle birlikte Anadolu ya göç ettikleri bu yıllarda, Anadoluya Selçuklu Devleti hakimdi. Alâeddin Keykubâd devlet hükümdarıydı ve Konya bu büyük devlete ba kentlik eden, çok de erli alimlerin, sanatkarların ya adı ı ve bir çok sanat eserinin bulundu u bir ehirdi. Alâeddin Keykubâd alimlere çok önem veren bir hükümdardı ve Sultânü l-ulemâ Bahaeddin Veled i defalarca Konya ya ça ırmı tı. 3 Mayıs 1228 yılında ailesi ve dostları ile Konya ya gelen Sultânü l-ulemâ burada görkemli törenlerle kar ılanmı tı. Rivayetlere göre Alâeddin Keykubâd Sultânü l-ulemâ nın ne elini ne de aya ını öpmü, bilakis atının üzengisini öperek kendilerine olan sevgi ve hürmetini göstermi tir. Sultânü l-ulemâ ve ailesi Konya da Altunapa Medresesi ne yerle mi lerdi. Ba ta hükümdar olmak 12 sayı13/2007

13 üzere Konya nın tüm ileri gelenleri Sultânü l-ulemâ ya çok büyük hürmet gösteriyorlar ve birer birer müridi oluyorlardı. Bahaeddin Veled 1231 senesinde Konya da vefat etmi ve Selçuklu Saray ında gül bahçesi diye anılan yere defnedilmi tir. Babasının vefatından sonra müridlerin ve hükümdarın yo un ısrarları ve babasının vasiyetinin üzerine Mevlana hazretleri plikçi Medresesin de vaazları, dersleri ve fetvaları vermeye ba ladı. Bir müddet sonra Tirmizli Seyhit Burhaneddin Muhakkik hazretleriyle görü meye ba layan Mevlana hazretleri Tirmizi tarafından birçok alanda sınavlara sokuldu. Bu sınavları ba arıyla geçen Mevlana hazretlerine, babasının eski bir ö rencisi olan Tirmizi hazretleri, Mevlana ya babasının yolundan yani gönül yolundan gitmesini tavsiye etti. Bunun üzerine Mevlana hazretleri dokuz yıl süren bu süreçte Burhaneddin Muhakkik Tirmizi ye müridlik etti ve ancak bu ekilde babasının gerçek varisi olaca ını da idrak etmi bulundu. Mevlana Celaleddini Rumi hazretleri Halep te ve am da medrese e itimini tamamladı. Ardından Konya da üç kez hocası Tirmizi nin gözetimi altında çile çıkarttı ve riyazete ba ladı. Bu dönemden sonra hocası artık bir semada iki güne olmaz dercesine Kayseri ye dönmek istiyordu ancak Mevlana hazretleri onu bırakamıyordu. Rivayetlere göre ö rencisinden habersiz Konya dan ayrılmak isteyen Tirmizi hazretleri atını Kayseri ye do ru sürmeye ba layınca atı tökezleyip dü mü, bunun üzerine Mevlana Celaleddin hazretlerine giderek kendisini bırakmasını istemi tir. Tirmizi Konya ya bir gönül aslanı gelecek bense bir din aslanıyım biz birbirimize a ır geliriz diyerek Konya dan ayrılmı tır. Ne var ki Mevlana bu ayrılı a dayanamamı tır. Kitaplarında da sık sık hocasından bahsetmektedir. Mevlana hazretlerinin hayatının ku kusuz en çok yazılıp çizilen ve merak edilen kısmı asıl adı emsettin Muhammed Tebrizi olan Tebrizli ems le geçen bölümdür. Mevlana hazretleri ve ems in arasındaki gönül ba ını anlamaya böyle bir muhabbetten nasibini alamamı kimselerin gücü yetmemi, gerek o dönemde gerekse günümüzde iftira boyutuna gelen yorumlar yapılmı tır. Tebrizli ems in bir aradı ı vardı, gönlü bunu Konya da bulaca ını söylemi ti ve bu niyetle Konya ya varmı tı. ki gönül dostu çok geçmeden birbirlerini bulmu lardı. Süresi kesin olarak bilinmeyen ancak 40 ile altı ay arası olabilece i söylenen halvete girdiler. Bu zaman zarfı Mevlana için büyük farklılıkların ya andı ı bir dönem olmu tur. Mevlana hazretleri derslerini görev ve sorumluluklarını bir kenara itmi, dostlarını müridlerini aramaz olmu, görünümü dahil her eyi de i mi ti. Konya halkı kendilerini Mevlana hazretlerinden mahrum bırakan ems hazretlerine kar ı hiddetlenmi ve ne yazık ki bu öfkelenme ems i ölümle tehdit etmeye bile neden olmu tur. Tüm bu tatsızlıklara artık dayanamayan Tebrizli ems bir gün aniden ortadan kaybolmu tur. ems in gidi i Mevlana hazretlerini peri an etmi, kendileri kimseyi görmek istememi, yemeden içmeden kesilmi ve bütün meclislerden uzak durmaya ba lamı lardır. Durumun böyle sonuçlanması ahaliyide üzmü ve Mevlana hazretlerinin büyük o lununda bulundu u bir grup am da oldu u rivayet edilen ems hazretlerini bulup getirmeye gitmi tir. ems hazretleri Sultan Veled in ısrarları ve Mevlana hazretlerinin dönmesi için yazdı ı gazellerin etkisiyle Konya ya dönmü tür. Ancak Mevlana hazretleri ile olan ili kileri yine halkın tepkisini toplayınca; kısa süren barı- ın sonunda Tebrizli ems hazretleri bir daha asla geri dönmemek üzere ikinci kez kaybolmu lardır. Eflakinin rivayetlerine göre ems aralarında Mevlana hazretlerinin küçük o lu Alaeddin in de bulundu u ki ilerce suikasta u ramı tır. Ancak Mevlevi genele inde ems öldürüldü denmemi, ikinci kez kayboldu u ifade edilmi tir. Tebrizli ems hazretlerinin ayrılı ının acısını kolay kolay atlatamayan Mevlana hazretleri yıllarca ems in yasını tutmu, kendisinden gelen yalan haberlere bile elinde avucunda ne varsa vermi tir. Ancak bir süre sonra ems in gelmeyece ini kabul etmi ve co kunlu unu Selahattin Zerküb ile yatı tırmı tır. Mevlana hazretleri ve Selahattin Zerküb arasındaki muhabbet mevlana nın büyük o lu sultan veledin selahattinin kızı ile evlenmesinin ardından iyice kuvvetlenmi tir. Selahattin in ölümünden sonra ise, yerini Hüsamettin Çelebi almı tır. Mevlana hazretleri son on yılını Mesnevi nin yazılmasınada vesile olan Hüsamettin Çelebi ile geçirmi tir. Ünlü Mesnevi nin ilk 18 beyitini Mevlana hazretleri bizzat kendileri yazmı lar geri kalan kısmını ise kendisi söylemi Hüsamettin Çelebi ise telif etmi tir. Sonuçta yıllar süren me akkatli bir çalı manın ardından beyitten olu- an 6 citlik muhte em bir eser ortaya çıkmı tır. Eserde farklı öykülerde tasavvufun ilkeleri örneklerle açıklanmaktadır. Mesnevinin biti inin ardından Mevlana hazretleri iyice yorgun dü mü ler ve sa lıkları da bozulmu tu. 17 Aralık 1273 te Mevlana hazretleri Ey beni sevgililerin en sevgilisine götürecek olan sevgili, nerdesin? diyerek Azrail e ölüm dö e inde davetiye yazmı ve a kını beyitlere sı dıramadı ı Hakk a kavu mu tur. Mevlana hazretleri Hamdım, yandım, pi tim. sözleri ile özetledi i ya amı boyunca bizlere birbirinden kıymetli eserler bırakmı tır. Mesnevi, Mevlana nın yazdı ı tüm iirleri kapsayan ve içinde ems mahlası ile yazdı ı beyitler bulundu u için Divan-ı ems diye de bilinen Divan-ı Kebir ve ne varsa içindedir anlamına gelen; sohbetlerinden kaydedilmi Fihi ma Fih isimli eserler bunlardan bazılarıdır. Mevlâna nın bu eserlerinin haricindekiler ise; verdi i vaazların kaydedildi i Mecâlis-i Seb a ve çe itli ahıslara yazdı ı mektupları kapsayan Mektûbât adlı mensur eserleridir. Mevlana da ölüm bir yok olu de il öbür dünyaya do- u tur ve sevgiliyle bulu madır. Bu anlamda bir dü ün gibidir. Bu sebepten Hz. Mevlana nın ölüm yıl dönümü eb i Aruz, yani dü ün günü olarak kutlanır. Allah ondan razı olsun. Sayı13/

14 lhan Bilgü Her halde, Müslüman bir insan Mevlâna ismini duydu unda aklından geçen ilk ahıs o olur. O ahıs, Fârsî dünyada Belhî Celâleddin, Türkî ve garbî dünyada ise Rûmî Celâleddin olarak tanınan Mevlânâ Celâleddin Rûmî dir. Bu tanınma, Celâleddin nin nereli oldu unun önemsizli i kar ısında, neler söyleyip bu dünyada miras olarak ne bıraktı ı ile ilgili bir tanınmadır. Kabri, Konya dadır da, kendisi slâm dünyasında ve daha da geni bir dünyada dola ır. Mevlâna Celâleddin-i Rûmî, Mesnevî sini nasıl anlatıyor? Mevlâna her ne kadar mutasavvıflı ı ve Mesnevî isimli eseri ile tanınsa da, ya adı ı zamanda ve vefatı sonrasında tartı malardan bolca nasibini almı, ilim, hikmet ve irfan sahibi bir ki idir. Tasavvuf alanındaki öhreti, di er slâmî ilimlerdeki metahassıslı ını örtüvermi tir. Ve onu tartı malı kılan da bu tasavvufî görü leridir. Aslında tasavvuf ehli ve tasavvuf ehlinin görü leri slâm dünyasındaki en önemli tartı malardan biridir. bn-i Teymiyye nin iddetle ele tirdi i bu tasavvufî görü ler, bn-i Arabî ve Sadreddin Konevî gibi mutasavvıflarda slâm kelamcılarının kabullenemedi i Vahdet-i Vücûd anlayı ı ile zirveye ula mı tır. Bu yüzdendir ki, Mevlâna kimileri tarafından zındıklıkla suçlanmaktadır. Bu anlamda bir tartı maya girmeyece iz. Ancak, Mevlâna nın Mesnevî ve Kur an ili kilerini kendi ifadeleri ile incelemeye çalı aca ız. Öyle anla ılıyor ki, ya adı ı dönemde ve Mesnevî nin telifi devam ederken de tenkid ve itirazlara u ramı tır Mevlâna Celâleddin Rûmî. Mesnevî yi, Bediüzzümaman Said-i Nursî nin Risale-i Nur larını tanımladı ı ekliyle, bir Kur an ve ayrıca Hadis tefsiri olarak tanımlayan Mevlâna, tüm bu itirazlara, Kur an a da itirazlar olmadı mı? diye bir cevapla kar ılık verir. Ancak, kendisinin bir Kur an hizmetkârı oldu unu vurgulamayı da ihmal etmez. Me hur dizelerinden birisi Ben ya adı ım sürece, Kur an ın hizmetkârıyım ve ben seçilmi Muhammed in yolunun tozu-topra ıyım. Birisi sözlerimden bundan ba ka bir söz naklederse, o ki iden de bezmimi im ben, o sözden de eklindedir. Öte yandan Bizim Mesnevî miz Vahdet dükkânıdır; orada Allah tan ba ka ne görürsen puttur, derken de kendisine yapılan itirazlara cevap verir ve Tevhid e halel getirecek bir ey olmadı ını vurgular. Mevlânâ önsözünde Mesnevî sini öyle takdim ederken de Mesnevî nin bir Kur an tefsiri oldu unu vurgulamaya çalı ır: Bu kitap Mesnevî kitabıdır. Mesnevî, hakikate ula ma ve yakîn sırlarını açma hususunda din temellerinin, temellerinin temelidir. Allah ın en büyük fıkhı, Allah ın en aydın yolu, Allah ın en açık delilidir... üphe yok ki Mesnevî, gönüllere ifadır; hüzünleri giderir, Kur an ı apaçık bir hale koyar; rızıkların bollu una sebep olur, huyları güzelle tirir... Bu tanımlaması ile Mesnevî yi, yine tasavvufî anlamlar yükleyerek anlatmaya çalı ır. Hattâ Kur an a 14 sayı13/2007

15 nisbetle, Vakıa Sûresi nin 80. ayetine i aret ederek Âlemlerin Rabb inden indirilmedir diyerek de yeni bir tartı maya da ön ayak olmu tur. Kur an ın ilâhîli ine ilaveten, Mesnevî nin de ilâhîli ine i aret eden Mevlâna nın bu tanımlamalarını, yine tasavvuf kaynaklı inanç ve görü lerine göre yaptı ı a ikârdır. Zira Mevlâna ya göre, Sûfîlerin söyledikleri, yazdıkları ve sözünü ettikleri konu ne rüya, ne de fal; Allah tarafından gönüllerine do an vahiy, gönül vahyi, ilhamıdır. Hal böyle olunca da Allah istemedikçe dil söze gelmez; geldi inde de O nun ilham ettiklerinden ba ka bir ey söylemez. Bazen de kalbe do- an bu ilhamların söylenmesi yasaklanır. ya da halkın anlayabilece i, akılların alabilece i ölçü ve seviyede söylenir. Mevlâna ayrıca, bu yazılanlara Allah tarafından izin verildi ini de ileri sürer. E er, sevgili (Allah), benim sözüme darılsaydı, susardım; bana bir lâhzacık mühlet verseydi, sükût ederdim. Fakat Söyle, bu söz ayıp olmaz. Senin sözün, gayb âlemindeki kaza ve kaderin zuhurundan ba ka bir ey de- ildir demekte, diyerek de, Mesnevî de yazılı olanların kendisine bir ilâhî ilham oldu unu iddia eder. Mevlâna bununla da yetinmez, sevgilisinden (Allah dan) e er bu yazılanlara razı de ilse kendisine izin vermemesini ister. Ya beni bırak, hiç söylemeyeyim; ya da izin ver, tamamıyla açıklayayım. Yine de ne bunu, nede onu istiyorsan ferman senin... Öyle anla ılıyor ki, Mevlâna kendisine gerçekten de ilâhî bir ilham geldi ine inanmaktadır ve bu ilhamın da, bu zamana kadar yazılanlara itiraz etmedi ini kabullenerek, yazdıkları için kolaylık diler: Ey do acak çocu un oynaması gibi bu mânâları içimde oynatıp duran Allah ım! Madem ki bunun (Mesnevî) tamamlanmasını diliyorsun; Kolayla tır, yol göster, ba arı ver; ya da bu iste i, bu arzuyu gider, bizi suçlama. Sen olmadıkça, senin inayetin lûtfetmedikçe gece-gündüz nazım ve kafiyenin ne de eri olabilir; (Sen olmadıkça) meydana getirilen iire kim bakar ki? Tüm bu olup bitenlere kar ı hâlâ Mesnevî ye itirazı olanlara da kızmakta a ırı gider. Mevlânâ bu itirazlara verdi i cevaplarda da keskindir. Nasıl ki, hikâyelerini anlatırken, müstehcen ve edebe mugayir kelimeleri kullanmaktan kaçınmadıysa, muhaliflerini susturmak için kullandı ı kelimeleri seçerken de, dilinden keskinli i eksik etmez. Bu kitap, masal diyene masaldır; fakat bu kitapta halini gören, bu kitap vasıtasıyla kendini tanıyan, anlayan da er ki idir, dedikten sonra öfkesini öyle izhar eder: Mesnevî, Nil ırma ının suyudur; Kıptîye kan görünür, ama Musa kavmine sudur. Bu sözün (Mesnevî nin) dü manı, gözüme cehennemde tepe taklak olmu bir halde görünüyor. Sonra da öyle devam eder: Ey kınayan köpek! Sen hav hav edip duruyor da Kur an ı kınamakla hükmünden kendimi kurtarırım mı sanıyorsun? Mesnevî de gerçekten de pek çok Kur an ayeti ve Hadis, ya sözle ya da hikaye eklindeki anlatımlarla mânâ ve hikmeti tefsir edilirken, Kur an ın anla ılarak okunması gerekti ine vurgu yapılır. Bu ifadelerle, yine Mesnevî yi anlamakta güçlük çektiklerini dü ündü ü muhaliflerine sata ır Mevlânâ. Kur an ı anlamadan okuyanları öyle zemmeder: Bu mukri (okuyucu), Kur ân ı do ru okuyor. Evet! Kur an ın sûretini do ru okuyor. Fakat mânâsından haberi yok. Esasen onun gerçek mânâsı kendisine anlatılmı olsa, kabul etmez ve yine körükörüne okur. Mesnevî ve Kur an tartı malarını burada noktalayarak Mesnevî den bazı hikmetli sözleri nakladerek, kendisine Allah tan rahmet ve ma iferet dileyelim. * Do ru söz söylemenin önemine vurgu yapan Mevlânâ, ama, do ru sözün gere i gibi söylenmesini ister: Kaynayan ya ın üstüne su dökersen oca ı da yıkarsın tencereyi de. Söyle; ama yumu ak söyle, sakın do rudan ba ka da bir ey söyleme; yumu ak sözlerle de vesveseler satmaya kalkı ma! * nsanları iyili e ve kötülükten sakınmaya ise öyle davet eder: Yi idim! Kim kötü bir gelenek koyarsa, ondan sonra halk cahilli inden bu gelene e uysa, bütün bu adeti i leyenlerin günahı, o adeti ilk koyana da yazılır. Çünkü o ba tır, di erleri kuyruk. * Mevlânâ, insanların ancak amellerinini kar ılı ını bulaca ını ve Allah ın takdirine kızmanın haksızlık olaca ını söyler: Yi idim! Kadere az bahane bul; nasıl oluyor da suçunu ba kalarına yüklüyorsun? Kendini ara tır, kendi suçunu kendin gör!.. Gündüz vakti çalı ıyorsun da, ak am ücretini ba kası mı alıyor? Neye çalı tın da zararını yada faydasını görmedin? Ne ektin de zamanı gelince onu dev irmedin? Sen de bilirsin ki elde etti in ey, yaptı ının kar ılı ıdır. Yoksa âdil olan Allah ın takdiri, insana yaptı ına uygun olmayan cezayı nasıl olur da verir? Suçu kendine bul! Çünkü o tohumu sen kendin ektin. * Çalı ma ve hizmetlerin ancak Allah rızası için yapılabilece ine de öyle de inir Mevlânâ: Allah için hizmette bulun; halkın kabul edip etmemesiyle ne i in var senin! Sayı13/

16 BATI DÜNYASININ MESNEVÎ LE TANI MASI Yrd.Doç.Dr. Nuri M EKLER (Selçuk Üniversitesi Mevlâna Ara tırma ve Uygulama Merkezi Müdürü) Bu kitap, masal diyene masaldır; fakat bu kitapta halini gören, bu kitap vasıtasıyla kendini tanıyan, anlayan da er ki idir. Mesnevî, Nil ırma ının suyudur; Kıptiye kan görünür, ama Musa kavmine sudur. (Mevlâna) (1) Giri Ya amı boyunca gerek ça da ı, gerekse kendisinden önceki air ve ediplerin oldukları gibi eser yazma telâ ına dü meyen Mevlâna, bazen cezbe (trans) halinde, bazen semâ sırasında, bazen sohbetlerinde; kimi zaman da yolda yürürken kalbine do an ilhamları, mesnevî eklinde, gazel tarzında, insanlara ö üt olması için dile getirmi ve çevresindeki müritleri tarafından dikte edilmi tir. Mevlâna nın en çok ilgi gören eseri ise VI ciltten olu- an, hikâye ve ö ütler yoluyla didaktik bir hüviyet kazanan Mesnevî dir. slâmî edebiyatlarda Kur ân-ı Kerim ve Hadis-i eriflerden sonra en fazla ilgiyi gören Mesnevî, tasavvufî eserlerin temel ta larından biri olarak nitelendirilmi, 700 yıl boyunca Türk Edebiyatı çerçevesinde hep gündemde olmu ve hemen hemen bu sahayla u ra an bütün air ve ediplerin ilgisini çekmi tir. VI cilt halinde 52 bin mısradan olu an ve yılları arası Konya da yazılan Mesnevî, yüzyıllar sonra etkileyici mesajlarıyla Batılıların da dikkatini çekmi, genellikle ngilizler bu esere ilgi göstererek üzerinde ara tırmalar yapmı lardır. (2) Gerçekte ise; Batılıların Mevlâna ile tanı ması XV. yüzyıla dayanmakta, 1491 yılında kurulan Galata (Kalenderhâne) Mevlevîhânesi stanbul u ziyaret eden ecnebiler için mutlaka görülmesi gereken bir yer olarak telâkki edilerek, özellikle Semâ âyin-i erifleri büyük ilgi görmü tür. Semâya olan bu ilgi ilk zamanlarda gravür ve seyahatnâmelere (3) yansımakla birlikte, daha sonraları Mevlevîlik Tarikatına ve dolayısıyla Mevlâna ve eserlerine yönelmi ti. sveçli Claes Ralamb (ölm. 1698) ve ngiliz Lady Mary Wortley Montagu (ölm. 1762) stanbul a ziyaretlerinde seyrettikleri Semâ âyinine, seyahatnâme ve mektuplarında ilk yer verenler arasındadır. Her ikisi de seyrettikleri bu merasimlerden oldukça keyf almı ve estetik ve güzel olarak nitelendirmi lerdir. Danimarkalı tanınmı hikâye yazarı Hans Christian Andersen de (ölm. 1875) stanbul da seyretti i Rufâî âyinini vah i ve korkunç olarak vasıflandırırken, daha sonraki günlerde seyretti i ( yılları arası) Mevlevî âyin-i erîfini zarif, kibar ve baleye benzer gibi sözlerle Ein Digters Bazar (1842) adlı eserine yansıtmı tır. Norveçli yazar Knut Hamsun (ölm. 1952) ise Andersen kadar anslı olmamı 1899 yılında stanbul a yaptı ı seyehatinde sadece Rufâîlerin tekkesine götürülmü ve orada seyretti i, kendisine eziyet eden dervi lerin zikrinden bir ey anlamamı ; zikirdeki ba ırma seslerinden dolayı da Under Halvmanen (Hilâl Altında) adlı seyehatnamesinde Uluyan Dervi ler ba lı ıyla Rufâîleri anlatmı tır. Mesnevî Batı dünyasında Avusturyalı tarihçi Joseph von Hammer Purgstall ın (ölm. 1856) Persian Literature (Viyana, 1818) adlı eseri Mesnevî den örnekler içermesi bakımından ilk olma hüviyetindedir. (4) Purgstall (ölm. 1856), Persian Literature (Viyana, 1818) adlı tanınmı eserinde, Mevlâna dan uzunca bahsetmi ; Bericht über den zu Kairo erschienen Türkischen commentar des Mesnevi-i Dschelaleddin Rumi s (Wien, 1851) ba lıklı makâlesinde de Ankaravî erhini tanıtmı Mesnevî den tercümeler yaparak Ganj Nehrinden Bo aziçi ne kadar bütün mutasavvıfların okuması gereken bir eser olarak nitelendirmi tir. Bu ilk diyebilece imiz çalı manın ardından George Rosen (ölm. 1891), Mesnevî oder Doppelverse des Scheich Mevlâna Dschalâleddin Rûmî (Leipzig, 1849, XXVI+217 s.; II. Baskı: O lu Friedrick Rosen (ölm. 1935) aracılı ıyla, München, 1913, 263 s.) adlı eserinde Mesnevî nin I. ve II. Ciltlerinden seçilen beyitlerin manzum tercümesini yapmı tır. Edward G. Browne (ölm. 1926) ise A Literary History of Persia (Cambridge, ) adındaki genel Fars edebiyatı tarihi olan eserinde Mesnevî nin tahlilini yaparak alıntılarda bulunmu tur. Walter von der Porten (d. 1880) da Aus dem Rohrflötenbuch des Scheich Dschelaleddine Rûmî (J. Hegner, 1930, 155 s.) adlı eserinde Ney ve Mesnevî hikâyeleri üzerine bir de erlendirmede bulunmu tur. Yine, Alman Protestan papazı olan G. F. Tholuck (ölm. 1877), tasavvufu inceledi i Sufismus sive theosophia persarum pantheistica (Berlin, 1821) adlı eserinde Mesnevî den de bazı beyitleri Lâtince ye tercüme etmi tir. Bu tercümeler Avrupada farklı dillere yapılan di er çevirilere de kaynaklık yapmı tır. Daha sonraları da Mesnevî 16 sayı13/2007

17 üzerine münferit çalı malar yapan Tholuck, bir önceki eserine olan tepkilerden dolayı bunları yayınlamamı tır. Fransa nın Türkiye Büyükelçisi J. D. Wallenbourg da Mesnevî yi Fransızca ya tercüme etmi, ancak 1799 yılında yayınlamak üzere iken Beyo lu ndaki yangında eserinin büyük bir bölümünü kaybetmi, daha sonra da ne re muvaffak olamamı tır. ngilizce ilk Mesnevî tercümeleri ise, sözlük yazarlı ıyla tanınan S. James Redhouse un (ölm. 1892), Mesnevî nin I. cildini manzum olarak çevirdi i (1881) ve E. H. Whinfield tarafından hazırlanan ve VI ciltten seçilen 2500 beytin tercümesinin yer aldı ı eserlerdir (1887). Prof.Dr. W. R. von Brakkal Buys, Figures of Persian Mystics (1935) adlı Felemenkçe eserinde Mevlâna ve Mesnevî sinden bahsetmi ; 1951 de de Mesnevî den çevirdi i beyitleri içeren Fragmenten uit de Mashnawi Naar bet Perzisch Vertaald en Toegelicht Door adlı eserini yayınlamı tır. Daha önceleri ise Amsterdam da bulunan Arbeidres yayınevi 1925 yılında Mesnevî den tercümeler yayınlamı tır. XIX. yüzyıl sonları ve XX. yüzyıl ba larında Mevlâna yla tanı an Polonya ise, bugüne kadar Mevlâna ve Mesnevî si ile ilgili olarak fazla bir geli me kaydedememi ; ancak birkaç makale ve ansiklopedi maddesi yayınlayabilmi tir. (5) Polonyalı yazar Julian Adolf Swiecicki 1902 yılında yayınladı ı dünya edebiyatına dair ansiklopedide Mevlâna ya 10 sayfa kadar yer ayırmı ; George Rosen in Almanca Mesnevî tercümesinden istifade ederek bazı bölümleri Leh diline çevirmi tir. Günümüzde ise Prof.Dr. R. A. Nicholson un kırk yıl üzerinde çalı arak hazırladı ı, Mesnevî nin metni ve ngilizce ye tercüme ve erhini kapsayan The Mathnawi of Jalaluddin Rumi ( , Leiden-Cambridge Univercity Press) adlı eseri sahasındaki en önemli çeviri olma özelli ini korumaktadır. ngilizce veya di er Batı dillerine yapılan Mesnevî çevirilerinin birço u Nicholson un bu tercümesine dayanılarak yapılmaktadır. Günümüzde Amerika, ngiltere, ran, Pakistan ve Hindistan da yayınlanan bu eserin ngilizce tercüme kısmı Konya Büyük ehir Belediyesi tarafından da yayınlanmı tır (2004, I-VI c.). imdilerde ise Harvard Üniversitesi ranlı alim ve Mevlâna uzmanı Prof. Dr. Abdülkerim Suru u görevlendirerek Nicholson un bu eserini günümüz ngilizce sine uyarlamasını yaptırmaktadır. Sonuç Son dönemde ABD ba ta olmak Kanada, Avustralya, ngiltere, Almanya, Fransa, talya, Danimarka, spanya, sveç, Japonya gibi Batılı ülkelerde Mesnevî ile ilgili yapılan çalı malar oldukça yo un olmakla birlikte Mevlâna nın Divân-ı Kebîr inde yer alan iirlerin tercümesi ve yorumu daha fazla ilgi görmektedir. Bu ülkelerde Mesnevî yle ilgili 100 e yakın çalı ma bulunurken, Divân-ı Kebîr le ilgili yayınlanan eserler bu sayının 5-6 katıdır. Günümüzde de Mesnevî; Türkçe, ngilizce, Arapça, Fransızca, talyanca, Almanca ya tam metin olarak tercüme edilip yayınlanmı ; tespit edilebildi i kadarıyla da Bo nakça, Özbekçe, Hintçe, Rusça, Çince, Japonca ve Endonezyaca tam çevirileri bitmek üzeredir. Bunların haricinde de birçok Dünya dillerine seçki olarak tercüme edilmi tir. Bu bilgilerin ı ı ında da Mevlâna tarafından dile getirilen;... Allah a tekrar tekrar yemin ederim ki, bu mânâ (Mesnevî), güne in do du u yerden, battı ı yere kadar bütün dünyayı kaplayacak ve bütün ülkelere ula acaktır. Hiçbir mahfil ve meclis olmayacak ki, orada Mesnevî okunmu olmasın; hattâ o dereceye kadar ki, mâbedlerde, zevk u safâ yerlerinde okunacak; bütün milletler bu sözlerle süslenecek ve onlardan faydalanacaktır. (6) sözü, 750 yıl sonrasında ispat edilmi olmaktadır. 1. Mevlâna, Mesnevî, Çev. Veled zbudak, I-VI c., MEB Yay., stanbul, 1995, IV, 32, Uzluk, F. Nâfiz, Mesnevî nin Batıdaki Tercümeleri, Türk Yurdu Mevlâna Özel Sayısı, Temmuz, 1964, s. 30 vd.; Uzluk un bu tespiti kendi zamanında do ru olmakla birlikte günümüzde Amerika da yapılan çalı malar ngiltere ye ve di er Batılı ülkelere oranla kıyas edilemeyecek kadar fazladır. 3. Bu konuda daha geni bilgi için bkz. Brendemoen, Bernt, skandinav Seyyahları Gözüyle Dervi lik ve Tarikat, I. Milletler Arası Mevlâna Kongresi-Tebli ler, Konya, 1988, s Ergin, N. O uz, Batıda Mevlâna Celâleddin-i Rûmî, Uluslararası Mevlâna Bilgi öleni, Bildiriler, s arası yayınlanan bu çalı maların Bibliyo rafyası için bkz. Chmielowska, Danuta, Polonya da Mevlâna hakkında Yapılan Bazı Çalı malar, I. Milletler Arası Mevlâna Kongresi-Tebli ler, Konya, 1988, s emseddin Ahmed-i Eflâkî, Menâkıbü l-ârifîn, çev. Tahsin Yazıcı, Âriflerin Menkıbeleri, I-II c., stanbul, 1989, I, 470 Sayı13/

18 HZ. MEVLANA VE KONYA Enes Bayraklı Konya insanı ya bir sıtma gibi yakalar, kendi alemine ta ır, yahut da ona sonuna kadar yabancı kalırsınız. Konya tıpkı mevlevilik gibi bir nevi inititation ister Ahmet Hamdi Tanpınar (1) Tanpınar artık klasikle mi olan be ehir adlı o muhte em eserinde Konya yı anlatırken yukarıdaki tespiti yaparak Konya nın manevi havasını çarpıcı bir biçimde ortaya koymu tur. Mustafa Arma an a göre inititation bir mür idin önünde kayıtsız artsız teslimiyet ve onun talimatı do rultusunda yeni bir boyuta do ru deruni bir yolculu a çıkmak, yani seyrü süluk anlamına gelmektedir. (2) Gerçektende kalbi maneviyata kapalı olmayan herkes Konya ya gidip Hz Mevlana nın huzurunda durdu u zaman bu manevi havayı iliklerine kadar hisseder. Anadolu nun birçok ehrinde pek çok evliyanın ve âlimin türbeleri ve makamları vardır. Ancak bunlardan bazıları Anadolu nun slamla masına ve medeniyetimize yaptıkları ça lar üstü katkıdan dolayı ön plana çıkmı lardır. Bursa da Emir Sultan hazretleri, stanbul da Aziz Mahmud Hüdai hazretleri, Ankara da Hacı Bayramı Veli hazretleri bunlardan en fazla bilinenleridir. Tabi ki bunların arasında, medeniyetimiz ve Anadolu Mo ol istilası nedeniyle büyük bir buhran ya arken yeni bir dirili ça rısını dillendiren ve medeniyetimizin manevi olarak yeniden aya a kalkmasına vesile olan Hz Mevlana nın yeri apayrıdır. Tanpınar a göre Hz. Mevlana nın Konya dan yükseltti i dirili ça rısı Mo ol zulmü altında inim inim inleyen Anadolu üzerinde bir bahar rüzgârı gibi dalgalanmı tır. (3) Yine Tanpınar a göre Bu iirler yazıldı ı devirle beraber dü ünülürse, batmakta olan bir gemiden yükselen son dua gibidir. Bütün varlık orada, Allaha do ru giden bu geni hıçkırıktadır. Kaybolan her eyin aksi sedasından do aca ı bu duaya veya davete Anadolu, o kadar akide ve görenek ayrılı ının, kin ve kanın arasından yaralı bir hayvan gibi sürüne sürüne ko ar ve bu pınardan içtikce dirilir. Çünkü bu ses ümidin ve affın sesiydi (4) Mevlana nın etkisi sadece ya adı ı asırla sınırlı kalmamı, kendisinden sonra kurulan ve yedi asır ayakta kalan Osmanlı medeniyetine de damgasını vurmu tur. Tanpınar a göre Mevlana mesnevinin ilk on sekiz beytini yazıp sarı ının arasına ili tirdi i vakit Osmanlı medeniyetini ta ıyan birçok air ve musiki inas manen do mu sayılmalıdır. Mevlana nın hasret ve sevgi felsefesi, bütün Mevlevilikle beraber öz halinde bu on sekiz beyittedir. Bu beyitler kadar gelece i yüklü, onu kendisinde toplayan eser azdır. Zevkimizin en halis tarafı olan Mevlevi musikisi, dört ayini kadimden, Itrinin, segâh ayinine ve rast naat ına, III. Selimin suz-i dilarasına ve Dedenin Ferahfeza pe revine ve ayinine kadar hepsi henüz kendini denememi fikir olarak bu on sekiz beytin ezeli hasret sembolü olan neyindedir. Öyle ki Mevlana bu on sekiz beyti yazıp dostlarına göstermek için sarı ının arasına soktu u zaman- ne kadar büyük, manevi mertebesi ne kadar yüksek olursa olsun air airdir- bütün o musiki inaslar, Galibe kadar gelen airler kafilesi do mu 18 sayı13/2007

19 sanılabilir. Onun için Yahya Kemal: eb-i lahutda manzume-i ecram gibi Lafz-ı bi nevle do an debdebe-i manayız derken adeta bir borcu öder. (5) Hz Mevlana nın ehri olmasından dolayı Konya mübarek bir ehirdir. Konya Hz. Mevlana nın dı ında da bir çok âlim ve veliye ev sahipli i yapmı ve onikinci yüzyılın ilk yarısında Sultan Alaeddin Keykûbat devri ve sonrasında, Dünyanın ilim ve san at merkezi özelli ini kazanmı tır. Türk- slam Dünyası nın her tarafından gelen bilim ve san at adamları Konya da toplanmı lardır. Bahaeddin Veled, Muhyiddin Arabî, Sadreddin Konevî, emsî Tebrizî, Kadı Burhaneddin, Kadı Siraceddin, Urmemi gibi bilgin, mutasavvıf ve filozoflar kıymetli eserlerini Konya da hazırlayarak, dünyaya ı ık tutmu lardır. Konya nın Altın Ça ı denilebilecek bu özelli i, 12. yüzyıl ortalarına kadar devam etmi tir. Konya Mevlevili in merkezi olması dı ında aynı zamanda Anadolu Selçuklu devletinin payitahtıdır. Konya demek birazda Anadolu Selçuklu devleti demektir. Konya yı görene kadar Selçuklular sadece tarih kitaplarından okudu unuz bir devlettir. Ama ne zamanki Konya yı ziyaret edersiniz, o zaman Selçukluyu Osmanlı dan ayıran farkları mü ahede etme imkânına kavu mu olursunuz. Bir kültür kendini en mücessem ekliyle mimarisinde ele verir ve mimarisinin özgünlü üyle di er kültürlerden ayrılır. Konya Haçlı seferlerini Anadolu topraklarında bo an Selçuklu sultanlarının eserleriyle doludur. Bunlardan en önemlileri Hz. Mevlana nın Türbesi ve Mevlevi Tekkesi, Alâeddin Camisi, Sahip Ata Külliyesi, Karatay Medresesi, nce Minareli Medrese ve Sırçalı Medresedir. Bunların dı ında Konya Selçuklu ve Beylikler dönemine ait pek çok cami, hamam, çe me, köprü, tekke, kervansaray, hastane, suyolu ve di- er altyapı kurulu larına sahiptir. Osmanlı dönemine ait eserlerin en tanınmı ı ise Sultan Selim ve Aziziye Camii leridir. Konyada Osmanlı dönemine ait eserler olsa da ehre esas rengini veren Anadolu Selçuklu mimarisidir. Tanpınar a göre Selçuklu rönesansı vakitsiz bastıran kar fırtınaları altında ye eren baharlara benzer. Taç kapısına Yasin ve Fetih sureleri i lenmi olan nce Minareli Medrese bu rönesansın zirve noktalarından biridir. Sırçalı medresenin sırlı tu ladan o zarif kö- eli hasır örgüsü süsleri, Karatay Medresesinin yüzlerce güne i ve yıldızları ile küçük bir kehke an gibi parlayan çini tavanı bu zevkin elimizde kalan yetim ve parça parça ahitleridir (6) Ve bütün bunların üstüne Alaaddin Kö kü nün gül bahçesine in a edilmi olan Hz. Mevlana nın Kubbe-i Hadrası ve onun etrafında asırlar içerisinde adeta bir nakı gibi i lenen Mevlevi dergâhı medeniyetimizin ve Konya nın estetikte ve sanatta ula tı ı o göz kama tırıcı noktanın canlı birer ahididirler. Her biri bir hikmet incisi olan atasözlerimizden birinde gez dünyayı gör Konya yı denmektedir. Burada kastedilen hikmetin künhüne vakıf olmak için yola revan olup Konya yı ve Hz. Mevlana yı ziyaret etmeniz yetecektir. Alaaddin Camii Selimiye Camii Sırçalı Medrese 1. Tanpınar, Ahmet Hamdi; Be ehir, s.130 Dergah, stanbul, Arma an, Mustafa; nsan Yüzlü ehirler, s. 189, Gelenek, stanbul, A.g.e; s A.g.e; s A.g.e; s A.g.e; s. 144 Sırçalı Medrese Sayı13/

20 Röportaj Ulvi Alacakaptan la tiyatro üzerine Sabah Ülkesi- lk ba ta kısaca kendinizi tanıtır mısınız? Ulvi Alacakaptan- Ben 1949 Ankara do umluyum. Aslında letme Fakültesi mezunuyum ama mezun oldu um bölümle ilgili olarak pek ey yapmadım senesinde Dostlar Tiyatrosunun açmı oldu u sınavı kazanarak o tiyatroya girdim ve profesyonel oldum. Bu sene 38 ya ıma girdim. Bunu ben sahnede de söylüyorum, herkes küçül küçül cebime gir diyor ama bende diyorum sizde sazan sürüsü gibisiniz hemen lafın üstüne atlıyorsunuz. 38 ya ımdayım derken sahnede 38 ya ındayız. Bu seneler boyunca bir sürü tiyatro oyununda oynadım, televizyon dizilerinde oynadım. Kısaca böyle. SÜ- Biz sizinle tiyatro üzerine bir söyle i yapmak istedik. Tabi bu Türkiye perspektifi üzerinden olacak. lkönce Türkiye de tiyatronun durumunu ve insanların tiyatroyu algılayı ını nasıl buluyorsunuz. UA- Türkiye de tiyatro bazı meslekta larım kızıyorlar ama bir seneyi a kın süredir hemen hemen ünlü, ünsüz bütün tiyatrocuların üye oldu u TODER in genel sekreteriyim. Böyle söyledi im zaman biraz tepkiyle kar ıla ıyorum ama Türkiye de bir tiyatrodan söz edilebilir, bir Türk tiyatrosundan söz edilemez. bir tiyatronun Türk, Fransız, Macar, Alman, Avusturyalı olabilmesi için sadece o ülkenin insanlarının tiyatro yapması yetmiyor. Yani kendine has bir üslubunun, bir anlatım tarzının olması gerekli. Kendi kültü- 20 sayı13/2007