ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ. Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu

Transkript

1 ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu

2 2. Öğrenme Öğretme Model ve Yaklaşımları 1. Yapılandırmacı Yaklaşım 2. Çoklu Zeka Kuramı (Gardner) 3. İşbirliğine Dayalı Öğrenme (Vygotsky) 4. Probleme Dayalı Öğrenme (J. Dewey) 5. Proje Tabanlı Öğrenme 6. Okulda Öğrenme Modeli (Caroll) 7. Beyin Temelli Öğrenme 8. Tam Öğrenme Modeli (Bloom) 9. Öğretim Etkinlikleri Modeli (Gagne) 10. Anlamlı Öğrenme (Ausubel) 11. Programlı Öğretim (Skinner) 12. Temel Öğretim Modeli (Glasser) 13. Basamaklı Öğretim Programı (Nunley) 14. Kolb un Öğrenme Stilleri 15. Bireyselleştirilmiş Öğretim Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 2

3 İnsanlara bir şeyin nasıl yapılaması gerektiğini söylemeyin, yapılmasını istediğiniz şeyin ne olduğunu söyleyin ve yaratıcılıkları ile sizi nasıl hayran bırakacaklarını görün. George S. Patton Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 3

4 Yapılandırmacılık, İngilizce constructivism sözcüğünün karşılığıdır Yapılandırmacılığın gelişimine katkıda bulunan önemli düşünür ve araştırmacılardan bazıları : David Ausbel, John Dewey, Jean Piaget, Lev S. Vygotsky, Jarome Bruner dir Yapılandırmacı yaklaşıma göre bilgi, kişiden (özneden) bağımsız değildir. Kişi, bilgiyi diğer kişilerle etkileşerek yapılandırır; bilgiden kendi de çevresi de etkilenir. Bu yaklaşıma göre insanlar kendi anlayışlarını etkin bir biçimde yine kendileri oluştururlar. Yeni bilgiler, gerçek deneyimler sonucunda eski bilgilerin üzerine yapılandırılır. Belli bir bağlam için tek bir doğru yerine, aynı bağlam içinde geçerli olabilecek tüm doğruları (başka seçenekleri de) düşünebilmek en idealdir olanıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 4

5 Öğretmekten çok öğrenmeyi merkeze alan bir anlayıştır. Bilginin ya da anlamın etkin biçimde birey tarafından zihinde yapılandırıldığı görüşüne dayanır. Öğrenmenin, bilginin aktarılmasıyla değil, soru sorma, araştırma, problem çözme gibi öğrenci faaliyetleri ile gerçekleşeceğini savunur. Öğrenme, bilgiyi pasif biçimde almak değil, bilgiyi yapılandırmaktır. Öğrenmede öğrencinin zihinsel ve fiziksel etkinliği temel alınır. Öğretmenin rolü, öğrenci ilgisini çekmek için problemler, sorular ve kavramlar etrafında bilgiyi organize etmektir. Öğretmen, öğrencilerin yeni bakış açıları geliştirmelerine ve önceki öğrenmeleri ile bağlantı kurmalarına yardımcı olmalıdır. Etkinlikler öğrenci merkezli olup; ögrencilerin kendi sorularını sormaları, deney yapmaları ve sonuçlara ulaşmaları amacıyla etkinlikler düzenlenir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 5

6 Öğrenme özneldir; bir bireyin öğrendiği şeyleri çeşitli semboller, metaforlar, imgeler, grafikler veya modeller yoluyla içselleştirmesidir. Öğrenme durumsaldır; çevresel şartlara göre sekilenir; öğrenciler, egzersiz yapmaktan ziyade, gerçek hayat problemlerine benzer nitelikteki problemleri çözmeyi öğrenirler. Öğrenme duygusaldır; öğrenmenin doğası bireyin kendi becerileri hakkında sahip olduğu görüşler, öğrenme amaçlarının açıklığı, kişisel beklentiler ve öğrenmeye karşı olan motivasyon gibi unsurlardan etkilenir. Öğrenme aktiftir; pasif bir alma süreci değil, aktif bir anlam oluşturma sürecidir. Öğrenme yeniden yapılandırmadır; bireylerin çeşitli kavramlar ile ilgili daha önceki anlayışlarını daha karmaşık ve daha geçerli hâle getirmek için yeniden yapılandırmasıdır. Öğrenme gelişimseldir; bireylerin sosyal, fiziksel, duygusal ve zihinsel gelişimlerinden etkilenir. Öğrenme işleminin öğrencinin gelişimsel düzeyine uygunluğu, öğrencinin ihtiyaçlarıyla ilişkisi veya gerçek hayatla bağlantısı gibi nitelikler önemlidir. Öğrenme öğrenci merkezlidir; ögrencinin ilgi ve ihtiyaçlari etrafinda yoğunlaşır. Öğrenme süreklidir; belli bir yer veya zamanda başlayıp belli bir yer ve zamanda durmaz, aksine süreklilik arz eder Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 6

7 Yapılandırmacılığın uygulanmasında beş temel ilkesini şunlardır; Öğrencileri konuya ilgi uyandıran problemlere yöneltmek, Öğrenmeyi en genel kavramlarla yapılandırmak, Öğrencilerin bireysel görüşlerini ortaya çıkarmak ve bu görüşlere değer vermek, Eğitim programını öğrenci görüşlerine göre yönlendirmek, Öğrenmelerin değerlendirilmesini öğretim kapsamında ele almak. Ezber öğrenme yerine anlamlı öğrenmenin gerçekleşmesi ve bilginin yapılandırılması için öğrencilerin doğal koşullarda öğrenmeye etkin olarak katılmaları gerekir. Öğrencilerin etkin olması demek; okuması, yazması, düşünmesi, sorular sorması, örnekler vermesi, kaynaklara ulaşması, deney yapması v.b demektir. Öğrenme sürecinde amaç, öğrencinin sorumluluk yüklenmesi, bilginin yapılandırılması ve gerçek hayatta kullanılmasını sağlamaktadır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 7

8 Bu yaklaşımın dayandığı varsayımlar: Öğrenci, öğrenme sürecine etkin olarak katıldığında bilgi kalıcı olur, Öğrenenler, bilgiyi araştırıp keşfederek ve yorumlayarak çevre ile etkileşim kurarak bireysel bilgilerini yapılandırırlar, Öğrenme, etkin olarak eleştirel düşünme ve problem çözmeye dayanır, Bu varsayımlar ışığında yapılandırmacı yaklaşımda amaç; Öğrenenlerin ne yapacaklarını önceden belirlemek değildir. Bireylere araçlar ve diğer öğrenme materyalleri yardımıyla kendi istekleri doğrultusunda öğrenmelerini yönlendirmede fırsat tanımaktır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 8

9 Dikkat Çekmek (Engage): Keşfetmek (Explore): Açıklamak (Explain): Bilgiyi Anlamlandırmak (Elaborate): Değerlendirmek (Evaluate): Dikkat Çekmek (Engage): Öğrenciler geçmiş yaşantıları ile şu andaki yaşantıları arasında bağlantı kurmaktadırlar. Soru sormak, bir problemi tanımlamak, ilginç bir olayı anlatmak, öğrencilerin dikkatini çekip öğrenmeye odaklanmalarına yardımcı olmaktadır. Keşfetmek (Explore): Öğrenci öğrenme materyalleriyle doğrudan etkileşime girmekte ve materyaller yardımıyla öğrenmektedir. Grup çalışması sırasında paylaşmayı ve iletişimi sağlayan ortak yaşantıları tecrübe etmektedir. Öğretmen, sunduğu materyallerle öğrencilere rehberlik edip yönlendirici görevini yürütür Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 9

10 Açıklamak (Explain): Çalışma gruplarında öğrenciler arkadaşlarının bilgilerini, gözlemlerini, fikirlerini, sorularını destekler veya açıklarlar. Boyama, çizim, üç boyutlu sekiler yaparak, yazı yazıp şarkı söyleyerek ya da drama yoluyla yeni bilgilerini yansıtabilirler. Bilgiyi Anlamlandırmak (Elaborate): Öğrenciler öğrendikleri kavramları kendi katkı ve düşünceleriyle genişletebilmekte, diğer ilgili kavramlarla ilişki kurmakta ve bilgisini gerçek hayatta kullanabilecek düzeyi kazanabilmektedir. Değerlendirmek (Evaluate): Değerlendirme devamlılık isteyen önemli bir aşamadır. Öğretim sürecinin her aşamasında yer almalıdır. Bu süreçte; öğretmen gözlemleri, öğrenci görüşmeleri, öğrenci tümel dosyaları, proje ve probleme dayalı öğrenme ürünleri vb gibi teknikler kullanılabilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 10

11 Yapılandırmacı öğrenmede ilk basamak öğrenci ilgisini çekmek olmalıdır: Bunun için bir gösteri sunulabilir, veriler gösterilir ya da bir film seyrettirilir. Öğrencilerin konuyla ilgili ön kavramalarını ortaya çıkarmak için açık uçlu sorular sorulur. Daha sonra var olan bilgileri ile uyuşmayan bazı bilgiler ya da veriler sunulur. Öğrencilerin görev almalarına izin verilir. Öğreneni merkeze alan etkinliklerin ağırlıklı olarak kullanıldığı yapılandırmacı sınıflarda, bireyler kendi kendine öğrenme imkanına kavuşmaktadır. Öğrenmeyi öğrenmek, problem çözme becerisini kazanmak anlamındadır. Bilgiyi yapılandıran öğrenciler, gerektiği durumlarda bilgi ve becerilerini kullanarak karşılaştıkları problemleri çözebilirler Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 11

12 Öğrencilerin ön bilgilerini açığa çıkarmak, Öğrenci liderliği, işbirliği ve katılımını sağlamak, Sınıf kontrolünü öğrencilere bırakmaya istekli olmak, Derse yön vermek için öğrenci düşüncesi, yaşantısı ve ilgilerini kullanmak, Yazılı materyal ve uzmanlar gibi alternatif kaynaklar sunmak, Açık uçlu sorular sormak, öğrencileri kendi soruları ve cevaplarını düşünmeye yönlendirmek, Soruları cevaplandırmak için zaman tanımak, Öğrencileri olayların nedenlerini ve sonuçlarını bulmaya teşvik etmek, Öğrencileri kendi düşüncelerini test etmeye, kendi sorularını cevaplamaya ve kendi varsayımlarını oluşturmaya teşvik etmek, Öğrencileri diğer bireylerin kavramlarını sorgulamaya teşvik etmek, İşbirliği, bireysel saygıyı vurgulayan işbirlikli öğrenme stratejileri kullanmak Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 12

13 Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 13

14 En akıllı insan kimdir? William Shakespeare?.. İbni Sina?.. Alber Einstein?.. Farabi?.. Pablo Picasso?.. Fatih Sultan Mehmet?.. Michael Jordan?.. Bu soruya geleneksel zeka tanımlamasına göre cevap verilirse; Sözel, Dilsel, Mantıksal, Matematiksel, alanda hangisi ağır basarsa O dur Ne var ki, bu insanların hepsi de kendi alanlarında yüksek seviyeli zekaya sahip, başarılı insanlardır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 14

15 Gardner zekayı; Problem çözme kapasitesi, Problemlerin çözümü için farklı çözüm yolları üretebilme kapasitesi, Yaşadığı topluma değerli kültürel ürünler katma gücü, olarak tanımlar Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 15

16 Zeka; insandaki beyin ve zihin sistemlerinin etkileşimi sonucu ortaya çıkan çok yönlü bir olgudur. Zeka çok yönlülük göstermesine rağmen kendi içinde bir bütündür. Her insan kendi zekasını geliştirme yeteneğine sahiptir. Zeka değiştirilebilir ve öğretilebilir. Her insan, çeşitli zeka alanlarının tümüne sahiptir. Her insan, zeka alanlarından her birini belli bir düzeyde geliştirebilir. Çeşitli zeka alanları, genellikle bir arada, belli bir uyum içinde çalışırlar. Bir insanın her alanda zeki olabilmesinin birçok yolu vardır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 16

17 Gardner e göre, zekanın gelişiminde destekleyici ve engelleyici çevresel etkenler: Kaynaklara Ulaşım Şansı : Aile çok fakirse çocuk keman, piyano gibi müzikal zekayı geliştirebilecek enstrümanlara ulaşamadığından bu zekanın güçlenmesi, gelişmesi zorlaşabilir. Tarihsel, Kültürel Faktörler : Okulda matematik ve fen bilimine dayalı programlar önemseniyorsa, öğrencinin mantık, matematik zekası gelişebilir. Coğrafi Faktörler : Köyde yetişmiş bir çocuk apartmanda büyümüş bir çocuğa oranla bedensel zekasını daha çok geliştirebilir Ailesel Faktörler : Ressam olmak isteyen bir çocuğun ailesi avukat olmasını istiyorsa çocuğun dil zekası desteklenecektir. Durumsal Faktörler : Kalabalık bir ailede büyümüş ve kalabalık bir ailede yaşayan bireyler doğalarında sosyallik olmadıkça kendilerini geliştirmek için daha az zamana sahip olurlar Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 17

18 Zekanın tek bir boyutta olmadığını, aksine her bireyin farklı derecelerde, çeşitli zekalara sahip olduğunu öne sürer. Bu kuramın temel ilkelerini yaratıcı biçimde kullanıp, her öğrencinin bireysel farklılıklarına değer veren ve bunları güçlendiren programlar hazırlayabilmeleri için imkan sağlar. Zekanın farklı boyutları vardır. Bu boyutlar birbirlerinden çok ayrı yapılar ya da özellikler değildir. Örneğin, bir futbolcu; bedensel zekayı; koşarken, yakalarken ve vururken, uzamsal (şekil-uzay) zekayı; sahayı, diğer oyuncuların pozisyonlarını düşünürken, dil ve sosyal zekayı; oyun kurallarını öğrenirken ve takım arkadaşlarıyla paylaşırken özedönük (kişisel) zekayı; kendini değerlendirirken kullanmaktadır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 18

19 Sözel Zeka Mantıksal- Matematiksel Zeka Doğa Zekası Müziksel-Ritmik Zeka ZEKA ALANLARI Sosyal Zeka Görsel-uzamsal Zeka İçsel Zeka Bedensel Zeka Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 19

20 Bu türdeki zeka ile birey, kendi dilinin gramer yapısını, sözcük dizimini, kavram telaffuzunu, sözcüklerin anlamına uygun olarak; büyük bir ustalıkla beceri ile kullanmayı başarır. Kapasiteleri: Düzeni ve sözcüklerin içeriğini anlama, açıklama, öğretme, öğrenme İkna ve etkileme gücü, mizaha dayalı anlatım Yazılı ya da sözlü olarak etkili hitabet, Hatırlama ve geri getirme Anlamaya yönelik çözümleyici sorular sorma Özellikleri: Okuma-yazmayı, hikayeleri sever. Söyleyerek, duyarak ve görerek öğrenir. İsimleri yerleri tarihleri iyi ezberler. Ivır zıvır şeyleri ezberlemeyi severler Meslekler: Şair, Yazar, Öğretmen Gazeteci, Politikacı, Hukukçu Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 20

21 Bu tür zekaya sahip olan insanlar; mantık kurallarına ve benzerliklerine, neden-sonuç ilişkilerine ve benzer soyut işlemlere karşı çok hassas ve duyarlıdırlar. Bu kişiler; kategorilere veya sınıflara ayırarak, genelleme yaparak, hesaplayarak, mantık yürüterek ve soyut ilişkiler üzerinde çalışarak iyi şekilde öğrenirler. Kapasiteleri: Soyut yapıları tanıma, karmaşık hesaplamalar yapma Tümevarım ve tümdengelim yoluyla akıl yürütme Özellikleri: Olayların oluşum ve işleyişi hakkında çok soru sorar. Soyut ve kavramsal düşünür, bilgiler arasında bağlantı kurar. Matematiksel hesaplama oyunlarını ilginç bulur. Satranç gibi oyunları oynamaktan zevk alır. Matematiksel problemleri kafasında kolayca çözer. Matematiği, mantıksal bulmacaları çözmeyi sever. Sebep-sonuç ilişkisi kurabilme kabiliyetleri çok iyidir. Meslekler: Matematikçi, Bilim Adamı, Muhasebeci, Bilgisayarcı Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 21

22 Bu tür zeka alanı, bir bireyin; objektif olarak gözlemleme veya görsel ve uzaysal fikirleri grafiksel olarak sergileme kabiliyetlerini içerir. Bu zekaya sahip olan insanlar; renge, çizgiye, şekle, biçime, uzaya ve bu olgular arasındaki ilişkilere karşı aşırı duyarlıdırlar. Kapasiteleri: Aktif hayal gücü ve zihinde canlandırma Grafik temsili, yer, yön, yol bulma Nesneler arasındaki ilişkileri tanıma Özellikleri: Varlıkları veya olguları görselleştirerek kavrarlar Renklerle ve resimlerle çalışarak en iyi şekilde öğrenirler Haritaları, çizelgeleri yazılı materyallerden daha kolay okur. Sanat içerikli etkinliklerden, resimli yayınlardan hoşlanır. Kelimelere oranla resimlerden daha çok öğrenir Film, slayt vb görsel sunuları izlemeyi tercih eder, arkadaşlarına oranla daha çok hayal kurar. Meslekler: Ressam, Mimar, İzci, Rehber, Fotoğrafçı Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 22

23 Bu zeka türü ile bir kişinin; bir müzik parçasındaki ritme, akustik düzene, melodiye, müzikteki iniş ve çıkışlara, müzik aletlerine ve çevreden gelen seslere olan duyarlılığı kastedilir. Bu zeka türündeki bireyler en iyi; ritim, melodi ve müzikle öğrenirler. Kapasiteleri: Müziğin ve ritmin yapısına değer verme Seslere karşı duyarlılık Melodi, ritim ve sesleri taklit etme, tanıma Özellikleri: Güzel şarkı söyleme yeteneği vardır, şarkı ve melodileri iyi hatırlar. Bir şarkının makamını, notalarını ayırt edebilir. Herhangi bir müzik aletini çok iyi çalar veya bunun eğitimini almak ister. Bir şarkı duyduğunda farkında olmadan ona eşlik eder. Konuşurken veya hareket ederken elleri ve ayakları ile ritim tutar. Meslekler: Şarkıcı, Besteci, Müzisyen Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 23

24 Bu tür zeka alanı; koordinasyon, denge, güç, esneklik ve hız gibi bazı fiziksel özelliklerin yanı sıra, dokunsak nitelikteki bazı becerileri de içermektedir. Bu zeka türüne sahip bireyler; yaparak-yaşayarak, dokunarak ve hareket ederek en iyi şekilde öğrenirler. Kapasiteleri: Vücut hareketlerini kontrol etme, Zihin ile beden arasında güçlü bir bağ kurma, Bedeni tümüyle iyi kullanma, pandomim yetenekleri, Özellikleri: Duygularını belirgin olarak vücut diliyle ifade eder. El becerileri iyidir, birden fazla sportif faaliyette başarılıdır. Yerinde duramaz,hareket etmeyi, ritim tutmayı sever. Başkalarının jestlerini, mimiklerini ve yüz ifadelerini kolaylıkla taklit eder. Gördüğü her nesneyi dokunarak inceleme ve analiz etme eğilimindedir. Koşmayı, sıçramayı, güreşmeyi ve benzeri fiziksel aktiviteleri yapmayı sever. Meslekler: Atlet, Dansçı, Heykeltıraş, Cerrah, Aktör Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 24

25 Bu zeka türü ile bir insanın; diğer insanlardaki yüz ifadelerine, seslere ve mimiklere olan duyarlılığı ve diğer insanlardaki farklı özelliklerin farkına varır. Başka insanların yaşantılarını iyi algılarlar, onların duygularını ve ihtiyaçlarını adeta yüzlerinden okurlar Kapasiteleri: İnsanlarla sözlü ya da sözsüz etkin iletişim kurma, Bir bireyin ruhsal durumunu ya da duygularını okuma, Empati kurma, grupta işbirliği içinde çalışma Özellikleri: Çok arkadaşı vardır, bir çok grubun üyesidir. Sınıfın gevezesi, sosyal etkinliklerin düzenleyicisidir. Başkalarına karşı empati duyar ve onları önemser Grup içerisinde doğal bir lider görünümündedir. Diğer insanlara bir şeyler anlatmaktan hoşlanır. Arkadaşları onun fikirlerine değer verir. Meslekler: Psikolog, Psikolojik Danışman, Öğretmen, Siyasetçi Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 25

26 Bu zeka türü ile bir kişinin; kendini objektif olarak (kendisinin zayıf ve kuvvetli olduğu yanları ile birlikte) değerlendirmesi duygularının, isteklerinin ve ihtiyaçlarının farkında olması, kendini iyi disipline etmesi ve kendine güvenmesi gibi yetenekler kastedilir. Kapasiteleri: Değişik duyguların farkında olma Özü tanıma ve değer verme Yüksek düzeyli düşünme becerileri ve akıl yürütme Özellikleri: Kendine güveni yüksek, bağımsızlık duygusu güçlüdür. Kendi güç ve yetenekleri hakkında gerçekçi bir görüşe sahiptir. Yalnız oynamada veya ders çalışmada daha başarılıdır. Hakkında çok fazla bahsetmediği en az bir ilgisi, hobisi vardır. Ne yaptığını çok iyi bilir. Kendi başına kalmayı tercih eder. Meslekler: Sanatçı, Din adamı, Psikoterapist, Sosyal Hizmetler Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 26

27 Gardner, geliştirdiği çoklu zeka kuramına, sonradan (1996 da) doğa zekasını da eklemiştir. Doğa zekası; çevreye ait ince ayrıntıları fark edebilme yeteneğidir. bölgesel ya da küresel çevre değişikliklerini açıklama, ev hayvanları, doğa hayatı, bahçe ve park ilgisi, doğayı çekme davranışlarını kapsar. Kapasiteleri: Doğadaki bitki ve hayvanları tanıma ve sınıflama, canlılar ile etkileşim kurma, koruma Doğa ile bütünleşme, doğal bitki örtüsüne duyarlılık Doğanın tepkilerine karşı duyarlılık, Özellikleri: Değişik bitkilere ve hayvanlara karşı ilgilidir. Bahçede bitkilerle uğraşmaktan, açık havada olmaktan hoşlanır. Doğadaki varlıkları tanıma ve sınıflandırmaya meraklıdır. Konuşmada doğal hayattan bol örnekleri vardır Araştırarak, inceleyerek, gözlem yaparak öğrenir. Doğa olaylarına karşı meraklıdır, doğayla ilgili dergi, kitap, filmleri takip eder. Meslekler: Biyolog, Jeolog, Çiçekçi, Arkeolog, Meteorolog Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 27

28 1- Öğrencileri gözlemek: Öğrenciyi boş zamanlarında, olumlu- olumsuz davranışları gözlemek, 2- Belge toplamak: Öğrencilere ait ürünleri (resim,şiir vb.) toplamak, öğrenci etkinliklerinin belgelenmesi, kayda alınması 3- Okul kayıtlarını incelemek: Derslerden alınan notların incelenmesi, öğrenci hakkında diğer öğretmenlerin yazdığı raporların incelenmesi 4- Diğer öğretmenlerle iletişime geçmek: 5- Velilerle görüşmek 6- Öğrencilere sormak Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 28

29 Bireysel farklılıkların temele alındığı bir öğrenme-öğretme sürecinde; farklı yollarla öğrenen bireylerin varlığının kabulü, farklı yollarla öğretim anlayışını da beraberinde getirir. Dolayısıyla; öğretmenin tek bir öğretim stratejisiyle öğretim yapması kuramın mantığı açısından anlamsızdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 29

30 İşbirliğine dayalı öğretim nedir? Öğrencilerin yönergeleri izleyerek bireysel bir görevi yerine getirmesi ve ilk bitirenlerin yavaş öğrencilere yardım etmesi midir? Öğrencilerin aynı masa etrafında, yan yana ya da karşılıklı oturup konuşurken bireysel olarak ödev yapmaları mı? Gruptaki bir öğrencinin tüm görevi üstlenip yerine getirmesi ve diğerlerinin sadece isminin çalışmada yer alması mıdır? Öğrencilerin başarılarına göre gruplandırılması işbirliğine dayalı öğretim sayılabilir mi? Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 30

31 İşbirliğine Dayalı Öğretim: Küçük bir grup öğrencinin; bir görevi tamamlama ya da bir problemi çözmek için yardımlaşarak birlikte çalışma yoluyla bir konuyu öğrenmeleri yaklaşımıdır. Amacı: Öğrencinin aktif olarak öğrenmesi, yaşadığı topluma katılımı ve birlikte yaşama becerileri edinmesidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 31

32 İlkeleri: Gruplar en az 2,en çok 5 ya da 6 kişiden oluşur. Öğrenme küçük gruplar içinde gerçekleştirilir. Öğrencilerin grup içinde etkileşimleri önemlidir. Gruplar arasındaki yarışma daha önemlidir. Başarı ya da başarısızlık gruplara aittir. Uygulama Aşamaları: Takımların oluşturulması, ısınma etkinlikleri Takımlarda konu ve görev dağılımının yapılması Diğer gruplarla etkileşim, takım içinde etkinlikler David ve Roger Johnson a Göre İşbirlikli Öğrenmenin Temel Unsurları: Pozitif dayanışma (pozitive interdepence) Bireysel sorumluluk (individual accauntability) Yüz yüze etkileşim (face-to-face interaction) İşbirlikçi beceriler (collaborative skills) Grubun kendini değerlendirmesi (group processing) Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 32

33 Öğretmen Rolleri; Öğretmen işlevlerini öğrencilerle paylaşarak yerine getirir. Öğretmen,grupta hiç kimsenin bilmediği soruları cevaplar. Dersin amaçlarını, malzemeleri belirler, ne yapılacağını açıklar. Öğrenci Rolleri: Kendisinin ve arkadaşlarının sorumluluğunu taşır, Etkinlik sırasında bazen öğrenci,bazen öğretici olur, Araştıran, soru soran, cevap veren, karar alan, konuşan etkin bir öğrencidir. Kullanılabilecek Teknikler: Takım oyun turnuvaları tekniği Öğrenci takımları başarı grupları tekniği Ayrılıp birleşme tekniği Küçük grupla öğrenme tekniği Grup araştırma yöntemi Tartışma grubu tekniği Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 33

34 Olumlu Yönleri: Ekip çalışma becerisinin kazandırılması, Sosyal becerilerin gelişimi, Eleştirel düşüncenin gelişmesi, Kalabalık sınıflarda her öğrenciye soru sorma,cevaplama ve düşüncelerini açıklama fırsatı vermesi, Akademik başarı, yüksek özgüven, empatik yaklaşımı destekler, Problem çözmeyi ve yaratıcı düşünmeyi destekler, Kullanışlı bir yöntemdir ve maliyeti düşüktür. Sınırlılıkları: Grupların uygun yapısal özelliklere sahip olmaması Hazıra konma, sömürülme etkisi İyi öğrencilerin, kötü öğrencilerin önerileri ve açıklamalarına değer vermemesi Grup büyüklüğünün artmasıyla bireysel çabaların düşmesi Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 34

35 Problem: bireyin karşılaştığı güçlükler, içinden çıkılmaz gibi görünen durumlardır. Dewey problemi; şüphe ve belirsizlik uyandıran herhangi bir şey olarak tanımlar. Probleme dayalı öğrenme; yeni bilgi öğrenimini problemler üzerinden yürütmeye, öğrenmede problemi kullanma prensibine dayalı bir yöntemdir Problemde Aranacak Özellikler: Problem öğrencinin ilgisini çekebilmeli, Öğrencileri harekete geçirmeli, Gerçek dünya ile mutlaka bir yönden bağ kurmalı, Akıl yürütmeyi ve bilgiyi temel almalı, Problem, işbirliğine müsait olmalı, Problem, açık uçlu olmalı, tek cevaplı olmamalı, Öğrencinin önceki bilgileriyle bağlantılı ve onları destekler nitelikte olmalıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 35

36 Öğrenme Basamakları: Problem çözme çalışması, bulma, hazırlama, belirleme, tanımlama, veri toplama, analiz etme, tartışma, çözüm sunma, rapor hazırlama gibi aşamaları içerir. Problemi Bulma : Bu basamağı öğretmen gerçekleştirir. Konu ile ilgili öğrencilerin araştırabileceği, tartışabileceği, kendi öğrenmelerini sağlayacak bir problemi bulması gerekir. Öğrenciler problemlerini öğretmen rehberliğinde kendileri belirlemelidir. Öğrencileri Probleme Hazırlama : Bu aşamada amaç öğrencileri desteklemektir. Öğretmen bu basamakta strateji ile ilgili farklı konularda daha önceden yapılmış örneklerle öğrencileri yönlendirebilir. Öğrencilerin Problem Hakkında Bilgilerini Belirleme: Bu aşamada öğrencilerin problem ile ilgili olarak neler bildikleri ve daha neleri bilmelerinin gerektiğinin tespit edilir. Bu aşama problem ile ilgili olarak öğrencilerin kendi fikirlerinin farkına varmalarına da katkıda bulunur Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 36

37 Problemi Tanımlama : Bu aşamada öğrencilerden beklenen, problemi kendi cümleleriyle tanımlamalarıdır. Aynı problem farklı cümlelerle ifade edilince bazı durumlarda farklı çözüm önerileri geliştirmek gerekebilir. Örneğin; bir öğrenci problemi, Dershane öğretiminin okul başarısına etkisi şeklinde belirlerken diğer bir öğrenci, Dershanelerin okul eğitimi üzerindeki olumsuz etkileri şeklinde tanımlayabilir. Bu durumda farklı çözüm önerileri gelişecektir. Planlama ve Veri Toplama : Bu aşamada araştırmanın ayrıntılı planı yapılır. Öğrenciler veri toplama, anlamlandırma, planlama ve uygulama işlemlerinde desteklenmelidir. Öğrencilere, kaynaklara ulaşmada kütüphane, müze, çeşitli koleksiyonlar, internet gibi ortamlarda yapılabilecek araştırmalarla ilgili bilgiler verilmelidir. Öğrenciler kendi aralarında görev paylaşımı yaparak araştırmaya odaklandırılmalıdır. Bu aşama zaman bakımından en uzun, maddi imkanlar yönünden de zorluklar içerebilir. Analiz Etme : Bu aşamada öğrencilerden probleme ilişkin çözüm üretmeleri beklenir. Öğrenciler elde ettikleri verileri kullanarak konuya ilişkin analizler yaparlar Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 37

38 Tartışma : Bu aşamada öğrenci, analiz sonuçlarını sınıf ortamında gruptaki diğer arkadaşlarının sonuçları ile karşılaştırır. Gruptaki her birey kendi sonuçlarının sınırlı ve güçlü yönlerini böylece görmüş olur. Her çözüm önerisinin güçlü ve zayıf yönleri değerlendirilir ve sonuçlar ortaya konur. Çözümün Sunulması : Burada amaç, probleme ilişkin ayrıntılı bir çözüm önerisi sunmaktır. Çözüm şekli kararlaştırıldıktan çalışmanın mevcut aşamaya nasıl getirildiğine ilişkin kısa bir sunum yapılır. Nelerin incelendiği, bunlara neden ihtiyaç duyulduğu, bunların problemi çözmede ne gibi katkısının bulunduğu açıklanır. Çözüm önerisi belirli öğrencilerin değil tüm grup üyelerinin ortak ürünü olmak durumundadır. Rapor Hazırlama : Bu aşamada öğretmen öğrencilerine örnek bir rapor taslağı hazırlamayı öğretmelidir. Bu durum öğretmenlerin değerlendirmesini kolaylaştıracağı gibi öğrencilerde de rapor hazırlama becerisini geliştirecektir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 38

39 Proje; bir tasarı, bir buluş, yapılacak etkinliğin tasarlanmasıdır. Belli bir süre içinde ve belli bir bütçe dahilinde yürütülmesi gereken karmaşık bir iştir. Daha başlangıç aşamasında süreci ve sonucu bütün boyutlarıyla hayal edebilme, varsayımda bulunabilme becerisi gerektirir. Öğrenen merkezli tasarı geliştirmeye, hayal etmeye, planlamaya, kurgulamaya dayalı bir öğrenme anlayışıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 39

40 Proje Çalışmasının Aşamaları: Konunun seçimi Konunun incelenip araştırılması Araştırılacak konunun belirlenmesi Zaman çizelgesinin hazırlanması Deneylerin/gözlemlerin planlanması Yardımcıların ve danışmanın önerisinin alınması Deneylerin yapılıp projenin tamamlanması Sonuçların incelenip tartışılması Sonuçların izlenip raporlaştırılması Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 40

41 Öğretmenin Rolü: Amacı: Bu model, müfredatın birbirinden bağımsız küçük bilgiler yığını olarak öğretilmesine karşı geliştirilmiştir. Bu model bir ya da daha fazla alanın temel kavramları ve prensipleri üzerine odaklıdır. Bu modelle; eleştirel düşünebilen, analiz ve organizasyon yapabilen, bilgiye ulaşma yollarını keşfeden, öğrendiği bilgileri başka alanlara transfer edebilen, farklı yöntemler, çözüm yolları geliştirebilme becerisi kazandırabilen, işbirlikli çalışabilen bireyler yetiştirmek hedeflenir. Danışmanlık, rehberlik, gözlemcilik, gelişmeleri iyi takip ve her türlü fikre açık olmak, İyi iletişimi kurmak ve teknoloji imkanlarını iyi kullanabilmektir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 41

42 Özellikleri: Öğrenenlerin kendi bilgilerini kurmalarına fırsat vererek öğrenmelerini zenginleştirir. Öğrencileri aktifleştirir, bir şeyler üretmeleri için derinlemesine çalışmaya yönlendirir. Farklı zeka türlerine uyarlanabilir. Öğrenenlere kendi öğrenme stilleri ile öğrenme fırsatı verir. Ailelere, çocukların performansları ve gelişimleri ile ilgili bilgi edinme fırsatı sunar. Yararları: Amaçlara nasıl ve ne zaman ulaşılacağını ve yollarını öğretir. Zamanın verimli kullanımı ve planlaması becerisini kazandırır. Çalışmalarda kullanılacak teknoloji, kaynakların belirlenmesi, maliyetin önceden hesaplanması gibi becerilerin gelişmesine yardımcı olur. Projede görev alan katılımcıların çok yönlü gelişimine zemin hazırlar Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 42

43 Etkili Kullanım İlkeleri: Proje konusu, öğretmen tarafından mutlaka onaylanmalı, Projenin konusu, öğrenci kapasitesinin çok altında veya üstünde olmamalı, Projelerin tamamlanabilmesi için gerekli araç-gereçler hazırlanmalı ve öğrencilerin kullanımına sunulmalı, Proje konuları, öğrencilerin ilgi ve yetenekleri ortaya çıkarmaya ve onları geliştirmeye yönelik olmalı, Projeler, hem sınıf içinde hem de sınıf dışında tamamlanabilecek şekilde esnek bir yapıda olmalıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 43

44 Ek zaman ve öğrenme imkanları sağlandığında, hemen hemen tüm öğrencilerin, okullarda öğretilmek istenen tüm yeni davranışları öğrenebileceğini ileri süren öğrenme modelidir. Onun modeli, okullarda sabit olarak ayrılan süreler yerine her öğrencinin kendi öğrenme zamanının ayarlanması temeline dayanır. Bu modele dayalı olarak birbirinden tamamen farklı iki temel öğretme yaklaşımı geliştirilmiştir ki, bunlar; Keller in Bireyselleştirilmiş Öğretim Sistemi ve Bloom un Tam öğrenme Modeli dir. Caroll modelinin beş öğesi vardır ki, ilk üçü öğrenci niteliklerine, son ikisi de öğretme sürecine aittir. Bunlar; Yetenek, Öğretimden Yararlanma Yeteneği, Sebat, Fırsat, Öğretimin Niteliği dir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 44

45 Yetenek: Yetenekli öğrencilerle daha az yetenekli öğrencilerin öğrenme süreleri eşit değildir. Planlamada bu durum dikkate alınmalıdır. Öğretimden Yararlanma Yeteneği: Öğrencinin öğrenme işine katılması ve öğrenmeyi sürdürmesi yeni öğrenileceklerle doğrudan ilgili daha önce öğrenilmiş bilgi ve becerilerini hatırlamasına ve kullanmasına bağlıdır. Önkoşul öğrenmesi olanlar daha hızlı önkoşul öğrenmeleri eksik olanlar daha yavaş öğrenirler. Sebat (Sabır): Öğrencinin istekli olarak öğrenmeye ayırdığı zaman ifade eder. Fırsat: Öğrenme için verilen zamanı ve imkanları kapsar. Her öğrencinin öğrenme zamanı ve imkanları farklıdır. Öğretimde bu farklılıklar dikkate alınmalıdır. Öğretimin Niteliği: Öğretim hizmetlerinin ek zaman gerektirmeyecek şekilde düzenlenmesini kapsar. Süresi içinde tamamlanamayıp ek zamana ihtiyaç gösteren bir öğretim hizmeti nitelikli sayılmaz. İyi planlanmış, nitelikli öğrenme ve öğretim hizmeti şarttır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 45

46 Carroll un Okulda Öğrenme Modeli nin üç temel dayanağı vardır. Bloom daha sonra bu dayanakları Tam Öğrenme Modeli olarak kullanmıştır. Bu dayanaklar: 1. İyi öğrenen ve öğrenemeyen öğrenciler vardır. 2. Hızlı öğrenen ve hızlı öğrenemeyen öğrenciler vardır. 3. Uygun öğrenme koşullarında öğrenme gücü, öğrenme hızı ve öğrenmeye isteklilik bakımından öğrencilerin büyük bir çoğunluğu birbirine benzemektedir. Gerekli zaman ve uygun öğrenme imkanları sağlandığında her öğrenci öğrenir. Her öğrencinin öğrenme için ihtiyaç duyduğu zaman farklıdır ve bu uygun zamanda nitelikli öğretim yapılmalıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 46

47 Okulda Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler: I. Öğretme-Öğrenme Süreciyle Doğrudan Geliştirilemeyecek Faktörler: Öğrencinin olgunlaşma düzeyi, genel yeteneği, Öğretmenin kişilik özellikleri, Ailenin sosyo-ekonomik statüsü II. Okullardaki Öğretme-Öğrenme Sürecinde Değiştirilebilir Faktörler: Öğrencilerin dersle ilgili ön öğrenmeleri, İlgisi, tutumu, başarılı olabileceğine olan inancı, Öğretim hizmetinin niteliği. Öğrenme Düzeyinin Yükseltilmesi ve Öğrenme Farklılıkları En Aza İndirilmesi : Öğrenmeyi etkileyen değiştirilebilir özellikleri, öğretme-öğrenme sürecinde olumlu hale getirerek öğrencilerin öğrenme düzeyinin yükseltilebileceğini göstermektedir. Öğrenciler arasındaki öğrenme farklılıkları en aza indirilebilir ve sonuçta okullar, öğrencilerin kendilerini gerçekleştirmelerine yardım edebilen kurumlar haline gelebilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 47

48 Okulda Öğrenme Modelinin Uygulanması Öğretime başlamadan önce, kazandırılmak istenen hedefler davranış cinsinden ifade edilmeli, Hedef davranışlar, öğretim ortamının düzenlenmesi, öğrenmedeki güçlük ve eksikler belirlenmeli, Öğretim, iyi tanımlanmış öğretme üniteleri ile örgütlenmeli, Bir üniteden diğerine geçerken, işlenen ünitede öğrencilerin tam öğrenme hedefine ulaşması sağlanmalı, Her ünitenin sonunda öğrencilere dönüt sağlayacak, öğrenme güçlüklerini teşhis etmeye yönelik izleme testleri verilmeli ve elde edilen sonuçlara göre öğrencideki öğrenme eksiklikleri giderilmeli, Öğrenme için öğrencilere yeterli süre verilmeli, Davranışlar arasındaki önkoşul ilişkiler belirlenmeli, öğrenciler öğrenme işine güdülenerek, aktif olarak öğrenmeye katılmaları sağlanmalıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 48

49 Modelin Olumlu Yönleri Her öğrencinin kendi hızında ilerlemesine imkan tanır. Öğrenciye ihtiyacı olduğu kadar zaman verir. Öğrenciler arasında eşitliği sağlar. Öğrenme ürünleri sürekli olarak değerlendirilir. Süreç öğrencilerin düzeyine göre ayarlanabilir. Öğrencilerin başarı düzeylerinde olumlu etki yapar. Aşamalı öğrenmede sonraki öğrenmelerde süre kısalır. Öğrencilerin kendilerine olan güvenini artırır. Modelin Sınırlılıkları Uzun hazırlık ve daha çok zaman gerektirir. Öğretmen açısından uygulama zorluğu Tüm öğrenciler aynı hızda ilerleyemez. Yeniden öğretim yapıldığında çok çeşitli öğretim araçları gerekir. Her bir ünite için farklı testler-sınamalar gereklidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 49

50 Bilgiyi ezberlemek yerine anlamlı olarak öğrenmek... Eğitimciler her geçen gün beynin yapısı ve işlevi üzerinde yapılan araştırmalara daha çok ilgi duymaktadırlar. Öğrenim planı yapan öğretmenler için beynin nasıl çalıştığını bilmek çok önemli bir avantajdır. Eğitimciler beynin işlevleri hakkında bilgilendikçe geleneksel sınıf programlarının öğrenmeyi teşvik etmekten çok yasaklamayı hedeflediğini görmektedirler Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 50

51 Beyin üzerine yapılan güncel araştırmalar ışığında eğitimciler üç ana noktaya odaklanmaktadırlar: 1-Bilgiye Derinlemesine Daldırma: Bu öğrencilerin karşı karşıya kaldığı içeriğe yoğunlaşması demektir. Eğitimciler öğrenciler için bilgiyle donatılmış bir sınıf düzeni hazırlarlar. Böyle bir sınıfta, deneyler, grafikler, duvar yazıları, el işine dayalı aktiviteler vb vardır. 2-Gerilimsiz Uyanıklık: Öğretmenler öğrencilerinin öğrenme konusunda kendilerini rahat hissetmeleri için her tedbiri alır, başarısızlık korkusunu yok etmeye çalışır ve güvenli bir ortamda heyecanla öğrenmeyi teşvik ederler. Rahat ve gerilimden uzak olan beyin daha kolay öğrenmektedir. 3-Aktif Kullanım: Beynin doğal kapasitesinde yoğunlaşma, onu artırma ve ondan faydalanma sürecidir. Her yaşta öğrenci yeni edindiği bilgileri kullanmalıdır. Bu yolla edinilen bilgi hazmedilir ve kalıcı olur Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 51

52 Beyin Temelli Öğrenmenin İlkeleri Beyin bir paralel işlemcidir: İnsan beyni birçok işlevi eş zamanlı olarak yerine getirebilir. Düşünce, duygu ve imgeleme gibi farklı işlevler aynı zamanda işleme sokulur. Öğrenme fizyolojik bir olaydır: Kalp, akciğer ve böbrek gibi beyin de fizyolojik kurallara göre çalışır. Öğrenme nefes alıp-verme kadar doğal bir işlev olup onu engellemek veya kolaylaştırmak mümkündür. Etkili bir öğretim, stres yönetimi, beslenme, egzersiz ve sağlıkla ilgili diğer konuları da içermelidir. Beyin, kendisine ulaşan verilere anlam yüklemeye çalışır: İnsan beyni çevresinde olup-bitenlere anlam kazandırmaya çalışır. Etkin bir öğrenme için beynin yenilik keşif, problem çözme gibi alıştırmalarla zorlanması gerekir. Bu yüzden, üstün yetenekli çocukların öğretiminde kullanılan bu ve benzeri teknikler tüm öğrenciler için kullanılmalıdır. Anlam yükleme, örüntüleme yoluyla olur: Örüntüleme, bilginin anlamlı organizasyonu ve sınırlandırılması demektir. Beyin bu örüntüleri oluştururken keşif, sezgi ve üretkenliğini kullanır. Beyin anlamlı örüntülerini kabul ederken anlamsız olanları da reddeder. Bir öğrenci için anlamsız örüntüleme, manasız bilgi parçalarıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 52

53 Duygular örüntülemede önemli bir yer tutar: Bireyin öğrenmesi beklenti, eğilim, ön yargı, öz saygı ve sosyal etkileşme ihtiyacı gibi duygulardan etkilenir. Öğretmenler öğrencilerin duygu ve tutumlarının öğrenmede önemli bir etmen olduğunun bilinci ile hareket etmelidir. Karşılıklı sevgi, saygı ve kabullenmenin mevcut olduğu bir ortamda öğrenme daha kolay olur. Beyin parçaları ve bütünü aynı anda algılar: Matematik, müzik, sanat vb öğretiminde beynin iki yarı küresi etkileşim halindedir. Bir konunun öğretilmesinde konunun bütünü ve parçaları karşılıklı etkileşimde bulunacak şekilde aynı anda verilmelidir. Öğrenme, hem doğrudan odaklanan, hem de yan uyarıcılardan algılanan bilgileri içerir: Beyin doğrudan farkında olduğu ve odaklandığı bilgiler yanında birinci derecede ilgi alanı dışında kalan bilgi ve sinyalleri de özümser. Etkili öğrenme ortamında sıcaklık, gürültü, nem gibi fiziksel koşullar yanında grafik, resim, tasarım ve sanat eserleri gibi görsel uyarıcılara da dikkat edilmelidir. Öğrenme kasıtlı ve kasıtsız süreçlerden oluşur: Bir öğrenme ortamında bilinçli olarak farkına vardığımız şeylerden çok daha fazlasını öğreniriz. Yan uyarıcılardan aldığımız sinyallerin çoğu beynimize farkında olmadan girer ve bilinçaltında etkileşimde bulunur Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 53

54 İki tip hafıza vardır: İnsanlarda deneyimleri tekrarlamaya gerek kalmadan hafızaya kaydedilen doğal bir uzaysal hafıza sistemi vardır. Akşam yenen yemeğin hatırlanması için tekrarlamaya gerek yoktur. Ancak birbiriyle ilgili olmayan bilgileri depolamak için tekrara ve ezbere ihtiyaç vardır. Olgular ve beceriler uzaysal hafızada depolandığında daha iyi öğrenilir. Uzaysal hafızayı harekete geçiren en etkili öğretim deneysel yöntemlerdir. Öğretim demonstrasyon, film, resim, mecaz, drama ve öğrencilerin aktif katılımını sağlayan sınıf içi çok yönlü etkileşim etkinlikleri içermelidir. Öğrenme zihni zorlayan etkinliklerle artar: Beyin uygun düzeyde zorlandığında öğrenme optimum düzeye ulaşır. Tehdit ise öğrenme kapasitesini azaltıcı etki yapar. Etkili öğretim, öğrencinin zeka seviyesini belli bir oranda zorlayan ancak, tehditten uzak bir ortamda gerçekleşir. Hiçbir beyin diğerine benzemez: Öğretim bütün öğrencilerin görsel-işitsel ve duygusal tercihlerini ifade etmelerine imkan verecek şekilde düzenlenmelidir. Her bir bireyin öğrenme, anlama ve algılama kapasitesi, biçimi ve süreci birbirinden farklıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 54

55 Öğretmen ve Beyin Temelli Öğrenme: Beynin bütün bölgelerinin etkinliği için mümkün olabildiğince çok uyarıcıya ihtiyaç vardır. Statik (durağan, sıkıcı) süreçler, beynin uyarılmasını yavaşlatır. Beynin en önemli enerji kaynağı; glikoz, protein, oksijen gibi besleyici maddeler içeren kandır. Bu nedenle öğretmenler, beslenmenin öneminin farkında olmalı, bununla eğitimsel bir sorun olarak ilgilenmelidir. Su kaybı, uyuşukluk ve yetersiz öğrenmeye neden olduğundan, öğrenciler düzenli olarak su içmeye teşvik edilmelidir. Okullarda mümkün olabildiğince beynin her iki yarımküresini de işlevsel hale getiren farklı ders ve etkinliklere önem verilmelidir. Bu amaçla sanatsal etkinliklere, bilişsel etkinlikler kadar önem verilmelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 55

56 Öğretmen derste sabit durmamalı, sürekli ve düzenli bir harekelilik içinde olmalıdır. Böylece öğrencinin dikkati uyarılmış, ilgi olabildiğince öğretmende toplanmış olacaktır. Ders içeriğini öğrencinin duyuşsal, bilişsel ve psikomotor özelliklerini dikkate alarak imkan ölçüsünde birçok materyal, araç-gereç, poster, resim vb kullanarak yapmalıdır. Derste öğretmen tarafından sorulan sorular, klasik cevapları içermekten çok, hayatla bağlantılı olmalıdır. Öğretmen dersin içeriğine uygun fıkraları, güncel olayları ve anekdotları önceden belirlemeli, derste gerektiği yerlerde kullanmalıdır. Konuyla ilgili kendi veya bir başkasının yaşantısından anekdotları isim vermeden sunabilir. Öğretmen dersini diğer derslerle mutlaka ilişkilendirmelidir Öğrenilenleri belleğe yerleştirmek tekrar ile mümkündür Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 56

57 Okul gibi toplu öğrenme ortamlarında gözlenen bireysel farklılıkların en aza indirilmesi için alınması gerekli önlemleri açıklamaya odaklanır. Ek zaman ve öğrenme fırsatı sağlandığında, hemen tüm öğrencilerin okullarda öğretilmek istenen tüm yeni davranışları öğrenebileceğini ileri sürer. İnsanlar arasında zihinsel güçler bakımından doğuştan gelen bazı farklar vardır. Ancak bunlar, eğitimin ürünü olarak sonradan ortaya çıkanların yanında bir hiçtir. Okulda öğrenmeyi; öğrencinin olgunlaşma düzeyi, genel yeteneği, öğretmenin kişilik özellikleri, ailenin sosyo-ekonomik statüsü vb gibi öğretme-öğrenme süreciyle doğrudan ilişkili olmayan birçok faktör etkiler Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 57

58 Aynı şekilde, öğrencilerin dersle ilgili ön öğrenmeleri de okulda öğrenmeyi etkiler. Öğrencinin derse ilgisi, tutumu, başarıya olan inancı, öğretim hizmetinin niteliği gibi öğretme-öğrenme sürecini etkileyen bu türdendir. Bunlar öğrenmeyi etkileyen değiştirilebilir etkenlerdir. Öğrenmeyi etkileyen değiştirilebilir bu özellikler, öğretme-öğrenme sürecinde olumlu hale getirilerek, öğrencilerin öğrenme düzeyi yükseltilebilir. Böylece öğrenciler arasındaki öğrenme farklılıkları en aza indirilebilir. Sonuçta okullar, öğrencilerin kendilerini gerçekleştirmelerine yardım edebilen kurumlar haline dönüştürülebilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 58

59 Tam öğrenme modelinin üç temel değişkeni vardır: 1.Öğrenci Nitelikleri 2.Öğretim Hizmetinin Niteliği 3.Öğrenme Ürünleri 1- Öğrenci Nitelikleri: Bloom un Tam Öğrenme Modelinin ilk öğesi öğrenci nitelikleridir. Bloom un üzerinde önemle durduğu iki öğrenci niteliği: A. Bilişsel Giriş Davranışları B. Duyuşsal Giriş Özellikleridir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 59

60 A. Bilişsel Giriş Davranışları: Ünitelerinin öğrenilebilmesi için gerekli olduğu kabul edilen ön öğrenmelerdir. Yapılan araştırmalar, öğrencilerin bilişsel giriş davranışları ile daha sonraki öğrenme ünitelerindeki başarıları arasında güçlü bir ilişki olduğunu göstermiştir. Aşamalılık ilişkisi yüksek olan bir derste, yeni bir üniteyi öğrenmeye başlarken, öğrencilerin bu üniteyle ilgili bilişsel giriş davranışlarındaki eksiklerin giderilmesi gerekir. Tam olarak bu davranışlara sahip olmaları yeni ünitede öğrenciler arasındaki başarı farklarının %50 azalmasını sağlayacaktır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 60

61 Bilişsel giriş davranışları Genel ve Özel olmak üzere iki grupta incelenebilir: Genel Bilişsel Giriş Davranışları: Tüm öğrenmeler için gerekli olan önbilgilerdir. Öğrencilerin okuduğunu anlama gücü, yazılı ve sözlü anlatım becerisi, mantıksal düşünme gücü gibi Özel Bilişsel Giriş Davranışları: Belli bir ünitenin öğrenilmesi için gerekli olan önbilgilerdir. Bir öğrencinin çarpma işlemini yapabilmesi için toplama işlemini ve çarpım tablosunu bilmesinin gerekmesi gibi Bu iki önbilgiye sahip olmayan öğrencilerin çarpma işlemini doğru olarak yapması mümkün değildir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 61

62 B. Duyuşsal Giriş Özellikleri: Öğrencilerin belli bir öğrenme sürecinde gösterdiği çabanın kaynağını oluşturan ilgiler, tutumlar ve böyle bir süreçte başarılı olacaklarına inanma ve güvenmeler bütünüdür. Öğrencilerin bir üniteyi iyi öğrenebilmesi için, o üniteyi öğrenmeye istek duyması gerekir Güçlüklerle karşılaşması halinde bunları aşacak çabayı göstereceğine inanması gerekir. Bloom, öğrencilerin duyuşsal özelliklerini üçe ayırır: Okulla ilgili: (Öğrencilerin okula yönelik genel tutumları,ilgisi ve okula gitme isteği vb ). Belli bir dersle ilgili: (Öğrencilerin çok azı okulun tümüne karşı olumsuz duygular geliştirirler. Öğrenciler genellikle okulda aldıkları derslerin bazılarına karşı farklı duygular geliştirirler.) Akademik benlik tasarımıyla ilgili: (öğrencinin akademik yönü baskın olan bir işte başarılı olacağına inanma ve güvenme derecesidir..) Bireyin kendine karşı tutumu ve akademik olarak kendini algılayış tarzı çevresindekilerin yargılarından etkilenir. Okuldaki başarısızlıklar yeni başarısızlıklara, başarılar da yeni başarılara neden olur. Diğer bir deyişle öğrencilerin duyuşsal giriş özellikleri olumlu hale getirerek öğrenci başarıları arasındaki farklar %25 azaltılabilir. Bu da öğrenciye başarılı olma fırsatı sağlanarak mümkün olabilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 62

63 2- Öğretim Hizmetinin Niteliği: Öğretimden istenen verimin elde edilebilmesi için, öğretim hizmetlerinin öncelikle öğrencilerin giriş davranışlarına uygun olması gerekmektedir Öğretim programı öğrencilerin giriş davranışlarına uygun değilse ve öğrencilerin öğrenme ünitesi ile ilgili önbilgilerinde eksikler varsa, öğretimin niteliği ne kadar iyi olursa olsun başarıya ulaşmaları mümkün değildir Öğretim hizmetinin niteliğini etkileyen 4 faktör bulunmaktadır: Öğrenciye sunulan işaretler(ipucu), Öğrencinin öğrenme sürecine etkin katılımı, Pekiştirme Dönüt-düzeltme Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 63

64 İşaretler(ipuçları): Öğretme-öğrenme sürecinde öğrenciye neyi öğreneceğini, bunları niçin ve nasıl öğreneceğini gösteren mesajların tümüdür. Bu mesajlar sözlü olabileceği gibi, yazılı ya da tüm duyu organlarını etkileyecek şekilde gerçek olay veya varlıklar olabilir. Örneğin öğrenciyi düşünmeye, araştırmaya yönlendiren sorular, yazılı ve sözlü yönergeler, kaynak kitaplar, gerçek varlık ve olaylar vb öğretimde kullanılan birer işarettir. Etkin Katılma: Öğrencinin istenen davranışı kazanması için kendine sağlanan işaretlerle belli bir düzeyde açık ya da örtük olarak etkileşmesi ve bu çabayı davranışı kazanıncaya kadar devam ettirmesidir. Kısaca, öğrencinin kendisine sağlanan öğretme durumunun ilgili öğeleriyle etkileşmesi ve bu etkileşimi davranışı kazanıncaya kadar sürdürmesidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 64

65 Dönüt ve Düzeltme: Pekiştirme: Davranışın tekrar edilme sıklığını arttırma işlemidir. Bu işlemde kullanılan uyarıcılara pekiştireç adı verilmektedir. Olumlu pekiştireçlerin öğrenciye verilmesi, olumsuz pekiştireçlerin de ortamdan çekilmesi davranışın yapılma ihtimalini artırır. Grupla öğretimde öğretim hizmeti niteliğinin vazgeçilmez bir ögesi dönüt ve düzeltmedir. Dönüt, öğrenciye öğrenmelerinin doğruluğu veya yanlışlığı hakkında verilen mesajlarıdır Dönüt sadece öğrenme sonuçları hakkında bilgi vermekle kalmayıp öğrencilerin öğrenme güçlük ve eksiklerinin giderilmesine hizmet ettiği ölçüde öğrenme düzeyinin yükselmesine yardım edebilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 65

66 3.Öğrenme Ürünleri: Bloom un modelinde öğrenme ürünü; öğrencilerin başarısı, öğrenme hızı, duyuşsal özelliklerdir. Bloom a göre öğrencilerin giriş davranışları öğrenme işin başında eşitlenirse, Her üniteden sonra öğrenme eksiklikleri tamamlanırsa, Öğrenciler için nitelikli bir öğretim hizmeti sunulursa, Öğrenciler arasındaki bireysel farklılıklar giderek azalır. Böylece öğrencilerin başarıları artar Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 66

67 Olumlu Yönleri: Her öğrencinin kendi hızında ilerlemesine imkan verir Öğrenciye ihtiyacı olduğa kadar zaman kazandırır Öğrenciler arasında eşitliği sağlar Öğrenme ürünleri sürekli olarak değerlendirilir Süreç öğrencilerin düzeyine göre ayarlanabilir Öğrencilerin başarı düzeylerinde olumlu etki yapar Aşamalı öğrenmede, sonraki öğrenmelerde daha az zaman alır Öğrencilerin kendilerine olan güvenini artırır Öğrenci bir sonraki ünite için gerekli giriş davranışlarını-becerilerini kazanmış olur Öğretmenin öğretim için daha iyi hazırlanmasını sağlar Sınırlılıkları: Uygulamada daha çok zaman ve hazırlık gerektirir Tüm öğrenciler aynı hızda ilerleyemez Yeniden öğretim yapıldığında çok çeşitli öğretim araçları gerekir Her bir ünite için farklı testler-sınamalar gereklidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 67

68 Öğrenmenin, ardışık birçok içsel ve dışsal sürecin sonucu olarak meydana geldiğine dikkat çeken bir modeldir. Bu içsel ve dışsal süreçleri organize şekilde yürütme anlayışına dayanır. Belli hedeflere dönük öğrenmeyi desteklemek üzere dışsal etkinliklerin planlanması, sürdürülmesi ve değerlendirilmesine öğretim adı verilmektedir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 68

69 Modele göre; Öğrenme, ardışık birçok içsel sürecin sonucu olarak meydana gelmektedir. Öğretim etkinliklerinin ardışık sırası bazen değişebilir. Bir öğretim etkinliği bir diğerinin fonksiyonunu da yerine getirebilir. Öğrenmenin içsel süreçleri, çevredeki uyarıcıları kapsayan dışsal olaylar tarafından etkilenir. Öğretmen, hedefler doğrultusunda, öğrenme süreçlerine uygun olarak bu dışsal olayları seçer, organize eder ve denetler. Öğrencilerin kapasitelerini tam olarak kullanabilmeleri için dışsal etkinliklerle desteklenmeleri gereklidir. O nedenle dersi planlamada, her bir içsel öğrenme sürecini en üst düzeyde destekleyecek dışsal öğretim etkinlikleri düzenlemeye önem verilmelidir. Örneğin; öğrenci, etkili bir şekilde hedeften haberdar edilir ve bu yolla dikkati de konu üstüne çekilebilir ve güdülenir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 69

70 Öğretim etkinlikleri modeli dokuz aşamalı bir çalışma ile gerçekleştirilir. Bunlar: 1. Dikkat çekme, 2. Öğrenciyi hedeften haberdar etme, 3. Ön öğrenmelerin hatırlanmasını sağlama, 4. Uyarıları sunma, 5. Öğrenme rehberi hazırlama, 6. Performansı ortaya çıkarma, 7. Dönüt sağlama, 8. Değerlendirme, 9. Kalıcılığı sağlama Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 70

71 1. Dikkati Çekme Bu dışsal etkinliğin amacı; öğrencinin uyarıcıyı algılamasını sağlamak için hazır bulundurmaktır. Genel olarak dikkat, ani uyarıcı değişiklikleriyle sağlanabilir. Örneğin; öğretmenin ses tonundaki alçalma, yükselme, öğrenciye adıyla seslenme, dersin başında konuyla ilgili öykü, fıkra anlatma, video, kaset izlettirme, slaytlar, filmler, resimler, tablolar, grafikler, haritalar vb dikkat çekmede kullanılan bazı uyarıcılardır. 2. Öğrenciyi Hedeften Haberdar Etme Öğrenci, öğrendikleri nerede nasıl işine yarayacak vb sorular zihninde açıklığa kavuştuğunda öğrenmeye istek duyar, öğreneceği konuya ilişkin bir beklenti oluşur. Beklenti, öğrencinin öğrenme çabasını yoğun şekilde sürdürmesine yardım eder ve başarı grafiğini yükseltir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 71

72 3. Ön Öğrenmelerin Hatırlanmasını Sağlama Yeni öğrenme uyarıcıları vermeden önce, konuyla ilgili olan önceki öğrenmelerin hatırlanması sağlanmalıdır. Bu yolla ön koşul öğrenmeler kullanıma hazır hale getirilip ardından eski ve yani öğrenmeler arasında ilişkiler kurarak yeni öğrenmeler gerçekleştirilmelidir. 4. Uyarıcıları Sunma Derste yeni öğrenmelerle ilgili uyarıcılar gereklidir ancak konunun özelliğine bağlı olarak sunulacak uyarıcılar farklılık gösterebilir. Sözel bilgilerde uyarıcı olarak kitaplar, notlar, işitsel, görsel ve diğer duyu organlarına hitap eden uyarıcılar; motor beceriler için, temel hareketler ve kazandırılması hedeflenen davranışlar uyarıcı olarak kullanılabilir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 72

73 5. Öğrenme Rehberi Sağlama Dersteki öğretim etkinliği ile öğrencinin, bilgiyi anlamlı şekilde kodlamasına yardım edilerek, uzun süreli belleğe aktarması sağlanır. Öğrenilecek bilgi, sözel bilgi ise bu aşamada sağlanacak öğrenme rehberi; içeriğin anlamlı hale getirilmesini sağlayacak yol ve araçlardır. Eğer kavram ya da kural öğrenilecekse, öğrenme rehberi; kavramın ya da kuralın kapsadığı alt kavram ve kurallar arasındaki ilişkileri gösteren şemalar ve sözel ifadeler olabilir. 6. Performansı Ortaya Çıkarma Bu aşamaya kadar kazandırılmak istenen hedefin kapsadığı yeterliklerin tekrar ya da kodlama yoluyla uzun süreli belleğe gönderildiği düşünülür. Amaçlanan öğrenmenin gerçekten oluş oluşmadığı, davranışın öğrenci tarafından gösterilmesi ile anlaşılabilir. Bu nedenle, öğrenme türü; gerek sözel bilgi, entelektüel beceriler, bilişsel stratejiler, motor beceriler gerekse tutumlarda öğrenciden, kazandığı gelişmeleri göstermesi beklenir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 73

74 7. Dönüt Sağlama Dönüt, öğrenme sonuçları hakkında verilen bilgidir. Öğrencinin neyi, ne kadar öğrendiğini bilmesi öğrenilenlerin doğruluk ya da yanlışlık derecesi hakkında bilgilendirici olması yönüyle önemlidir. Böylece, öğrencinin doğru davranışları pekiştirilmiş, yanlışları ise zaman geçirilmeden düzeltilmesi için bilgi verilmiş olur. 8. Performansı Değerlendirme Öğretmen, öğrencinin yeni öğrendiği konularla ilgili, yeterli, geçerlik ve güvenirlik düzeyinde sınama durumları hazırlamalı ve öğrencinin yeni öğrendiği kuralı çeşitli durumlarda kullanmasını sağlamalıdır. Sonuçta, yeni öğrenilenlerle ilgili çeşitli durumlarda gösterilen performans değerlendirilmelidir. Matematikte dört işlemin öğretilmesinden sonra çeşitli problemler çözdürülerek konunun kavranış düzeyi belirlenmelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 74

75 9. Kalıcılığı Sağlama Hatırlama ve kalıcılığı sağlama, çeşitli durum ve örneklerle ek alıştırmalar, uygulamalar yapmayı gerektirir. Öğrenilenlerin geri getirilmesi ve yeni durumlarda kullanılmasında aralıklarla gözden geçirme etkili olmaktadır. Öğrenmenin ilk oluşumundan hemen sonra, öğrenmeyi güçlendirici birkaç farklı örnek yapılmalıdır. Sonuç olarak, dışsal olarak hazırlanan her bir öğretim etkinliği, içsel olarak gerçekleşen öğrenme sürecinin bir ya da daha fazla öğesini destekleyecek şekilde düzenlenir. Böylece öğrenme etkili olarak gerçekleşir, tutum ve davranışlarda kalıcı değişmeler oluşur Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 75

76 Bilgilerin hayata aktarılması için öğrenmenin anlamlı ve kalıcı olması gerekir. Ausubel, insanların kendilerine sunulanları anlayarak öğrendiklerini savunur. Ausubel mekanik öğrenme unutulur, ancak çarpım tablosunda olduğu gibi, günlük yaşamda sürekli kullanılanları unutulmaz; anlamlı öğrenme ise daha çok hatırda kalıcıdır der. Öğrenme sürecinin temel elemanları öğrenci ve öğretmendir. Öğretmen; ya konuyu kendisi planlar ve sunar; bu bir açık konferans oturum, panel vb. olabilir. ya da öğrenci, kendisi bilgileri araştırarak öğrenir. İki durumda da öğrenci; ya bilgileri kendisine geldiği gibi alır, kaydeder, sonra ilgili uyarıcıyla karşılaştığında olduğu gibi hatırlar (bu, mekanik öğrenmedir, hemen unutulur); ya da etkin biçimde algılarını daha önce edindiği ilgili bilgilerle yeniden organize eder, sonra belleğe kaydeder ki; bu anlamlı öğrenmedir. Bilgi önceden öğrenilenlere bağlandığı için hemen unutulmaz, uzun süreli hatırlanır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 76

77 Bu model üç basamaklı olarak gerçekleştirilir. 1. Ön düzenleyici kullanarak öğrenciyi öğrenmeye hazır konuma getirmek. 2. Yeni konunun bütün ayrıntılarını adım adım ve ayırt etmelerle öğrenciye sunmak. 3. Yeni konunun ana ilkelerini çeşitli örneklerle uygulatarak öğrencinin birleştirme, kaynaştırma ve bağdaştırma yapmasını sağlamak. Bu modelde ön düzenleyiciler kullanmak üç faaliyetin gerçekleşmesini sağlar: 1. Öğrencinin dikkatini yeni konuya çeker. 2. Öğrenilecek konunun ana düşüncelerine ve kavramlar arası ilişkilerine ışık tutar. 3. Öğrencinin yeni konuyla ilgili olan önceki bilgilerini hatırlatır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 77

78 Ön düzenleyiciler iki tanedir: 1. Karşılaştırmalı ön düzenleyiciler : Yeni konu için gerekli eski bilgileri hatırlatır. 2. Sergileyici ön düzenleyiciler : Öğrencinin zihninde olmayan bilgileri sergiler ve bunların yeni konuda kullanılacağını bildirir. Bu noktada öğretmen iki noktaya dikkat etmelidir. 1. Öğrencilere yeni ilkenin kullanıldığı örnekler bularak daha önceki bilgileriyle benzerliklerini görmelerini sağlamak. 2. Öğrencilere yeni ilkenin kullanılmadığı örnekler bularak daha önceki bilgileriyle yeni bilgileri arasındaki farklılıkları görmelerini sağlamak Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 78

79 Skinner in pekiştirme ile ilgili ilkelerinden hareketle ortaya çıkmış bireysel öğretim modelidir. Temelinde öğretimin bireyselleştirilmesi vardır. Skinner yaptığı öğrenme deneylerinde ödülü pekiştirici olarak kullanmıştır. Programlı öğretimde; sisteme göre hazırlanmış kitaplar, makineler ve bilgisayarlar kullanılmaktadır. Ülkemizde uygulanmakta olan Açıköğretim Fakültesi ders kitapları ve ilkokullarda kullanılan doldurmalı alıştırma kitapları programlı öğretime uygun yazılmış kitaplara örnek olarak verilebilir. Yine bazı bilgisayar programları da programlı öğretimde kullanılmaktadır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 79

80 Skinner in pekiştirme ilkeleri şunlardır: a) Küçük adımlar ilkesi: Bilgi üniteleri, adım adım öğrenciyi ilerlemeye yöneltecek bir şekilde düzenlenmelidir. Bu adımlar bir ünitenin öğrenilecek en küçük birimini oluşturmalıdır. b) Etkin Katılım İlkesi: Her bilgi ünitesi bir ilerleme aşaması oluşturmaktadır. Bu aşamada bir alıştırma veya bir soru bulunmaktadır. Soru, verilen bilginin kazanılıp, kazanılmadığını yoklamadan başka bilgiyi edinmede ve özümlemede de bir araç olmaktadır. Böylece soru bir işlemi, bir eylemi başlatmakta yani öğrenme olayını sağlamaktadır. Öğrenme işi öğrencinin kendisi tarafından yapılmaktadır. Böylece öğrencinin etkin katılımı sağlanmaktadır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 80

81 c) Başarı ilkesi: Öğrenciler hep başarmak zorundadır. Sorular da öğrencilerin başarabileceği güçlük düzeyinde olmalıdır. Güçlüğü aşmak bir sonraki öğrenmeler için gerekli olan güdüyü oluşturmaktır. d)anında düzeltme ilkesi: Öğrenci soruyu cevapladıktan sonra doğru cevapla karşılaştırır Böylece kendi kendini kontrol etmekte ve düzeltme de hemen yapılmış olmaktadır. Anında kontrol pekiştirmenin temel öğesidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 81

82 e) Dereceli ilerleme ilkesi: İlerleme, aşamalı ve mantıklı olmalıdır. Yapılacak işlemlerin düzeyi basitten karmaşığa, bilinenden bilinmeyene, kolaydan zora doğru olmalıdır. f) Bireysel hız ilkesi: Öğrenci, zamanı kendine uygun olarak ayarlamaktadır. Başarısızlık veya sınıfta kalma söz konusu değildir. Böylece sınıf ortamında öğrenciler arasında düzey farklılığının doğurduğu olumsuzluklar da ortadan kaldırılmak istenmektedir. Sınıf geçmede belirli süre kuralı da geçersiz olmaktadır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 82

83 1962 de oluşturduğu ve 1976 da yeniden yorumlayarak geliştirdiği bir modeldir. Glasser in oluşturduğu bu model, Bilgiyi İşleme Kuramı ndan etkilenmiş olup hem davranışçı hem de bilişsel yaklaşımı içermektedir. Glasser e göre öğrencilere öğrenmeyi öğretmek ve bilgiler verilirken basitten karmaşığa doğru düzenlenmek gerekir. Böylece öğrenciler yetkinlik kazandıklarında öğretmenden bağımsız olarak problem çözebilirler. Glaser, öğretme-öğrenme ortamında pekiştireçlere de çok önem verir. Ona göre öğretimin gerçek amacı, öğretilmek istenen davranışın öğrenci tarafından tam bir beceriyle, ustalıkla yapmasını sağlamaktadır. Modele göre öğretme; hedefin belirlenmesi ve bunun davranış biçiminde ifade edilmesi ile başlar. Hedef; öğretme sonucunda öğrenciye kazandırılması beklenen davranışlar dizisidir. Hedeften sonra, öğrenme için gerekli giriş davranışlarının ortaya konması gerekir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 83

84 Temel öğretim modeli, öğretim sürecini dört temel unsura ayırmaktadır. Bunlar; 1. Öğretim hedefleri, 2. Giriş davranışları, 3. Öğretim işlemleri 4. Değerlendirme Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 84

85 1) Öğretim Hedefleri: Bu modelde öğretme, hedefin tespiti ve bunun davranış biçiminde ifade edilmesi ile başlar. Hedef öğretme süreci sonucunda kazandırılmak istenilen özelliklerdir. 2) Giriş Davranışları: Glasser e göre etkin bir öğretim, öğretilmek istenen beceriyle ilgili öğrencilerin sahip oldukları ön bilgilerin belirlenmesiyle başlar. Giriş davranışları, öğretimde, öğrencinin hedefle ilgili olarak daha önce öğrenmiş olması gerekli özel davranışları içerir. Modele göre öğrencinin öğrenme sürecine girebilmesi, o öğrenme türünün zorunlu gördüğü ön koşul davranışlara sahip olması ile mümkündür. Glaser bu özelliği taşıyan davranışlara giriş davranışları adını vermektedir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 85

86 3) Öğretim İşlemleri: Öğretim işlemleri; Glasser e göre hedeflere ulaşmak için öğretim yöntem ve teknikleri, materyal seçimi, öğretim ortamı ve yaşantılarının düzenlenmesi gibi işlemlerden oluşur. Bu işlemler, öğretim hedeflerine ve öğrencilerin giriş davranışlarına uygun olarak düzenlenmelidir. Hedefler ve giriş davranışları belirlendikten bu işlemler anlam kazanır. Hedeflerin niteliği ve öğrencilerin hazır olma düzeyinin bilinmesi, öğretme durumunun nasıl düzenleneceği ve hangi yöntem ve araçların kullanılacağı konusunda öğretmene fikir verir. 4) Değerlendirme: Değerlendirmeyle öğretimin kısa ve uzun vadede etkisi ölçülür. Sürecin sonunda öğrenmenin ne düzeyde gerçekleştiği açığa çıkarılır. Glasser bu amaçla hem norm hem de bilgi dayanaklı testleri önerir. Dönüt süreci ile programdaki eksiklik ve aksaklıklar bulunarak öğretim sürecinde gerekli düzeltmelere gidilir. Böylece öğrenci davranışlarındaki eksiklikler farkedilir ve tamamlanır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 86

87 Nunley tarafından geliştirilen yeni bir öğretme-öğrenme yaklaşımıdır. Basamaklı öğretim programı, her öğrencinin öğrenme sitillerinin, zeka boyutlarının, hazır bulunuşluklarının ve düşünme sistemlerinin birbirinden farklı olduğu anlayışına dayanır. Model, uygun etkinliklerin basamaklar halinde düzenlenmesi, görevlerin belirlenmesine ve bu görevleri yerine getirirken öğrenmenin gerçekleşmesi esasına dayanır. Bilgiyi alan ve işleyen birey anlayışını değiştiren bir modeldir. Bu model, bilgiye ulaşan, gerekli olanı ayıklayan ve bu bilgilerle yeni bilgiler üreten birey anlayışına yönelmektedir. Basamaklı öğretim programı öğrencilere basitten karmaşığa doğru, aşamalılık ilişkisi gösteren ve seçme hakkı tanıyan görevler sunmaktadır. Öğrenciler her basamakta seçtikleri görevler dahilinde kendilerinden beklenilen etkinlikleri yerine getirmekten sorumlu olurlar. Basamaklar, temel bilgi ve becerilerin kavranılmasından, üst düzey düşünme becerilerine doğru giden bir yol izler. Öğrencinin bilgiyi alan bir durumdan çıkarılarak bilgiye ulaşan, yeni bilgiler üretebilen bir duruma getirilmesi gerektiği savunulur Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 87

88 C Basamağı Öğrenme: (Bilgi, Kavrama) Öğrencilerin temel bilgileri öğrenmeleri, ilgi ve yeteneklerine uygun görevlerin belirlenmesi B Basamağı Öğrenme: (Uygulama, Analiz) Kazanılan temel bilgilerin uygulanması, seçilmesi, farklı örnekler üzerinde kullanılması, öğrencilerin belirlediği görevleri yerine getirmesi A Basamağı Öğrenme: (Sentez, Değerlendirme) Yaratıcı düşünme, etkin düşünme, eleştirisel düşünme gibi üst düzey yolların kullanılması öğrencilerin başardıkları görevlerin sonuçlarını tartışması Eleştirel düşünme, üst düzey zihinsel süreçleri kullanma A Edinilmiş temel bilgilerin farklı problem durumlarında kullanılması B Belirlenen görevlerin yerine getirilmesi, temel bilgilerin öğrenilmesi C Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 88

89 Model, öğrencilerin kendi yaşantılarını düzenleme, gözlemleme ve değerlendirme becerilerine sahip olmaları esasına dayanır. Kolb'a göre öğrencilerin etkin olabilmeleri için dört farklı yeteneğe ihtiyaçları vardır. Bunlar; 1. Somut yaşantı yetenekleri, 2. Yansıtıcı gözlem yetenekleri, 3. Soyut yetenekleri 4. Aktif yaşantı yetenekleri Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 89

90 1. Somut Yaşantı Yaşantı ve problemlerle kişisel olarak ilgilenmek, düşünmekten daha önemli görülmektedir. Bireysel yaşantılar, kişilerle etkileşim, kişi ve hislere karşı duyarlılık yoluyla gerçekleştirilen hissederek öğrenme önemlidir. Yeni yaşantılar, oyunlar, rol yapma, akran grupları arasında tartışma, dönüt alma ve bireysel çalışma başlıca öğrenme etkinliklerindendir. 2. Yansıtıcı Gözlem Düşünce ve olayları dikkatlice gözlemleyerek, olayları farklı görüş açılarından değerlendirme süreci üzerine kurulmuştur. Karar vermeden önce ilgili olayı dikkatlice izleme; ilgili nesneye değişik açılardan bakma ve anlamını araştırma yoluyla gerçekleştirilen izleyerek ve dinleyerek öğrenme söz konusudur. Bu öğrenme biçimindeki bireyler için düz anlatım yöntemi ve bireyin konuyla ilgili bilgisini ölçen objektif test maddelerinden oluşan sınama durumları önerilmektedir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 90

91 3. Soyut Kavramsallaştırma Mantık, kavramlar ve düşünceler, duygulardan çok daha önemli bir yere sahiptir. Genel kurallar, kuram geliştirme, problem çözümünde bilimsel yaklaşım önemlidir. Bu öğrenme şeklini benimseyenler yalnız olarak çalışırlar, kuramları okuyarak öğrenir, düşünce ve olayların mantıksal analizini yaparak öğrenmeyi tercih ederler. 4. Aktif Yaşantı Bireyler çevrelerini etkileme ve durumları değiştirme özelliğine sahiptirler. Bu öğrenme şekline sahip bireylerde pratik uygulamalar yapma, mutlak gerçek yerine, işe yarayanı benimseyip, diğerlerini reddetme eğilimi vardır. Bu öğrenme şeklinde iş bitiricilik, kişi ve olayları davranışlarıyla etkileme yoluyla gerçekleştirilen yaparak öğrenme tercih edilmektedir. Bireylere öğrenme-öğretme ortamları hazırlanırken daha çok uygulamaya dönük, küçük grup tartışmaları, bireysel öğrenme etkinlikleri ve projeleri kapsayan eğitim durumları ortaya konulmalıdır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 91

92 a) Decroly Sistemi (İlgi Merkezleri Metodu) : Bu sisteme göre, öğretimde yapay dersler kaldırılmalı, çocuklar doğanın içinde yaşayarak, gözleyerek, yaparak öğrenmelidir. Sistemin bir ders programı yoktur; çocukların ilgisine göre bir takım konular seçilir. Burada önce gözlem yapılır, sonra kaynak kitaplardan bilgiler toplanır, deneyler yapılır. Toplanan bilgi ve tecrübeler yazı, söz veya resimlerle anlatılır. Burada sınav ve not yoktur. b) Dalton Planı (Derse göre sınıf düzenleme Metodu): Öğrencilerin ilgi ve yetenekleri birbirinden farklı olduğu için, bunları bir sınıfa doldurarak ortak ders yapmak doğru değildir. İnsanların kimi sanata, kimi bilime yatkın olur; aynı konuyu kimi bir saatte öğrenir, kimi iki saatte. Ayrıca, insan kendinin de aktif olarak katıldığı konuyu daha çabuk, daha kolay öğrenir. Bu planda okulun öğretim ortamları her ders için ayrı ayrı düzenlenmeli ve oraya, o ders ile ilgili kitap ve diğer malzemeler konulmalıdır. Her dersin dönem boyu öğretilecek konuları önceden hazırlanmalı, o derse özgü laboratuvarda öğrenciler kendi hızlarında, ilgili konuyu öğrenmelidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 92

93 c) Winnetka Sistemi Sistemin özü, öğretimin mümkün olduğu kadar bireyselleştirilmesidir. Öğrenci istediği ve hazır olduğu zaman kendi değerlendirmek ister. Çünkü bilgi ve beceri kazanma miktar ve süresi çocuktan çocuğa değişmektedir. Bu sistemde öğrencilerin düzeylerine uygun hedefler belirlenir ve görevler verilir. Geleneksel sistemler ise disiplin, metot ve sistem olarak çocuğun bu tabiatına aykırı olduğu gerekçesiyle reddedilir. Yeni okul düzeninde yıllık sınıflar sistemi kaldırılmış, her öğrencinin öğretim amaçlarına ulaşma hızı, onun yetenek ve bireysel çalışma hızına bırakılmıştır. Öğretim programında bütün öğrencilere zorunlu olarak öğretilecek okuma ve yazma, tarih, coğrafya, matematik gibi dersler vardır. Ayrıca her öğrencinin yeteneğine göre ilerleyeceği resim, müzik, beden eğitimi gibi dersler vardır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 93

94 d) Jena Plânı : Petersen yıllık sınıflar sistemini, notları, karneleri, ceza sistemini reddeder. Sıcak bir cemaat hayatının yaşanması her yaş, cins, din, tabakadan insanlara açık bir eğitimi savunur. Dalton un bireysel ve Winnetka nın bireysel ve grup çalışması dengesine karşın, Jena planı grup çalışmasına ağırlık verir. Üst sınıfa geçiş notla olmaz, öğretmen raporuyla olur. Her grubun kendine has çalışma odası vardır. e) Burk Sistemi: Öğretmenlerin yönlendirmesi ile öğrencilerin kendi hızlarına uygun bir şekilde öğrenmelerine dayanır. Olabildiğince az öğretmen yönlendirmesi ile öğrencilerin kendi hızlarına uygun şekilde öğrenmelerini esas alır Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 94

95 f) Pueblo Planı: Öğrencilerin bireysel olarak tamamlamaları gereken bir dizi dersten oluşur. Anlatımlar, genel ilke ve kurallarla ilgili olarak bütün sınıfa çok kısa ve az yapılır. g) Morrison Planı: Sınıfların, konuların farklı düzeydeki öğrenciler için hazırlandığı birer laboratuvar olarak düzenlenmesi esasına dayanır. h) Keller Planı: Her öğrencinin kendi öğrenme hızına göre ilerlemesini sağlayan homojen gruplar (keller bir yana, körler bir yana.!.) şeklinde öğretimin düzenlenmesidir Yrd. Doç. Dr. Ali Gurbetoğlu İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi 95