POLİS KILAVUZU POLİS KILAVUZU

Transkript

1 POLİS KILAVUZU i POLİS KILAVUZU

2

3 POLİS KILAVUZU 1 POLİS KILAVUZU ANKARA, 2016

4 2 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ Bu yayın Avrupa Birliği nin ve Türkiye Cumhuriyeti nin mali desteğiyle hazırlanmıştır. Bu yayının içeriği yalnızca Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH, International Services konsorsiyumu sorumluluğundadır ve Avrupa Birliği nin görüşlerini yansıtmamaktadır.

5 POLİS KILAVUZU 3 İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM 5 Toplumsal Cinsiyet...6 Kadına Yönelik Şiddet... 7 Kadına Yönelik Şiddetle Mücadelenin Önemi... 9 Şiddetle Mücadelede Polisin Rolü Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Konusunda Ulusal ve Uluslararası Düzenlemeler İKİNCİ BÖLÜM 15 Şiddete Maruz Kalan Kadınla Görüşme Teknikleri...16 Şiddete Maruz Kalan Kadının Geçirdiği Evreler Şiddete Maruz Kalan Kadınla Görüşmede Dikkat Edilecek Hususlar Şiddet Uygulayanlarda Görülen Ortak Özellikler ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Sayılı Kanun Uyarınca Polisin Rolü ve Sorumlulukları...26 Kadına Yönelik Şiddetle Mücadelede Polis İş Akışı Şiddete Maruz Kalan Kadına Hizmet Veren Kurum ve Kuruluşlar... 52

6 4 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ Proje Künyesi Projenin İsmi Projenin Kısa İsmi Ana Yararlanıcı Eş-Yararlanıcı Fon Sağlayıcı Yüklenici Aile İçi Şiddetle Mücadele İçin Kadın Sığınma Evleri Teknik Destek Projesi Aile İçi Şiddetle Mücadele Projesi Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti GIZ in (Alman Uluslararası İşbirliği Kurumu) liderliğinde ve üyeleri arasında Internationaler Bund, EDUSER Eğitim Danışmanlık Hizmetleri ve Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi nin (HÜKSAM) olduğu konsorsiyum Süre Paydaşlar İçişleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Adalet Bakanlığı, Belediyeler, STK lar. Temel Hedefler Şiddete maruz kalan kadınlara sunulan hizmetlerin iyileştirilmesi, kamu kurum ve kuruluşları ve sivil toplum örgütlerinin kapasitelerinin geliştirilmesi Hizmet sağlayıcıların eğitilmesi Kurumlar arası işbirliği ve koordinasyonun güçlendirilmesi İl eylem planlarının hazırlanması ŞÖNİM, kadın konukevi hizmet standartlarının geliştirilmesi Farkındalık ve savunuculuk faaliyetlerinin yapılması

7 POLİS KILAVUZU 5 1

8 6 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ TOPLUMSAL CİNSİYET Kadın ya da erkek olarak dünyaya geliriz; biyolojik ve fizyolojik özelliklerimiz cinsiyetimizi belirler. Ancak, nasıl kadın ve erkek olacağımızı içine doğduğumuz kültür ve toplum bize öğretir. Başka bir deyişle, yaşarken öğreniriz. Biyolojik cinsiyete dayanarak toplumun kadın ve erkekler için ürettiği farklı roller, davranış kalıpları vardır. Bunlara toplumsal cinsiyet rolleri denir. Her kültürde toplumun kadın ve erkek bireylerden beklentisi ve onlara dair yargıları farklılık gösterebilir. Çocuklar belli rollere ve cinsiyet kalıplarına göre büyütülür. Örneğin erkeklere evi geçindirme ve aileyi koruma görevleri verilirken; kadınlardan ev işleri ve çocuk bakımı beklenir. Bunun sonucunda kadınlar çoğu zaman çalışma hayatından uzak kalır veya ev işlerinin devamı olan işlere yakıştırılır. Erkekler ise toplumda statü ve güç ilişkisi sağlayacak iş ve uğraşlara yönlendirilir. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği, eşit olmayan muameledir. Yani kadın ve erkeklere aynı imkanların ve eşit fırsatların verilmemesi nedeniyle haklardan eşit olarak yararlanamamalarıdır. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği, kadın ve erkeğin toplumda eşit statüye ve güce sahip olamamalarıdır. Toplumsal cinsiyet eşitliği; erkek ve kadının eşit haklara, sorumluluklara ve fırsatlara sahip olması demektir. Haklar, sorumluluklar ve fırsatlar herkes için aynıdır, bireylerin erkek ya da kadın olarak doğmalarına bağlı değildir.

9 POLİS KILAVUZU 7 KADINA YÖNELİK ŞİDDET Kadına yönelik şiddet ya da toplumsal cinsiyete dayalı şiddet, kadınların sırf kadın oldukları için maruz kaldıkları şiddettir. İstanbul Sözleşmesi nde kadına yönelik şiddet ister kamusal ister özel alanda meydana gelsin, kadınlara fiziksel, cinsel, psikolojik ve ekonomik acı veya ıstırap veren veya verebilecek olan, toplumsal cinsiyete dayalı her türlü eylem veya bu tür eylemlerle tehdit etme, zorlama veya keyfi olarak özgürlükten yoksun bırakma olarak tanımlanmakta olup kadınları orantısız bir şekilde etkileyen her türlü şiddet biçimini kapsamaktadır. Sözleşme de belirtildiği üzere kadınlara ve kız çocuklara yönelik şiddet, kadının insan haklarının ihlalidir, kadına yönelik ayrımcılığın bir biçimidir ve suçtur! Kadına yönelik şiddet, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin bir sonucudur; toplumsal güç ve statü açısından avantajlı durumda olanların, güçsüzlere hükmetmek için kullandıkları bir araçtır. Yani güçlüden güçsüze yönelik olup eşitsizlik ve ayrımcılıktan beslenir. Kadına Yönelik Şiddetin Türleri Fiziksel şiddet, kaba kuvvetin bir korkutma, sindirme ve yaptırım aracı olarak kullanılmasıdır. Fiziksel şiddete; dövme, tekmeleme, aç bırakma, uyutmama, tokat atma, sarsma, uzuvları bükme, sigarayla yakma; kesici, delici ve ateşleyici aletlerle yaralama, organ ve uzuv kaybına neden olma, namus adına işlenen cinayetler, inti-

10 8 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ hara zorlama, intiharına neden olma gibi pek çok örnek verilebilir. Cinsel şiddet, mağdura olan yakınlığına bakılmaksızın herhangi bir kişinin ev ya da işyeri dahil herhangi bir ortamda cinsel içerikli eylemde bulunması ya da buna kalkışması, istenmeyen cinsel ifadeler kullanması ya da önerilerde bulunması, baskı yoluyla kişinin cinselliği üzerinde dayatmada bulunmasıdır. Cinsel şiddete örnek olarak; sözle, elle sarkıntılık; dijital ortamda cinsel içerikli fotoğraf, video, mesaj gönderme; istenmeyen öpme, dokunma ya da okşama gibi cinsel temasta bulunma, istenmeyen cinsel eylemlere zorlama, cinsel ilişkiye zorlama, fuhuşa zorlama, akraba ve yakınlara yönelik cinsel saldırı ya da cinsel istismar, erken yaşta ve zorla evlendirme, taciz, tecavüz sayılabilir. Psikolojik şiddet, duyguların ve duygusal ihtiyaçların, kadına baskı uygulama amacıyla tutarlı bir şekilde istismar edilmesi, bir tehdit aracı olarak kullanılmasıdır. Psikolojik şiddet tek başına görülebileceği gibi diğer tüm şiddet türlerine de eşlik eder. Psikolojik şiddetin; terk etmekle, çocuklarını elinden almakla tehdit etme, isim takma, aşağılama, yok sayma, iletişim kurmama, kendine saygısını ve beğenisini yok etme, çocukları kaçırma, anneye göstermeme, çocukları anneye karşı kullanma, kışkırtma, başkalarıyla iletişimini engelleme, bir yere hapsetme, yalnızlaştırma, aile üyeleri ve arkadaşlarıyla görüşmesini engelleme ya da kısıtlama, bilgiye ve desteğe erişimini engelleme gibi birçok biçimi vardır.

11 POLİS KILAVUZU 9 Ekonomik şiddet, kadının, yaşamını sürdürebilmesi için gerekli olan ekonomik olanaklardan mahrum bırakılmasıdır. Ekonomik şiddetin biçimleri arasında; çalışmasına engel olma, çalışıyorsa kazancına el koyma, kazancından sadece harçlık almak biçiminde yararlanmasına izin verme, çok az para bırakarak evi çekip çevirmesini isteme, zorla çalıştırma, mallarına el koyma, ekonomik kararlardan dışlama, ortak edinilmiş mallara zarar verme gösterilebilir. KADINA YÖNELİK ŞİDDETLE MÜCADELENİN ÖNEMİ Kadına yönelik şiddet yaygın bir sorundur. Kadına yönelik şiddet tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaygındır. Kadınlar hayatları boyunca en yakınlarındaki erkekler tarafından çeşitli biçimlerde şiddete maruz bırakılmaktadır. Türkiye de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Araştırması na göre her 10 kadından 4 ü eşi veya birlikte olduğu erkeklerin fiziksel şiddetine maruz kalmıştır. Türkiye genelinde evlenmiş kadınların yüzde 12 si yaşamının herhangi bir döneminde, yüzde 5 i ise son 12 ay içinde cinsel şiddete uğramıştır. Şiddet nesilden nesile aktarılır. Şiddet kadınları, erkekleri ve çocukları farklı etkilemektedir. Annesinin babası tarafından şiddete maruz bırakıldığını gören erkek çocuklar eşlerine ve çocuklarına şiddet uygulamaya eğilim göstermekte, kız çocuklar ise şiddeti

12 10 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ normalleştirmektedir. Çiftler arasında kadına yönelik şiddetin varlığı, çocuk istismarı riskini de artırmakta, çocuğun farklı istismar türlerini bir arada yaşaması durumunda sonuçlar ağırlaşmaktadır. Şiddet yaşanan ailelerde yetişen çocuklarda çekingenlik, hırçınlık, içine kapanıklık gibi davranışlar daha sık görülmektedir. Unutmayın! Şiddet önlenebilir! Kadına yönelik şiddet kültürün ve geleneğin bir parçası değil, sonradan öğrenilmiş yıkıcı bir davranıştır. Dolayısıyla, önlenebilir. Şiddetle mücadelede kullanılan etkin araç ve yöntemlerin yanı sıra şiddete ilişkin ön kabüllerden vazgeçilmesi de önlemenin altın kuralıdır. KADINA YÖNELİK ŞİDDETLE MÜCADELEDE POLİSİN ROLÜ Türkiye de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Araştırması na göre şiddet gören kadınların yüzde 89 u hiçbir yere başvurmamakta; başvuruda bulunanların ise yüzde 7 si polise, yüzde 5 i aile mahkemesine, yüzde 4 ü sağlık kuruluşuna, yüzde 3 ü savcılığa, yüzde 1 i baroya, yüzde 1 i de Jandarmaya başvurmaktadır. Kadınların yüzde 78 i 6284 sayılı Kanun kapsamında alınan tedbirlerden; yüzde 80 i geçici koruma tedbirinden; yüzde 91 i ise evden uzaklaştırma tedbirinden memnun olduğunu belirtmektedir.

13 POLİS KILAVUZU Sayılı Kanunun Uygulanmasına Yönelik Etki Analizi Projesi nde; kanun uygulayıcıları kolluk kuvvetlerini; sınırlı kaynaklarla iyi performans sergileyen bir grup olarak tanımlamaktadır. Kanunun uygulanmasının ilk adımı olan başvuru sürecinin daha çok kolluk aracılığıyla gerçekleştiği; şiddet gören kadınların yüzde 87 sinin ilk başvurularını polise yaptığı, ilk başvuruda bulunanların polisten memnuniyet oranının yüzde 72 olduğu, kadınların, genel itibariyle başvuru ve karar süreçlerinin hızlı ilerlediğini düşündüğü sonuçlarına ulaşılmıştır. Uluslararası sözleşmeler bağlayıcıdır yılında yürürlüğe giren ve Türkiye nin ilk imza atan ülke olduğu İstanbul Sözleşmesi bağlayıcılığı olan bir belgedir. Uluslararası sözleşmeler Anayasamız gereği ulusal yasalarımızın da üzerindedir. Kanunlarımıza göre şiddet suçtur. Başta T.C. Anayasası, Türk Ceza Kanunu ve 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun olmak üzere yasalarımız kadına yönelik şiddeti suç saymaktadır. Gerek uluslararası düzenlemeler gerekse yasalarımız kadına yönelik şiddetle mücadelede ilgili kurum ve kuruluşlara görev ve sorumluluklar atfetmektedir. Şiddete maruz kalan kadınlar en çok polise başvurmaktadır. Polis, görevlerini yerine getirirken 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair

14 12 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ Kanun ve Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi (İstanbul Sözleşmesi) gereği şiddete maruz kalan kadınlara gereken özeni göstermek ve arabuluculuk girişimlerinden uzak durmak zorundadır. Kadına yönelik şiddet konusunda birçok kurum ve kuruluş hizmet vermektedir. Hizmet sunan kurum ve kuruluşların birbirlerinin görev ve sorumluluk alanları konusunda bilgi sahibi olmaları hizmet kalitesinin artırılmasına yardımcı olacaktır. Etkin bir koordinasyon ve izleme mekanizması da verilen hizmetin kalitesini artıracaktır. KADINA YÖNELİK ŞİDDETLE MÜCADELE KONUSUNDA ULUSAL VE ULUSLARARASI DÜZENLEMELER Uluslararası Düzenlemeler Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (Bildirgesi), BM Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW), BM Kadınlara Yönelik Şiddetin Ortadan Kaldırılmasına Dair Bildirge ve son olarak Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi (İstanbul Sözleşmesi) gibi Türkiye Cumhuriyeti nin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler kadına yönelik şiddetin önlenmesine ilişkin dolaylı ya da doğrudan düzenlemeler getirmiştir. Bu düzenlemelerin amacı, ülkelerin kadına yönelik şiddetin önlenmesini stratejik bir hedef olarak belirlemesini,

15 POLİS KILAVUZU 13 düzenlemelerini ve uygulamalarını buna uygun olarak yapmalarını sağlamaktır. Kadına yönelik şiddetle mücadeleye ilişkin taraf olduğumuz bu uluslararası sözleşmeler temel hak ve özgürlüklere ilişkin olduğundan, gerek mahkemeler gerekse idare bakımından bağlayıcıdır; Anayasamızın 90. maddesi gereğince Türkiye Cumhuriyeti devleti, Türkiye nin tarafı olduğu uluslararası sözleşmelerin hükümlerini uygulamakla yükümlüdür. Ulusal Düzenlemeler T.C. Anayasası Madde 10 (Kadınlarla erkeklerin eşit haklara sahip olması ve Devletin bunu yaşama geçirme yükümlülüğü), Madde 17 (Devletin, kişilerin yaşama hakkını, maddi ve manevi varlığının bütünlüğünü koruma görevi), Madde 41 (Ailenin eşler arasındaki eşitliğe dayanması). Türk Medeni Kanunu Madde 10 (Fiil ehliyeti), Madde 11 (Erginlik), Madde 12 (Evlilikle ergin kılınma), Madde (Nişanlanma), Madde (Evlenme ehliyeti ve koşulları), Madde (Evlenme engelleri), Madde (Evliliğin genel hükümleri),

16 14 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ Madde (Boşanma). Türk Ceza Kanunu Madde 81 (Kasten öldürme), Madde 86, 87 (Kasten yaralama), Madde 89 (Taksirle yaralama), Madde 96 (Eziyet), Madde 99, 100 (Çocuk düşürtme ve düşürme), Madde 102, 103, 105 (Cinsel saldırı), Madde 103 (Çocukların cinsel istismarı), Madde 104 (Reşit olmayanla cinsel ilişki), Madde 105 (Cinsel taciz), Madde 106 (Tehdit), Madde 125 (Hakaret), Madde 232 (Kötü muamele), Madde 233 (Yükümlülüğünü yerine getirmeme) Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun İstanbul Sözleşmesi esas alınarak hazırlanan 6284 sayılı Kanunun amacı, şiddete uğrayan veya uğrama tehlikesi bulunan kadın, çocuk, aile bireyi ve tek taraflı ısrarlı takip mağdurlarını korumak ve onlara karşı şiddeti önlemektir.

17 POLİS KILAVUZU 15 2

18 16 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ ŞİDDETE MARUZ KALAN KADINLA GÖRÜŞME TEKNİKLERİ Şiddet travmatik bir olaydır. Travmatik olaylar kişinin kendisinin ya da sevdiklerinin fiziksel ya da psikolojik bütünlüğüne bir tehdit oluşturan, tehlikeli, baş edilmez ve beklenmedik bir şekilde ortaya çıkan, korku, çaresizlik ve dehşet gibi duygulara yol açan, dünyaya, kendimize ve insana dair bildiklerimize uymayan, yani benliğe yabancı olan, olumsuz, stresli yaşantılardır. Kişiler travmatik olaylara birtakım tepkiler gösterir: Duygusal tepkilere; şok, korku, güvensizlik, öfke, suçluluk, intikam, utanç, çaresizlik örnek verilebilir. Zihinsel tepkiler arasında; şaşkınlık, inkar, dikkatsizlik, dalgınlık, zaman ve mekan algısında sorunlar, kendine ya da başkasına zarar verme düşüncesi sayılabilir. Fiziksel tepkiler ise iştahsızlık, uyku düzensizliği, terleme, ürkme, ağrı, nefes açlığı ve benzeri belirtiler olabilir. Unutmayın! Şiddet görmüş kişi olayın etkisiyle konuşamayabilir, kekeleyebilir veya kendini eksik/yanlış ifade edebilir. Bunlardan dolayı onu yargılamamak, yadırgamamak gerekir. Konuşabilmesi için ona zaman tanınmalıdır. ŞİDDETE MARUZ KALAN KADININ GEÇİRDİĞİ EVRELER Şiddete maruz kalan kadının ifadesi alınırken onun hangi evrede olduğunu bilmek, içinde bulunduğu durumun ve

19 POLİS KILAVUZU 17 anlattıklarının anlaşılması açısından önemlidir. Şiddete maruz kalmış kadının dört evreden birinde olabileceği düşünülmektedir: İnkar evresi: İlişkisinde sorun olduğunu inkar eder. Her olay için bir neden bulur ve her seferinde bir daha olmayacağı inancını taşır. Suçluluk evresi: Bir sorun olduğunun farkındadır ancak kendi yapıp ettiklerini bir neden olarak görür ve kendini suçlar. Olanları hak ettiğini ve şiddetin kendinden kaynaklandığını düşünür. Aydınlanma evresi: Bu aşamada kendi suçu olmadığının ve kimsenin bunu hak etmediğinin farkındadır. Bununla beraber durumun düzeleceği ümidini sürdürür. Sorumluluk evresi: Partnerinin şiddeti durduramayacağı gerçeğini kabul eder. Yeni yaşam planları kurabilir. ŞİDDETE MARUZ KALAN KADINLA GÖRÜŞMEDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Görüşme özel bir mekanda yapılmalıdır. Görüşmenin yapıldığı mekan sade ve rahatlatıcı olmalıdır. Oturma biçimi ne çok uzak, ne çok yakın ne de yüz yüze gelecek şekilde olmalıdır. Birbirine yaklaşık 45 derecelik açıyla dönük oturmak uygun bir oturma biçimidir. Şiddete maruz kalan kadının yanında çocukları olabilir ve kadın, anlatacaklarını onların duymasını istemeyebilir. Çocukların ifade verilirken ortamdan uzaklaştırılması ya da kadının özel bir odaya alınması çok önemlidir. Kadının

20 18 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ yanında şiddeti uygulayan kişi varsa görüşmeler ayrı ayrı yerlerde yapılmalıdır; burada amaç kadının daha rahat ve korkmadan konuşabilmesini sağlamaktır. Şiddet uygulayan kişi eğer kadının anlattıklarını duymazsa hikayeyi kendine göre biçimleyemez. İlk görüşmeyi bir kadın polisin yapması çok önemlidir. Polisin erkek olması kadının ifade vermesini zorlaştırabilir çünkü kadına şiddet uygulayan kişi de erkektir. Güven ilişkisi kurulmalıdır. Güven ilişkisi oluşturabilmek için, şiddete maruz kalan kadına onun sıkıntısıyla ilgilenildiği, onun için orada olunduğu, kendisinin dinlenildiği, anlaşıldığı ve ona yardımcı olunacağı hissettirilmelidir. Görüşmeyi yapan kişi, görüşmenin amacı, içeriği ve ne kadar süreceği hakkında kadına bilgi vermelidir. Ayrıca görüşme sürecinin kimi zaman rahatsızlık verebileceği konusunda da onu uyarmalıdır. Bireyin halihazırdaki durumuna ve işlevsellik düzeyine duyarlı olunması gerekir. Eğer olay yeni olmuşsa kişinin korku ve utanç duygularıyla geldiği ve kafasının çok karışık olduğu unutulmamalıdır. Akıcı konuşamayabilir, yaşadıklarını eksik ifade edebilir, yoğun duygular yaşayabilir; bunlara izin vermek önemlidir. İfade alma sürecinde kadına art arda sorular sormayın. Bu onu yeniden travmatize edecektir. Adım adım gitmek

21 POLİS KILAVUZU 19 gerekir. Görüşmeyi yapan kişi ses tonunu yükseltmemelidir. Yönlendirmeden kaçının. Görüşmeyi yapan kişinin rehberlik yapma görevi vardır. Şiddete maruz kalan kadını yönlendirmeden kaçınmak ve kararlarını kendisinin vermesi için onu teşvik etmek kadını güçlendirecektir. Profesyonelce yaklaşın. Yaşadığı şiddetin doğal sonucu olarak birey temel bir güvensizlik ve çaresizlik duygusu içinde olur. Bu durumda olan kadın, kendisine hizmet veren ve daha güçlü olduğunu düşündüğü profesyonellere daha yakın hissedebilir, onlar tarafından korunma/kollanma ihtiyacı içinde olabilir. Ancak, ilişkilerin profesyonel düzeyde tutulması hem etik açıdan hem de kadının daha fazla zarar görmemesi için kritik önemdedir. Özellikle fiziksel temastan (dokunma, sarılma gibi) kaçınılmalıdır. Unutmayın! Her kadın şiddetten farklı etkilenir. Şimdiye kadar şiddete maruz kalan pek çok kadınla karşılaşmış olabilirsiniz. Bu sizi tüm kadına yönelik şiddet vakalarının birbirine benzediği düşüncesine sevk etmiş ve tepkilerinizi otomatikleştirmiş olabilir. Şiddet davranışları birbirine benzese de her kadının farklı bir birey olduğunun, farklı ihtiyaçlara ve kişilik özelliklerine sahip olduğunun unutulmaması gerekir.

22 20 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ Görüşmede asla yapılmaması gereken yorumlar ve sorulmaması gereken sorular vardır. Ne yaptın da ya da ne söyledin de seni dövdü? Onun size vurmasına sizin yaptığınız bir şey sebep olmuş olabilir mi? gibi kadını suçlayan yaklaşımlardan kaçınılmalıdır. Canım ne olmuş kocan sana şöyle bir fiske vurmuşsa Kocanın vurduğu yerde gül biter Karı koca arasında olur böyle şeyler gibi şiddeti hafife alan ve kadının travmasını yok sayan yorumlardan uzak durulması gerekir. Şiddet ciddi bir hak ihlalidir ve boyutu ne olursa olsun ciddiyetle ele alınmalıdır. Yaşadıkları hakkında kadına akıl verme ve onu yönlendirmeden uzak durulmalıdır. Şiddete maruz kalmış kadının anlattıkları kadının beyanı esastır ilkesi akılda tutularak dinlenmelidir. Söylenenler bize sıradışı ve abartılı görünse bile dinlerken önyargılardan uzak durulmalıdır. ŞİDDET UYGULAYANLARDA GÖRÜLEN ORTAK ÖZEL- LİKLER Şiddet uygulayan, her sosyo-ekonomik düzeyden gelebilir, her meslekten olabilir, eğitimli ya da eğitimsiz olabilir. Şiddet uygulayanlar öfkeleri nedeniyle tehlikeli olabilirler. Ceza almamak için fazlasıyla işbirlikçi davranabilir, pişman gözükebilirler.

23 POLİS KILAVUZU 21 Şiddete yönelmekten başka çare kalmadığına sizi inandırmak isterler. İnkar edebilirler. Ya da şiddeti azımsamaya çalışanlar olabilir, Ne olmuş hafifçe ittiysem? ya da İnanmayın siz ona, abartıyor hep diyebilirler. Şiddeti azımsama: Şiddet uygulayan kişi, şiddetin boyutunu, sıklığını, ciddiyetini, etkisini ve sonuçlarından bir ya da birkaçını göz ardı eder. Şiddeti azımsama davranışları şu şekillerde karşımıza çıkabilir: Olayın tamamıyla yadsınması (inkar edilmesi): Böyle bir şey olmadı. Dışlama ve kabul: Tokat atmak, itmek, bir şey fırlatmak, küfretmek, azarlamak gibi bazı davranışlar şiddet olarak görülmez. Unutma, hatırlamama, bilememe: Birden bire oldu, Gerçekten hatırlamıyorum ya da Hangi konuda tartıştığımızı hatırlamıyorum gibi ifadeler kullanır. Bu gerçekten ben değilim iddiası: Ben gerçekten saldırgan birisi değilim, Ben şu eşine şiddet uygulayanlardan birisi değilim ya da Herkes aşırı tepki gösteriyor, ben her gün onu dövüyor değilim ki gibi ifadelerle kendini belli eder. Normalleştirme: Şiddet uygulayan, Biz sadece kavga ettik, Ne olmuş hafifçe ittiysem, Karı koca arasında böyle şeyler olur gibi ifadeler kullanarak bir dizi şiddet eylemini en aza indirir ve sanki normal davranışlar gibi sunar.

24 22 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ Şiddetin diğerleri üzerindeki etkisinin inkarı: Şiddet uygulayan, eşini ya da partnerini genellikle nesneleştirir, cinsiyetinden ötürü kendinden daha aşağıda görür. Bu, onun eşiyle empati kurmayı en aza indirmek yoluyla şiddet uygulamaya devam etmesine izin verir. Şiddet uygulayan kişi eşine yıllarca sistematik bir biçimde şiddet uygulayıp halen iyi bir baba olduğunu iddia edebilir. Sorumluluğu inkar etme: Şiddet uygulayan kendi eylemleri üzerindeki kontrolünü inkar ederek/yadsıyarak kontrolü kendisinin dışında bir yere yerleştirir. Sorumluluğun yadsınması aşağıdaki şekillerde karşımıza çıkabilir: Eşi/partneri suçlama: Sıklıkla eşin/partnerin bir şey yapması ya da yapmaması şiddetin nedeni ya da tahrik unsuru olarak görülür. Beni çok zorladı, Beni çıldırttı, Nasıl birisi olduğumu biliyor, Eğer bunu yapmasaydı ben de bunu yapmazdım, Çok dırdır yapıyor gibi ifadelerin şiddeti hiçbir zaman haklı çıkarmayacağını bilmemiz gerekir. Maddenin kötüye kullanımı: Genellikle İçmediğim zaman iyiyim gibi ifadelerle belli eder. Alkol ve uyuşturucu bireyin algısını ve davranışlarını etkilese de doğrudan ve tek başına şiddetin sebebi olamaz. Stres: Bazen şiddet uygulayanların yaşamlarındaki baskı ve stres şiddet için bir mazeret olarak sunulur. Şiddet uygulayanın hayatındaki zorluklar, şiddet eyleminin anlayışla karşılanması sonucunu doğurmaz.

25 POLİS KILAVUZU 23 Geçici ya da uzun süreli psikolojik rahatsızlıklar: Şiddet, anlık delilik, kontrolü kaybetme gibi de gösterilir. Şiddet uygulayan, bu davranışlarından çocukluğunda şiddete maruz kalmasını sorumlu tutabilir. Bu doğru olsa bile, aile içi şiddete tanık olmak da dahil, çocukluktaki şiddet yaşantılarıyla yetişkinlikte eşine şiddet uygulama arasındaki ilişki net değildir. Davranışın sonuçlarının sorumluluğunun yadsınması: Burada şiddet uygulayan şiddet içeren davranışlarının sonuçlarını yaşarken başkalarını suçlar. Bu, eşi suçlamanın bir diğer versiyonudur ve polis, hakimler, sosyal hizmet görevlileri ve eşinin ailesi de dahil olmak üzere davranışlarını sorgulayan herkesi kapsar. Hakkı olduğu inancı: Şiddet ve diğer istismar davranışları kontrol kurmak için kullanılır. Şiddet uygulayanlar kadınların şiddeti hak ettikleri inancıyla şu davranışları sergilerler: Kadını yanlış yaptığı bir şey için cezalandırmak Kadını istemediği bir şeyi yaptırmaya zorlamak Yapmak istediği bir şeyi yapmasını engellemek

26

27 POLİS KILAVUZU 25 3

28 26 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ 6284 SAYILI KANUN UYARINCA POLİSİN ROLÜ VE SO- RUMLULUKLARI 6284 sayılı Kanun kimleri kapsıyor? Kanunun 1. maddesine göre şiddete uğrayan veya uğrama tehlikesi bulunan kadın, çocuk, aile bireyi ve tek taraflı ısrarlı takip mağdurları Kanun kapsamında yer almaktadır. Bunun dışında, İstanbul Sözleşmesi nin 4. maddesinin 3. fıkrası gereğince farklı cinsel kimlikler, engelliler, mülteciler ve diğer ayrımcılık biçimlerine maruz kalanlar da cinsiyetleri nedeniyle şiddete uğradıklarında, bu Kanun kapsamına girerler. Kadına yönelik şiddet konusunda kimler ihbar ve şikayette bulunabilir? Şiddete uğrayanla ilgili ihbar ve şikayetin nasıl yapılacağı 6284 sayılı Kanuna İlişkin Uygulama Yönetmeliği nin 4. maddesinde düzenlenmektedir. (1) Kişinin, şiddete uğraması veya şiddete uğrama tehlikesi altında bulunması halinde herkes durumu yazılı, sözlü veya başka bir suretle ilgili makam ve mercilere ihbar edebilir. Şiddet veya şiddete uğrama tehlikesinden haberdar olan kamu kurum ve kuruluşlarıyla kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ise durumu derhal, şikayet mercilerine bildirmek zorundadır. (2) Şiddet mağduru, şiddet veya şiddete uğrama tehlikesine maruz kalması halinde durumu şikayet mercilerine yazılı, sözlü veya başka bir şekilde bildirebilir.

29 POLİS KILAVUZU 27 (3) Şikayet mercileri Kanun kapsamındaki görevlerini gecikmeksizin yerine getirmekle yükümlüdür. (4) Müdürlük (Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü- ASPİM) veya Şiddet Önleme ve İzleme Merkezi ne (ŞÖNİM) yapılan şikayet ve ihbarlar, olayın özelliğine göre, kolluğa, mülki amire, Cumhuriyet başsavcılığına veya hakime gecikmeksizin bildirilir. (5) Sözlü yapılan şikayet ve ihbarlar derhal tutanağa geçirilir. Şiddet veya şiddet uygulanma tehlikesinin varlığı halinde herkes bu durumu resmi makam veya mercilere ihbar edebilir. İhbarı alan kamu görevlileri bu Kanun kapsamındaki görevlerini gecikmeksizin yerine getirmek ve uygulanması gereken diğer tedbirlere ilişkin olarak yetkilileri haberdar etmekle yükümlüdür. Kadına yönelik şiddet konusunda bir ihbar ya da şikayet alındığında kolluğun görevleri nelerdir? Kolluğun, kendisine ihbar veya şikayet geldiğinde Yönetmeliğin 5. maddesine göre şunları yapması gerekmektedir: Polis, kendisine yapılan ihbar veya şikayet üzerine, can güvenliği riski olup olmadığını değerlendirip Cumhuriyet savcısını bilgilendirir ve alacağı talimatlar doğrultusunda gerekli işlemleri yapar. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Kanun kapsamında almış olduğu koruyucu ve önleyici tedbirleri onaylanmak üzere tedbirin niteliğine göre mülki amire veya hakime sunar. Kendisine intikal eden her olay hakkında gecikmeksizin en seri vasıtalarla ŞÖNİM e bilgi verir.

30 28 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ İhbar ve şikayette atılacak adımlar nelerdir? Kolluğa ihbar veya şikayet geldiğinde atılması gereken adımlar şöyle sıralanabilir: Mağdurun müracaatı, Cumhuriyet savcısının bilgilendirilmesi ve talimatlarının alınması, Mağdurun doktor raporunun ve ifadesinin alınması, ŞÖNİM/ASPİM e gecikmeksizin en seri vasıtalarla bilgi verilmesi, Aile İçi ve Kadına Karşı Şiddet Olayları Kayıt Formu nun doldurulması ve aynı gün saat 16:00 a kadar ŞÖNİM/ASPİM e gönderilmesi, Mülki amirin yetkisinde olan, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde kolluk amirinin re sen mağdura yönelik koruyucu tedbir kararlarını alması, Olay yerinin incelenmesi, tanık beyanlarının alınması, failin yakalanması, ifadesinin alınması, Hakimin yetkisinde olan, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde kolluk amirinin şiddet uygulayana yönelik önleyici tedbir kararlarını alması, Failin Cumhuriyet başsavcılığına sevk edilmesi/evrakın ikmalen gönderilmesi sayılı Kanun uyarınca hangi tedbir kararları alınabilir? Tedbir kararları koruyucu ve önleyici tedbir kararları olmak üzere ikiye ayrılır. Koruyucu tedbir kararları şiddet

31 POLİS KILAVUZU 29 mağduruna, önleyici tedbir kararları da şiddet uygulayana yöneliktir. Tedbir kararlarını kimler alabilir? Şiddete uğrayanla ilgili tedbir kararlarını aile mahkemesi hakimi, mülki amir ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde kolluk verebilir. Şiddet uygulayanla ilgili olanları ise aile mahkemesi hakimi ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde kolluk verebilir. Mülki amir hangi tedbir kararlarını alabilir? 6284 sayılı Kanunun Uygulanmasına ilişkin Yönetmeliğin 6. maddesine göre mülki amir, korunan kişilerle ile ilgili olarak aşağıdaki tedbirlerden birine, birkaçına veya uygun görülecek benzer tedbirlere delil veya belge aranmaksızın ilgilinin talebi, Bakanlık veya kolluk görevlilerinin başvurusu üzerine ya da re sen karar verebilir: a) Kendisine ve gerekiyorsa beraberindeki çocuklara, bulunduğu yerde veya başka bir yerde uygun barınma yeri sağlanması, b) Diğer kanunlar kapsamında yapılacak yardımlar saklı kalmak üzere, geçici maddi yardım yapılması, c) Psikolojik, mesleki, hukuki ve sosyal bakımdan rehberlik ve danışmanlık hizmeti verilmesi, ç) Hayati tehlikesinin bulunması halinde, ilgilinin talebi üzerine veya re sen geçici koruma altına alınması,

32 30 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ d) Gerekli olması halinde, korunan kişinin çocukları varsa çalışma yaşamına katılımını desteklemek üzere dört ay, kişinin çalışması halinde ise iki aylık süreyle sınırlı olmak kaydıyla, 16 yaşından büyükler için her yıl belirlenen aylık net asgari ücret tutarının yarısını geçmemek ve belgelendirilmek şartıyla Bakanlık bütçesinin ilgili tertibinden karşılanmak suretiyle kreş imkanının sağlanması. Kolluğun koruyucu tedbir kararı alması nasıl olur? Kolluğun alacağı tedbir kararlarında dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır: Kolluk tedbir kararlarını yalnızca gecikmesinde sakınca bulunan hallerde alabilir. Mülki amir tarafından alınabilecek barınma yeri sağlanmasına ve geçici koruma altına alınmasına ilişkin tedbirler, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ilgili kolluk amirince de alınabilir. Kollukta tedbir kararlarını almaya yetkili olan kolluk amiri, soruşturmayı yürüten birimin amiridir. Kolluk amiri, evrakı en geç tedbirin alındığı tarihi takip eden ilk işgünü içinde mülki amirin onayına sunar. Mülki amir tarafından kırk sekiz saat içinde onaylanmayan tedbirler kendiliğinden kalkar. Tatil günleri sürenin hesabına dahildir. Sürenin bitimi resmi tatil veya hafta sonuna rastlarsa süre takip eden ilk iş günü sona erer.

33 POLİS KILAVUZU 31 Barınma yeri koruyucu tedbir kararına ilişkin neler söyleyebiliriz? Yönetmeliğin 7. maddesine göre barınma yeri koruyucu tedbir kararıyla ilgili yapılması gerekenler şunlardır: (1) Hakkında barınma yeri sağlanmasına karar verilen kişiler, Bakanlığa ait veya Bakanlığın gözetim ve denetimi altında bulunan yerlerde; barınma yerlerinin yetersiz kaldığı hallerde ise mülki amirin, acele hallerde kolluğun veya Bakanlığın talebi üzerine kamu kurum ve kuruluşlarına ait sosyal tesis, yurt veya benzeri yerlerde güvenli nakli sağlanıncaya kadar geçici olarak barındırılır. (2) Korunan kişi varsa beraberindeki çocuklarıyla birlikte ŞÖNİM tarafından Bakanlığa bağlı veya Bakanlığın denetimi altında bulunan barınma yerlerine güvenli nakli sağlanıncaya kadar, bedeli ödenerek ve geçici barınmanın sağlandığı yer kolluğu tarafından kişinin güvenliği sağlanarak sosyal tesis, yurt ve benzeri yerlerde geçici olarak barındırılır. Barınma ve iaşe giderleri ŞÖNİM tarafından ödenir. Korunan kişinin yerleştirildiği yere ilişkin bilgi ŞÖNİM e bildirilir. ŞÖNİM kişinin talebini de dikkate alarak uygun ilk kabul birimi veya konukevi hizmeti verilecek yeri belirler ve korunan kişinin buraya yerleştirilmesini sağlar. (3) Korunan kişi ve beraberindeki çocukların hayati tehlikesinin bulunması halinde konukevi, ilk kabul birimi veya diğer tesislere güvenli bir şekilde yerleştirilmesine kolluk tarafından refakat edilir (Kolluğun harcırahı Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı bütçesinden karşılanır.). ŞÖNİM tarafından il içi ve il dışı nakillerde ulaşım için araç tahsis edilir ve ulaşım giderleri ile korunan kişinin zorunlu gider-

34 32 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ leri karşılanır. Hayati tehlikesi bulunan kadınların il içi ve il dışı güvenli sevkleri sırasında polis refakati talep edilmesi halinde; İl Emniyet Müdürlüğüne hitaben yazılan resmi yazıyla birlikte Aile İçi ve Kadına Karşı Şiddetle Mücadele Büro Amirliği ile iletişime geçilir. (4) Barınma yeri sağlanması tedbirinin kolluk amirince uygulandığı veya korunan kişinin kollukta bulunduğu hallerde, kolluk tarafından kişi ŞÖNİM e ivedilikle ulaştırılır. Bunun mümkün olmaması halinde barınma ve iaşe giderleri Bakanlık bütçesinin ilgili tertibinden karşılanmak üzere kendisine ve beraberindekilere geçici barınma imkanı, ikinci fıkrada belirtilen şekilde sağlanır. Kişinin sadece barınma talebi olduğu durumlarda kişi, karar ve doktor raporu alınmaksızın kolluk tarafından ivedilikle ŞÖNİM e ulaştırılır. (5) Mülki amirin veya kolluk amirinin kararıyla kamu kurum ve kuruluşlarına ait barınma yerlerine getirilen şiddet mağduru, başka herhangi bir karar veya onay aranmaksızın barınma yerine derhal kabul edilir. (6) Re sen hakkında barınma yeri sağlanması tedbirine karar verilen kişinin barınma yerinde kalmak istememesi halinde aydınlatılmış rızası alınarak kalmak istediği yere ŞÖNİM tarafından ulaştırılır. Kişinin hayati tehlikesinin bulunması halinde kolluk refakati talep edilir. Geçici koruma altına alma konusunda neler yapılması gerekir? 6284 sayılı Kanuna ilişkin Uygulama Yönetmeliğinin 10. maddesine göre geçici koruma altına alma tedbiriyle ilgili yapılması gerekenler şunlardır:

35 POLİS KILAVUZU 33 (1) Mülki amir veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde kolluk amiri tarafından, olayın niteliği, şikayet ve ihbar göz önünde bulundurularak şiddet mağdurunun hayati tehlikesinin bulunması halinde ilgilinin talebi üzerine veya re sen geçici koruma altına alma tedbiri verilir. (2) Geçici koruma altına alınma tedbir kararının yerine getirilmesinden, hakkında koruyucu tedbir kararı verilen kişilerin yerleşim yeri, bulunduğu veya tedbirin uygulanacağı yerdeki kolluk görevli ve yetkilidir. Korunan kişi acil durumlarda hemen, diğer hallerde ise 24 saat öncesinden gideceği yere ilişkin olarak görevli ve yetkili kolluğa bilgi verir. Kolluk tarafından korunan kişinin gideceği yerdeki kolluk gecikmeksizin haberdar edilir ve tedbir kararı uygulanmaya devam olunur. (3) Korunan kişinin ne şekilde koruma altına alınacağı, şiddet mağduruna yönelik muhtemel tehdit ve risk göz önüne alınarak şiddet mağduru ve şiddet uygulayanın durumunun değerlendirilmesi suretiyle tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Cumhuriyet Başsavcılıkları ve Mahkemelerce Alınacak Tanık Koruma Tedbirlerine İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelikte yer alan fiziki koruma tedbirleri hakim veya mülki amir tarafından, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde kolluk tarafından belirlenir. (4) Korunan kişiye, geçici koruma kararının kapsam ve içeriği, şiddet veya şiddete uğrama tehlikesinin varlığı halinde arayabileceği telefon numaraları, kolluğun sorumlulukları, hangi durumlarda kolluğa bilgi vermesi gerektiği, hangi kolluk biriminin geçici koruma hizmetinden

36 34 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ sorumlu olduğu ve benzeri hususlar, kolluk tarafından açıklanarak tutanağa geçirilir ve tebliğ edilir. Hakim tarafından ne tür koruyucu tedbir kararları verilebilir? 6284 sayılı Kanunun Uygulanmasına ilişkin Yönetmeliğin 12. maddesine göre hakim, ilgilinin talebi, Bakanlık veya kolluk görevlilerinin ya da Cumhuriyet savcısının başvurusu üzerine veya re sen, şiddetin uygulandığı hususunda delil veya belge aranmaksızın aşağıdaki koruyucu tedbirlerden birine, birkaçına veya olayın özelliğine göre mülki amir tarafından alınabilecek tedbirler de dahil olmak üzere, uygun görülecek benzer tedbirlere karar verebilir: a) İş yerinin değiştirilmesi. b) Kişinin evli olması halinde müşterek yerleşim yerinden ayrı yerleşim yeri belirlenmesi. c) 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunundaki şartların varlığı halinde ve korunan kişinin talebi üzerine tapu kütüğüne aile konutu şerhi konulması. ç) Korunan kişi bakımından hayati tehlikenin bulunması ve bu tehlikenin önlenmesi için diğer tedbirlerin yeterli olmayacağının anlaşılması halinde ve ilgilinin aydınlatılmış rızasına dayalı olarak 27/12/2007 tarihli ve 5726 sayılı Tanık Koruma Kanununa göre kimlik ve ilgili diğer bilgi ve belgelerinin değiştirilmesi.

37 POLİS KILAVUZU 35 Kimlik ve ilgili diğer bilgi ve belgelerin değiştirilmesi tedbir kararı nasıl alınır? 6284 sayılı Kanuna ilişkin Uygulama Yönetmeliği nin 16. maddesi bu konuyla ilgilidir. (1) Kimlik ve diğer bilgi ve belgelerin değiştirilmesi tedbiri, hakim tarafından, korunan kişinin hayati tehlikesinin bulunması ve bu tehlikenin önlenmesi için diğer tedbirlerin yeterli olmayacağının anlaşılması halinde, ilgilinin aydınlatılmış rızasına dayanılarak Tanık Koruma Kanunu hükümlerine göre verilen tedbir kararıdır. (2) Karar, İçişleri Bakanlığınca gereği yerine getirilmek üzere hakim tarafından Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir. (3) Cumhuriyet başsavcılığınca bu karar İçişleri Bakanlığına ivedilikle gönderilir. Karar üzerine yapılan işlemin sonucu, İçişleri Bakanlığı tarafından Cumhuriyet başsavcılığına bildirilir. Cumhuriyet başsavcılığı tarafından İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğüne gönderilen kimlik ve ilgili diğer bilgi ve belge değişiklik kararlarının işlemleri Asayiş Dairesi Başkanlığı Aile içi Şiddetle Mücadele Şube Müdürlüğü tarafından yerini getirilmektedir. Kimler önleyici tedbir kararları verebilir? Önleyici tedbir kararları aile mahkemesi hakimi tarafından verilmektedir. Bunun dışında kolluk tarafından da gecikmesinde sakınca bulunan hallerde önleyici tedbir kararı verilebilmektedir.

38 36 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ Hakim tarafından ne tür önleyici kararlar verilebilir? Yönetmeliğin 17. maddesine göre şiddet uygulayanla ilgili olarak hakim tarafından önleyici tedbirlerden birine, birkaçına veya uygun görülecek benzer tedbirlere karar verilebilir: Şiddet mağduruna yönelik olarak şiddet tehdidi, hakaret, aşağılama veya küçük düşürmeyi içeren söz ve davranışlarda bulunmaması. Müşterek konuttan veya bulunduğu yerden derhal uzaklaştırılması ve müşterek konutun korunan kişiye tahsis edilmesi. Korunan kişilere, bu kişilerin bulundukları konuta, okula ve işyerine yaklaşmaması. Çocuklarla ilgili daha önce verilmiş bir kişisel ilişki kurma kararı varsa, kişisel ilişkinin refakatçi eşliğinde kurulması, kişisel ilişkinin sınırlanması ya da tümüyle kaldırılması. Gerekli görülmesi halinde korunan kişinin, şiddete uğramamış olsa bile yakınlarına, tanıklarına ve kişisel ilişki kurulmasına ilişkin haller saklı kalmak üzere çocuklarına yaklaşmaması. Korunan kişinin şahsi eşyalarına ve ev eşyalarına zarar vermemesi. Korunan kişiyi iletişim araçlarıyla veya sair surette rahatsız etmemesi. Bulundurulması veya taşınmasına kanunen izin verilen silahları kolluğa teslim etmesi.

39 POLİS KILAVUZU 37 Silah taşımak zorunda olduğu bir kamu görevi ifa etse bile bu görevi nedeniyle zimmetinde bulunan silahı kurumuna teslim etmesi. Korunan kişilerin bulundukları yerlerde alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmaması ya da bu maddelerin etkisindeyken korunan kişilere ve bunların bulundukları yerlere yaklaşmaması, bağımlılığının olması halinde, hastaneye yatmak dahil muayene ve tedavisinin sağlanması. Bir sağlık kuruluşuna muayene veya tedavi için başvurması ve tedavisinin sağlanması. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde kolluk amirince ne tür önleyici tedbir kararları verilebilir? Önleyici tedbir kararları kolluk amiri tarafından da verilebilir. Kanunun 5. maddesinin 2. fıkrasında hakim tarafından verilebilen tedbir kararlarının bazılarının, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde kolluk amiri tarafından da verilebileceği belirtilmektedir. Buna göre gecikmesinde sakınca bulunan hallerde aşağıdaki tedbirler, ilgili kolluk amirlerince de alınabilir. Kolluk amiri evrakı en geç kararın alındığı tarihi takip eden ilk işgünü içinde hakimin onayına sunar. Hakim tarafından 24 saat içinde onaylanmayan tedbirler kendiliğinden kalkar. Şiddet mağduruna yönelik olarak şiddet tehdidi, hakaret, aşağılama veya küçük düşürmeyi içeren söz ve davranışlarda bulunmaması.

40 38 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ Müşterek konuttan veya bulunduğu yerden derhal uzaklaştırılması ve müşterek konutun korunan kişiye tahsis edilmesi. Korunan kişilere, bu kişilerin bulundukları konuta, okula ve işyerine yaklaşmaması. Gerekli görülmesi halinde korunan kişinin, şiddete uğramamış olsa bile yakınlarına, tanıklarına ve kişisel ilişki kurulmasına ilişkin haller saklı kalmak üzere çocuklarına yaklaşmaması sayılı Kanuna İlişkin Uygulama Yönetmeliğine göre hakim tarafından verilen önleyici tedbir kararlarına ilişkin kolluğun neler yapması gerekir? 6284 sayılı Kanuna İlişkin Uygulama Yönetmeliğine göre: Mülki amir ya da hakim, talep edilmesi halinde korunan kişiye, şiddet uygulayana ya da bu kişilerin yakınlarına ait kişisel eşya ve belgelerin kolluk marifetiyle kendilerine teslim edilmesine karar verebilir. Teslim edilecek kişisel eşya ve belgeler, tedbir kararında gösterilir. (Madde 19) Hakim tarafından, şiddet mağdurunun korunması amacıyla şiddet uygulayana ait silahların kolluğa teslimine ve tedbir süresinin sonuna kadar emanetine yönelik karar verilebilir. (Madde 25) Hakkında önleyici tedbir kararı verilen kişinin, bir sağlık kuruluşunda muayene veya tedavi olmasının sağlanması ve sonuçları ile tedbirin kişi üzerindeki etkilerinin takibi

41 POLİS KILAVUZU 39 ŞÖNİM tarafından ilgili kurum veya kuruluş ile koordinasyon içerisinde yerine getirilir. ŞÖNİM olayın özelliğine göre bu kararın yerine getirilmesi sırasında kolluktan yardım isteyebilir (Madde 27). Tedbir kararı nasıl verilir? Kanunun 8. maddesinde tedbir kararının verilmesiyle ilgili hususlar şu şekilde belirtilmektedir: Tedbir kararı, ilgilinin talebi, Bakanlık veya kolluk görevlileri ya da Cumhuriyet savcısının başvurusu üzerine verilir. Tedbir kararları en çabuk ve en kolay ulaşılabilecek yer hakiminden, mülki amirden ya da kolluk biriminden talep edilebilir. Tedbir kararı ilk defasında en çok altı ay için verilebilir. Ancak, şiddet veya şiddet uygulanma tehlikesinin devam edeceğinin anlaşıldığı hallerde, re sen, korunan kişinin ya da Bakanlık veya kolluk görevlilerinin talebi üzerine tedbirlerin süresinin veya şeklinin değiştirilmesine, bu tedbirlerin kaldırılmasına veya aynen devam etmesine karar verilebilir. Koruyucu tedbir kararı verilebilmesi için, şiddetin uygulandığı hususunda delil veya belge aranmaz. Önleyici tedbir kararı, geciktirilmeksizin verilir. Bu kararın verilmesi, bu Kanunun amacını gerçekleştirmeyi tehlikeye sokabilecek şekilde geciktirilemez. Tedbir kararı, korunan kişiye ve şiddet uygulayana tefhim veya tebliğ edilir. Tedbir talebinin reddine

42 40 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ ilişkin karar ise sadece korunan kişiye tebliğ edilir. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ilgili kolluk birimi tarafından verilen tedbir kararı şiddet uygulayana bir tutanakla derhal tebliğ edilir. Tedbir kararının tefhim ve tebliğ işlemlerinde, tedbir kararına aykırılık halinde şiddet uygulayan hakkında zorlama hapsinin uygulanacağı ihtarı yapılır. Gerekli bulunması halinde, tedbir kararıyla birlikte talep üzerine veya re sen, korunan kişi ve diğer aile bireylerinin kimlik bilgileri veya kimliğini ortaya çıkarabilecek bilgileri ve adresleri ile korumanın etkinliği bakımından önem taşıyan diğer bilgileri, tüm resmi kayıtlarda gizli tutulur. Yapılacak tebligatlara ilişkin ayrı bir adres tespit edilir. Bu bilgileri hukuka aykırı olarak başkasına veren, ifşa eden veya açıklayan kişi hakkında 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nun ilgili hükümleri uygulanır. Tedbir kararları nasıl tebliğ edilir? Yönetmeliğin 31. maddesine göre; Tedbir kararı, kararı veren merci tarafından korunan kişiye ve şiddet uygulayana tefhim veya tebliğ edilir. Bu karar, yerine getirilmek üzere görevli olan kurum veya kuruluşa gönderilir. Tedbir talebinin reddine ilişkin karar, sadece korunan kişiye tebliğ edilir.

43 POLİS KILAVUZU 41 Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ilgili kolluk amirince alınan barınma yeri sağlanmasına ve geçici koruma altına alınmasına ilişkin tedbirler mülki amir tarafından kırk sekiz saat içinde onaylanmaması halinde tedbir kararının kalktığı korunan kişiye tebliğ edilir, ilgili kolluğa bildirilir. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ilgili kolluk birimi tarafından alınan önleyici tedbir, şiddet uygulayana bir tutanakla derhal tebliğ edilir ve bu husus hakkında ŞÖNİM e ve mahkemeye bildirimde bulunulur. Şiddet uygulayana, tedbir kararına aykırı davranması halinde hakkında zorlama hapsine tabi tutulmasına karar verilebileceği ihtarı kararda belirtilir. Ayrıca tedbir kararının tefhim ve tebliğ işlemlerinde de bu ihtar yapılır. Tedbir kararları nasıl yerine getirilir? Yönetmeliğin 35. maddesine göre tedbir kararının ilgili makamlara iletilmesi ve yerine getirilmesiyle ilgili şunlar belirtilmektedir: Tedbir kararları, kararın niteliğine göre Cumhuriyet başsavcılığına, kolluğa veya müdürlüğe gecikmeksizin en seri vasıtalarla bildirilir. Kanun kapsamında ilgili mercilere yapılan başvurular ile bu başvuruların kabul ya da reddine ilişkin kararlar, başvuru yapılan merci tarafından ŞÖNİM e gecikmeksizin bildirilir.

44 42 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ Tedbir kararları, kararın niteliğine göre kamu kurum ve kuruluşları tarafından ŞÖNİM ile işbirliği içerisinde ivedilikle yerine getirilir. Korunan kişinin geçici koruma altına alınmasına, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde barınma yeri sağlanmasına ilişkin koruyucu tedbir kararları ile şiddet uygulayan hakkında verilen önleyici tedbir kararlarının yerine getirilmesinden, hakkında koruyucu veya önleyici tedbir kararı verilen kişinin yerleşim yeri veya bulunduğu ya da tedbirin uygulanacağı yerdeki kolluk görevli ve yetkilidir. Önleyici tedbir kararı, Cumhuriyet başsavcılığı tarafından görevli ve yetkili kolluğa ivedilikle gönderilir ve kolluk marifeti ile uygulanması izlenir. Cumhuriyet başsavcılığınca gerektiğinde tedbir kararının başvuruda bulunanlar tarafından kolluğa götürülmesine imkan tanınır. Önleyici tedbir kararlarının yerine getirilip getirilmediği karar süresince kolluk tarafından kontrol edilir. Bu kontrol korunan kişinin; - Bulunduğu konutun haftada en az bir kez ziyaret edilmesi, - İkinci derece dahil olmak üzere yakınlarıyla iletişim kurulması, - Komşularının bilgisine başvurulması, - Oturulan yerin muhtarından bilgi alınması, - Bulunduğu konutun çevresinde araştırma yapılması, şeklinde yerine getirilir.

45 POLİS KILAVUZU 43 Tedbir kararlarına aykırılığın tespit edilmesi halinde bu husus hakkında tutanak tutulur ve Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir. Tedbir kararlarının alınması ve uygulanması için yapılan iş ve işlemlerin aşamaları ve sonucu hakkında ilgili kurum tarafından aynı gün en geç saat ya kadar en seri vasıtalarla ŞÖNİM e bildirilir. Korunan kişi, korunduğu yer dışında başka bir yere gitmesi gerektiğinde gideceği yer hakkında kolluğa bilgi verir, bu durumda dahi hakkında verilen kararın uygulanmasına devam edilir. Korunan kişi tarafından tedbir kararına uyulmaması halinde bu husus kolluk amiri tarafından bir tutanak ile tespit edilir. Tedbir kararının ilgililere tefhim veya tebliğ edilmemesi, kararın uygulanmasına engel teşkil etmez. Unutmayın! Koruyucu veya önleyici tedbir kararlarının alınması ve yerine getirilmesi aşamasında şiddet mağduru ile şiddet uygulayan arasında uzlaşma ya da arabuluculuk önerilemez. Anayasamıza göre kanun hükmünde olan İstanbul Sözleşmesi arabulucuğu yasaklamıştır. Tedbir kararlarına uyulmadığında ya da kararlar ihlal edildiğinde neler yapılabilir? Yönetmeliğin 38. maddesine göre tedbir kararlarına aykırılık durumunda yapılması gerekenler şunlardır:

46 44 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ Tedbir kararlarının ihlal edildiğinin kolluk tarafından tespit edilmesi halinde tutulan tutanak Cumhuriyet başsavcılığına iletilir. Bu tutanak Cumhuriyet başsavcılığı tarafından ivedilikle aile mahkemesine gönderilir. Tedbir kararlarının ihlal edildiğinin aile mahkemesince tespit edilmesi halinde ise başka bir işleme gerek kalmaksızın re sen zorlama hapsine ilişkin karar verilebilir. Zorlama hapsine karar verilebilmesi için şiddet uygulayana, tedbir kararına aykırı davranması halinde hakkında zorlama hapsi uygulanacağına dair ihtarın da yer aldığı tedbir kararının tefhim veya tebliğ edilmiş olması gerekir. Zorlama hapsine ilişkin kararlar, duruşma yapılmaksızın verilir. Ancak, hakim tarafından gerekli görülmesi halinde ilgililer dinlenebilir. Gizlilik maddesi nedir? Gizlilik konusu Yönetmeliğin 32. maddesinde ele alınmaktadır. Buna göre: Gerekli bulunması halinde, tedbir kararıyla birlikte talep üzerine veya re sen, korunan kişi ve diğer aile bireylerinin kimlik bilgileri veya kimliğini ortaya çıkarabilecek bilgileri ve adresleri ile korumanın etkinliği bakımından önem taşıyan diğer bilgileri, tüm resmi kayıtlarda gizli tutulur. Bu bilgileri hukuka aykırı olarak başkasına veren, ifşa eden veya açıklayan kişi hakkında 26/9/2004

47 POLİS KILAVUZU 45 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun ilgili hükümleri uygulanır. Adli işlemlerde, şiddet mağduruna ilişkin gizlilik işlemleri Cumhuriyet Başsavcılıkları ve Mahkemelerce Alınacak Tanık Koruma Tedbirlerine İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik hükümleri çerçevesinde yerine getirilir. Korunan kişiye yapılacak tebligatlarda ŞÖNİM e ait adres bilgileri kullanılır. Bilgilerinin gizli tutulmasına karar verilen korunan kişinin, Milli Eğitim Bakanlığı, Merkezî Nüfus İdaresi Sistemi, Sosyal Güvenlik Kurumu, Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi, kolluk, bankalar, sağlık kurum ve kuruluşları ve benzeri tüm kayıtlardaki bilgileri gizli tutulur. Korunan kişi hakkında gizlilik kararı verilmesi halinde, karar ŞÖNİM müdürü aracılığıyla tedbir kararının uygulanacağı yer nüfus müdürlüklerinde ilgilinin nüfus kaydına işlenir. Gizlilik şerhinde kararı veren merciin adı, kararın tarih ve sayısı bulunur. Bu durumda korunan kişilerin resmi başvuru, iş ve işlemlerinin yapılması sırasında adres beyanı istenilmez. Gizlilik kararı verilen kayıtlar sadece elektronik ortamda tutulur. Korunan kişinin nüfus kaydına işlenen gizlilik şerhi, tedbir kararının süresinin sona ermesini takip eden 15. gün MERNİS veri tabanından silinir. Gizliliğe ilişkin tedbir kararının değiştirilmesi veya kaldırılması halinde ise nüfus müdürlüğü tarafından karar gecikmeksizin yerine getirilir.

48 46 AİLE İÇİ ŞİDDETLE MÜCADELE PROJESİ KADINA YÖNELİK ŞİDDETLE MÜCADELEDE POLİSİN İŞ AKIŞI MÜRACAATÇI, BAŞVURUSUNU 3 YOLLA YAPAR: AS- PİM/ŞÖNİM, MÜLKİ AMİRLİK, SAĞLIK KURULUŞU, CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI GİBİ DIĞER KURUM- LARIN TALEBİYLE / 183 VE 155 ÇAĞRI HATLARINA YAPILAN İHBARLARLA / RES EN (SUÇÜSTÜ). Haber merkezi, en yakın polis ekibini olay yerine sevk eder. Polis ekibi olaya müdahale eder. Müdahale eden polis ekibi, olay yerinden sorumlu polis merkezi değilse; polis ekibi olaya müdahale eder, olay yerinin muhafazasını sağlar. Olay Yerinden Sorumlu Polis Merkezi (OYSPM) Ekibini olay yerine davet eder. Yaralanma durumu olup olmadığını tespit eder. Yaralanma durumu varsa; OYSPM Görevlisi 112 yi arayarak sağlık yardımı talep eder, Cumhuriyet Savcısını bilgilendirir ve gerekli talimatı alır. Tedavi türü Ayakta: OYSPM Ekibi doktorun düzenlediği genel adli muayene raporuyla mağduru polis merkezine intikal ettirir. Yatarak: Mağdur ifade verecek durumda ise; OYSPM Ekibi, müracaatçı ifadesini alır, Aile İçi Şiddet ve Kadına Karşı Şiddet Olayları Kayıt Formu nu (AİKKŞOKF) doldu-