Dermatoloji poliklini i hastalar nda yaflam kalitesinin Türk dermatoloji yaflam kalite ölçe i ile de erlendirilmesi

Transkript

1 Araflt rmalar / Researches Dermatoloji poliklini i hastalar nda yaflam kalitesinin Türk dermatoloji yaflam kalite ölçe i ile de erlendirilmesi Eylem Ceren 1, lknur K vanç Alt nay 2, Adem Köfllü 2, Sevim Pürisa 3 ÖZET: Dermatoloji poliklini i hastalar nda yaflam kalitesinin Türk dermatoloji yaflam kalite ölçe i ile de erlendirilmesi Amaç: Dermatolojik hastal klar sosyal iliflkiler, bireyin ruhsal evreni ve günlük aktiviteler üzerinde önemli etkilere sahiptir. Son zamanlarda bu etkileri de erlendiren ve tedavilere rehberlik eden yaflam kalite çal flmalar ifllerlik kazanm fl durumdad r. Bu çal flma ile dermatoloji poliklini ine baflvuran hastalarda yaflam kalitesinin Türk Dermatoloji Yaflam Kalite Ölçe i (TDYKÖ) ile de erlendirilmesi; yaflam kalitesini en fazla etkileyen dermatolojik hastal klar n da l m ve bunun cinsiyet, yafl, meslek gibi parametrelerle iliflkisinin saptanmas amaçlanm flt r. Yöntem: Dermatoloji poliklini ine baflvuran hastalardan rastgele seçilen 197 hasta (120 kad n, 77 erkek, yafl ort: 36.01) çal flmaya al nd. Her hastaya Türk Dermatoloji Yaflam Kalite Ölçe i (TDYKÖ) uyguland. Anket skorlar - n n hastalar n cinsiyeti, yafl ve meslek durumlar, hastal n cinsi, süresi, yayg nl ve yak nma fliddeti ile iliflkisi araflt r ld ; istatiksel de erlendirmeleri yap ld. Bulgular: TDYKÖ skorlar ile hastalar n cinsiyet, yafl ve meslek gruplar aras nda farkl l k yoktu. Hastal n cinsi, süresi ve yayg nl n n anlaml derecede fark yaratt ; fliddetli yak nmas olan hastalarda skorun istatistiksel olarak anlaml ölçüde yüksek oldu u gözlendi (p: rs:0.296). Yaflam kalitesini en çok etkileyen ilk befl hastal k psoriazis, akne, ekzema, seboreik dermatit ve pruritus olarak tespit edildi. Sonuç: Deri hastal klar bireylerin d fl görünüflünü, emosyonel ve sosyal durumunu önemli ölçüde etkilemektedir. TDYKÖ ile genel dermatolojik hastal klar baz nda yapm fl oldu umuz çal flma sonucu elde etti imiz veriler di er yaflam kalite ölçekleri ile baflka toplumlarda yap lan çal flmalarla uyumlu bulunmufl, sosyal yap ya göre yaflam tarz ve aktivite farkl l n n hastal k türü ve klinik özellikleri ile demografik parametreleri çok etkilemedi i tespit edilmifltir. Anahtar kelimeler: Yaflam kalitesi, anket, deri hastal ABSTRACT: Quality of life measurement using turkish dermatology quality of life instrument on dermatology outpatients Objective: Dermatologic diseases have a considerable impact on patients social relationships, psychological status and daily activities. Recently, studies which assess this impact and also guide to therapies have popularity. It has been aimed to evaluate the effects of dermatologic diseases on quality of life of Turkish dermatology outpatients using Turkish dermatology quality of life instrument (TDQL) and to determine the link between demographic parameters and Turkish dermatology life quality index. Methods: A total of randomly selected 197 dermatology out patients (120 female, 77 male; and mean age was: 36.01) were included in this study. TDQL was applied to each patient. The relationship between patients sex, age, occupational status, category, duration, severity and extensity of disease with TDQL scores were investigated and were assessed statistically Results: No significant distinctions were detected between the total TDQL scores of the patients and their sex, age or occupational status. However, there were differences between TDQL scores and category, duration and extensity of disease; the patients who had severe diseases had significantly higher scores (p: rs:0.296). The first five diseases that affected the quality of life the most were psoriasis, acne, eczema, seborrheic dermatitis and pruritus. Conclusion: Skin diseases significantly affect patients looks, social life and emotional situation. Our study results with TDLQ conform to those obtained by other quality of life measurements in different communities. Therefore, life style and discrepancy between everyday activities according to sociocultural characteristics, don t seem to be affect the results as much as expected. Key words: Quality of life, questionnaire, skin disease, measurement of quality of life fi.e.e.a.h. T p Bülteni 2010:44;56-60 fiiflli Etfal E itim ve Araflt rma Hastanesi, Poster Yar flmas, May s 2006 (Üçüncülük Ödülü) de ve 21. Ulusal Dermatoloji Kongresi, Antalya, 2006 da (Sözlü Bildiri) sunulmufltur. 1 Dr., 2 Doç. Dr., Dermatoloji Klini i, fiiflli Etfal E itim ve Araflt rma Hastanesi, stanbul-türkiye 3 Dr., Biyoistatistik AD, stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T p Fakültesi, stanbul-türkiye Yaz flma Adresi / Address reprint requests to: Dr. Eylem Ceren, fiiflli Etfal E itim ve Araflt rma Hastanesi, Dermatoloji Klini i, stanbul-türkiye Telefon / Phone: E-posta / eylemceren@gmail.com Gelifl tarihi / Date of receipt: 12 fiubat 2010 / February 12, 2010 Kabul tarihi / Date of acceptance: 31 May s 2010 / May 31, fiiflli Etfal Hastanesi T p Bülteni, Cilt: 44, Say : 2, 2010 / The Medical Bulletin of fiiflli Etfal Hospital, Volume: 44, Number 2, 2010

2 E. Ceren,. K. Alt nay, A. Köfllü, S. Pürisa G R fi Dermatolojik hastal klar yaflam tehdit etmemekle birlikte hem kiflinin görünüflünü de ifltirerek benlik imaj alg s n, hem de hastal a ba l semptomatoloji yoluyla psikososyal durumunu, sosyal iliflkilerini ve günlük aktivitelerini olumsuz yönde etkilemektedir (1). Bu nedenle hastal klar n tan ve tedavisi planlan rken birey yaflam üzerinde oluflturduklar de iflikliklerin belirlenmesi de önem tafl maktad r (2-4) Yaflam kalitesinin belirlenmesi için yap lan çal flmalarda birey yaflam birkaç aç dan sorgulanmaktad r. Bu de erlendirme için birçok yöntem gelifltirilmifl olmakla beraber sa l kl bir de erlendirmenin toplumun yaflam tarz na uygun biçimde oluflturulmufl anketlerle sorgulanabilece i düflünülmelidir (2,3). Gürel ve ark; Morgan ve ark n n oluflturdu u Deri Hastal klar nda Yaflam Kalite ndeksi ni (DQOLS) Türk toplumuna uyarlayarak; Türk Dermatoloji Yaflam Kalite Ölçe i (TDYKÖ) (Turkish Quality of Life-TDQL) oluflturmufllard r (5,6). Bu çal flma ile; dermatoloji poliklini ine baflvuran hastalarda yaflam kalitesinin Türk Dermatoloji Yaflam Kalite Ölçe i (TDYKÖ) (Turkish Quality of Life- TQL) ile de erlendirilmesi; yaflam kalitesini en fazla etkileyen dermatolojik hastal klar n da l m ve bunun cinsiyet, yafl, meslek gruplar gibi parametrelerle iliflkisinin saptanmas amaçlanm flt r. GEREÇ ve YÖNTEMLER Poliklini imize baflvuran hastalardan rastgele seçilen, 197 olgu (120 kad n, 77 erkek, yafl ortalamas : 36.1) çal flmaya al nd. Çal flma yap l rken Helsinki Deklerasyonu Prensipleri ne uyuldu ve çal smaya dahil edilen hastalar n onamlar al nd. Her hastaya kimlik bilgileri, hastal n n cinsi, süresi, yayg nl, yak nmas n n fliddeti (4 puanl likert ölçe ine göre) not edildi. Geçerlilik ve güvenilirli i daha önce onaylanm fl olan 11 sorudan oluflan Türk Dermatoloji Yaflam Kalite Ölçe i (TDYKÖ) uyguland. Bütün anket formlar bire bir hasta ile ayn ortamda konuflularak dolduruldu. TDYKÖ sosyal yaflam, emosyonel yaflam, günlük aktivite, semptomlar, kognitif yaflam ve cinsel yaflam sorgulayan sorular içermektedir (5). TDYKÖ formu anlamas kolay, hastalar n birkaç dakikada yan tlayabildi i ve sonuçlar n kolayca hesaplanabilece i özelliktedir. TDYKÖ içindeki her soruya verilen cevab n minimum skoru:0 maksimum skoru:4 olarak de erlendirilir. Sonuç olarak toplam 11 soruya verilen yan tlar 0-4 aras nda de iflen skorlarla de erlendirilmeye tabi tutularak; minimum total skor: 0 maksimum total skor: 44 olarak hesaplan r (5 puanl Likert ölçe ine göre) (5). Ölçek skorlar n n; hastalar n cinsiyeti, yafl ve meslek gruplar n n yan nda, hastal n cinsi, süresi, yayg nl ve hastan n yak nmas n n fliddeti ile iliflkisi araflt r ld. Çal flman n verileri Windows SPSS.11 version kullan larak Mann-Whitney-U testi, Ba ms z gruplarda t testi, Spearman ve Pearson korelasyon testi, Tek yönlü varyans analizi, Tukey HSD testleri ile istatistiksel olarak de erlendirildirilip yorumland. BULGULAR fiekil 1: Yak nma fliddeti-skor iliflkisi Çal flmaya 120 si (%60.9) kad n, 77 si (%39.1) erkek olmak üzere, yafllar aras nda (yafl ort: 36.01) 197 hasta al nd. TDYKÖ skorlar çal flmaya al nan hastalar n cinsiyet, yafl, meslek gruplar na göre ve hastal n süresi aç s ndan farkl l k göstermemekteydi. Buna karfl l k hastal klar n cinsi, süresi ve yayg nl n n k yaslanmas sonucunda istatiksel olarak anlaml fark gözlendi. Yak nma fliddeti ile skor aras ndaki iliflki (p: rs:0.296) (fiekil 1) ve lezfiiflli Etfal Hastanesi T p Bülteni, Cilt: 44, Say : 2, 2010 / The Medical Bulletin of fiiflli Etfal Hospital, Volume: 44, Number 2,

3 Dermatoloji poliklini i hastalar nda yaflam kalitesinin Türk dermatoloji yaflam kalite ölçe i ile de erlendirilmesi Tablo 1: DTYKÖ ortalamas en yüksek olan hastal k gruplar Hastal k Gruplar Hasta Say s % Kad n / Erkek Ortalama DTYKÖ Skoru (SD) Psoriasis 34 (17.25) 18/ (±5.871) Akne 44 (22.33) 31/ (±3.593) Ekzema 28 (14.21) 17/ (±5.728) Seboreik dermatit 12 (6.09) 7/ (±4.324) Pruritus 12 (6.09) 8/ (±3.380) Ürtiker 10 (19.70) 6/ (±4.832) Tinea 12 (6.09) 6/ (±2.674) yon yayg nl ile skor aras ndaki iliflki anlaml idi (p:0.004) (fiekil 2). Dört y ldan uzun süredir hastal - a sahip olanlar n yaflam kalitesi daha çok etkilenmekteydi (p: rs:0.36) (fiekil 3). Yaflam kalitesini en çok etkileyen hastal klar n bafl nda psoriasis, akne, ekzema, seboreik dermatit, pruritus, ürtiker ve tinea gelmekteydi (Tablo 1). TARTIfiMA fiekil 2: Hastal n yayg nl -skor iliflkisi fiekil 3: Hastal k süresi-skor iliflkisi Deri hastal klar ; kiflinin d fl görünüflünü, özellikle sosyal ve emosyonel durumunu di er hastal k gruplar ndan daha fazla etkilemektedir (2,3). Bu nedenle modern dermatoloji uygulamalar nda hastal - n kiflinin yaflam üzerindeki etkilerini ölçmek önem tafl maktad r (5-7). Bugün deri hastal klar n n kiflinin psikososyal durumu ve günlük aktiviteleri üzerindeki etkilerini ölçmek amac yla gelifltirilmifl baz yöntemler mevcuttur (5-7). Bu amaçla kullan lan ilk ve en yayg n standart anket Finlay ve Khan' n haz rlad - 10 sorudan oluflan Dermatoloji'de Yaflam Kalite ndeksi dir (DLQI) (1). Yaflam kalitesini ölçmekte kullan lan bir di er yöntem Skindex tir ve literatürde bu yöntem kullan - larak yap lm fl çok say da çal flma bulunmaktad r (5-10). Bu iki anket formu yetiflkin hastalar için düzenlenmifltir. Deri hastal klar n n; çocuklar n yaflam kalitesi üzerindeki etkileri saptamak amac yla Dermatoloji'de Çocuk Yaflam Kalitesi ndeksi kullan lmaktad r (11). Yetiflkinler için kullan lan formun modifiye edilmesiyle oluflturulmufltur. Jones ve ark n n (11) bu anketin kullan ld bir çal flmada; pediatrik dermatoloji klini ine baflvuran 3-16 yafl aras nda 169 hasta al nm fl ve yayg n inflamatuar cilt hastal klar n n, özellikle atopik dermatitin çocuklar n yaflam kalitesini etkiledi i gözlenmifltir. Literatürler araflt r ld nda deri hastalar nda yaflam kalitesi ölçümü ile ilgili pek çok çal flma ve ya- 58 fiiflli Etfal Hastanesi T p Bülteni, Cilt: 44, Say : 2, 2010 / The Medical Bulletin of fiiflli Etfal Hospital, Volume: 44, Number 2, 2010

4 E. Ceren,. K. Alt nay, A. Köfllü, S. Pürisa y n bulunabilir. Ancak bu ölçeklerin do ru sonuç yans tabilmeleri için uyguland topluma uyarlanmas gerekmektedir. Gürel ve ark; Morgan ve ark n n oluflturdu u Deri Hastal klar nda Yaflam Kalite ndeksi ni (DQOLS) Türk toplumuna uyarlam fllard r (5,6). Biz de çal flmam zda geçerlilik ve güvenilirli i kan tlanm fl olan TDYKÖ ni kullanmay uygun bulduk. Yaflam kalitesi ölçekleri yorumlan rken yafl ve cinsiyete göre farkl fliddette etkilenme beklenir. Nitekim Lasek ve ark (12) akne vulgarisli 60 yetiflkin hastay de erlendirmifller; yafll hastalar n gençlere göre emosyonel aç dan daha fazla etkilendi ini bulunmufllard r. Zacharie ve ark n n (13) 333 poliklinik, 172 yatan hasta ve 293 kiflilik kontrol grubu ile yapt klar bir çal flmada ise genç kad nlar n, yafll erkeklere göre daha fazla etkilendi ini görmüfllerdir. Genç hastalarda ölçek skorlar n önemli derecede yüksek bulan bir di er çal flma da Morgan ve ark n n (6) çal flmas d r. Ancak Harlow ve ark n n (14) 341 olgulu çal flmas nda; yafl ve cinsiyetle yaflam kalitesi aras nda anlaml bir korelasyon bulunamam flt r. Renzi ve ark n n (15) Skindex-29 ve Ghq-12 standardize testleri ile 396 olguda yapt klar prospektif bir çal flmada ise; yaflam kalitesinin hastalar n karakterlerinden ba ms z olarak önemli derecede etkilendi- i bulunmufltur. Biz de çal flmam zda yaflam kalitesi ile yafl ve cinsiyetle iliflki saptamad k. De erlendirme yap l rken ayn zamanda kiflilerin yak nma fliddeti, hastal n yayg nl ve süresi de önem kazan r. fiöyle ki; Shah ve Coates (16) deri hastal olan yafll bireylerde yaflam kalitesini de erlendirdikleri 100 olgulu bir çal flma yapm fllar, yayg n lezyonlar olan hastalar n daha çok etkilendi ini görmüfllerdir. Ancak Öztürkcan ve ark n n (17) akneli ve sa l kl bireyleri karfl laflt rd klar çal flmalar nda düflük ve yüksek fliddetteki akneli hastalar aras nda farkl l k saptamam fllard r. Biz ise fliddetli yak nmas olanlar n (p: rs:0.296), yayg n lezyonlar olanlar n (p:0.004) ve uzun süredir hastal a sahip olan hastalar n (p: rs:0.36) yaflam kaliteleri daha çok etkilenmifl oldu unu belirledik. Yaflam kalitesini en çok etkileyen hastal klar aç - s ndan bakacak olursak; Harlow ve ark (14) atopik ekzema, psoriasis, pruritus ve ürtikerin; Zacharie ve ark (18) atopik dermatit ve psoriazisin ön plana ç kt n görmüfllerdir. Zacharie ve ark (13) bir di er çal flmalar nda hastal k ile iliflkili psikososyal problemlerin atopik dermatit ve psoriazis hastalar nda, ürtiker ve ekzema hastalar na göre s k görüldü ünü belirtmifllerdir. Shah ve Coates (16) kanser olmayan hastalar n (ekzema kserosis ve psoriazis gibi), kanser olanlara (premalign lezyonlar, bazal hücreli kanser, skuamöz hücreli kanser, malign melanoma) göre daha çok etkilendi ini saptam fllard r. Morgan ve ark (6) akne, keratinizasyon bozukluklar ve ekzemada psikososyal skorlar ; ekzema, keratinizasyon bozukluklar ve psoriazisde aktivite skorunu; ekzema, psoriasis ve keratinizasyon bozukluklar nda semptom skorunu yüksek bulmufllard r. Yine Gürel ve ark (5) TDYKÖ nin geçerlili ini kan tlad klar çal flmalar nda psoriazis, ürtiker ve aknede emosyonel yaflam içeren sorularda, ekzema hastalar nda ise seksüel yaflam içeren sorularda yüksek skorlar elde etmifllerdir. Biz de TDYKÖ ni uygulad m z çal flmam zda psoriazis, akne, ekzemay yaflam kalitesini en çok etkileyen hastal klar olarak belirledik. SONUÇ Özellikle kronik dermatolojik hastal klar bireylerin emosyonel, sosyal, gündelik iliflkilerini ve aktivitelerini önemli ölçüde etkilemektedir. Sonuçlar m z genel olarak di er yaflam kalite ölçekleri ile baflka toplumlarda yap lan çal flmalarla uyumlu bulunmufl olup; sosyal yap ya göre yaflam tarz ve aktivite farkl l n n yaflam kalitesi ile ilgili evrensel sonuçlar çok fazla etkilemedi i tespit edilmifltir. KAYNAKLAR 1. Finlay AY. Quality of life measurement in dermatology a practical guide. Br J Dermatol 1997;136 (3): Ac öz E, Gökdemir G, Köfllü A. [Quality of life in dermatology]. Türkderm 2003;37(1): Köse O, Gür AR. Quality of life and its measurement in dermatology. Turkiye Klinikleri J Dermatol 2000;10(4): Halioua B, Beumont MG, Lunel F. Quality of life in dermatology. Int J Dermatol 2000;39(11): fiiflli Etfal Hastanesi T p Bülteni, Cilt: 44, Say : 2, 2010 / The Medical Bulletin of fiiflli Etfal Hospital, Volume: 44, Number 2,

5 Dermatoloji poliklini i hastalar nda yaflam kalitesinin Türk dermatoloji yaflam kalite ölçe i ile de erlendirilmesi 5. Gürel MS, Yan k M, fiimflek Z, Kati M, Karaman A. Quality of life instrument for turkish people with skin diseases. Int J Dermatol 2005;44(11): Morgan M, McCreedy R, Simpson J, Hay RJ Dermatology quality of life scales- a measure of the impact of skin diseases. Br J Dermatol 1997;136(2): Anderson JR, Rajagopalan R. Development and validation of a quality of life instrument for cutaneous diseases. J Am Acad Dermatol 1997;37(1): Chren MM, Lasek RJ, Quinn LM. Convergent and discriminant validity of a generic and a disease spesifik instrument to measure quality of life in patients with skin diseases. J nvest Dermatol 1997;108(1): Chren MM, Lasek RJ, Flocke SA. mproved discriminative and evaluative capability of arefined version of skindex, a quality of life instrument for patients with skin diseases. Arch Dermatol 1997;133(11): Chren MM, Lasek RJ, Quinn LM. Skindex, a quality of life measure for patients with skin diseases: Reliability, Validity and Resposiveness. J nvest Dermatol 1996;107(5): Jones MSL, Finlay AY. The Children's Dermatology Life Quality ndex: initial validation and practical use. Br J Dermatol 1995;132(6): Lasek RJ, Chren MM. Acne Vulgaris and the Quality of Life of Adult Dermatology Patients. Archives Dermatol 1998;134(4): Zachariae R, Zachariae C, Ibsen HH, Mortensen JT, Wulf HC. Psychological symptoms and quality of life of dermatology outpatients and hospitalized dermatology patients. Acta Derm Venereol 2004;84(3): Harlow D, Poyner T, Finlay AY, Dykes PJ. Impaired quality of life of adults with skin disease in primary care. Br J Dermatol 2000;143(5): Renzi C, Tabolli S, PicardiA, Abeni D, Puddu P, Bragat M. Effects of patient satisfaction with care on health related quality of life a prospective study. J Eur Acad Dermatol Venereol 2005;19(6): Shah M and Coates M. An assessment of the quality of life in older patients with skin disease. Br J Dermatol 2006;154(1): Öztürkcan S, Aydemir Ö, nan r I. [Life quality in patients with acne vulgaris]. Turkiye Klinikleri Dermatol 2002, 12: Zachariae R, Zachariae C, Ibsen HH, Mortensen JT, Wulf HC. Dermatology Life Quality Index: Data from Danish Inpatients and Outpatients. Acta Derm Venerol 2000;80(4): fiiflli Etfal Hastanesi T p Bülteni, Cilt: 44, Say : 2, 2010 / The Medical Bulletin of fiiflli Etfal Hospital, Volume: 44, Number 2, 2010