NARENCİYE DIŞ PAZAR ARAŞTIRMASI

Transkript

1

2 NARENCİYE DIŞ PAZAR ARAŞTIRMASI Asya kökenli olan turunçgillerin (narenciye), çağdaş anlamda üretimi 19. yüzyılda ABD`de başlamış ve hızla yayılmıştır. Narenciye (narenciye) yetiştiriciliği dünyada 40 derece kuzey enlemi ile 40 derece güney enlemi arasında yapılmaktadır. Turunçgiller(narenciye) dünyada en çok yetiştirilen ve tüketilen meyve grubudur. Turunçgiller (narenciye); portakal, limon, mandalina(mandarin) ve greyfurt (altıntop) gibi "Citrus" cinsine ilişkin türleri içermektedir. Bu bitkilerin meyvelerinden gıda olarak yararlanıldığı gibi kabuklarından, yapraklarından ya da çiçeklerinden parfümeride koku vermekte kullanılan uçucu yağlar da elde edilmektedir. Manavgat İlçesinin narenciye üretimi hem Antalya ve İlçeleri ölçeğinde hem Türkiye ölçeğinde detaylı bir şekilde incelenmiş, Hem ilçemizin hem ilimizin hem de ülkemizin dünya üretim pazarındaki payı araştırılmıştır. 1

3 Aşağıdaki tablolarda Manavgat ın narenciye üretimi narenciye türlerine ve yıllara göre İl/İlçe/Türkiye bazı karşılaştırılmıştır.(tablo A-B-C) Kaynak:TÜİK ve İl ve İlçe Tarım Müdürlükleri Tablo:A Tablo:B 2

4 Tablo:C Aşağıdaki Tabloda (Tablo: C) Narenciye Üretimi TON bazında karşılaştırılmıştır Tablo: C Narenciye Üretimi-Ton Değişim-% Türkiye ,9 Antalya Manavgat ,1 3

5 Finike ,3 Alanya ,2 Kemer ,8 Kumluca ,6 Serik TABLO ANALİZİ Türkiye de 2012 yılında narenciye üretimi ton iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 8,9 artarak tona ulaşmıştır. Antalya da 2012 yılında narenciye üretimi ton iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 2 artarak tona ulaşmıştır. Manavgat ta 2012 yılında narenciye üretimi ton iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 76,1 artarak tona ulaşmıştır. Meyve vermeyen yaştaki ağaç sayısı ile Toplam Manavgat ta narenciye ağaç sayısı 2012 yılına göre 2014 yılında yaklaşık % 10,5 artmıştır. Portakalda meyve veren ağaç sayısı ise 2012 yılında yaklaşık 230 bin iken bu rakam 2014 yılında yaklaşık % 64,8 artarak yaklaşık 379 bine ulaşmıştır yılında toplam ton portakal üretilirken bu rakam 2014 yılında yaklaşık % 79,7 artarak tona ulaşmıştır. Portakaldaki bu artış da narenciye toplam üretimine yansımıştır. Finike de 2012 yılında narenciye üretimi ton iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 2,3 azalarak tona düşmüştür. Alanya da 2012 yılında narenciye üretimi ton iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 4,2 artarak tona ulaşmıştır. Kemer de 2012 yılında narenciye üretimi ton iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 8,8 artarak tona yükselmiştir. Serik te 2012 yılında narenciye üretimi ton iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 3 artarak tona yükselmiştir. Kumluca da 2012 yılında narenciye üretimi ton iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 10,6 azalarak tona gerilemiştir. Aşağıdaki tabloda Manavgat Antalya ve Diğer İlçeler bazında Narenciye Ekim 4

6 Alanları ve Değişim Oranları karşılaştırılmıştır. Tablo: Narenciye Ekimi-Dekar Değişim-% Türkiye ,9 Antalya ,8 Manavgat ,3 Finike ,5 Alanya ,9 Kemer ,8 Kumluca ,5 Serik ,8 TABLO ANALİZİ Türkiye de 2012 yılında narenciye ekilen alan miktarı dekar iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 3,9 artarak dekara ulaşmıştır. Antalya da 2012 yılında narenciye ekilen alan miktarı dekar iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 0,8 azalarak dekara düşmüştür. Manavgat ta 2012 yılında narenciye ekilen alan miktarı dekar iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 6,3 artarak dekara yükselmiştir. Finike de 2012 yılında narenciye ekilen alan miktarı dekar iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 0,5 azalarak e düşmüştür. Alanya da 2012 yılında narenciye ekilen alan miktarı dekar iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 3,9 azalarak e düşmüştür. Kemer de 2012 yılında narenciye ekilen alan miktarı dekar iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 1,8 azalarak e düşmüştür. Serik te 2012 yılında narenciye ekilen alan miktarı dekar iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 3,8 artarak e yükselmiştir. Kumluca da 2012 yılında narenciye ekilen alan miktarı dekar iken bu rakam, 2014 yılında yaklaşık % 5,5 azalarak ye gerilemiştir. 5

7 DÜNYA ÖLÇEĞİNDE NARENCİYE ÜRETİMİ Tablo D- Dünyada Yıllara Göre Narenciye Üretimi Yıllar Alan (Bin ha) Üretim (Bin ton) Kaynak: FAO FAO verilerine göre 2012 yılı itibariyle dünyada yaklaşık 9 milyon hektar alanda, 131 milyon ton narenciye üretilmekte olup, toplam üretimin %52`si portakal, %21`i mandarin, %12`si limon ve %6`sı greyfurttur (Tablo E). Tablo E- Dünyada Türlere Göre Narenciye Üretimi Türler Alan (ha) Üretim (ton) Payı (%) Portakal Mandarin Limon Greyfurt Diğer Toplam ,0 52,0 20,6 11,5 6,1 9,8 Kaynak: FAO Dünya narenciye üretiminde Çin, Brezilya ve ABD ilk üç sırada olup, Türkiye 104 6

8 bin hektar alanda 3,6 milyon ton üretimiyle 9. sırada yer almaktadır. Tablo F- Dünyada Ülkelere Göre Narenciye Üretimi Sıra Ülkeler Alan (ha) Üretim (ton) Payı (%) 1 Çin ,1 2 Brezilya ,4 3 ABD ,1 4 Hindistan ,1 5 Meksika ,1 6 İspanya ,2 7 Mısır ,0 8 Nijerya ,0 9 Türkiye ,7 10 İtalya , Dünya Toplamı ,0 Kaynak: FAO TÜRKİYE`DE NARENCİYE YETİŞTİRİCİLİĞİ Ülkemizde narenciyel yetiştiriciliği Cumhuriyetten sonra hızla gelişmiştir. Türkiye narenciye yetiştiriciliği için ekolojik koşullar açısından oldukça uygundur. Yetiştirilen çeşitlerin büyük bir kısmı İtalya üzerinden gelmiştir. Türkiye dünya narenciye üretim alanının en kuzey sınırındadır. Bu nedenle, narenciye yetişen tüm bölgelerde zaman zaman dondurucu düşük sıcaklık zararları görülmektedir. Bu nedenle bahçeler don tutmayan ya da çok az don tutan yörelerde kurulmalı; bahçelerin soğuk hava ve rüzgârlara açık yönlerde olmamasına dikkat edilmelidir. Türkiye`de yıllara göre narenciyel üretimi Tablo G`de verilmiştir. Tablodan da görüldüğü gibi son 25 yıllık dönemde ülkemizde narenciyel üretimi 1,5 milyon tondan 3,8 milyon tona yükselmiştir (Toplam %150 oranında artmıştır). Tablo G- Türkiye`de Yıllara Göre Narenciye Üretimi (Bin ton) Yıllar Toplam Portakal Mandalina Limon Greyfurt Turunç 7

9 * Kaynak: TÜİK Türkiye`de 2013 yılı itibariyle en fazla portakal üretilmekte (%48,4), onu mandarin (%25,6), limon (%19,7) ve greyfurt (%6,2) izlemektedir (Tablo H) Tablo H- Türkiye`de Türlere göre Narenciye Üretimi (2013) İller Alan Üretim Hektar Payı (%) Ton Payı (%) Portakal , ,4 Mandarin , ,6 Limon , ,7 Altıntop , ,2 Diğer 47 0, ,1 Toplam , ,0 Kaynak: TÜİK Türkiye`de narenciye üretiminin %95`inin sağlandığı Ege ve Akdeniz kıyıları üç ana bölüme ayrılabilir. Bu bölümlerin her biri farklı bir narenciye çeşidinin yetiştiriciliği 8

10 bakımından uzmanlaşmıştır. Toplam narenciye yaklaşık %72`si Çukurova Bölgesinde üretilmektedir. Greyfurtun %96`sı, limonun %86`sı, portakalın %62`si, mandarinin ise %75`i bu bölgeden sağlanmaktadır. Aşağıdaki tablolardan da görüleceği gibi 2013 yılı itibariyle Antalya portakal üretiminde ilk sırada iken (Tablo 7); Hatay mandarin üretiminde (Tablo 8), Mersin limon üretiminde (Tablo 9), Adana ise greyfurt üretiminde ilk sırada yer almaktadır (Tablo 10). İkinci büyük narenciye üretim bölgesi Antalya`dır. Toplam narenciye üretiminin %17 `si bu yöreden sağlanmaktadır. Antalya yöresinde en çok üretilen narenciye çeşidi portakaldır yılı verilerine göre Türkiye`de yetiştirilen portakalın %28`i Antalya yöresinde üretilmektedir. Narenciye üretimi yapılan üçüncü yöre İzmir olup; toplam narenciye üretiminin %4`ü bu yöreden sağlanmaktadır. İzmir yöresinde en çok üretilen narenciye çeşidi mandarindir yılı verilerine göre Türkiye`de yetiştirilen mandarinin %16`sı bu yöreden karşılanmaktadır. Tablo İ- Türkiye`de İllere Göre Narenciye Üretimi (2013) İller Alan Üretim Kaynak: TÜİK Dekar Payı (%) Ton Payı (%) Adana , ,0 Mersin , ,7 Hatay , ,5 Antalya , ,8 Muğla , ,4 Toplam Tablo J- Türkiye`de İllere Göre Portakal Üretimi (2013) İller Alan Üretim 9

11 İller Alan Üretim Dekar Payı (%) Ton Payı (%) Antalya , ,4 Adana , ,8 Hatay , ,0 Mersin , ,3 Muğla , ,1 Toplam Kaynak: TÜİK Tablo K- Türkiye`de İllere Göre Mandarin Üretimi (2013) İller Alan Üretim Dekar Payı (%) Ton Payı (%) Hatay , ,4 Adana , ,7 İzmir , ,8 Mersin , ,0 Antalya , ,6 Toplam , ,7 Kaynak: TÜİK 10

12 Tablo L- Türkiye`de İllere Göre Limon Üretimi (2013) İller Alan Üretim Dekar Payı (%) Ton Payı (%) Mersin , ,1 Adana , ,6 Antalya , ,0 Muğla , ,5 Hatay , ,3 Toplam Kaynak: TÜİK Tablo M- Türkiye`de İllere Göre Greyfurt Üretimi (2013) İller Alan Üretim Dekar Payı (%) Ton Payı (%) Adana , ,5 Hatay , ,0 Mersin , ,2 Antalya , ,5 Muğla , ,6 Toplam Kaynak: TÜİK MANAVGAT/ANTALYA BAZINDA NARENCİYE İHRACATI Tablo N: Narenciye İhracatı-Kg 11

13 Değişim-% Türkiye ,1 Antalya , ,2 Manavgat Kaynak TÜİK Türkiye 2012 yılında kg narenciye ihracatı yaparken bu rakam 2014 yılında yaklaşık % 23,1 artarak kg olmuştur. Antalya 2012 yılında ,90 kg narenciye ihracatı yaparken bu rakam 2014 yılında yaklaşık % 50,2 artarak kg olmuştur. Manavgat 2012 yılında kg narenciye ihracatı yaparken 2014 yılında ihracat gerçekleşmemiştir. Tablo O: Narenciye İhracatı-Dolar Değişim-% Türkiye 914 milyon 152 bin milyon 212 bin 767,19 dolar 3,1 Antalya 34 milyon 030 bin 889,16 dolar 40 milyon 885 bin 313,85 dolar 20,2 Manavgat 10 bin 074,74 dolar - - Kaynak TÜİK Türkiye 2012 yılında 914 milyon 152 bin 720 dolar narenciye ihracatı gerçekleştirirken, bu rakam 2014 yılında yaklaşık % 3,1 artarak 942 milyon 212 bin 767,19 dolar olmuştur. Antalya 2012 yılında 34 milyon 030 bin 889,16 dolar narenciye ihracatı gerçekleştirirken, bu rakam 2014 yılında yaklaşık % 20,2 artarak 40 milyon 885 bin 313,85 dolar olmuştur. Manavgat 2012 yılında 10 bin 074,74 dolar narenciye ihracatı gerçekleştirirken, 2014 yılında narenciye ihracatı olmamıştır. DÜNYADA NARENCİYE İHRACATI Dünya narenciye ihracatı 2012 yılında bir önceki yıla göre %1,2 oranında azalarak 12

14 11,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İlk 5 sırada yer alan ülkeler toplam dünya ihracatının %60`ından fazlasını gerçekleştirmektedir. Küresel narenciye ihracatında ilk sırada İspanya yer almakta ve 3,5 milyar dolarlık ihracat hacmiyle toplam narenciye ihracatından yaklaşık %30 pay almaktadır. Bu ülkeyi %8,8`lik pay ve 1 milyar dolarla ABD, %8,2`lik pay ve 971 milyon dolarla Çin ve %7,6`lık pay ve 896 milyon dolarla Güney Afrika izlemektedir. FAO verilerine göre Türkiye 2012 yılında 898 milyon dolarlık narenciye ihracatıyla dünyada beşinci sırada yer almıştır. Tablo P- Dünya Narenciye İhracatı (Bin $) Sıra Ülkeler İspanya ABD Çin Güney Afrika Türkiye Hollanda Mısır Fas Arjantin Meksika Dünya Toplamı Kaynak: International Trade Center 13

15 DÜNYADA NARENCİYE İTHALATI Dünya narenciye ithalatı 2012 yılında bir önceki yıla oranla %1,2 oranında azalarak ve 11,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İlk 5 sırada yer alan ülkeler toplam dünya ithalatının %40`ından fazlasını gerçekleştirmektedir. Tablo R- Dünya Narenciye İthalatı (Bin $) Sıra Ülkeler Rusya Fransa Almanya Hollanda İngiltere ABD Kanada Japonya İtalya Ukrayna Dünya Toplamı Kaynak: International Trade Center 2012 yılı itibarıyla küresel narenciye ithalatında ilk sırada Rusya Federasyonu yer almakta, ülkemiz narenciye ihracatında da ilk sırada yer almakta olan bu ülkeye 1,5 milyar dolarlık ihracat hacmiyle toplam ithalattan %12,8 pay almaktadır. Bu ülkeyi % 9`luk pay ve 1,1 milyar dolarla Fransa, %8,5`lik pay ve 1 milyar dolarla Almanya, % 7,9`luk pay ve 928 milyon dolarla Hollanda izlemektedir. Bir diğer önemli ithalatçı olan İngiltere`nin ithalatı ise 679 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Hollanda ve ABD`nin gerek küresel ihracatta gerekse de küresel ithalatta üst sıralarda oldukları dikkat çekmektedir. Dünya narenciye pazarında büyük rekabet yaşanmaktadır. Türkiye 15 yıl öncesine kadar narenciye ihracatının yarısını Batı Avrupa ülkelerine yapmaktaydı, İspanya gibi ülkelerin yeni narenciye çeşitleriyle pazara arz sezonunu uzatması; daha kaliteli, iri ve çekirdeksiz çeşitlerle pazarlara girmesiyle ülkemiz zaman içerisinde Batı Avrupa pazarından çekilmek zorunda kalmıştır. Ülkemiz şu anda narenciye ihracatının yaklaşık %6`sını Batı Avrupa`ya, %94`ünü ise Doğu Avrupa ülkelerine (özelikle Rusya, Ukrayna, Romanya, Polonya ve Bulgaristan) ve Ortadoğu ülkelerine (Irak, Suudi Arabistan ve İran) yapmaktadır (Doğan, 2014). 14

16 TÜRKİYE`NİN NARENCİYE İHRACATI Türkiye`nin yıllara göre narenciye ihracatı Tablo 13`de verilmiştir yıllarını kapsayan dönemde ihracat miktar bazında 1,7 kat; değer olarak 5,4 kat artmıştır yılında üretimin %22`si ihraç edilirken 2013 yılında bu oran %37`ye yükselmiştir. Tablo S- Türkiye`de Yıllara Göre Narenciye İhracatı Yıllar Üretim (Ton) İhracat Miktar (Ton) İhracat/ Üretim (%) 22,1 25,4 32,6 25,6 25,2 30,7 31,8 28,3 26,9 33,6 34,7 İhracat Değer (Bin Dolar)

17 Kaynak: TÜİK ,0 36,4 36, Türkiye`nin narenciye ihracatı 2013 yılında 2012 yılına göre %4 oranında artış göstererek 897 milyon dolardan 932 milyon dolara yükselmiş ve sektör yaş meyve sebze ihracatı içerisindeki lider konumunu sürdürmüştür. Narenciye ürünlerinde mandarin 357 milyon dolarla birinci sırada yer almakta, bu ürünü sırasıyla limon (300 milyon dolar), portakal (184 milyon dolar) ve greyfurt (92 milyon dolar) izlemektedir (Tablo T). Narenciye ürünlerinden mandarin ve limon ihracatında 2013 yılında artış kaydedilmişken, portakal ve greyfurt ihracatında düşüş yaşanmıştır. Tablo T- Türkiye`nin Ürün Bazında Narenciye İhracatı Ürün Adı Ton Bin $ Ton Bin $ Mandarin Limon Portakal Greyfurt Genel Toplam Kaynak: TÜİK 2013 yılında Bağımsız Devletler Topluluğu ve Ortadoğu ülkelerine yönelik ihracat toplam narenciye ihracatımız içerisinde önemli pay almayı sürdürmüştür. Nitekim 2013 yılı itibarıyla %4`lük bir artış kaydederek 933 milyon dolara ulaşan narenciye ihracatımız içerisinde Rusya Federasyonu 297 milyon dolar ile ilk sırada yer almakta ve sektörün vazgeçilmez pazarı olma niteliğini sürdürmektedir. Öte yandan Irak`a olan narenciye ihracatımız aynı dönemde %22,3 oranında azalmış ve 236 milyon dolardan 183 milyon dolara gerilemiştir. Ukrayna pazarı da narenciye ihracatındaki önemini 2013 yılında korumuştur. Bu dönemde Ukrayna`ya yönelik narenciye ihracatı %57 oranında yükselerek 157 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. SORUNLAR VE ÖNERİLER Yapılan bir araştırmada; üreticiler pazarlamada karşılaşılan en önemli sorunları alıcı sayısının azlığı, alıcılara güven duyulmaması, paketleme ve işleme tesislerinin sayılarının azlığı ve nitelik olarak yetersiz olmaları, dereceleme-standardizasyon olanaklarının yetersizliği, depolama olanaklarının yetersizliği ve üreticilerin piyasa hakkında yeterince bilgi sahibi olmamaları şeklinde sıralamışlardır (Seçer, 2012). Bu sorunların aşılabilmesi için; 16

18 Üretimden pazarlamaya kadar olan tüm aşamalarda örgütlenme, eğitim ve yayım faaliyetlerine ağırlık verilmelidir. Üreticilerin pazarlama sorunlarının çözümü için üretici birlikleri finansman yönünden güçlendirilmelidir. Dış pazarda rekabet gücünün artırılması ve üreticilerin rekabet edebilmesi için maliyetler düşürülmelidir (Gübre, mazot gibi üretim girdilerinin yanı sıra ilaçlama, depolama, ambalajlama, nakliye gibi öğelerin de desteklenerek girdilerdeki KDV oranları indirilmesi), Günümüzde Türkiye önemli narenciye ithalatçısı konumunda olan pek çok ülke pazarına ulaşamamıştır. Narenciye üretiminin ancak %37`si ihraç edilebilmektedir. Bu nedenle kapsamlı dış pazar araştırmaları yapılarak bu araştırmaların sonuçları tüm sektör paydaşlarına ulaştırılmalıdır. Dış pazar bilgileri (üretim, arz, talep, fiyat vb) günlük, haftalık ve aylık olarak derlenerek sektörün paydaşları tarafından kolay şekilde kullanımına olanak sağlayacak bir veritabanı oluşturulmalıdır. Turunçgillerde yaygın olan Akdeniz meyve sineği ve unlu bitlerle etkin bir şekilde mücadele edilmeli ve kalıntı sorununun önüne geçilmesi için üreticilerin eğitimine ağırlık verilmelidir. Turunçgillerde hasat süresi çok kısadır. Erken-orta ve geçci çeşitlerle üretim ve arz tüm sezona yayılmalıdır. Böylelikle Eylül-Mayıs ayları arasında üretim yapmak olanaklı hale gelebilir. Ürün ve kalite kaybı olmaksızın daha uzun sürede ürün arzı sağlanmalıdır (üreticinin kayba uğramaması için depolamaya özel önem verilmesi, soğuk hava depoları sayısının artırılması). Hazırlayan/Derleyen: İlçemizde faaliyet gösteren narenciye,işletmelerinin ihracat potansiyelini geliştirmesi amacıyla Manavgat Ticaret ve Sanayi Odası tarafından derlenerek hazırlanmıştır. KAYNAKLAR Manavgat Ticaret ve Sanayi Odası İstatistik Araştırma Servisi verileri Boztemur, M., Narenciye Uluslararası Pazar Analizi, Doğan, D., Narenciye Zeytin İncir ve Diğer Subtropik Meyveler, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Ekonomi Bakanlığı, Yaş Meyve ve Sebze Sektörü Seçer, A., Narenciye Sektör Raporu Projesi, Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansı. 17

19 TEPGE, Turunçgiller, Durum ve Tahmin, 2010/2011 TÜİK, Bitkisel Üretim İstatistikleri Veritabanı TÜİK, Dış Ticaret İstatistikleri Veritabanı Ulusal Narenciye Konseyi, Olağan Genel Kurul Toplantısı, 6 Mayıs 2014, Mersin. 18