Prof. Dr. Osman Horata İ Ç İ N D E K İ L E R

Transkript

1

2 YAZ 2013 SAYI 45 AHMET YESEVİ ÜNİVERSİTESİ HABER BÜLTENİ Ahmet Yesevi Üniversitesi Adına Sahibi Prof. Dr. Osman HORATA Mütevelli Heyet Başkanı Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Ahmet Şevki ZENGİN Genel Sekreter Yayın Yönetmeni Serap ARIKAN Kazakça Doç. Dr. Nursulu ÇETİN Türkistan'dan Fotoğraflar Oraz NAZAROV GRAFİK-TASARIM-BASKI Tel : YÖNETİM YERİ Taşkent Cad. 10. Sk. No: Bahçelievler / ANKARA Tel : Faks : e-posta : ayhaber@yesevi.edu.tr YAYIN TÜRÜ Yaygın Süreli BASIM TARİHİ Değerli Okuyucular, 2013 yılının ilk yarısı üniversitemiz açısından önemli gelişmelerin yaşandığı bir dönem oldu. Dışişleri Bakanımız Prof. Dr. Ahmet Davutoğlu, yoğun programları arasında Üniversitemizi ziyaret etti. Üniversitemiz de, kendilerine Türk Dünyası arasındaki ilişkilere yaptığı büyük katkılar sebebiyle uluslararası ilişkiler alanında fahrî profesörlük beratını takdim etti. Sayın Davutoğlu nun, törende öğrencilerimize hitaben yaptığı konuşma, derin bir felsefi ve mesleki birikimle Türk dış politikasının birleştiği ufku göstermesi bakımından son derece önemliydi. Sayın Bakanımızın, yeni bir medeniyet inşa sürecinde Yesevi den alınan emaneti gelecek nesillere taşıma konusunda üniversitemizin misyonu konusunda söyledikleri Yesevi ailesinin mensuplarına önemli sorumluluklar yüklemekteydi. Bu yoldaki çabalarımızın akademik yönünü gösteren, Orta Asya da İslam konusunu ele alan, başta Dışişleri Bakanımız olmak üzere çok sayıda yazarın makalelerinden oluşan üç ciltlik çalışmayı, okuyucularla buluşturduk. Uluslararası Türkoloji Kongrelerinin beşincisinin de ana temasını medeniyetler arası ilişkilere ayırdık. Ayrıca Türk Dünyası Âşıklar Şenliğinin dördüncüsünün ev sahipliğini üstlenerek, farklı coğrafyalardan gelen ozanlarımızı Dede Korkut un topraklarında bir araya getirdik. Üniversitemizin gelişimi konusunda beş yıl kader birliği yaptığımız değerli rektörümüz Prof. Dr. Lesbek Taşimov da bayrağı, değerli, genç bir bilim adamı olan Prof. Dr. Valihan Abdibekov a devretti. Devir teslim töreni, Mütevelli Heyet üyelerimizin huzurlarında, son derece dostane bir havada gerçekleşti. Sayın Taşimov a üniversitemize olan büyük katkıları için teşekkür ediyor, Sayın Abdibekov a başarılı bir görev dönemi diliyoruz. Yeni sayıda buluşmak ümidiyle, İ Ç İ N D E K İ L E R Prof. Dr. Osman Horata Dışişleri Bakanı Davutoğlu üniversitemizin fahrî profesörü oldu 1 Dünya Türkologları üniversitemizin konuğu oldu 16 Mütevelli Heyet Üyeleri Türkistan da bir araya geldi 21 Ahmet Yesevi Üniversitesinde bayrak değişimi 24 Ahmet Yesevi Üniversitesinin kalitesi ve Bologna Sürecine 32 uygunluğu tescillendi Ahmet Yesevi Üniversitesi eğitimde uzakları 33 yakınlaştırmaya devam ediyor Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyelerinden örnek bir sosyal 35 sorumluluk hizmeti Öğretim elemanlarımıza Tıbbî Eğitimci Eğitmeni sertifikası 36 Türk Dünyası âşıkları Türkistan da buluştu 39 Avrasya Araştırma Enstitüsü Türkiye-Kazakistan ilişkilerinin 44 ekonomik boyutunu uzmanlarıyla tartıştı Ahıska Türkleri: Bir Sürgün Hikâyesi 45 Mütevelli Heyet Başkanı Prof. Dr. Horata nın Türkistan gezisi 46 Bir kitaba sığdırılan 20 yıl 47 Ahmet Yesevi Üniversitesi öğrencilerinin mezuniyet heyecanı Ahmet Yesevi Üniversitesi öğrencileri Türkiye üniversitelerinde 52 Türkistan da sünnet şöleni 53 Çanakkale Şehitlerine vefa 54 Türkistan da Nevruz kutlamaları 54 Üniversitemize teşekkür konseri 55 Yesevililerden Gençlik ve Birlik konserleri 55 Küçüklerden büyük kutlama 56 Yesevi de Kutlu Doğum Haftası coşkusu Türk Dünyası Kurultayı Ahmet Yesevi Üniversitesinin ev sahipliğinde gerçekleştirildi 57 Yesevi Sanat Topluluğu Türk Dünyası nın renklerini Türkiye ye taşımaya devam ediyor 59 Ahmet Yesevi Üniversitesi sünnet olan kimsesiz çocukları yalnız bırakmadı 60 Yesevi - TRT işbirliği 61 Yayınlar 63 Basında Ahmet Yesevi Üniversitesi 65 Eski Rektör Yardımcılarımızdan Şerif Aktaş ı kaybettik

3 Dışişleri Bakanı Davutoğlu üniversitemizin fahrî profesörü oldu Сыртқы істер министрі Давутоғлу университетіміздің «Құрметті профессоры» болды HABER DAVUTOĞLU: "Sizler bu üniversitede ders okutan ama aslında Ahmet Yesevi nin talebesi olan hocalar ve sizler, bu üniversiteden feyiz almak, ilim almak için gelmiş öğrenciler, bu anlamda çok şanslısınız. Çünkü üzerinde ilim tahsil ettiğiniz bu topraklar medeniyetimizin rahmi olan topraklardır." Üniversitemizi ziyaret eden Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu Türk Dış Politikasının en önemli ilham kaynağının Ahmet Yesevi olduğunu söyledi Ahmet Yesevi Üniversitesinin 90 larda başlayan yeni dönemin sembolü olduğunu söyleyen Davutoğlu Ahmet Yesevi adına kurulan bir üniversitede yetişen nesil, dünyanın her köşesine onun ışığını, emanetini taşıyacak nesiller yetiştirmekle sorumludur dedi. Üniversitemizin fahrî profesörlük beratı takdim edilen Davutoğlu Ahmet Yesevi üzerine ders verme arzusunu da dile getirdi. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Nisan 2013 tarihlerinde Afganistan da istikrarın sağlanması amacıyla Türkiye nin girişimleriyle başlatılan, İstanbul Süreci Dışişleri Bakanları Toplantısı nın üçüncüsüne katılmak üzere Kazakistan daydı. İlk olarak Almatı da temas- Университетімізге келген Сыртқы істер министрі Ахмет Давутоғлу Түркия сыртқы саясатының ең маңызды шабыт бастауы Ахмет Ясауи екендігін айтты. Aхмет Ясауи университетінің 90-жылдарда басталған жаңа кезеңнің символына айналғанын атап өткен Давутоғлу «Ахмет Ясауи атындағы университетте жетіліп шыққан жастар әлемнің әрбір түкпіріне оның сәулесін, аманатын алып баратын ұрпақ жетілдіруге жауапты» деді. Университетіміздің «Құрметті профессор» атағын алған Давутоғлу Ахмет Ясауи туралы дәріс оқығысы келетіндігін білдірді. Түркияның Сыртқы істер министрі Ахмет Давутоғлу сәуір 2013 жылы Ауғаныстанда тұрақтылықтың орнығуы мақсатында Түркияның бастамасымен жүзеге асқан «Ыстанбұл үдерісі Сыртқы істер министрлері жиналысының» үшінші басқосуына қатысу үшін Қазақстанға келді. Алдымен Алматыда кездесулер өткізген ДАВУТОҒЛУ: «Сіздер, осы университетте дәріс беретін ал шын мәнінде Ахмет Ясауидің ізбасарлары ұстаздар, және сіздер, осы университетке білім алу үшін, ғылым алу үшін келген студенттер осы тұрғыдан өте бақыттысыздар. Өйткені, сіздер ғылыммен айналысып жүрген осы жерлер өркениетіміздің бесігі болған жерлер. Өйткені, сіздер ғылыммен айналысып жүрген Ахмет Ясауидің мекені заман мен мекенді асқан сол терең мәдениет туылған өңір мен мекен.» AYHABER 1

4 2HABER DAVUTOĞLU: "Ahmet Yesevi, görünen ve görünmeyen talebeleri üzerinden aslında bizim tarihimiz ve idrakimiz açısından metafizikle metafizik, tarihle tarih ötesi arasında bir yerdedir. Bizi tarihe bağlar, tarihî varlığımızı da tarih ötesiyle irtibatlandırır." ДАВУТОҒЛУ: «Ахмет Ясауи мәлім және беймәлім ізбасраларымен негізінде біздің тарихымыз бен санамыз тұрғысынан физика мен метафизика, тарих пен тарихтың арғы жағы арасында бір жерде. Бізді тарихпен байланыстырып, болмысымызды болса тарихтың арғы жағымен ұштастырады. Оның Арыстанбабтан алған аманаты негізінде таухит аманаты еді.» AYHABER larda bulunan Davutoğlu Almatı dan sonra Türk Dünyası nın manevi başkenti Türkistan a geçti. Davutoğlu nun Türkistan daki ilk adresi ise Ahmet Yesevi Üniversitesi oldu. Dışişleri Bakanının ziyareti nedeniyle üniversitemizde bir tören düzenlendi. Törene Ahmet Yesevi Üniversitesi yöneticileri, öğretim üyeleri ve öğrenciler katıldı. Törenin açış konuşmasını Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Prof. Dr. Osman Horata yaptı. Horata, öncelikle yoğun programına rağmen üniversitemizi ziyaret eden Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu na teşekkür etti. Horata, 1991 de temelleri atılan Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesinin, başta Kazakistan olmak üzere Türk ve Akraba Topluluklarından binlerce öğrenciyi içinde barındıran bir eğitim kurumu olduğunu vurgulayarak; Ahmet Yesevi Üniversitesi, sadece bu bölgeye değil, Ahmet Yesevi atanın dünyanın dört bir yanına yayılan, dilleri, dinleri farklılaşsa da tarih ve talih birlikteliğine sahip evlatlarına yapılan bir yatırımdır. Bugün on dört ülke ve otuza yakın Türk ve Akraba Topluluktan öğrencileri içinde barındıran bu üniversite, Türk ve Akraba topluluklar arasında güçlü bir bilim ve kültür köprüsüdür. dedi. Üniversitemiz Rektörü Prof. Dr. Lesbek Taşimov, Türkiye den gelen misafirleri Atayurdunuza hoş geldiniz diyerek selamladı. Rektör Vekili Prof. Dr. Salih Aynural Bakan Davutoğlu nun özgeçmişi hakkında bilgi verdi. Karşılama konuşmalarının ardından Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu na Türkiye-Kazakistan ilişkilerinin geliştirilmesine yaptığı katkılardan dolayı Rektör Prof. Dr. Lesbek Taşimov tarafından fahrî profesörlük beratı takdim edildi ve üniversitenin profesörlük cübbesi giydirildi. Sonrasında kürsüye çıkan Dışişleri Bakanı Davutoğlu, Sizleri Anadolu dan getirdiğim en kalbî selamlarla ve muhabbetle selamlıyorum diyerek sözlerine başladı. Davutoğlu, konuşmasının ilk bölümünü Hoca Ahmet Yesevi ye ayırdı. Ahmet Yesevi Üniversitesinden fahri profesörlük almanın kendisi için büyük onur olduğunu vurgulayan Davutoğlu ama onurların en büyüğü Ahmet Yesevi nin talebesi olabilmek Hiçbir unvan, bu büyük üstadın manevi talebesi olmaktan daha kutsi, anlamlı ve onurlu değildir. diye konuştu. Tarihte kimi şahsiyetleri anlamanın insanlığın kadim yürüyüşünü anlamakla eş değer olduğunu ifade eden Davutoğlu, Ahmet Yesevi nin felsefesinin zamanı ve mekânı aştığına dikkati çekti. Ahmet Yesevi Üniversitesinin Orta Asya daki gelişmelerin ardından Türk Cumhuriyetlerinin yeni bir medeniyet inşa etme arzusunun bir sembolü olduğuna işaret eden Dışişleri Bakanı Davu- Давутоғлу Алматыдан кейін Түркі әлемінің рухани астанасы Түркістанға ат басын бұрды. Сыртқы істер министрінің сапарына байланысты университетімізде салтанатты жиналыс ұйымдастырылды. Жиналысқа Ахмет Ясауи университетінің басшылығы, профессороқытушылар мен студенттер қатысты. Салтанатты жиналысты Ахмет Ясауи университеті Өкілетті Кеңес төрағасы профессор доктор Осман Хората ашты. Хората Сыртқы істер министрі Ахмет Давутоғлуна тығыз бағдарламасына қарамастан университетімізге келгеніне алғысын білдірді. Хората 1991 жылы негізі қаланған Қожа Ахмет Ясауи университетінде Қазақстан мен түркі және туыстас халықтардан мыңдаған студенттің білім алып жатқандығына назар аударып, «Ахмет Ясауи университеті тек осы өңірге ғана емес, Ахмет Ясауи атаның әлемнің түкпір-түкпіріне жайылған, тілдері, діндері бөлек болса да, тарихы мен тағдыры бір ұрпақтарына құйылған инвестиция. Бүгін он төрт ел мен отызға жуық түркі және туыстас халықтардың студенттері оқып жатқан бұл университет түркі және туыстас халықтардың арасындағы білім мен мәдениеттің күшті көпірі» деді. Университетіміздің ректоры профессор доктор Лесбек Ташимов Түркиядан келген қонақтарды «Ата жұртыңызға қош келдіңіздер!» деп қарсы алды. Ректор өкілі профессор доктор Салих Айнұрал министр Давутоғлуның өмірбаяны туралы мәлімет берді. Салтанатты сөздер аяқталғаннан кейін ректор профессор доктор Лесбек Ташимов Қазақстан-Түркия қатынастарының дамуына қосқан үлесіне байланысты Сыртқы істер министрі Ахмет Давутоғлуна «Құрметті профессор» атағын беріп, университеттің мантиясын кигізді. Осыдан кейін мінбеге шыққан Сыртқы істер министрі Ахмет Давутоғлу «Сіздерге Анадолыдан махаббатқа толы сәлем әкелдім» деп сөзін бастады. Давутоғлу сөзінің алғашқы бөлімін Қожа Ахмет Ясауиге арнады. Ахмет Ясауи университетінің құрметті профессор атағын алу үлкен мәртебе болғандығын айтқан Давутоғлу «десе де мәртебелердің ең жоғарғысы Ахмет Яссауидің шәкірті бола білу... ешқандай атақ осы ұлы ұстаздың рухани ізбасары болудан қасиетті, мағыналы және абыройлы емес» деді. Тарихта кейбір тұлғаларды түсіну «адамзаттың қадым өрлеуін» түсінумен бірдей екендігіне тоқталған Давутоғлу Ахмет Яссауи философиясының заман мен мекенге сыймайтындығына назар аударды. Ахмет Ясауи университетінің Орталық Азиядағы өзгерістерден кейін түркі республикаларының жаңа бір өркениет құру талабының көрсеткіші екендігін баяндаған Сыртқы істер министрі Давутоғлу «1993 жылы Түркістанда Ахмет Ясауи университетін құруды ойлаған сана, болашақты да құруды ойлаған еді. Өйткені бұл жердің, бұл университеттің символикалық мағынасы өте терең» деп айтты. Университеттің жетістікке жетпеуі де-

5 HABER toğlu; 1993 yılında Türkistan da Ahmet Yesevi Üniversitesini kurmayı düşünen zihniyet, geleceği de inşa etmeyi düşünmüştür. Sembolik olarak o kadar önemli ki bu mekân bu üniversitenin kuruluşu diye konuştu. Üniversitenin başarısızlığı diye bir şeyin düşünülemeyeceğini vurgulayan Davutoğlu; çünkü Ahmet Yesevi adına kurulan bir üniversitede yetişen nesil, aslında Ahmet Yesevi nin bütün bir coğrafyaya gönderdiği 99 bin olduğu rivayet edilen müridi ve talebesi gibi bugün de bütün dünyaya onun ışığını, emanetini, aşkını taşıyacak nesiller yetiştirmekle sorumludur. Üniversite bunun için buraya kuruldu. Onun için Ahmet Yesevi Üniversitesinin başarısı bizim bu yeni dönemdeki başarımızın işareti olacak ifadelerini kullandı. Türk Dünyası nın girdiği yükseliş döneminde bir taraftan siyasi alt yapıyı kurarken diğer taraftan da bu siyasi alt yapının zihniyet ve gençlik planlamasını yapma zorunluluğuna vurgu yapan Davutoğlu, Ahmet Yesevi Üniveritesi nin misyonu işte bu zihniyeti yeniden inşa etme misyonudur. dedi. Davutoğlu üniversitenin başarısı için her türlü desteğe hazır olduklarını da ekledi. Hoca Ahmet Yesevi nin kendisi için özel bir anlamı olduğunu da ifade eden Davutoğlu, doğduğunda dedesinin kulağına adını Ahmed-i Sani diye okuduğunu ve bunun Yesevi nin isimlerinden biri olduğunu yıllar sonra öğrendiğini anlattı. Davutoğlu, Ahmet Yesevi Pir-i Türkistan dır, Hazreti Türkistan dır. Bu Türkistan, sadece bu mekânın değil, bizim medeniyetimizin gittiği her mekânın adıdır dedi. Türkistan a gelirken özüne dönmenin coşkusunu yaşadığını dile getiren Davutoğlu, Bizim nesil için bir hayaldi, bir Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı nın gelip Türkistan da Ahmet Yesevi üzerine konuşması. Elhamdülillah ki nasip oldu. ifadelerini kullandı. Türk dış politikasının temel ilkelerine dikkati çeken Davutoğlu, Dış politikamızın temelindeki dünyanın neresinde mazlum varген нәрсе болуы мүмкін еместігін атап өткен Давутоғлу сөзін былай жалғастырды «өйткені Ахмет Яссауи атымен құрылған бір университетте жетіліп шыққан жастар негізінде бүкіл аймаққа саны 99 мыңға жететін деп айтылатын Ахмет Яссауидің ізбасарлары мен шәкірттері секілді бүгін де бүкіл әлемге оның сәулесін, аманаты мен махаббатын алып баратын ұрпақ тәрбиелеуге жауапты. Университет осы себепке байланысты осында салынды. Сондықтан Ахмет Ясауи университетінің жетістігі біздің осы жаңа кезеңдегі жетістігіміздің белгісі болады». Давутоғлу «Ахмет Ясауи университеті әлемнің ең сапалы білімін беруі тиіс, ең үздік шәкірттерді жетілдіруі тиіс, ең мықты ғылым адамдарын осында тартуы тиіс» деді. Түркі әлемі басынан кешіп отырған өрлеу кезеңінде бір жағынан саяси негізді қалыптастырып жатқанда, енді бір жағынан осы саяси негіздің саналық тұрғыдан және жастар тұрғысынан толықтыруды жоспарлау қажеттілігін көрсеткен Давутоғлу «Ахмет Ясауи университетінің миссиясы міне осы сананы қайта қалыптастыру миссиясы» деді. Университеттің табысты болуы үшін қандай да болмасын қолдау көрсетуге дайын екендігін білдірген Сыртқы істер министрі Давутоғлу «Ахмет Ясауи университетінен жетіліп шығатын жас бауырларыма мұраға алған аманаттарын бұдан да биік белестерге жеткізулерін тілеймін. Барлық кезде олардың қастарында болатындығымды білулерін қалаймын» деген ізгі тілегі мен уәдесін жеткізді. Қожа Ахмет Ясауидің өзіне де ерекше мағынасы бар екендігін айтқан Давутоғлу туылғанында атасының құлағына «Ахмед-и Сани» деп оқығанын және бұның Ясауидің есімдерінің бірі болғандығын жылдар өткеннен кейін білгендігін баяндады. Давутоғлу «Ахмет Ясауи Пір-Түркістан, Әзіреті Түркістан. Бұл Түркістан тек бұл жердің ғана емес, біздің мәдениетіміздің жеткен барлық жердің атауы» деді. Түркістанға келгенде шыққан тегіне келгендіктен толқып тұратындағын білдірген Давутоғлу «Біздің буын үшін Түркия Республикасының Сыртқы істер министрінің Түркістанға келіп, Ахмет Ясауи туралы сөз сөйлеуі қиял еді. Әлхамдүлилләһ, нәсіп болды» деді. Түркияның сыртқы саясатының DAVUTOĞLU: "Biz bu emanetin takipçileri olmakla büyük gurur duyuyoruz. Bu kimliği onurla dünyanın her yerinde yaşamak ve yaşatmak hayatımızın yegâne anlamıdır. Sizler de, yeni nesil öğrencilerimiz, gençelerimiz de bu emaneti en iyi şekilde taşımak durumundadırlar." ДАВУТОҒЛУ: «Біз бұл аманаттың иегерлері болуды мақтан тұтамыз. Өміріміздің жалғыз мәні осы болмыспен жанданып, әлемнің әр бұрышын осы болмыспен жандандыру. Сіздер де жас ұрпақ студенттеріміз, жастарымыз осы аманатты ең үздік түрде алып жүруге тиістісіздер.» AYHABER 3

6 4HABER DAVUTOĞLU: "Başta Cumhurbaşkanı Turgut Özal olmak üzere, gelip 1993 yılında Türkistan da Ahmet Yesevi Üniversitesini kurmaya düşünen zihniyet, geleceği de inşa etmeyi düşünmüştür. Sembolik olarak o kadar önemlidir ki bu mekân ve bu Üniversite nin kuruluşu..." ДАВУТОҒЛУ: «Президент Тұрғұт Өзалдан бастап, 1993 жылы Түркістанда Ахмет Ясауи университетін құруды ойлаған сана болашақты да құруды ойлаған еді. Өйткені бұл жер мен осы университеттің символикалық мәні өте терең...» AYHABER sa ona sahip çıkma ideali de Ahmet Yesevi den beslenmektedir. diye konuştu. Orta Asya da yaşanan gelişmelerin siyasi boyutuna da değinen Davutoğlu, Sovyetler Birliği nin dağılmasının bölgede jeopolitik, jeokültürel ve jeoekonomik bir dönüşüme neden olduğuna işaret etti ve Orta Asya milletlerinin bugün yeni bir yapı etrafında birleşmeleri gerektiğini vurguladı. Geçmişte kervanların İpek Yolu üzerinden bu bölgeyi kalkındırdığını anımsatan Davutoğlu, Şimdi de hızlı trenler, demiryolları, ticaret hatları, havayolları ve en önemlisi de enerji hatlarıyla büyük ve yeni bir ekonomik refah havzası oluşturmak durumundayız. dedi. Davutoğlu bu çerçevede, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev ile görüşmesinde en çok üzerinde durdukları konuların Bakü-Tiflis-Kars demiryolu ile Çin den Kazakistan a, oradan da Hazar bölgesine ulaşan hattın birleştirilmesi projesi olduğunu aktardı. Davutoğlu, Türkiye nin Orta Asya yı yeniden Anadolu ve daha ötesinde Avrupa ile birleştirecek projelerin öncülüğünü yapma hedefini ortaya koyarken bölgede kaderleri birleştirmenin zorunluluğuna dikkat çekti ve Türkiye olarak sorumluluklarımızın farkındayız. şeklinde konuştu. Türkiye ile Kazakistan arasında son yıllarda geliştirilen ilişkilerin, diğer ülkeler için örnek teşkil ettiğine vurgu yapan Davutoğlu; hedefin, Orta Asya cumhuriyetlerinin her birinin millî düzeyde güçlü devletler olarak ayağa kalkmaları, ekonomik altyapılarını güçlendirmeleri, kimliklerini ayrıştırıcı değil birleştirici kimlikler olarak inşa etmeleri, güçlü siyasi yapılar olarak dünyadaki yerlerini almaları olduğunu kaydetti. Davutoğlu ulusal düzeydeki meydan okuma budur. diye konuştu. Konuşmasında birlik ve kardeşlik mesajları veren Dışişleri Bakanı Davutoğlu: Bizim için Almatı ile İzmir in, Türkistan ile Konya nın, Astana ile Ankara nın hiçbir farkı yok. Semerkant ile Buhara nın da farkı yok. Bütün hedefimiz, bu kardeşlik etrafında yeni dönemi anlamamız ve іргетастарына тоқталған Давутоғлу «Сыртқы саясатымыздың негізіндегі әлемнің қай жерінде бір жәбір көрген бар болса, соған қол ұшын беру түсінігі Ахмет Ясауиден бастау алады» деп айтты. Орталық Азияда болған өзгерістердің саяси астарына да тоқталған Давутоғлу Кеңес Одағының ыдырауы аймақта геосаяси, геомәдени және геоэкономикалық өзгерістерге себеп болғандығын айтты және Орталық Азия ұлттарының бүгін жаңа бір құрылым негізінде бірлесу керектігін атап өтті. Өткен шақта Жібек Жолы арқылы осы аймақтың дамығанын еске алған Давутоғлу «Ендігі жерде жүйрік пойыздар, темір жолдар, сауда қатынастары, әуе жолдары мен ең маңыздысы энергия құбырларымен ірі және жаңа экономикалық даму кеңістігін қалыптастыруымыз керек» деді. Давутоғлу осы тұрғыдан, Қазақстанның мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевпен кездесуінде ең көп талқылаған мәселенің Баку-Тбилиси-Карс теміржолы мен Қытайдан Қазақстанға, ол жерден Каспий өңіріне жеткен теміржолдың бірлесуі жобасы болғандығын баяндады. Давутоғлу Түркияның Орталық Азияны қайтадан Анадолы және әрі қарай Еуропамен бірлестіретін жобалардың көшбасшылығын атқару мақсатын қойғанда аймақта тағдырларды бірлестіру қажеттілігіне назар аударды және «Түркия ретінде жауапкершіліктерімізді сезінудеміз» деп айтты. Түркия мен Қазақстанның арасында соңғы жылдарда дамытылып келе жатқан қатынастар басқа елдерге де үлгі болатындығын баса жеткізген Давутоғлу мақсаттың Орта Азия республикаларының әрқайсысының ұлттық деңгейде күшті елге айналып, өз аяқтарында тұрулары, экономикалық инфрақұрылымдардың күшеюі, ұлттық болмыстарын бөлетіндей емес, біріктіретін ұлттық болмыстар ретінде қалыптастырулары, мықты саяси құрылымдар ретінде әлемдегі орындарын алулары екендігін айтты. Давутоғлу «ұлттық деңгейдегі мәселе дегеніміз осы» деп айтты. Сөзінде бірлік пен бауырмалдыққа тоқталған Сыртқы істер министрі Давутоғлу «Біз үшін Алматы мен Измирдің, Түркістан мен Конияның, Астана мен Анкараның ешқандай айырма-

7 HABER yeni bir inşa faaliyeti içine girmemiz. Zihniyetlerimizi ve toplumlarımızı yeniden inşa edeceğiz, devletlerimizi yeniden inşa ederek, restore ederek güçlendireceğiz. Bölgesel faaliyetleri birlikte hayata geçireceğiz. dedi. Konuşmasının sonunda bir arzusunu da dile getiren Davutoğlu, artık öğretim üyesi olduğum bu üniversitede en yakın zamanda Ahmet Yesevi üzerine ders vermeyi arzu ediyorum. diye konuştu. Ahmet Yesevi Üniversitesi öğrencilerine bir de müjde veren Davutoğlu, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığının, üniversitenin tayin edeceği 20 başarılı öğrenciyi Türkiye ve Balkanları kapsayan bir gezi programına dâhil edeceğini kaydetti. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu na Ahmet Yesevi Üniversitesini ziyareti anısına çeşitli hediyeler de verildi. Ahmet Yesevi Türbesi minyatürü ve üzerine Ahmet Yesevi türbesi resmi işlenmiş halı hediye edilen Davutoğlu, üniversitemiz Biy Sultan Sanat Topluluğu tarafından özel olarak hazırlanan, çeşitli Türk halk dansları ve şarkılarının yer aldığı gösteriyi izledi. Türkiyeli, Kazakistanlı ve Türk Dünyası'ndan gelen öğrencilerin yoğun ilgisiyle karşılaşan Davutoğlu, gösteri sonrasında sahneye çıkarak idareciler, öğretim elemanları ve öğrencilerle uzun süre hatıra fotoğrafları çektirdi. Davutoğlu, Kazakistan ziyaretinin ikinci gününde gerçekleştirdiği Türkistan gezisinde Hoca Ahmet Yesevi ile hocası Arslan Baba nın türbelerini de ziyaret etti. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun Kazakistan daki son durağı Çimkent yakınlarında Ahıska Türklerinin yaşadığı Telman köyü oldu. Köy halkı tarafından Ata yurduna hoş geldiniz şeklinde karşılanan Davutoğlu köylülerle sohbet etti. сы жоқ. Бар мақсатымыз осы бауырмалдық негізінде жаңа кезеңді ұғынуымыз және жаңа бір қалыптасу шараларына кірісуіміз. Саналарымыз бен қоғамдарымызды қайтадан қалыптастырамыз, мемлекеттерімізді жаңадан құрамыз, жөндеуден өткізіп күшейеміз. Аймақтық шараларды бірге жүзеге асырамыз» деді. Сөзінің соңында бір қалауын да тілге тиек еткен Давутоғлу «енді оқытушысы болған осы университетте ең жақын мерзімде Ахмет Ясауи туралы лекция оқығым келеді» деді. Ахмет Ясауи университеті студенттеріне сүйінші хабар берген Давутоғлу Түркиядағы Шетелдік түріктер мен туыстас қауымдастықтар басқармасының университет белгілейтін 20 озат студентке Түркия мен Балкан елдерін қамтитын саяхат бағдарламасына қабылдайтындығын айтты. Сыртқы істер министрі Ахмет Давутоғлуна университеттен естелік ретінде түрлі сыйлықтар тарту етілді. Ахмет Ясауи кесенесі миниатюрасы мен үстіне Ахмет Ясауи кесенесінің суреті нақышталған кілемді сыйға алған Давутоғлу университетіміздің Би Сұлтан өнер тобы тарапынан арнайы дайындалған түрлі түркі халықтарының билері мен әндері орын алған концертті тамашалады. Түркиялық, қазақстандық және түркі әлемінен келген студенттердің ықыласына бөленген Давутоғлу концерттен кейін сахнаға шығып, басшылар, профессор-оқытушылар мен студенттермен ұзақ уақыт естелік суретке түсті. Давутоғлу Қазақстан сапарының екінші күнінде жүзеге асырған Түркістан бағытында Қожа Ахмет Ясауи мен оның ұстазы Арыстанбабтың кесенелерін зиярат етті. Сыртқы істер министрі Ахмет Давутоғлуның Қазақстандағы соңғы аялдамасы Шымкент қаласы маңындағы ахыска түріктері тұратын Телман ауылы болды. Ауыл халқы тарапынан «Ата жұртқа қош келдіңіз» деп қарсы алынған Давутоғлу ауыл халқымен сұхбат етті. DAVUTOĞLU: "Ahmet Yesevi yi anlamak için bu topraktan feyiz almak ama mutlaka ve mutlaka Balkanlar a adım atıp, buradan oraya taşınan kültürün izlerini hissetmek lazım." ДАВУТОҒЛУ: «Ахмет Ясауиді түсіну үшін осы өңірден білім алу керек, оған қоса, міндетті түрде осы өңірден Балқан елдеріне дейін жеткен мәдениеттің іздерін сезіну керек.» AYHABER 5

8 KONUŞMALAR Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu'nun Konuşması 27 Nisan 2013 Türkistan / Kazakistan DAVUTOĞLU: "Bizim bu yeni jeopolitiği doğru okumamız lazım. Orta Asya nın parçalanmış yapılarının birleştirilip, daha büyük bir siyasi etnisite etrafında bütün devletlerin eşit olarak yan yana birlikte kardeşçe yaşadıkları ama ortak bir ideal etrafında işbirliği yaptıkları yeni bir dönemin gerçekleşmesi lazım. " Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanı Sayın Prof. Dr. Osman Horata, Ahmet Yesevi Üniversitesi Rektörü Sayın Prof. Dr. Lesbek Taşimov, Ahmet Yesevi Üniversitesi Rektör Vekili Sayın Prof. Dr. Salih Aynural, Türkistan Şehir Valisi Musabayev Alipbek Şaripbekulı, Çok Değerli Meslektaşlarım ve Çok Sevgili Öğrenciler, Ben her şeyden önce hepinizi Anadolu dan getirdiğim en kalbî muhabbetlerim ile selamlıyor, kucaklıyorum. Bugün benim için büyük bir onur Ahmet Yesevi Üniversitesi fahrî profesörlüğünü almak benim için büyük bir onur Ama onurların en büyüğü Ahmet Yesevi nin talebesi olabilmek. Hiçbir makam, hiçbir unvan bu büyük zatın manevi talebesi olmaktan daha kutsi, daha anlamlı, daha onurlu değildir. Allah sizlere ve bizlere ve bu üniversiteden yetişecek olan bütün ilim adamlarına, gençlere, yeni nesillere, onun talebesi olmayı, manevi talebesi olmayı, onun yolundan yürümeyi nasip eylesin. Öyle şahsiyetler vardır ki insanlık tarihinde eğer onları anlarsanız insanlığın kadim yürüyüşünü anlarsınız. Sadece insanlığın kadim yürüyüşünü anlamakla kalmaz, kendi milletinizin tarih içindeki yerini, konumunu sağlam bir yere oturtursunuz. Öyle mekânlar vardır ki o mekânların tozunu toprağını soluduğunuzda o mekânlara gidip, o ulu zatların manevi huzurunda diz çöktüğünüzde hayatınızın ve var oluşunuzun yeni anlamlarını keşfedersiniz. Sizler bu üniversitede ders okutan ama aslında Ahmet Yesevi nin talebesi olan hocalar ve sizler, bu üniversiteden feyiz almak, ilim almak için gelmiş öğrenciler, bu anlamda çok şanslısınız. Çünkü üzerinde ilim tahsil ettiğiniz bu topraklar medeniyetimizin rahmi olan topraklardır. Çünkü üzerinde ilim tahsil ettiğiniz Ahmet Yesevi nin mekânı, zamanı ve coğrafyayı aşan o derin kültürünün doğduğu coğrafya ve mekânlardır. Bu mekânın ruhunu anlamakta mıyız? Bu mekânın ruhunu anlarsanız medeniyetimizin ruhunu anlarsınız. Ahmet Yesevi nin manevi huzurunda ders almayı bilebilirseniz, insanlığa ders vermeye de muktedir olursunuz. Onun için asırlar sonra Yahya Kemal şöyle diyecektir : Ahmet Yesevi kimdir? İşte onu anlayan, bizim milliyetimizi de anlar. Ahmet Yesevi yi anlayamayanlar aslında tarih içerisinde bir boşluğa düşerler. Her dönem için bir şey anlatır Ahmet Yesevi Dönemleri aşar, mekânları aşar ve kendisini anlamaya çalışan herkese bir şeyler söyler. Ben de şahsî hayatımda bir iki hususta, sonradan Ahmet Yesevi nin özelliklerini keşfettiğimde özel anlam kattığım noktalar oldu. Rahmetli babam derdi ki; Sen doğduğunda deden kulağına Ahmed i Sani diyerek ismini okudu.. Yıllar sonra Ahmet Yesevi nin unvanlarından birinin Ahmed-i Sani olduğunu okuduğumda babamın benim ismimi koyuşundaki, dedemin ismimi koyarkenki yorumu amcam olan Ahmet in vefatında ikinci Ahmet diyerek koyduğunu düşünmesi değil, belki de buradan yola çıkan atalarımızın Anadolu ya gelirken her doğan çocuğa Ahmed-i Yesevi nin manevi talebesi olsun diye kulaklarına ezan okurken, onun da unvanını okuduklarını düşünüyorum. Ahmet Yesevi Pir-i Türkistan dır. Ahmet Yesevi Hazret-i Türkistan dır. Ahmet Yesevi Hace-i Türkistan dır ve bu Türkistan sadece bu mekânın adı değil, bizim medeniyetimizin gittiği her mekânın adıdır. Ben çoğu zaman, ki bugün de büyük bir onur duydum Blagay Tekkesi ne, Demirci Baba ya, Sarı Saltuk adına Rumeli ye ismini veren Sarı Saltuk mekânlarına vardığımda, ya da Anadolu da Yunus Emre, Geyikli Baba, hele ki Hacı Bayram Veli nin çilehanesine indiğimde hep Ahmet Yesevi nin çilehanesini düşündüm. Blagay Tekkesi ne şöyle sırtımı dayayıp, o suyu, o nehrin kenarına konuşlanan Mostar daki Blagay Tekkesini düşündüğümde bütün bu kutsal mekânların ilk temsilî merkezinin evet burada Türkistan da Ahmet Yesevi tarafından kurulduğunu ve sanki bir ok gibi medeniyetimizin yayıldığı her yere bir temsilci gönderildiğini düşünmüşümdür. Neden Sirderya kenarında, Tuna kenarında, Kızılırmak kenarında okunan şiirler, ilahiler hep aynı çağrıyı barındırır? Neden nehir kenarları, ovalar, yaylalar hep böyle çağrışımlarla bizi bir şeye davet etmiştir. Sonraları düşündüğümde bu çağrının Türkistan dan, bu topraklardan Anadolu ya, Rumeli ye hatta Hindistan a kadar giden bu çağrının izlerini bulmaya çalıştığımızda, aslında var oluşumuzun anlamını da keşfedeceğimizi gördüm. İster Sirderya kenarında olsun, ister Tuna kenarında, ister Mostar nehrinin orada, isterse Yeşilırmak, Kızılırmak ya da Sakarya da olalım. Bu mekânlar sanki şunu söyler bize: Su var, yaratılışın özü olan su, toprak var ki Ahmet Yesevi böyle söyler, Başım toprak, cismim toprak, özüm toprak. Aşık Veysel in Benim sadık yarim kara toprak demesi gibi. Toprak, su ve ulu gök. Hava, su ve toprağın yanına bir şeyi daha eklemek gerekiyor, ateş... Aşkın ateşi de buna eklenince medeniyetimizin, insanlığın var oluşuna anlam katan ruhu üflenmiş oldu. Ahmet Yesevi aşktır, aşkın ateşidir, bu ateş ister Sirderya nın kenarında, ister Tuna nın kenarında ister Yeşilırmak ın, Kızılırmak ın, Sakarya nın, Fırat ın kenarında olsun aynı çağrıyı yapar. Biz bugünden, geriye doğru baktığımızda Ahmet Yesevi nin ve onun yetiştirdiklerinin, zamanı, mekânı aşan birikiminin, irfanının, hikmetinin, Dîvân-ı Hikmet te olduğu gibi nesilden nesile aktarılmasının üç aşamasını görüyoruz değerli arkadaşlar!... Birincisi, kadim medeniyetimizin kuruluşu esnasında oynadığı rol. İnsanlığın kadimiyle bizim milletimizin serüveni arasında Ahmet Yesevi üzerinden kurulan bağ. Bunun üzerinde biraz duracağım. İkincisi, bu büyük kadim medeniyetimiz saldırıya uğradığında Ahmet Yesevi kültürünün bir sığınak gibi, o saldırı karşısında zihniyetimizin, imanımızın, irfanımızın, hikmetimizin savunma mevzisini oluşturması 6 AYHABER

9 Сыртқы істер министрі Ахмет Давутоғлуның баяндамасы 27 сәуір 2013, Түркістан / ҚАЗАҚСТАН KONUŞMALAR Ахмет Ясауи университеті Өкілетті Кеңес төрағасы Құрметті профессор доктор Осман Хората, Ахмет Ясауи университетінің ректоры Құрметті профессор доктор Лесбек Ташимов, Ахмет Ясауи университетінің ректор өкілі Құрметті профессор доктор Салих Айнұрал, Түркістан қаласының әкімі Мұсабаев Әліпбек Шәріпбекұлы, Аса құрметті әріптестер мен сүйікті студенттер, Мен ең алдымен сіздерге Анадолыдан жалынды, махаббатқа толы сәлем алып келгендігімді білдіремін. Бүгін мен үшін үлкен мәртебе... Ахмет Ясауи университетінің «Құрметті профессоры» атағын алу мен үшін үлкен мәртебе. Десе де, мәртебелердің ең жоғарғысы Ахмет Ясауи дің шәкірті бола білу. Ешқандай мансап, ешқандай атақ осы ұлы ұстаздың рухани ізбасары болудан қасиетті, мағыналы және абыройлы емес. Аллаһ Тағала сіздер мен біздерге, осы университеттен жетіліп шығатын барлық ғылым адамдарына, жастарға, жас ұрпаққа оның рухани шәкірті болуды, оның жолымен жүруді нәсіп етсін. Адамзат тарихында кейбір ерекше тұлғалар бар, егер оларды түсінсеңіз, адамзаттың қадым өрлеуін түсінген боласыз. Тек адамзаттың қадым өрлеуін түсініп қана қоймай, өз ұлтыңыздың тарихтағы орнын, мәртебесін терең ұғынған боласыз. Сондай ерекше жерлер бар, ол жерлердің тоз топырағымен дем алғаныңызда, ол жерлерге барып, сондағы ұлы тұлғалардың рухани құзырында тізе бүгіп отырғаныңызда, өміріңіздің және бар тіршілігіңіздің жаңа мәнін түсінесіз. Сіздер, осы университетте дәріс беретін ал шын мәнінде Ахмет Ясауи дің ізбасарлары болып саналатын ұстаздар, және сіздер, осы университетке білім алу үшін, ғылым алу үшін келген студенттер осы тұрғыдан өте бақыттысыздар. Өйткені сіздер ғылыммен айналысып жүрген осы жерлер өркениетіміздің бесігі болған жерлер. Өйткені сіздер ғылыммен айналысып жүрген Ахмет Ясауи дің мекені заман мен мекенді асып озып терең мәдениет туылған өңір мен мекен. Бұл мекеннің рухын түсінудеміз бе? Бұл мекеннің рухын түсінсеңіздер, өркениетіміздің рухын түсінген боласыздар. Ахмет Ясауи дің рухани құзырында дәріс ала білсеңіз, адамзатқа дәріс бере алатын құдіретке кенелесіз. Сондықтан талай ғасырдан кейін Яхья Кемал былай деп жырлайды: «Ахмет Ясауи кім? Міне осыны түсінген біздің ұлтымызды түсінеді». Ахмет Ясауи ді түсінбегендер негізінде тарихта өздерін де жоғалтып алады. Ахмет Ясауи әр кезеңде сабақ береді. Кезеңдерді озып, мекендерді асып, өзін түсінуге тырысқан барлық адамға бір нәрселер жеткізеді. Мен де өзімнің өмірімде бір екі мәселеде, кейінірек Ахмет Ясауи дің ерекшеліктерін танығанымда, ерекше мәнге ие болғаным болды. Марқұм әкем сен туғанда атаң құлағыңа «Ахмед-и Сани» деп ат оқыған деп айтушы еді. Арадан талай жыл өткеннен кейін, Ахмет Ясауи дің есімдерінің бірі Ахмед-и Сани болғанын оқыдым. Демек, әкем менің атымды қойғанда, атамның есімімді оқығанда, көкем Ахмет қайтыс болғаннан кейін екінші Ахмет болсын деп емес, бәлкім, осы жерден кеткен аталарымыздың Анадолыға барғанда, әр жаңа туылған баланың Ахмет Ясауи дің рухани шәкірті болсын деген тілекпен құлақтарына азан оқып, оның есімін оқыған деп ойлаймын. Ахмет Ясауи Пір-Түркістан. Ахмет Ясауи Әзіреті Түркістан. Ахмет Ясауи Түркістанның ұстазы. Бұл Түркістан тек осы жердің ғана емес, біздің мәдениетіміздің жеткен барлық жердің атауы. Мен көбінесе бүгін де ерекше құрметім бар Благай дәргейіне, Деміржі Бабаға, Румеліге атын берген Сары Салтұқ мекендеріне барғанымда, немесе Анадолыда Юнус Әмре, Киікті Баба, әсіресе Қажы Байрам әулиенің қылуетіне түскенімде үнемі Ахмет Ясауи дің қылуетін ойлаймын. Благай дәргейіне арқамды сүйеп, сол суды, сол өзеннің жағасына орналасқан Мостардағы Благай дәргейін ойлағанымда, осы қасиетті жерлердің алғашқы өкілдік орталығының, ия тура осы жерде, Түркістанда Ахмет Ясауи тарапынан негізі қаланғанын және құдды бір жебедей жайылған өркениетіміздің барлық жеріне бір өкіл жіберілгенін ойлаушы едім. Неге Сырдария жағасында, Дунай жағасында, Қызылырмақ жағасында оқылатын өлеңдердің, діни жырлардың мазмұны бір? Неге өзен жағалары, сайлар, жайлаулар бізді бір жерге шақырып тұрғандай болады? Кейінірек ұққаным, бұл мазмұнның Түркістаннан, осы жерден Анадолыға, Румеліге тіпті Үндістанға дейінгі жерлерге жеткен үндеудің ізін табуға тырысқанымызда, негізінде тіршілігіміздің мәнін түсінетінімізге көзім жетті. Мейлі Сырдарияның жағасында болсын, мейлі Дунай жағасында, мейлі Мостар өзені жағында болсын, мейлі Йешилырмақ, Қызылырмақ я да Сакарияда болайық, бұл жерлер бізге мынаны түсіндіргісі кеп тұрғандай: су бар, жаратылыстың бастауы болған су, топырақ бар... Бұл топырақ туралы Ахмет Ясауи былай дейді: «Басым топырақ, тәнім топырақ, өзегім топырақ». Ашық Вейселдің «Менің берік жарым қара топырақ» дегеніндей. Топырақ, су және ұлы көк. Ауа, су және топыраққа тағы бір нәрсе қосу керек, ол от... Ғашықтықтың оты осыларға қосылғанда, өркениетіміздің, адамзаттың тіршілігіне мағына беретін рух үрленген болады. Ахмет Ясауи ғашықтық, ғашықтықтың оты. Бұл от мейлі Сырдарияның жағасында болсын, мейлі Дунайдың жағасында, мейлі Йешилырмақтың, Қызылырмақтың, Сакарияның, Евфраттың жағасында болсын бірдей мазмұнға шақырады, бірдей үндеу таратады. Біз бүгіннен өткенке бұырылып, өткенді сараптағанымызда, Ахмет Ясауи дің және оның жетілдірген шәкірттерінің заман мен мекенді асып өткен мәдениет қорының, білігінің, хикметінің, Диван-и Хикметте болғандай, ұрпақтан ұрпаққа үш белесте жеткендігін көреміз, құрметті достар!.. Біріншісі көне өркениетіміздің құрылу барысында ойнаған рөлі; адам баласының көнелігімен біздің ұлтымыздың жолы арасында Ахмет Ясауи арқылы құрылған байланыс. Бұған біраз тоқталамын. Екіншісі осы көне ұлы өркениетіміз шабуылға ұшырағанда, Ахмет Ясауи мәдениетінің бір тосқауыл пана секілді, сол шабуылға қарсы санамыздың, иманымыздың, біліміміздің, хикметіміздің қорғаныс шебін қалыптастыруы... Үшіншісі қазір біздің жасап отырған кезеңіміз: көне өркениетіміздің, құрушы өркениетіміздің жаңадан жандану кезеңі; бүкіл адам баласына үндеу ретінде ықпал етуі арқылы жаңару кезеңі. Негізінде санамыздың, саясатымыздың, экономикамыздың сүйенгені осы іргетас болуы керек. ДАВУТОҒЛУ: «Біздің бұл жаңа геосаясатты дұрыс түсінуіміз керек. Орталық Азияның ыдыраған құрылымдарын біріктіріп, үлкен саяси ұлыс айналасында барлық мемлекетердің тең дәрежеде бауырмал түрде өмір сүретін және бір мұраттың айналасында ынтымақтасатын жаңа бір кезеңнің жүзеге асуы керек.» AYHABER 7

10 KONUŞMALAR DAVUTOĞLU: "Bu yükseliş döneminde bir taraftan siyasi alt yapıyı kurarken diğer taraftan da bu siyasi alt yapının zihniyet ve gençlik planlamasını yapmak zorundayız. Ahmet Yesevi Üniversitesinin misyonu işte bu zihniyeti yeniden inşa etme misyonudur. " Üçüncüsü, şu anda bizim yaşadığımız dönem, kadim medeniyetimizin, kurucu medeniyetimizin yeniden ihya dönemi. Bütün insanlığa mesaj olarak etki etmesi suretiyle yeniden ihya dönemi. Aslında zihniyetimizin, siyasetimizin, ekonomimizin dayandığı temel bu olmalıdır. Şimdi birincisinden başlayalım. Bir tevhit inancı Mekke de, Medine de doğar, hızla yayılır Arslan Baba nın emanetinin ne olduğunu anlamak için bunu zikrediyorum. Sadece bir hurma mı? Ahmet Yesevi nin hayatı ile ilgili bize ilk bilgileri veren, benim de Dışişleri Bakanı olarak üstadım, halefim olan Sayın Fuad Köprülü Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar eserinde böyle söyler. Bir onun şahsi hayatı vardır, bir de menakıplara dayalı hayatı. Hangisi daha önemli, şahsi hayatı ile ilgili az şey biliriz. Ama tarihimizde o kadar çok iz bırakmıştır ki, Ahmet Yesevi, görünen ve görünmeyen talebeleri üzerinden aslında bizim tarihimiz ve idrakimiz açısından metafizikle metafizik, tarihle tarih ötesi arasında bir yerdedir. Bizi tarihe bağlar, tarihi varlığımızı da tarih ötesiyle irtibatlandırır. Onun aldığı emanet Arslan Baba ya aslında bir tevhit emanetidir. Bu tevhit emanetinin, bu itikatın, bu imanın hareketli bir millet bir topluluk tarafından her bir köşeye taşınması gerekirdi. Emanet tevhit inancıdır. Emaneti aktaran manevi Babası Arslan Baba dır. Emaneti alan Ahmet Yesevi dir. Emaneti taşıyanlar o zaman Mavenarünehir den yola çıkan Horasan dan Anadolu ya gelen Ahiyan-ı Rum dur, Bacıyan-ı Rum dur, Gaziyan-ı Rum dur, Horasan erenleridir Bir yanda Hacı Bayram dır, bir yanda Hacı Bektaşı Veli dir. Şimdi o emaneti biz taşıyoruz, biz taşımak zorundayız. Hayret içerisinde şunu görmüştüm, 1991 yılında Keşmir den bir doktor, Malezya Üniversitesinde göreve geldi, tanıştık. Dedi ki; aslında bizim de aslımız Horasan. Ahmet Yesevi soyunun devamından geliyor. Soy, mezhep bağı irtibariyle, Anadolu da, Rumeli de bir çok aşiret ile Ahmet Yesevi arasında bağ kurulmuştur. Hindistan da da bu bağ kurulmuştur. Öyle erenler yola çıkmışlardır ki bu toplumdan, buralardan, o alınan tevhit emanetini en güzel ifadelerle, kültürlerle harmanlana harmanlana, İran dan, Mezopotamya dan, Anadolu dan Rumeli ye taşıyarak bir medeniyet inşa ettiler. Biz bu medeniyetin takipçileri olmakla büyük gurur duyuyoruz. Bu kimliği onurla dünyanın her yerinde yaşamak ve yaşatmak hayatımızın yegâne anlamıdır. Sizler de, yeni nesil öğrencilerimiz, gençlerimiz de bu emaneti en iyi şekilde taşımak durumundadırlar. Demin söylediğim şeye bir kez daha dönmek istiyorum. Pir-i Türkistan, yola çıkan Pirler... Benim doğduğum yerin adı da Pirlerkondu idi Cumhuriyet e kadar. Cumhuriyet döneminde Taşkent dendi, muhtemelen yine bir atıfla. Onun için geri dönerken, bir an buraya gelirken, aslıma rücu etmenin, aslıma dönmenin, özümüze dönmenin o büyük şevkini, coşkusunu yaşadım. Ve şu beyitler geldi yüce Ahmet Yesevi nin Dîvân-ı Hikmeti nden; Gurbete düşüp düşüp öz şehrime döndüm yine / Türkistan da mezar olup kaldım ben işte / Başım dertli, yaşım sızar, kanım tozar / Adım Ahmet, Türkistan dır benim ilim. Eğer manevi bir feyiz alarak Ahmed-i Sani adının ağırlığını taşıyabilirsek, bu mekânda bugün feyiz alarak gezdiğim toprakların ruhunu dış politikamızda bir temel mesnet olarak dünyaya taşıyabilirsek, bundan daha onurlu bir görev yapmış olamayız. Bu yolla bir medeniyet inşa edildi. Avrasya dan, Avrasya steplerinin isterse kuzeyinden isterse güneyinden olsun bizim milletimizin değişik boylarının hareket ettiği her yere bu kültürü taşıdık. Her yere, Budin e, Budapeşte ye kadar. İnşallah Ahmet Yesevi Üniversitesi öğrencilerine mutlaka bir Balkan turu yaptırmak lazım. Gitmek ister misiniz Balkanlara? Ahmet Yesevi yi anlamak için bu topraktan feyiz almak ama mutlaka ve mutlaka Balkanlara adım atıp buradan oraya taşınan kültürün izlerini hissetmek lazım. Gül Baba dan Tuna ya Budin e doğru bir bakın. Her şeyiyle sanki Ahmet Yesevi ben buradayım der. Blagay Tekkesi nde ben buradayım der, Sarı Saltuk Tekkesi nde ben buradayım der, Hacı Bayram Velî de ben buradayım der. Her bir mekânın ulusuna selam vererek girmek lazım. Her mekânı gezmenin, her mekânı ziyaret etmenin, her şehri ziyaret etmenin bir adabı vardır. İstanbul u ziyaret eden Eyüp El-Ensarî ile başlar. Bursa ya giden Emir Sultan a selam verip girer. Ankara ya giden Hacı Bayram a, Konya ya giden Mevlana Cellaleddin-i Rumi ye selam vererek şehre girer. Diyarbakır a giden Hz. Süleyman a selam verir. Biz de yoldan geçerken sadece giyabi selam ilettik Ahmet Yesevi ye Ama inşallah yarın orada güneşin doğuşunu, sabah namazıyla beraber idrak etmek, gerçek selamı iletmek üzere huzuruna varacağız. 63 yaşına ulaştığında, çilehanesine inmesi, aydınlığı yaşadıktan sonra aslında Hira mağarasına çekilmek gibidir. Ben hep Hacı Bayram Veli nin, Osmanlı nın da manevi mimarı, fethin de manevi mimarının hocası Akşemseddin in çilehanesine her gittiğimde, inşallah bir gün Ahmet Yesevi nin de çilehanesine gitmek nasip olur demişimdir. Bir insan ancak bu şekilde fenâ fi t tevhid ve bir anlamda da Hazreti Peygamber in aşkıyla yanmış olur. Madem ki o göz 63 yaşından sonra ışık görmemiştir, Ahmet Yesevi de maddi ışığa gözünü kapatmak üzere inzivaya çekilmiş; ama manevi ışığın asırlar sonrasına, bugüne kadar taşınacak temellerini de atmıştır. İşte Böyle bir kutsal mekânda, kutsal başkentte milletimizin manevi odağında, böyle bir ilim yuvasında, ilim almak da ilim yapmak da, ilim aktarmak da büyük bir ibadettir. Sizler ne şanslısınız, yeter ki bu şansınızın kıymetini bilin, bu toprakların hakkını verin. Bizler gıyapta bu toprakları özleyerek yaşadık ama hazine içinde olanlar bazen hazineyi bilmezler Ahmet Yesevi hazinesini ta iliklerinize kadar hissedin, bunu hiç ihmal etmeyin! Düşünün buradan yola çıkan Horasan erenleri, tevhit inancı neden bizim milletimizde hemen karşılık bulmuştur? Çünkü komplike bir coğrafyada yaşamadık. Onlar pür, saf, temiz, açık, berrak bir alanda yola çıktılar. Rumeli ye kadar giden yolda İran medeniyeti ile tanıştılar. İstikamet kaybolabilirdi Anadolu da, Mezopotamya da, eski Mezopotamya kültürleriyle, bir kısmı yıldıza tapan değişik kültür hazinesiyle, çeşitli kültürlerle kaynaştılar, tanıştılar. Rumeli de Roma Paganizmi daha sonra bununla bozulmuş olan Hristiyanlık geleneğiyle karşılaştılar. Slav Paganizmi yle karşılaştılar Onlara bir ışık lazımdı O ışığı, o tevhit ışığını bir şekilde nesilden nesile, coğrafyadan coğrafyaya aktararak yeni bir medeniyet inşa etmek gerekiyordu. Diyarbakır da geçen ay yaptığım konuşmada bunun üzerinde durdum. Bizim millet dediğimiz o büyük birlik, bütün bu yolculuk esnasında kadim kültürlerdeki tevhidî özü Muhammedî kültür deki tevhit esasıyla birleştirip, mimariye, estetiğe, siyasete, ahlaka, felsefeye büründürerek, yeni bir şehir, yeni bir devlet, yeni bir düzen, bir nizam-ı alem kurmak üzere harekete geçtiler ve kurdular 8 AYHABER

11 KONUŞMALAR Енді біріншісінен бастайын. Бір таухит сенімі Меккеде, Мәдинада туылып, тез жайылады... Арыстан Бабаның аманаты қандай мәнге ие екенін түсіну үшін бұны айтып тұрмын. Тек бір құрма ма? Ахмет Ясауи дің өмірі туралы бізге алғашқы мәліметтерді жеткізген, сыртқы істер министрі ретінде менің де ұстазым, әріптесім аса құрметті Фуад Көпрүлү түрік әдебиетіндегі алғашқы сопылар шығармасында былай деп жазады: Бір, оның өз өмірбаяны бар, және одан басқа аңыздардан тұратын өмірбаяны бар. Қайсысының маңызы зор? Өз өмірбаяны туралы аз нәрсе білеміз. Бірақ тарихымызда соншалықты көп із қалдырған. Ахмет Ясауи мәлім және беймәлім ізбасараларымен негізінде біздің тарихымыз бен санамыз тұрғысынан физика мен метафизика, тарих пен тарихтың арғы жағы арасында бір жерде. Бізді тарихпен байланыстырады; болмысымызды болса тарихтың арғы жағымен ұштастырады. Оның Арыстан Бабадан алған аманаты, негізінде, таухит аманаты еді. Бұл таухит аманатының, бұл сенімнің, бұл иманның әрекетті ұлт тарапынан әлемнің әрбір бұрышына таралуы тиіс еді. Аманат таухит сенімі. Аманатты жеткізген рухани әкесі Арыстан Баба. Аманатты қабылдап алған Ахмет Ясауи. Аманатты таратқандар сол кезде Мәуереннахрдан жолға шығып Хорасаннан Анадолыға барған Ахияны Рұм, Бажыяны Рұм, Газияны Рұм, Хорасан ерендері... Бір жағынан Қажы Байрам, бір жағынан Қажы Бекташ әулие. Енді ол аманат бізге келіп жетті. Біздің мойнымызда. Біздің таратуымыз керек. Мынадай таңғаларлық оқиғаға куә болған едім жылы Кашмирден бір доктор Малайзия университетіне жұмысқа келді. Таныстық. Маған былай деді: «Негізінде біздің де шыққан жеріміз Хорасан. Ахмет Ясауи тегінің жалғасымыз». Тек, мәзхаб тұрғысынан Анадолыда, Румеліде көптеген рулармен Ахмет Ясауи дің арасында байланыс орнаған. Үндістанда да бұл байланыс құрылған. Бұл халықтан, бұл жерлерден көптеген ерендер жолға шыққан. Алған таухит аманаттарын ең көркем сөздермен, мәдениетімен тоғыстырып, Ираннан, Месопотамиядан, Анадолыдан Рұмеліне апарып, бір өркениетті қалыптастырған. Біздің бұл өркениеттің ізбасарлары болуымыз үлкен мәртебе. Өміріміздің жалғыз мәні осы болмыспен жанданып, әлемнің әр бұрышын осы болмыспен жандандыру. Сіздер де жас ұрпақ студенттеріміз, жастарымыз, осы аманатты ең үздік түрде алып жүруге тиістісіздер. Бағана айтқан нәрсеге қайта оралайын. Пір-Түркістан, жолға шыққан пірлер... Менің туған жерімнің Республикаға дейінгі аты Пірлерқонды еді. Республикамен Ташкент болып өзгерді. Мұнда да бір сілтеме бар болуы ықтимал. Сондықтан осы жерге келе жатқанда, шыққан жеріме қайтқандықтан, шыққан жеріме оралғандықтан, өзегіме оралғандықтан тебіреніп толқыдым. Сонда еріксіз Ахмет Ясауидің Диван-и Хикметінен мына қатарлар келді: «Шалғайда шаршап өз қалама тағы оралдым / Түркістанда міне мазар болып қалдым / Басым дертті, озар жасым, тозар қаным / Атым Ахмет, елім болса Түркістаным». Егер бір рухани күш алып, Ахмед-и Сани атының салмағын көтере білсек, осы жерде бүгін қасиет-қуат алып аралаған жерлердің рухын сыртқы саясатымыздың іргетасы ретінде әлемге жеткізе білсек, бұдан артық мәртебелі міндет атқарған болмаймыз. Осы жолда бір өркениет қаланды. Еуразиядан, Еуразия даласының мейлі солтүстігі болсын, мейлі оңтүстігі, біздің ұлтымыздың түрлі рулары әрекет еткен барлық жерге осы мәдениетті апардық. Барлық жерге, Будинге, Будапештке дейін. Иншаллаһ Ахмет Ясауи университеті студенттеріне міндетті түрде Балқан елдерін қыдырту керек. Балқан елдеріне барғыларың келеді ме? Ахмет Ясауиді түсіну үшін осы өңірден білім алу керек, оған қоса, міндетті түрде осы өңірден Балқан елдеріне дейін жеткен мәдениеттің іздерін сезіну керек. Гүл Бабадан Дунайға, Будинге қарай бір көз тастаңдар. Барымен Ахмет Ясауи менмұндалап тұрғандай. Благай дәргейінде мен мұндамен дейді, Сары Салтұқ дәргейінде мен мұндамын дейді, Қажы Байрам Әулиеде мен мұндамын дейді. Әрбір жердің ұлысына сәлем беріп кіру керек. Әр жерді аралаудың, әр әулиені зиянат етудің, әр қалаға кірудің әдебі бар. Ыстанбұлға барған адам алдымен Әйюп әл-әнсариге барады. Бурсаға барған Әмір Сұлтанға сәлем беріп кіреді. Анкараға барған Қажы Байрамға, Конияға барған Мәулана Жәлаледдин Румиге сәлем беріп қалаға кіреді. Диярбакырға барған Әзіреті Сүлейманға салем береді. Біз де жолдан өткенде, Ахмет Ясауиге сыртынан сәлем бердік. Ертең иншаллаһ таңғы намазбен бірге күннің тууын бірге қарсы алу үшін, сәлем беру үшін құзырына шығамыз. 63 жасына келгенде қылуетке түсуі, жарық күнді көргеннен кейін негізінде Хира тауына шығу секілді. Мен үнемі Қажы Байрам әулиенің, Османлының да рухани сәулетшісі, Ыстанбұлдың да азат етілуінің сәулетшісінің ұстазы Ақшәмседдиннің қылуетіне барғанымда, «иншаллаһ біргүні Ахмет Ясауидің қылуетіне бару нәсіп болар» деген едім. Бір адам осылайша ғана «таухитпен бітісіп», бір жағынан Пайғамбар махаббатымен күйіп жанған болады. Пайғамбардың көзі 63 жасынан кейін жарық көрмегендіктен, Ахмет Ясауи де дүниелік жарыққа көзін жұму үшін қылуетке түскен. Ал бірақ та рухани жарығының ғасырлар бойы жанып, бүгінге жетуінің негізін қалаған. Міне осындай бір қасиетті мекенде, қасиетті астанада, ұлтымыздың рухани ордасында, осындай білім ұясында білім алу және білім беру үлкен құлшылық. Сіздер өте бақыттысыздар. Осы бақыттың қадірін біліңіздер. Осы қасиетті жерге лайық болыңыздар. Біз қызығып, осы жерлерге деген сағынышпен өмір сүрдік. Ал қазына үстінде отырғандар кейде оның қадірін білмейді... Ахмет Ясауи қазынасын өзектеріңізге дейін сезініңіздер, бұған немқұрайды қарамаңыздар! Ойлап қараңыздар, осы жерден жолға шыққан Хорасан ерендері, таухит сенімі неге біздің ұлтымызға қонымды болды? Өйткені біз шиеленіскен аймақта өмір сүрмедік. Олар тұнық, саф, таза, ашық, мөлдір бір өңірден жолға шыққан еді. Румеліне бара жатқан жолда Иран өркениетімен танысты. Бағыттарын жоғалтып алулары мүмкін еді... Анадолыда, Месопотамияда, көне Месопотамия мәдениеттерімен, бір бөлігі жұлдызға табынатын өзгеше мәдениет қазынасымен, түрлі мәдениеттермен араласты, танысты. Румелінде Рим паганизмі, кейінірек осымен бұзылған христиандық дәстүрімен жолықты. Славян паганизмімен жолықты... Оларға бір сәуле керек еді... Ол сәулені, ол таухит сәулесін бір жолмен ұрпақтан ұрпаққа, аймақтан аймаққа жеткізіп, жаңа өркениет құру керек еді. Диярбакырда өткен ай сөйлеген сөзімде осыған тоқталдым. Біз ұлт деп атайтын ұлы бірлік, бүкіл осы жолдар барысында көне мәдениеттердегі «таухиттың өзегін» «Мұхаммедтің мәдениетіндегі» таухит негізімен бірлестіріп; сәулетке, эстетикаға, саясатқа, мұралға философияға қосып; жаңа бір қала, жаңа бір мемлекет, жаңа бір түзім, әлемдік жүйе құру үшін әрекетке өтті және құрды... Біз бұл ұлы өркениет қорын қалыптастырғаннан кейін, қандай да бір қиыншылыққа жолыққан кезімізде, паналайтын қорған, паналайтын түсінік, паналайтын білім іздесек, Ахмет Ясауи дан бастау алатын тамырға қайта қайта жүгініп, өз болмысымызды таптық. Жаңғырған дауыстардан ылғи да оны таптық. ДАВУТОҒЛУ: «Осы өрлеу кезеңінде бір жағынан саяси негізді қалап жатқанда, енді бір жағынан осы саяси негіздің саналық тұрғыдан және жастар тұрғысынан толықтыруды жоспарлауға мәжбүрміз. Ахмет Ясауи университетінің миссиясы міне осы сананы қайта қалыптастыру миссиясы болып табылады.» AYHABER 9