ANKARA DA ÇIKAN YANGINLARIN KUNDAKLAMA AÇISINDAN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ANKARA DA ÇIKAN YANGINLARIN KUNDAKLAMA AÇISINDAN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ"

Transkript

1 TÜRKĠYE CUMHURĠYETĠ ANKARA ÜNĠVERSĠTESĠ SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ ANKARA DA ÇIKAN YANGINLARIN KUNDAKLAMA AÇISINDAN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ Oğuz KARAKUġ DĠSĠPLĠNLER ARASI ADLĠ TIP ANABĠLĠM DALI DOKTORA TEZĠ DANIġMAN Prof. Dr. Maksut COġKUN ANKARA

2 ii Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Kriminalistik Doktora Programı çerçevesinde yürütülmüģ olan bu çalıģma, aģağıdaki jüri tarafından Doktora Tezi olarak kabul edilmiģtir. Tez Savunma Tarihi: 14/06/2010 Prof. Dr. Tülin SÖYLEMEZOĞLU A.Ü. Adli Tıp Enstitüsü Jüri BaĢkanı Prof. Dr. Maksut COġKUN A.Ü. Eczacılık Fakültesi DanıĢman Prof. Dr. YaĢar BĠLGE A.Ü. Tıp Fak. Adli Tıp A.B.D. BĢk.lığı Prof. Dr. Abdülkerim KARABAKAN Doç. Dr. Ertan BEġE H. Ü. Fen Fakültesi P. A.Güvenlik Bilimleri Fakültesi

3 iii Ġçindekiler Kabul ve Onay Ġçindekiler Resimler Çizelgeler ġekiller ĠÇĠNDEKĠLER I.GĠRĠġ GENEL TANIMLAR Yanma Yanmanın Temel Kimyası Yanma ÇeĢitleri Isıl Bozunma (Piroliz) Yanmanın Ürünleri Yangın Yangın ÇeĢitleri Yangının Meydana GeliĢ Safhaları BaĢlangıç Safhası Alev Yayılma Safhası Alevli Yanma Safhası Sıcak Tütme Safhası Yangının Yayılması Yangının Dinamiği Yangın Nedenleri Bilgisizlik Ġhmal Korunma Önlemlerinin Alınmaması Sıçrama Doğa Olayları Kazalar Yapı, Araç ve Gereçlerdeki Hatalar Sürtünmeden Kaynaklanan veya Kendiliğinden Isınma Ġçten Yanmalı Motorlar GüneĢ IĢınları Piroteknik Malzeme ve Cephaneler Kundaklama Sonucu KUNDAKLAMA Kundaklama Nedenleri DavranıĢ Bozukluklarına Bağlı Kundaklamalar, Özel Suçluluk Durumlarına Bağlı Kundaklamalar Siyasi ve Politik Nedenlere Bağlı Kundaklamalar Çıkar Sağlamak Ġçin Yapılan Kundaklamalar 18 ii iii ix xi xv

4 Ġntikam, Kin ve Kıskançlık sebebiyle yapılan kundaklamalar, Vandalizm (Kötü Niyetli Zarar Verme) sebebiyle yapılan kundaklamalar Diğer kundaklama nedenleri Kundakçı Profilleri Piromanik Kundakçı ġizofrenik Kundakçı Kibirli veya Kahraman Kundakçı Tipik Bayan Kundakçı Çocuk Kundakçı Genç Kundakçı Pozitif ve Negatif Belirtiler Pozitif Belirtiler Negatif Belirtiler Yangının Kasten Çıkarıldığına ĠĢaret Eden ġüphelenme Gerekçeleri Zaman Gecikmeli AteĢleyiciler BaĢlıca AteĢleme Kaynakları Kundaklamanın Yasal Boyutu YANGIN YERĠ ĠNCELEMESĠ BaĢlangıç Noktasının Önemi Yangın Nedeninin Belirlenmesi ÇalıĢmaları AhĢapların Ġncelenmesi Camların Ġncelenmesi Ġs ve Duman Ġzlerinin Ġncelenmesi Elektrik Mekanizmasının Ġncelenmesi Yapı Elemanlarının Ġncelenmesi Metal Aksamın ve Renk DeğiĢikliğinin Ġncelenmesi Kokuların Ġncelenmesi Diğer Ġzlerin Ġncelenmesi Eleme Metodu Tabaka Metodu YANGIN YERĠ TESPĠT VE BELGELEME METOTLARI Fotoğraf Çekimi Genel Görünüm Çekimleri Orta Mesafe Çekimler Yakın Mesafe Çekimler Video Çekimi Fotoğraf ve Video Çekiminde Genel Ġlkeler Kroki Kroki Çiziminde Dikkat Edilecek Genel Kurallar Rapor Hazırlama Delillerin Toplanması, Paketlenmesi ve Laboratuvara Gönderilmesi Yangın olay yeri incelenirken Ģu bulgular için araģtırma yapılır Kundaklama Bulgularının Laboratuvara Gönderilmesi 48 iv

5 1.5. YANGIN YERĠNDEKĠLERE SORULACAK SORULAR (GÖRÜġME STRATEJĠLERĠ) Yangın Olayını Gören ġahitler Ġle GörüĢme Yangın Olayını Gören Civar Sakinlerine Sorulacak Sorular Yangını Gören ve Mağduru Yakından Tanıyanlara Sorulabilecek sorular BilirkiĢi ve Uzmanlar Ġle GörüĢme Ġtfaiyecilere ve Diğer Uzmanlara Sorulacak Sorular BilirkiĢilere ve Sigorta AraĢtırmacılarına Sorulacak Sorular Basın ve Yayın Personeli Ġle Adli Tabiplerle GörüĢme Muhbir (ġüpheli Olmayan, Potansiyel Bir Bilgi Sahibi) Ġle GörüĢme Muhbir (ġüpheli Olmayan, Potansiyel Bir Bilgi Sahibi) kiģilere sorulabilecek sorular ġüpheliler Ġle GörüĢme Bir kundaklama Ģüphelisine sorulabilecek sorular Kundakçı olduğu kesinleģen kiģilere özellikle sorulabilecek sorular Mülk Sahibi ve Kiracı Ġle GörüĢme Mülk sahibi veya kiracı görüģmede sorulacak sorular OLAY YERĠNĠN MUHAFAZASI VE YAġANAN SORUNLAR YANGIN YERLERĠNE GÖRE YANGIN ÇEġĠTLERĠ Kapalı Alan/Ev/ĠĢyeri Yangınları Sanayi Yangınları Ve Tehlikeli Maddeler Gazlar Likit Petrol Gazı (Lpg) Ve Doğalgaz (Cng) Asetilen Etilen Metan Etan Propan Bütan Hidrojen Amonyak Oksijen Etilen Oksit Sıvılar Metil Alkol Etil Alkol Aseton Etil Eter Metil Etil Keton (MEK) Karbon Disülfit Aromatikler Bilerek Yapılan KarıĢımlar Siyah Toz Patlayıcı Toz 65 v

6 Kibritler Termit Oksitleyici Tuzlar Fosfor Magnezyum Doğal Alan Yangınları (Orman Yangınları, Anız Yangınları) Doğa Yangınının Bölümleri Doğal Alan Yangınlarının DavranıĢı Merkezin Belirlenmesi Yangına Müdahale Olay Yerinin Ġncelenmesi Orman yangınları Ġhmal ve dikkatsizlik nedeniyle çıkan orman yangınları Kasıtlı çıkarılan orman yangınları Anız Yangınları Otomobil, Motorlu Araç Ve Gemi Yangınları DıĢ Kısmın Ġncelenmesi Ġç Kısmın Ġncelenmesi Motor Bölümü Yolcu Bölümü Bagaj Bölümü Kaza ile Araç Yangınları Kundakçılık Ve Araç Yangınları Botlar ve Gemiler ÖLÜMLÜ YANGINLAR Ölümlü yangınlarda olay yerinin korunması Ekip ÇalıĢması Kurbanın Tanımlanması (Kimliklendirilmesi) Ölüm Zamanı, Yangından Önce mi, Sonra mı? Ölü Lekeleri Alkol ve Kontrollü Maddeler Ölüm Sebebi ve AraĢtırma Yöntemi Yaralanmalar KOKLAMA DEDEKTÖRLERĠ VE K9 KÖPEKLERĠ YANGIN VE KUNDAKLAMA ANALĠZLERĠ Yangın Artıklarını Toplama, Koruma ve Laboratuara Gönderme Yanıcı ve Yakıcı Maddelerin Toplanması ve Paketlenmesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler Laboratuvar Ġncelemeleri Gaz Kromatografisi (GC) Gaz Kromatografisi/Kütle Spektrometrisi (GC/MS) YANGIN ARAġTIRMACISININ GÖZÜYLE MADDE MADDE YANGIN YERĠNE BAKIġ (KONTROL LĠSTESĠ) 102 vi

7 1.12. AMAÇ 112 II. GEREÇ VE YÖNTEM Ankara daki Fiziki Olarak Takip Edilen Bazı Yangınların Değerlendirilmesi Molotof Kokteyl Olayları Ġle Ġlgili Bir Değerlendirme Yangın ve Kundaklama Analizleri Elektrik Kablo Telleri Analizi Yangın Nedenleri Ġstatistikleri Ġle Ġlgili Bir AraĢtırma Anketin Amacı ve Konusu AraĢtırma Yöntemi AraĢtırmanın Sınırlamaları Anket Tasarımı Evren, Örneklem ve Veri Toplama 121 III. BULGULAR Ankara daki Fiziki Olarak Takip Edilen Bazı Yangınların Değerlendirilmesi Konfeksiyon Mağazası Yangını Samanpazarı Çeyiz Mağazası Yangını Ev Yangını Mobilya Mağazası Yangını Lokanta Yangını Baca Yangını Ayakkabı Mağazası Yangını Oyuncak Deposu Yangını Trafo Fabrikası Yangını Fiziki Olarak Takip Edilen Yangınlarla Ġlgili Genel Bir Değerlendirme Ankara 2008 ve 2009 Yılı Yangın Nedenleri Ġstatistiği Değerlendirmesi Molotof Kokteyl Olayları Ġle Ġlgili Bir Değerlendirme Elektrik Kablo Telleri Analizi Ġtfaiye ve Kolluk TeĢkilatında Eğitim ve Uzman Personel Ġhtiyacı Yangın Nedenleri Ġstatistikleri Ġle Ġlgili Bir AraĢtırma ARAġTIRMADA KULLANILAN ANKET HAKKINDA GENEL BĠLGĠ Bulgular ve Yorumlar Sorulan Soruların Frekans Dağılımı Ġle Ġlgili Değerlendirme Sorulan Soruların Çapraz Değerlendirilmesi 194 IV. TARTIġMA 235 V. SONUÇ VE ÖNERĠLER 240 KAYNAKLAR 247 EKLER 251 EK-1: YANGIN NEDENLERĠ ANKETĠ 251 ÖZGEÇMĠġ 256 vii

8 viii ÖNSÖZ Yangın istatistiklerine yangın sebebi açısından bakıldığında, sigaradan ve bilinmeyen nedenlerden çıkan yangın sayısı azımsanmayacak (Ġstanbul anadolu yakası verilerine göre çıkan toplam yangın sayısı (8793), sigaradan çıktığı düģünülen yangın sayısı (4855), ve sebebi belli olmayan yangın sayısı ise (337) dir.) boyuttadır. (Ġstanbul itfaiyesi Ġstatistikleri, 2007) Ayrıca, diğer suçlar içerisinde yangın ve kundaklama suçlarının oranına bakıldığında, oranın düģük olarak görünmesine rağmen, mala karģı iģlenen suçlarda mesela bir hırsızlık suçunda, TL. lik bir para çalınması önemli bir hırsızlık gibi değerlendirilirken, kundaklama sonucu çıkan bir yangında bu miktar ufak bir mal kaybı olarak görülmektedir. Çünkü, yangın olaylarında milyonlarca liralık kaybın olduğu azımsamayacak sayıda olayla karģılaģılmaktadır. Dolayısıyla, kundaklama sonucu çıkan yangın nedeniyle oluģan mal ve can kaybı ile yangın sebebi istatistiklerinde görülen ve iyi bir inceleme yapılamamasından kaynaklanan nedeni bilinmeyen yangınlar ve azımsanmayacak bir miktarda nedeni bulunamadığı için "sigara Ġzmaritinden, bilinmeyen nedenlerden, elektrik kontağından" diye gösterilen yangın sebepleri yanında Adalet bakanlığı verilerinde yangın ile ilgili mahkumiyet kararlarının azlığı, yine yangınla ilgili beraat kararlarının da yüksek oluģu bize " Ankara da Çıkan Yangınların Kundaklama Açısından Değerlendirilmesi" tez çalıģmasının yani yangın ve kundaklama araģtırmalarının ne kadar büyük bir öneme haiz olduğu neticesine götürmüģ ve bu alanda çalıģmamıza sebep olmuģtur. Bu çalıģmalarımın her aģamasında bana yol gösteren danıģmanım Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dekanı Sayın Prof. Dr. Maksut COġKUN ve Adli Tıp Enstitüsü Müdürü Sayın Prof. Dr. Tülin SÖYLEMEZOĞLU na, değerli hocalarım Prof. Dr. YaĢar BĠLGE, Doç. Dr. Cemal ATAKAN ve Yrd. Doç. Dr. Sedef AKKAPLAN BĠRĠNCĠ ye en içten saygılarımı sunuyorum. Tez ile ilgili çalıģmalarımda Ankara Ġtfaiyesinin verilerinden yararlanmam için her türlü kolaylığı gösteren Ankara Ġtfaiye Dairesi BaĢkanı Faruk KURUTUZ a, tüm nöbetçi müdürleri ve Ģube müdürlerine, özellikle de hiçbir zaman bana karģı güler yüzünü eksik etmeyen Ġtfaiye Daire BaĢkanlığı Ar-Ge Bölümü Sorumlusu Adem SÜTÇÜ ye çok teģekkür ediyorum. Ayrıca çalıģmalarımın her kademesinde ne zaman ihtiyaç duysam devamlı desteklerini gördüğüm Emniyet Amiri Erkan SUNGUR a, Komiser Yardımcısı ġevket KÜMÜġTAġ a, Polis Akademisi 4.Sınıf Öğrencisi Burhan Erdoğdu BEYAZIT a, yangın eksperleri Mustafa NAZLIER ve Oktay YILMAZ a, ġekil ve tabloların hazırlanmasında ve tezin düzenlenmesinde yardımcı olan P.M. Hürriyet Aslı DEVECĠ ile tezin yazım ve düzenlenmesinde yardımcı olan P.M. Mehmet YALÇINKAYA ya ve adını burada sayamadığım diğer arkadaģlarıma çok teģekkür ederim. Bu tezimi, çalıģmalarımı gerçekleģtirirken her zaman yardımlarını gördüğüm, çoğu zaman aileme ait görevlerimi aksatmama rağmen bana her zaman sabır gösteren ve destek olan sevgili eģim ve çocuklarıma ithaf ediyorum. Saygılarımla,

9 ix RESĠMLER Resimler Resim 1. 1 Yangın Üçgeni 1 Resim 1. 2 Yangın Prizması 2 Resim 1. 3 Yangın BeĢgeni 3 Resim 1. 4 Hava Yollarında karbon partikülleri ve duman isi (Glaister, 1966) 92 Resim 1. 5 Cesette ortaya çıkan boksör görünümü (Glaister, 1966) 93 Resim 1. 6 Doku kontraksiyonuna bağlı olarak ciltte oluģan yarıklar (Knight, 1993) 93 Resim 3. 1 Konfeksiyon mağasazının giriģi 122 Resim 3. 2 Konfeksiyon Mağazası ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu 123 Resim 3. 3 Konfeksiyon Mağazası ile ilgili Olay yeri Ġnceleme Raporu 123 Resim 3. 4 Konfeksiyon Mağazası ile ilgili Kriminal Laboartuvar Ekspertiz Raporu 124 Resim 3. 5 Yangın baģlangıç yeri zemini yıkanmadan önceki görüntüsü 125 Resim 3. 6 Yangın baģlangıç yeri zemininin yıkandıktan sonraki görüntüsü 125 Resim 3. 7 Yangın baģlangıç yeri zemininin yıkandıktan sonraki görüntüsü 126 Resim 3. 8 Çeyiz mağasazının giriģi 126 Resim 3. 9 Çeyiz Mağazası ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu 127 Resim Çeyiz Mağazası ile ilgili Olay yeri Ġnceleme Raporu 127 Resim Çeyiz Mağazası ile ilgili Kriminal Laboratuvar Ekspertiz Raporu 128 Resim Çeyiz Mağazasının Yangından Sonraki Görüntüsü 128 Resim Çeyiz Mağazasının Yangından Sonraki Görüntüsü (GiriĢe Göre Sol Taraf, Metruk Bina Tarafı) 128 Resim Çeyiz Mağazasının Yangından Sonraki Görüntüsü (GiriĢe Göre Sağ Taraf ) 129 Resim Çeyiz Mağazasının Yangından Sonraki Görüntüsü 129 Resim Çeyiz Mağazasının Yangından Sonraki Görüntüsü 130 Resim Çeyiz Mağazasının Yangından Sonraki Görüntüsü (GiriĢe Göre Sağ Duvar Üzerindeki Sigorta Panosundaki Bazı Kablolarda Tomurcuklanma ve Renk DeğiĢimi) 131 Resim Ev Yangını ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu 131 Resim Ev yangıın ile ilgili Olay yeri Ġnceleme Raporu 132 Resim Ev yangını ile ilgili Kriminal Laboartuvar Ekspertiz Raporu 132 Resim Ev Yagını Yangından Sonraki Görüntü 134 Resim Ev Yagını Yangından Sonraki Görüntü 134 Resim Ev Yagını Yangından Sonraki Görüntü 134 Resim Mobilya Mağazası GiriĢinden Bir Görüntü 135 Resim Mobilya Mağazası ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu 135 Resim Mobilya Mağazası ile ilgili Olay yeri Ġnceleme Raporu 136 Resim Mobilya Mağazası ile ilgili Kriminal Laboartuvar Ekspertiz Raporu 136 Resim Mobilya Mağazası Sigorta Panosunun Yangından Sonraki Görüntü 137 Resim Mobilya Mağazası Sigorta Panosunun Yangından Sonraki Görüntü 137 Resim Mobilya Mağazası Sigorta Panosunda Kısadevre Sonucu BoncuklaĢma ve ViĢne Çürüğü Rengi 137 Resim Lokanta Yangını ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu 139 Resim Lokanta Yangını Yoğun Yanmanın Olduğu Arka Pencereden Bir Görüntü 139 Resim Lokanta Yangını Yoğun Yanmanın Olduğu iç Kısımdan Bir Görüntü 140

10 Resim Lokanta Yangını Yoğun Yanmanın Olduğu Tavandan Bir Görüntü 140 Resim Lokanta Yangınına Muhtemelen Sebep Olduğu DüĢünülen Ark Kablo Telleri 140 Resim Baca Yangını ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu 141 Resim Baca Yangının Olduğu Binanın Arka Tarafından Bir Görüntü 142 Resim Baca Yangının Olduğu Lakontanın Ocağından Bir Görüntü 142 Resim Ayakkabı Mağazası ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu 143 Resim Ayakkabı Mağazası Yangını ile ilgili Olay yeri Ġnceleme Raporu 144 Resim Ayakkabı Mağasazı Yangını ile ilgili Kriminal Laboartuvar Ekspertiz Raporu 144 Resim Ayakkabı Mağazası Yangını Yoğun Yanmanın Olduğu Vitrinden Bir Görüntü 144 Resim Ayakkabı Mağazası Yangını Yoğun Yanmanın Olduğu Vitrin Ġçinden Bir Görüntü 145 Resim Ayakkabı Mağazası Yangınına Sebep Olan Aksesuar içindeki Elektrik Tesisatından Bir Görüntü 145 Resim Ayakkabı Mağazası Yangınına Sebep Olan Aksesuar içindeki Elektrik Tesisatından Bir Görüntü 145 Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu 147 Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Olay yeri Ġnceleme Raporu 147 Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Kriminal Laboartuvar Ekspertiz Raporu 148 Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Bina Krokisi 149 Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Borum Kat Krokisi 149 Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Borum GiriĢinden Bir Görüntü 150 Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Borumda Yoğun Yanmanın Olduğu Bir Görüntü 150 Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Borumda Yoğun Yanmanın Olduğu Bir Görüntü 150 Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Borumda Yoğun Yanmanın Olduğu Bir Görüntü 151 Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Borumda Muhtemelen Yangına Sebep 151 Resim Trafo Fabrikası Yangını ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu 152 Resim Trafo Fabrikası Yangını Sonrası Fabrikadan Bir Görüntü 153 Resim Trafo Fabrikası Yangını Muhtemelen Yangın Çıktığı DüĢünülen Trafodan Bir Görüntü 153 Resim Trafo Fabrikası Yangını Muhtemelen Yangın Çıktığı DüĢünülen Trafodan Bir Görüntü 153 Resim Trafo Fabrikası Yangını Muhtemelen Yangın ÇıkıĢ Noktasından Bir Görüntü 154 Resim Saldırıya Uğrayan Dernek Lokali GiriĢi 158 Resim Saldırıdan Sonra Lokal içinde YanmıĢ EĢyalar 158 Resim Salıdrıdan Sonra Lokal Ġçinde Molotof Kokteyl Parçaları Görülmektedir. 158 Resim Molotof Kokteyl olayı ile ilgili Olay Yeri Ġnceleme Raporu 159 Resim Molotof Kokteyl olayı ile ilgili Parmakizi Ġnceleme Ekspertiz Raporu 159 Resim Molotof Kokteyl olayı ile ilgili Kriminal Polis Labroatuvarı Analiz Raporu 160 Resim Ark YapmamıĢ Kablo telinin SEM deki Görüntüsü 161 Resim Ark YapmamıĢ Kablo telinin SEM deki Görüntüsü 161 Resim Ark YapmamıĢ Kablo telinin SEM deki Görüntüsü 162 Resim Ark YapmıĢ ve BoncuklaĢmıĢ Kablo telinin SEM deki Görüntüsü 162 Resim Ark YapmıĢ ve BoncuklaĢmıĢ Kablo telinin SEM deki Görüntüsü 162 Resim Ark YapmıĢ ve BoncuklaĢmıĢ Kablo telinin SEM deki Görüntüsü 163 Resim Ark YapmıĢ ve BoncuklaĢmıĢ Kablo telinin SEM deki Görüntüsü 163 Resim Ark YapmıĢ ve BoncuklaĢmıĢ Ġnce Kablo tellerinin SEM deki Görüntüsü 163 x

11 xi ÇĠZELGELER Çizelgeler Çizelge 1. 1 Kimi maddelerin Ergime Noktaları (O Connor, 1993) 37 Çizelge 1. 2 Kromda renk değiģiklikleri (O Connor,1993). 38 Çizelge 2. 1 Anketi Yanıtlayanların ÇalıĢtıkları Birimlerin Frekans Dağılımı 121 Çizelge 3. 1 Yangınlarla Ġlgili Genel Bir Değerlendirme Tablosu 154 Çizelge 3. 2 Ankara 2008 ve 2009 Yılı Yangın Nedenleri 156 Çizelge 3. 3 Mesleğine Göre Yangın Ġncelemeleri ve Yangın Sebebini Belirleme Ġle ilgili Alınan Kurslar 164 Çizelge 3. 4 Yangın nedenini belirleme ile ilgili aldığımız eğitimler yeterlidir sorusuna katılımcıların verdikleri 164 Çizelge 3. 5 Mesleğe Göre Yangın Sebebini Belirleme Ġle ilgili Alınan Eğitimlerin Yeterli olup olmadığı 165 Çizelge 3. 6 Katılımcıların Eğitim Seviyeleri Frekansı 166 Çizelge 3. 7 Katılımcıların çalıģtığı birimlerin Frekans Dağılımı 169 Çizelge 3. 8 Katılımcıların çalıģtığı yerleģim yeri büyüklüğü 170 Çizelge 3. 9 Katılımcıların bulundukları yaģ aralığı frekans dağılımı 171 Çizelge Katılımcıların cinsiyeti ile ilgili frekans dağılımı 172 Çizelge Katılımcıların eğitim seviyesi ile ilgili frekans dağılımı 173 Çizelge Katılımcıların yangın ile ilgili aldığı eğitimlerin frekans dağılımı 174 Çizelge Katılımcıların aldıkları eğitimin yeterliliği ile ilgili görüģlerinin frekans dağılımı 175 Çizelge Katılımcıların çalıģtıkları birimde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılıp kullanılmadığı hakkındaki düģünceleri ile ilgili frekans dağılımı 176 Çizelge Katılımcıların yangın raporu hazırlama konusunun yeterli eğitimleri almıģ görevliler tarafından hazırlanmalıdır ifadesi hakkındaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 177 Çizelge Katılımcıların Yangın Raporu hazırlama ile ilgili Kolluğa yetki verilip verilmemesi konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 178 Çizelge Katılımcıların Yangın Raporu hazırlama yetkisinin hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilip verilmemesi görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 179 Çizelge Katılımcıların yangın nedeni ile ilgili istatistiklerin bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılıp yapılmadığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 180 Çizelge Katılımcıların Türkiye geneli ve Ankara 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 181 Çizelge Katılımcıların Türkiye geneli ve Ġstanbul 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 182 Çizelge Katılımcıların Türkiye geneli ve Ankara 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 183 Çizelge Katılımcıların Ġstanbul ve Ankara 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 184

12 Çizelge Katılımcıların 2008 yılı Türkiye geneli ve Ġngiltere yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 185 Çizelge Katılımcıların Türkiye geneli ve Ġngiltere yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 186 Çizelge Katılımcıların Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olması konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 187 Çizelge Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde çocukların ve akıl sağlığı yerinde olmayanların ateģle oynaması yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı 189 Çizelge Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde kimyasal madde tutuģması yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı 190 Çizelge Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde KızıĢma(yüksek ısı ile yanıcı sıvı veya yemek vb. parlaması)yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı 191 Çizelge Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde mum devrilmesi yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı 192 Çizelge Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde bilinmeyen nedenlerden yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı 193 Çizelge Mesleğe göre yangın nedenini belirleme ile ilgili alınan eğitimler 194 Çizelge Mesleğe göre Yangın nedenini belirleme ile ilgili aldığımız eğitimler yeterlidir önermesine verilen cevaplar 195 Çizelge Mesleğe göre ÇalıĢtığım yerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılmaktadır önermesine verilen cevaplar 197 Çizelge Mesleğe göre Ġtfaiye Yangın Raporu mutlaka bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevliler tarafından hazırlanmaktadır. önermesine verilen cevaplar 198 Çizelge Mesleğe göre Yangın nedenini belirlemede Kolluk TeĢkilatına (Polis ve Jandarma) da Yangın Raporu hazırlama yetkisi verilmelidir. önermesine verilen cevaplar 200 Çizelge Mesleğe göre Yangın nedenini belirlemek için Yangın Raporu hazırlama yetkisi hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilmelidir. önermesine verilen cevaplar 201 Çizelge Mesleğe göre Yangın nedeni ile ilgili istatistikler bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmaktadır. önermesine verilen cevaplar 203 Çizelge 3.38 Mesleğe göre Türkiye geneli (%19.52) ve Ankara (%38.30) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %18.78 oran farklılığı Türkiye genelindeki elektrik yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ankara daki elektrik yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar 204 Çizelge Mesleğe göre Türkiye geneli (%32.87) ve Ġstanbul (%59.72) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin %26.85 oran farklılığı Türkiye genelindeki yangınların genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul daki sigara ve kibritten kaynaklanan yangınların ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar 205 Çizelge Mesleğe göre Türkiye geneli (%2.65) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %4.31 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar 207 Çizelge Mesleğe göre Ġstanbul (%3.48) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %3.48 oran farklılığı Ankara daki xii

13 Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar 208 Çizelge 3.42 Mesleğe göre 2008 yılı Türkiye geneli (%2.65) ve Ġngiltere (%17.17) yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %14.52 oran farklılığı Ġngiltere deki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar 210 Çizelge Mesleğe göre Türkiye geneli (%19.52) ve Ġngiltere (%9.55) yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %9.97 oran farklılığı Ġngiltere deki Elektrik Kontağı yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Elektrik Kontağı yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar 211 Çizelge Mesleğe göre Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz. önermesine verilen cevaplar 213 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre yangın nedenini belirleme ile ilgili alınan eğitimlerin yeterliliği 214 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre ÇalıĢtığım yerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılmaktadır. Önermesine verilen cevaplar 216 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Ġtfaiye Yangın Raporu mutlaka bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevliler tarafından hazırlanmaktadır. Önermesine verilen cevaplar 217 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Yangın nedenini belirlemede Kolluk TeĢkilatına (Polis ve Jandarma) da Yangın Raporu hazırlama yetkisi verilmelidir. Önermesine verilen cevaplar 219 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Yangın nedenini belirlemek için Yangın Raporu hazırlama yetkisi hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilmelidir. Önermesine verilen cevaplar 221 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Yangın nedeni ile ilgili istatistikler bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmaktadır. Önermesine verilen cevaplar 222 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Türkiye geneli (%19.52) ve Ankara (%38.30) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %18.78 oran farklılığı Türkiye genelindeki elektrik yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ankara daki elektrik yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar 224 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Türkiye geneli (%32.87) ve Ġstanbul (%59.72) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin %26.85 oran farklılığı Türkiye genelindeki yangınların genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul daki sigara ve kibritten kaynaklanan yangınların ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar 225 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Türkiye geneli (%2.65) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %4.31 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar 227 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Ġstanbul (%3.48) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %3.48 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve xiii

14 bilinçli incelendiğini, Ġstanbul Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar 228 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre 2008 yılı Türkiye geneli (%2.65) ve Ġngiltere (%17.17) yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %14.52 oran farklılığı Ġngiltere deki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar 230 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Türkiye geneli (%19.52) ve Ġngiltere (%9.55) yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %9.97 oran farklılığı Ġngiltere deki Elektrik Kontağı yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Elektrik Kontağı yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar 232 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Önermesine verilen cevaplar 233 xiv

15 xv ġekġller ġekiller ġekil 3. 1 Katılımcıların çalıģtığı birimlerin frekans dağılımı 169 ġekil 3. 2 Katılımcıların çalıģtığı yerleģim yeri büyüklüğü 170 ġekil 3. 3 Katılımcıların bulundukları yaģ aralığı frekans dağılımı 171 ġekil 3. 4 Katılımcıların cinsiyeti ile ilgili frekans dağılımı 172 ġekil 3. 5 Katılımcıların eğitim seviyesi ile ilgili frekans dağılımı 173 ġekil 3. 6 Katılımcıların yangın ile ilgili aldığı eğitimlerin frekans dağılımı 174 ġekil 3. 7 Katılımcıların aldıkları eğitimin yeterliliği ile ilgili görüģlerinin frekans dağılımı 175 ġekil 3. 8 Katılımcıların çalıģtıkları birimde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılıp kullanılmadığı hakkındaki düģünceleri ile ilgili frekans dağılımı 176 ġekil 3. 9 Katılımcıların yangın raporu hazırlama konusunun yeterli eğitimleri almıģ görevliler tarafından hazırlanmaktadır ifadesi hakkındaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 177 ġekil Katılımcıların Yangın Raporu hazırlama ile ilgili Kolluğa yetki verilip verilmemesi konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 178 ġekil Katılımcıların Yangın Raporu hazırlama yetkisinin hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilip verilmemesi görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 179 ġekil Katılımcıların yangın nedeni ile ilgili istatistiklerin bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılıp yapılmadığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 180 ġekil Katılımcıların Türkiye geneli ve Ankara 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 181 ġekil Katılımcıların Türkiye geneli ve Ġstanbul 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 182 ġekil Katılımcıların Türkiye geneli ve Ankara 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 183 ġekil Katılımcıların Ġstanbul ve Ankara 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 184 ġekil Katılımcıların 2008 yılı Türkiye geneli ve Ġngiltere yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 185 ġekil Katılımcıların Türkiye geneli ve Ġngiltere yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 187 ġekil Katılımcıların Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olması konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı 188 ġekil Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde çocukların ve akıl sağlığı yerinde olmayanların ateģle oynaması yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı 189 ġekil Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde kimyasal madde tutuģması yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı 190 ġekil Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde KızıĢma(yüksek ısı ile yanıcı sıvı veya yemek vb. parlaması)yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı 191 ġekil Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde mum devrilmesi yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı 192

16 ġekil Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde bilinmeyen nedenlerden yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı 193 ġekil Mesleğe göre yangın nedenini belirleme ile ilgili alınan eğitimler 195 ġekil Mesleğe göre Yangın nedenini belirleme ile ilgili aldığımız eğitimler yeterlidir önermesine verilen cevaplar 196 ġekil Mesleğe göre ÇalıĢtığım yerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılmaktadır önermesine verilen cevaplar 197 ġekil Mesleğe göre Ġtfaiye Yangın Raporu mutlaka bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevliler tarafından hazırlanmaktadır. önermesine verilen cevaplar 199 ġekil Mesleğe göre Yangın nedenini belirlemede Kolluk TeĢkilatına (Polis ve Jandarma) da Yangın Raporu hazırlama yetkisi verilmelidir. önermesine verilen cevaplar 200 ġekil Mesleğe göre Yangın nedenini belirlemek için Yangın Raporu hazırlama yetkisi hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilmelidir. önermesine verilen cevaplar 202 ġekil Mesleğe göre Yangın nedeni ile ilgili istatistikler bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmaktadır. önermesine verilen cevaplar 203 ġekil Mesleğe göre Türkiye geneli (%19.52) ve Ankara (%38.30) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %18.78 oran farklılığı Türkiye genelindeki elektrik yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ankara daki elektrik yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar 204 ġekil Mesleğe göre Türkiye geneli (%32.87) ve Ġstanbul (%59.72) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin %26.85 oran farklılığı Türkiye genelindeki yangınların genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul daki sigara ve kibritten kaynaklanan yangınların ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar 206 ġekil Mesleğe göre Türkiye geneli (%2.65) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %4.31 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar 207 ġekil Mesleğe göre Ġstanbul (%3.48) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %3.48 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar 209 ġekil Mesleğe göre 2008 yılı Türkiye geneli (%2.65) ve Ġngiltere (%17.17) yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %14.52 oran farklılığı Ġngiltere deki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar 210 xvi

17 1 I.GĠRĠġ 1.1. Genel Tanımlar Yanma Terminolojiye bakıldığında yanma terimi ile ilgili birbirine anlamca yakın birçok tanım yapılmaktadır. Bu tanımlardan biri; Yanma, hidrojen ve karbonun oksidasyonu sonucu ısı ve ıģık yayılımı ile hızla geliģen ekzotermik kimyasal reaksiyonlardır. (Caymaz, 1997). Genel bir tanım yapacak olursak; Yanma, yanıcı özelliğe sahip bir maddenin yakıcı özelliğe sahip diğer bir madde ile birleģmesi sonucunda ortaya ısı ve ıģık çıkmasına neden olan kimyasal olaylara denir. Yanma olayının meydana gelebilmesi için aģağıda belirtilen üç unsura gereksinim duyulmaktadır. Bunlar; yeterli miktarda ısı, yanıcı madde (yakıt) ve yakıcı madde (oksijen) dir. Formülize edecek olursak; Yanma = Gerekli Miktarda Isı + Yakıcı Madde (oksijen) + Yanıcı Madde (yakıt) Şekil Resim ġekil Yangın Yangın Üçgeni Üçgeni Bu üçgeni oluģturan unsurlardan birinin yokluğu durumunda yanma olayı meydana gelmez. Bir baģka kaynakta yangın prizmasından (tetrahedronundan) bahsedilmektedir. Bu durumda yangının devam edebilmesi için Isı, Oksijen ve Yakıta ilave olarak Serbest Zincir Reaksiyonu nun da olması gerekmektedir. Aynı kaynak yangın beģgeninden de bahsetmekte ve yangının olması için TutuĢma (Alev Alma) unsuruna da ihtiyaç olduğu belirtilmektedir (De Forest at al., 1983).

18 2 Bu unsurları kısaca Ģöyle açıklayabiliriz; Yanıcı maddeler (yakıtlar); Katı sıvı ve gaz halde bulunabilirler. Yanıcı maddelerin bazıları doğada element, bazıları bileģik bazıları ise karıģım halinde bulunurlar. Bunlara örnek olarak; karbon ve hidrojen esaslı organik maddeler, alkol, eter, petrol, metan ve doğal gazı verebiliriz. Yakıcı madde (oksijen); Renksiz, kokusuz ve tatsız bir gaz olup canlıların temel yaģam kaynağıdır C de sıvılaģır ve genellikle sıvı olarak depolanır. Normal havada % 21 oranında oksijen bulunur. Alevli yanmayı desteklemek için hava içindeki oksijen konsantrasyonu minimum % 15 oranında olmalıdır (Öztop ve Uçar, 2008). Havadaki oksijen tutuģmanın meydana gelmesinde önemli etkiye sahiptir. Yanmanın gerçekleģebilmesi için kesinlikle ortamda oksijenin bulunması gerekir. Eğer, yeterli miktarda oksijen ortamda bulunmazsa yanma bir süre sonra sona erer. Isı; malzeme veya maddenin moleküler faaliyet neticesinde sahip olduğu enerjidir (O'Connor, 1993). Diğer bir deyiģle ısı, yakıt buharlarını oluģturan ve bu buharların tutuģmasını sağlayan en asgari enerji miktarıdır (Caymaz, 1997). Ayrıca ısı yanma sonucunda oluģur ve diğer yanıcı maddelerin tutuģmasını sağlar. Serbest Zincir Reaksiyonu; Günümüzde yanma üçgeni ışıyan yanma olayını, yani herhangi bir yakıtın alev çıkarmadan yanmasını ifade etmek için kullanılmaktadır. Bu sürece kartı halden gaz haline geçiģ tepkimesi de denir (Katı madde yakıt ve oksitleyici madde de bir gazdır). IĢıyan yanmayı (alevli yanmayı) açıklamak için gereksindiğimiz diğer unsur da kimyasal zincir reaksiyonu adını verdiğimiz olaydır. Bu reaksiyon, enerji ya da aynı tür reaksiyonların devamına neden olan maddeler üretir. Her dört unsurun aralarındaki iliģkiyi açıklamak için üçgenden daha karmaģık bir Ģekle ihtiyaç vardır ve üçgen prizma bu amaçla yararlandığımız geometrik Ģekildir. Bu durumda yanma olayını formülize edecek olursak; Yanma = Isı + Oksijen + Yanıcı Madde+ Serbest Zincir Reaksiyonu Resim ġekil 1. 2 Yangın 1. 2 Yangın Prizması Prizması

19 3 TutuĢma (Alev Alma); Yanmaya baģlama anlamına gelen tutuģma, bir yanma reaksiyonunun olması için gerekli unsurlardan biridir. Bu sebeple bazı yazarlar tarafından yanmanın beģinci olmazsa olmazı olarak görülmektedir. Bu durumda ise yanma formülü aģağıdaki Ģekildedir; Yanma = Isı + Oksijen + Yanıcı Madde+ TutuĢma+ Serbest Zincir Reaksiyonu Resim 1. 3 Yangın BeĢgeni Yanmanın Temel Kimyası (De Haan, 2007). Yanma, genellikle oksitlenme reaksiyonu denilen bir seri kimyasal reaksiyonlar zinciridir. Karbon gibi bazı tabi elementler oksijen ile birleģerek karbondioksit ve su meydana getirirler. Bu reaksiyonlar sonucu çevreye yayılan ısı diğer reaksiyonların hızlanmasını sağlar. Her 10 C lik ısı artıģı reaksiyon hızını 2 kat arttırır. Yangın uygun bir yakıt ve oksijen ister. Yakıt, karbon ihtiva eden organik bir maddedir. Oksijen ise havadan sağlanır. Yangının baģlayabilmesi için kullanılan yakıtın tutuģma sıcaklığından daha fazla bir ısıya gerek vardır. Yaygın olarak bu ısı kıvılcım veya alevle sağlanır. Böylece baģlayan yangın ortamdaki oksijeni devamlı surette tüketeceği için, yangının devam edebilmesi kafi oksijenin sürekli ortama girmesine bağlıdır, yani havalandırma yeterli olmalıdır (Dönmez ve ark, 2010). Yanma, fiziksel etkiler yaratan kimyasal bir reaksiyondur. Dolayısıyla yangın araģtırmacısı basit kimya ve fizik özelliklerine birlikte aģina olmalıdır. Yangın eģ zamanlı meydana gelen birçok kimyasal reaksiyonu kapsadığından, hangi kimyasal reaksiyonun önce ve nasıl meydana geldiğini anlamak önemlidir. Yangın karmaģık bir olgu olsa da sadece birkaç basit kimyasal tepkimeye dayanır. Karbon, hidrojen, sülfür ve azotun oksitlenmesi yakıtların tutuģma ürünlerinin özelliklerini belirtir. Atomlar ve Elementler; Normal Ģartlar altında, tüm maddeler elementlerden ya da bileģikler olarak adlandırılan elementlerin kombinasyonundan oluģur. Element kimyasal ya da fiziksel etki ile daha basit parçacıklara ayrılmayan taneciklerdir. Tüm elementler atom

20 4 denen çok küçük parçacıklardan oluģur. Elementlerin tüm özelliğini gösteren en küçük parçasına atom denir (Fenbilimi.net, 2010). Bir elementin tüm atomları büyüklük, ağırlık ve kimyasal özellikler bakımından birbirinin aynı fakat diğer tüm elementlerden farklıdır. Atomların bir araya gelmesi ile moleküller oluģur. Bir elementte aynı cins atomlar tek olarak veya moleküller halinde bir aradadır (Taek, 2010). Örneğin, en basit ve hafif hidrojen atomları tek ve bağımsız halde uzun süre var olmaz. Diğer atomlarla bağ yapmayı tercih eder. Eğer hidrojen atomu saf ise iki hidrojen atomu kimyasal formülü H 2 olarak tanımlanan kararlı çift atomlu hidrojen gaz molekülünü oluģturmak için birbirleri ile birleģirler. O 2 formülü ile simgelenen 2 atomlu oksijen gazı normal sıcaklıklarda havada % 21 oranında bulunur. Ancak bazen 3 atomlu O 3 Ģeklinde birleģir. Bu bileģime ozon denir ve oksijen çevresindeki yüksek elektrik akımı ile oluģur. Ozon molekülü çok kararlı değildir ve kolaylıkla kararlı oksijen (O 2 ) molekülü haline geçmek için fazla atomu serbest bırakır. Serbest kalan atomik oksijen, oksit ya da diğer bir serbest oksijenle (O 2 ) molekülünü oluģturmak için birleģen diğer atomlarla çok hızlı etkileģirler. Oksijen tüm olağan yangınların en kritik bileģenidir. Çünkü yaygın yanma için gereklidir. Oksijeni uzaklaģtırmak neredeyse tüm yangınları söndürür. Oksitlenme Tepkimesi; yangın tamamen bir oksitlenme tepkimesidir. Bir yanıcının içindeki atomların oksitlenmesi, havadaki oksijenle karıģmasıdır. Birçok kimyasal tepkime çeģidi vardır fakat bir alevin içindeki en ilgili tepkime oksitlenmedir. Kusursuz bir yanıcı olan hidrojen oksitlendiğinde hidrojenin 2 atomlu molekülü oksijenin 2 atomlu molekülü ile suyu meydana getirmek için birleģirler. Basitçe bu tepkimenin kimyasal formülü Ģöyle yazılır. 2H 2 +O > 2H 2 O Kendisini meydana getiren gazlarla karģılaģtırıldığında su daha kararlı olduğundan tepkime büyük bir enerji ve ısı çıkıģı ile meydana gelir. Bu durum ekzotermik (ısı üreten) tepkime olarak adlandırılır. Saf hidrojen yandığında daha fazla ısı üretmesine rağmen, yangın sırasında kimyasal bağla bağlı yanıcıdaki hidrojenlerin su buharına dönüģümü yüksek ısı üretimine neden olur. Yanma Sonucu OluĢan Bazı Karbon BileĢikleri; Diğer bir element C ile sembolize edilen karbon yangınla çok ilgilidir. Çünkü karbon da hidrojen gibi birçok yanıcının yapısında bulunur. Karbonun yapısı nedeniyle yanması zordur. Yandığında çok yavaģ tükenir. Karbon kökenli odun ve kok kömürü kolayca tutuģmaz. Ancak yandıklarında büyük bir ısı üretir ve yavaģ bir oranda tükenirler. Genelde karbonun oksitlenmesinde kullanılan kimyasal denklem, C(katı)+ O > CO 2 dir. Karbondioksit (CO 2 ) karbonlu maddelerin yanmasında daima üretilir. Pratikte tüm yangınlarda ikincil ya da oksijen miktarına bağlı olarak öncelikle meydana gelen bir tepkime

21 5 daha vardır. O da; 2C (katı)+o > 2CO dir. Bu tepkimenin ürünü karbonmonoksit (CO), oksijensiz bırakma etkisi yaratan bir gaz olarak bilinir. Su ve karbondioksit neredeyse tüm yangınlarda öncü üründür. Atık gazların içinde düģük yoğunlukta bulunan karbonmonoksit özellikle kömür ve petrol kaynaklı bazı yanıcıların neredeyse tamamı karbon, hidrojen ve düģük miktarlarda diğer elementleri de içerirler. Diğer yakıtlarla olduğu gibi tüm karbonlar normal olarak oksitlenmez. Çoğu yangında daha az oksijen miktarı mevcut olabilir ve CO 2 yerine CO üretilir. Bunun olası istisnası çoğu ham petroldeki saf olmayan sülfürdür. Sülfür, sülfür dioksite dönüģmek için Ģu basit tepkimeye göre oksitlenir. S (katı) + O >SO 2 Sülfür dioksit SO 2 genelde metal dökümcüleri ve diğer endüstri kuruluģlarındaki çok keskin ve kokulu bir gazdır. Azot ise, ekzotermik tepkimelerin oluģması anlamında yanmaz. Onun yangındaki rolü karmaģık ve yanıcı olarak tutarsızdır. Tepkimeye ekstra oksijen veren azot ile nitrat ( NO 3 ) gibi molekül parçası iken karģılaģılabilir Yanma ÇeĢitleri Bir sınıflandırma yapılacak olursa yanma çeģitleri dört baģlıkta incelenebilir (Ġ.B.B., 2007). 1. YavaĢ yanma: Yanıcı maddenin kimyasal yapısı nedeniyle yanıcı buhar veya gazın ortaya çıkmadığı ve yeterli miktarda ısı ve oksijenin bulunmaması durumunda oluģan yanma çeģididir. YavaĢ yanmada ısı, duman gibi belirtiler görülmez. Örneğin demirin paslanması ve canlıların hücre solunumu gibi. 2. Hızlı yanma: Ġki grupta incelenebilir. Alevli Yanma; Isı, ıģık, alev, duman gibi yanmanın bütün belirtilerinin görüldüğü yanma olayıdır. Bazı maddeler yanarken katı halden önce sıvı hale daha sonra buhar hale geçerler. Mesela, mum, sülfür gibi. Bazı maddeler ise naftalin gibi yanarken katı halden direkt olarak buhar hale geçerler. Odun, kömür gibi maddeler ise yanarken doğrudan doğruya yanabilen gazlar ortaya çıkarırlar. KorlaĢma; Bazı maddelerin yanması korlaģma Ģeklinde olmaktadır. Bu tarz yanmalarda yanan madde buharlaģmadığı için yanıcı gaz ortaya çıkmaktadır ve alevlenme görülmemektedir. Örneğin sigaranın yanması. 3. Kendi kendine yanma: Bazı yanıcı maddelerin normal hava Ģartlarında oksijenle yapmıģ olduğu tutuģma olayıdır. Bu yanma çeģidinde ortamda yeterli miktarda ısı bulunmaktadır. Beyaz fosforun hava ile temas ederek yanması kendi kendine yanmaya örnek olarak verilebilir.

22 6 4. Parlama-Patlama Ģeklinde yanma: Parlama, buharlaģan yanıcı maddelerin oksijen ile birleģmesi sonucunda meydana gelen yanma olayıdır. Benzin buharları ısı kaynağı ile birleģtiğinde parlama oluģur. Patlama ise gazların veya kolay buharlaģabilen sıvı maddelerin patlama oranları içerisinde oksijenle birleģtiklerinde ısı kaynağı ile yaptığı ani yanma olaylarıdır. LPG patlaması buna örnektir. Ayrıca literatürde detonasyon diye tabir edilen patlayıcı maddelerin yanması da patlama Ģeklinde yanmadır Isıl Bozunma (Piroliz) Herhangi bir yakıt yandığında ürettiği ısı miktarı onun tutuģma ısısı olarak adlandırılır. TutuĢma ısısı yakıtın kilogram baģına saldığı ısının joule ya da btu değerinin ölçümüdür. Isının ağaç üzerindeki en önemli etkisi ayrıģtırma, ya da ısıl bozunma geçirmesidir. Isıl bozunma (piroliz) kelimesi yunanca kaynaklıdır. Pyro ateģ ve lysis ayrıģma demektir. Bundan dolayı ısıl bozunma, açığa çıkan ısı ile bir maddenin daha basit bileģiklere ayrıģması olarak tanımlanabilir. TutuĢurken gaz gibi reaksiyon gösteren katı yakıtların nasıl olur da etrafları (yüzeyleri) alev alır. Bu sorunun cevabı katı yakıtı çevreleyen alevlerin katı yakıtı güçlü bir Ģekilde ısıtması sonucu olarak meydana gelen, ısıl bozunma olgusunda yatar. Bir katı yandığında yüzeyinin bir kısmı genelde akkor hale gelir. Fakat kızarmayan katı bölüm alevlerle çevrelenebilir ve onun da yandığı söylenebilir. Alevlenme evresi, genelde oksijenin bir kısmının sıcak katı yüzeye ulaģtığı yerde katının pirolizinin büyük oranda yavaģladığı zaman meydana gelir. Ağaç yangınında alevlerin karıģıklığı bazen yakıtın aynı parçasında aynı zamanda meydana gelen farklı akkorlaģma ve alevlenme evresini mümkün kılar Yanmanın Ürünleri Yanma olayı gerçekleģirken ortamın sıcaklığına, oksijen miktarına ve yanan maddenin kimyasal yapısına bağlı olarak yangın gazları (karbonmonoksit, karbondioksit, amonyak, metan, formaldehit, fenol gibi), duman ve is (kurum) meydana gelir. Yangın gazlarının bir kısmı toksik özellikte olabileceği gibi bir kısmı yanmanın Ģiddetini artırır ve hatta patlayarak yanmaya bile neden olabilirler. Duman, katı ya da gaz haldeki yanma ürünleri için kullanılan genel bir terimdir (Ġzoder, 2008) ve ortamda tam yanmayı sağlayacak olan oksijenin yeterli miktarda olmaması nedeniyle, katı (kömür, kağıt gibi) veya sıvı (petrol gibi)

23 7 hidrokarbonların, yanmamıģ karbon partiküllerinin salınması sonucu meydana gelir. Duman yapısı itibarı ile yayılmaya müsaittir ve yayılırken cam, ahģap kapı gibi katı yüzeylerle karģılaģır. Dumanın içindeki parçacıklar, dumanın yoğunluğu ve yüzeye dokunma zamanına bağlı olarak bu katı yüzeylerde birikirler ve is (kurum) oluģtururlar (Caymaz, 1997). Ġsler yanmanın her aģamasında oluģurlar Yangın Kontrolümüz dıģında meydana gelen yanma olaylarına yangın denilmektedir. Yanma olayı, her Ģeyden önce bir kimyasal reaksiyondur. Yangın araģtırmalarında, doğru sonuca ulaģabilmek için yangının kimyasının bilinmesi ve fiziksel incelemelerin tam ve eksiksiz yapılması gerekir. Yangın incelemesi, çok disiplinli bir alandır. Kimya, elektrik ve yapı bilgisi, yangın araģtırmalarında belirleyici faktör olarak karģımıza çıkmaktadır (Saferstein, 2004). Yangın, yanma olaylarının bir kısmını oluģturur. Yangın, kontrol altına alınamayan yanma olaylarına denir. Geleneksel olarak yangının, yanmada olduğu gibi üç unsurdan meydana geldiği ifade edilir. Ancak her yangın olayı bir çeģit yanma iken her yanma olayı yangın değildir. Bununla birlikte, alevli yanma durumlarında gerek yakıt gerekse oksitleyici madde gaz halindedir ve bu nedenle gazlar arası bir tepkime söz konusudur. Diğer bir deyiģle, bir madde ister sıvı, ister katı veya ister gaz halinde olsun bazı istisnai maddeler dıģında, bu maddelerin yeterli ısı karģısında çıkardıkları yanıcı gazları yanar. Bu yanmanın devam edebilmesi, yani kontrol altına alınamayan bir yanma çeģidi olan yangının oluģabilmesi için zincirleme kimyasal reaksiyonlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu reaksiyonlar, enerji ya da aynı tür reaksiyonların devamına neden olan maddeler üretirler ve yangınlarda ardarda kontrol dıģı geliģerek önlenemezler (AlkıĢ, 2006). O Connor zincirleme kimyasal reaksiyonu yangının kendi kendini sürdürebilmesi için gerekli görmekte ve bu reaksiyonu kendi kendini sürdürebilen bir alevli yangının devamı için gerekli karmaģık olaylar dizisi olarak tanımlamaktadır (1993). Bir sıvı yanıcı maddenin yeterli ısıyı alıp gazlarını vermeye baģladığı noktaya parlama noktası, katı yanıcı maddeninkine ise tutuģma noktası denir. Bu buharların yanması için yeterli miktarda oksijen karıģımının olması gerekir. Bu noktada sıvı yanıcı maddeler sadece parlarlar ve yanma devam etmez (AlkıĢ, 2006).

24 Yangın ÇeĢitleri (7gunsaglik.com, 2010) Yanan malzemelerin cinsi göz önünde bulundurularak bir sınıflandırma yapılmıģtır. Bunları aģağıdaki gibi açıklayabiliriz. 1. A Sınıfı Yangın, katı yanıcı madde yangınıdır. Diğer bir deyiģle, bu sınıf yangınlar metaller dıģındaki yanabilir katıların yangınlarını kapsar. Odun, kömür, tekstil ürünleri ham mamul, kağıt, pamuk gibi korlu yanan yanıcı maddelerin yangınları örnek olarak gösterilebilir. Ayrıca bu yangınların bir kısmında yanma yüzeysel olarak gerçekleģir. 2. B Sınıfı Yangın, yanabilen sıvıların sebep olduğu yangın çeģididir. Akaryakıt, eter, tiner ve alkol yangınları bu sınıfa girmektedir. 3. C Sınıfı Yangın, gaz türü yanıcı madde yangınıdır. Bu tür yangınlar hızlı yayılabilen, alevli, parlama ve patlama ile karģılaģma ihtimali fazla olan tehlikeli yangın gruplarındandır. Likit Petrol Gazı (LPG), doğal gaz, asetilen ve hidrojen gazı yangınları örnek olarak verilebilir. 4. D Sınıfı Yangın, magnezyum, alüminyum gibi yanabilen metallerin sebep olduğu yangın çeģididir. Bu tür yangınlarda kor Ģeklinde yanma görülür ve alev oluģmaz. ĠĢleme sırasında oluģan çapakların yağla karıģması ve daha sonra da üst üste toplanarak basınç altında kalmaları sonucunda yağın ve kırıntıların ısınmasıyla oluģurlar. 5. E Sınıfı Yangın, elektrik hat ve sistemindeki kısa devre ve arklardan kaynaklanan yangınlardır. Akım kaynağına bağlı olarak geliģirler. Elektrik sistemindeki hata yangının baģlamasına sebep olmaktadır. Yangın baģladıktan sonra yanıcı maddenin cinsine göre yukarıda belirtilen yangın sınıfına girmektedir Yangının Meydana GeliĢ Safhaları (Fire-O, 2008; AlkıĢ, 2006) BaĢlangıç Safhası BaĢlangıç safhasında yeterli miktarda oksijen vardır ama ısı yetersiz olduğu için tam yanma olayı gerçekleģmez. Bir süre sonra yarım yanmıģ gazlar uygun sıcaklık ve oksijen oranını buldukları yerde kısa süreli alev dili Ģeklinde yanarlar (Ġ.B.B., 2007). Ayrıca su buharı,

25 9 karbon dioksit, belki bir miktarda sülfür dioksit, karbon monoksit ve diğer gazlar oluģmaya baģlamıģtır. Zamanla ortamdaki ısı miktarı artar (AlkıĢ, 2006). Hatta bazı durumlarda ortamın sıcaklığının 500 C yi bulduğu bilinmektedir. (Fire- O, 2008). Yangının en kolay söndürülebileceği safhasıdır. Duman, eğer ortam kapalı ise tavanda birikmeye baģlar Alev Yayılma Safhası Bu safhada, oksijen yönünden zengin olan hava alevlere doğru hava akımı Ģeklinde çekilir. Isınan gazları kapalı ortamın yüksek noktalarına doğru taģır. Yukarıya taģınan bu sıcak gazlar yavaģ yavaģ yayılarak yere yakın olan daha serin havayı yere doğru bastırır ve baģka yerlere doğru yayılmaya iter. Ortalama sıcaklık 700 C nin üstündedir ve bu sıcaklıktaki havanın bir nefeslik dahi olsa ciğerlere çekilmesi akciğerlerin iflas etmesine neden olacaktır (AlkıĢ, 2006). Ayrıca bu safhada sıcaklığın aģırı artmasından dolayı ortamdaki cisimlerin birçoğunun ısısı kendi tutuģma sıcaklığına ulaģarak kendiliğinden tutuģtuğu görülecektir (flash-over). Bu olay yangın baģladıktan sonra takriben 4-6 dakika içinde gerçekleģir (Fire- O, 2008) Alevli Yanma Safhası Bu safhada ortamdaki tüm maddeler yangına katılmıģ ve her yer alevlerle kaplanmıģtır. Yanma reaksiyonu sonucunda ısı enerjisinin yanında karbon monoksit, karbondioksit gibi gazların ortamdaki yoğunluğu artarken, oksijen ve azot gazlarının yoğunluğu azalmaktadır. Yangın, en kuvvetli ve müdahalesi en zor safhasını sürmektedir ve ortamın ısısı 1200 C ye ulaģmıģ durumdadır (Fire-O, 2008). Ayrıca bu safhada eğer yangın yerine hava girme durumu yoksa alev kaybolur ve yangın artık parlak ıģık saçan bir kor haline döner. Yangın yeri kesif bir duman ve gazlarla dolar. Bu duman ve gazlar kapalı binanın her yerini kaplar ve çok büyük bir basınç oluģturur (AlkıĢ, 2006) Sıcak Tütme Safhası Son safhada ortamdaki oksijen yoğunluğu %15 in altındadır ve yangın yerindeki her yüzey yanmamıģ karbon monoksit ve karbon parçacıkları ile kaplıdır. Ortamın sıcaklığı tekrar 700 -

26 C seviyelerine düģmüģtür. Oksijen miktarı azaldığı için yangın sönmüģ gibi görünür ve hafif hafif tütme söz konusudur. Yanma sonucunda oluģan sıcak duman gazlarının yükselerek tavanda birikmesi ve ortamdaki oksijenin azalması; yangın yerinin alt bölümlerinde vakum oluģmasına neden olur. Bu gibi durumlarda alçak seviyede bulunan çerçeve, camlar veya kapılar kırılmamalıdır. Alt taraflardan açılan delikler vakum etkisi ile ortama oksijen girmesine ve yeterli oksijen kaynağına ulaģan yanmamıģ gazların tekrar alevlenerek yanmasına neden olur. Bu durum literatürde alev kapanı (back draft) olarak bilinir. Bu nedenle böyle bir durumun ortaya çıkmaması için üstten bir delik açılması gerekmektedir. Bu sayede, duman gazlarının özgül ağırlık farkından dolayı atmosfere atılması ve aynı anda oksijenin ortama girmesi önlenebilir. Bu aģamanın sonunda tüm yanıcı maddelerin tükenip kül olmasıyla yangın sona erer. (Fire-O, 2008) Yangının Yayılması Yangın olayı esnasında dıģarıya ısı veren bir dizi zincirleme kimyasal reaksiyon meydana gelmektedir. Bu nedenle sürekli ısı enerjisi ortaya çıkmakta ve bu ısı enerjisi ortamın sıcaklığını artırarak yakındaki maddelerin tutuģma sıcaklığına ulaģmalarını sağlayarak tutuģmalarına dolayısıyla da yangının büyümesine ve yayılmasına neden olmaktadır. Isı enerjisinin aktarımı, transferi, dağılımı veya yayılımı üç farklı yolla gerçekleģmektedir. Bunlar; 1. Doğrudan Ġletim (kondüksiyon); Isının bir ortam içinden transferidir ve ısı transferinde arada iletken vardır. Genellikle katı maddelerde görülen ısı aktarım Ģeklidir. Katılarda, materyalin ısı iletkenliği gibi fiziksel özelliklerine ve sıcaklık farklılıklarına bağlı olarak ısı enerjisi, yüksek sıcaklıktan düģük sıcaklığa doğru ilerler (Caymaz, 1997). Bu ilerleme maddelerin atom ve moleküllerinin hareketleri neticesinde gerçekleģir. Böylece madde hareket etmeksizin sahip olduğu ısı enerjisini bir yerden baģka bir yere iletmiģ olur (AlkıĢ, 2006). Örneğin beton duvar yangının oluģtuğu odadaki ısıyı diğer odaya iletir. Bu odada bulunan ve duvara yaslanmıģ olan ahģap dolabın tutuģma sıcaklığına ulaģmasına neden olarak kendiliğinden yanmasına neden olur. 2. TaĢınımla Ġletim (Konveksiyon); Genellikle gaz ve sıvılarda görülen ısı aktarım Ģeklidir. Bu yolla ısı iletimi akıģkanlar vasıtası ile yapılabilir. Yangının ilk aģamasında taģınım yoluyla ısının transferi önemli bir yere sahiptir. Yangın ortamında ısınan sıvı, gaz ve buhar moleküllerinin kinetik enerjileri artar. Aynı hacimdeki soğuk hallerine göre hafifleyerek yükselirler ve ısı kaynağından uzaklaģırlar. Böylece ısı enerjisinin taģınımla

27 11 transferi gerçekleģmiģ olur (Caymaz, 1997). Örneğin yangın ürünlerinden olan kızgın duman baca etkisi ile yükselerek üst katlara ısı aktarmakta ve yangını taģımaktadır. (O Connor, 1993). 3. IĢınımla Ġletim (Radyasyon); Bu yolla gerçekleģen ısı enerjisi aktarımında arada iletken veya akıģkan olmadığı halde, güneģ örneğinde olduğu gibi, ısı ıģın (elektromanyetik dalga ve foton) olarak yayılmakta ve karģısındaki maddenin fiziksel ve kimyasal yapısına bağlı olarak ya tutuģma sıcaklığına ulaģmasını sağlamakta ya da ıģının yansımasına neden olmaktadır (Ġ.B.B., 2007). Örneğin açık renkli maddeler ıģınımı yansıtırken koyu renkli maddeler ıģınımı emerler Yangının Dinamiği Alevler ve son derece sıcak gazlar, havadan daha hafif oldukları için yükselirler ve bu sırada çıkıģ noktası yukarısındaki her türlü yakıt ve yanıcı maddeleri de ısıtırlar. Yeterince ısınan bu gibi maddeler de alev alır ve sıcak gazların hacmini ve yukarı doğru yükselmesini hızlandırırlar. Böylece yukarı doğru yanma çok hızlı bir tempoda devam eder. AĢağı ve yana doğru yanma ise aģağıdaki koģullara bağlı olarak daha yavaģtır. Bunlar: 1. ÇıkıĢ noktasından yukarıdaki yakıt kaynağının veya oksijenin tükenmesi ile, 2. Beklenmedik bir hava cereyanının yangını yönlendirmesi ile, 3. Ġleri derecede parlayıcı bir yakıtın (hızlandırıcının) yanma noktasının altında bulunması ve ateģlenmesi yangını aģağı ve yana doğru taģıyacaktır. Alevlerin önündeki yanıcı maddeler tutuģur ve böylelikle yangın büyür ve yoğunlaģır. Yangın ne kadar yoğunlaģırsa (ısısı ne kadar artarsa) o kadar hızla yükselir ve yayılır (De Haan, 2007). Ġlk kıvılcımların yukarısında ya da yakınında tutuģacak yanıcı maddeler yoksa ya da kıvılcımlar yanıcı maddeyi tutuģturacak ısı akıģına sahip değilse, yangın kendi kendine yanar ve söner. Alev kümesi odanın tavanına ulaģacak kadarsa odanın her yerine dağılabilir çünkü kısa zaman içinde yukarıdaki gaz tabakası, yakıcı dumanlarla yer değiģtirir. Böylece sıcak hava kütlesi çok yüksek sıcaklıklara eriģerek büyük yangını tetikleyen kritik ısıya ulaģır. Yanıcı madde dolu bir oda ya da yapı yangının büyümesi açısından çok önemlidir. Bu yanıcı madde yükü sadece yapı değil içindeki yangını besleyen ve yönlendiren mobilya, duvar, yer, tavan kaplaması da olabilir. Yukarı doğru dikey yayılma, baca türü bir yapı bulduğunda hızlanır. Merdiven, asansör, hava boģluğu ve duvar boģlukları baģka yerdeki

28 12 alevleri taģıyacak boģluklara sahiptir ve daha hararetli yanarlar. AĢağı doğru yayılma, alanda uygun bir yanıcı bulunduğu takdirde gerçekleģir. Yanıcılığı olan duvar kaplamaları, özellikle paneller yangını dıģa doğru yayacağı gibi aģağı doğru da yayabilir (De Haan, 2007). Tavan ya da çatı kaplamalarının yanan kısımları, tutuģturma kapasitesi olan yanıcıların üzerine düģebilir ve yukarıdaki büyük yangına karıģabilecek yeni yangınlar baģlayabilir. Belli bir uzaklıktan bile yukarıdaki alevler yer kaplamalarını, mobilyaları ve duvarları tutuģturabilir ve yangının büyümesine sebep olur (De Haan, 2007). Bazı durumlarda ise Aniden TutuĢma veya Alev Kapanı oluģur. Aniden tutuģma Ģu Ģekilde gerçekleģir; (SweetHaven Publishing, 2006) Yangın meydana gelen odada oluģan ısı, çeģitli yollarla diğer odada eģyaların ısınmasına neden olur. Belli bir süre geçtikten sonra bu eģyaların aģırı ısınması neticesinde tutuģma sıcaklığına ulaģırlar. Bu noktadan sonra eģyalar kendiliğinden yanmaya baģlar, buna aniden tutuģma (Flash-over ) denir. Alev Kapanı (Back draft) ise Ģu Ģekilde gerçekleģir; yangının meydana geldiği ortamda bütün kapılar ve pencereler kapalıdır ve yangın, yanma reaksiyonları sonucunda ortamdaki oksijen miktarını azaltmıģtır. Daha sonra yangın hafif tütme sürecine girer ve ortamda bunun sonucunda aģırı derecede ısınmıģ karbonmonoksit oluģur. Isınan gazlar üst tarafta toplanmaya baģlar. Toplanan karbonmonoksit yanıcı bir gazdır. Eğer içeriye herhangi bir yerden oksijen girerse aģırı ısınmıģ olan karbonmonoksit ile reaksiyona girer ve bu durum ani bir patlamaya neden olur. Buna alev kapanı denilmektedir. Alev kapanı binada aģırı bir zarar ve odanın üst tarafında olağandıģı yangın Ģekilleri meydana getirir. Yangın, yukarı ve dıģarı doğru hareket eder, doğal olarak hiç rüzgara doğru hareket etmez, rüzgara doğru hareket ediyorsa bir hızlandırıcının varlığından Ģüphelenilir, yangın oksijen arar, bu sebeple bir kapalı alan yangınında eğer açık bir pencere varsa yangının hareketi muhtemelen baģlangıç noktasından açık pencereye doğru olacaktır (Eken, 2003) Yangın Nedenleri Yukarıdaki bölümlerde yangını kısaca kontrol altına alınamayan yanma olarak tanımlanmıģtı. EĢyaların yanma seviyesi ve yanmamıģ eģyaların pozisyonları dikkatle incelenirse yangının çıkıģ noktası ve dolayısıyla yangının çıkıģ nedeni tespit edilebilir. Yangın birçok farklı nedenden dolayı ortaya çıkabilmektedir. Büyük yangınların çıkıģ nedenlerini Ģöyle sıralayabiliriz (Ġ.B.B., 2007; Wikipedia.org, 2008; Merlin-gerin.com, 2008).

29 Bilgisizlik Yangına karģı ne gibi önlemlerin alınacağını bilmemek ve bu konu hakkında yeterli eğitim almamıģ olmak yangının önemli nedenlerindendir. Evlerde ve iģ yerlerinde kullanılan elektrikli aletlerin doğru kullanımını bilmemek, soba ve kalorifer sistemlerini yanlıģ yerleģtirmek, tavan arasına ve çatıya kolay tutuģabilecek eģyalar koymak yangını davet eder. Yangının oluģumunu önlemek kadar yangın meydana geldikten sonra yangının söndürülmesi de önemlidir Ġhmal Yangın konusunda eğitim almıģ olmanın yanında yangına sebebiyet veren etkenler konusunda da duyarlı olmak gerekir. Bu etkenlerden birisi de ihmaldir. Örneğin söndürülmeden atılan bir kibrit veya sigara izmariti, fiģi prizde unutulmuģ ütü gibi cisimler büyük yangınlara yol açabilmektedir. Yanan sigara izmaritindeki ateģ yangın tehlikesi içerir. Ġzmarit ateģinin etrafındaki kül normal Ģartlarda alevlenme ihtimalini oldukça düģürmekle beraber yanan izmarit pamuk, kâğıt, talaģ gibi kolay alev alabilen maddelerle karģılaģtığında bir süre sonra alevli yangına neden olabilmektedir Korunma Önlemlerinin Alınmaması Yangın nedenlerin baģında yangına karģı gerekli önlemlerin alınmaması gelmektedir. Özellikle büyük yerleģim alanlarında, konut ve iģ yerlerinde çıkan yangınların büyük bir kısmı elektrik kontağı, ısıtma sistemleri, LPG tüpleri ve evlerde bulunan tüpler gibi günlük hayatta kullanılan cisimlerle ilgili yeterli korunma önlemlerinin alınmamasından ve bunların yanlıģ kullanımından ortaya çıkmaktadır. Bunların yanında ortamın temizliğinin yeterli düzeyde yapılmaması, kolayca tutuģabilecek atıkların düzenli olarak ortam dıģına çıkarılmaması, makinelerin ve binaların elektrik aksamının bakım ve onarım iģlemlerinin zamanında yapılmaması yangını davet eder.

30 Sıçrama Bina, tesis veya araçta meydana gelen ve kontrol atına alınmıģ veya alınmamıģ bir yangın ihmal veya bilgisizlik sonucu veya doğal nedenlerle (binalar veya maddeler arası yakınlık, rüzgârlı hava gibi) sıçrayarak, yayılarak veya parlayıp patlayarak daha büyük boyutlara ulaģabilmektedir. Mesela, kaynak yapılan borulardan ısının doğrudan iletimi sonucu yangın baģka alanlara sıçrayabilir. Yine, sıcak sıvı veya gazların boģ alanlara konveksiyon yoluyla iletimi neticesi baģka yerlere yangın sıçrayabilir, baca etkisi buna örnek olarak verilebilir. Ayrıca, radyasyon (elektro manyetik dalga) yolu ile güneģ ısısının iletimi gibi bir etki ile yangın baģka alanlara iletilebilir, bu Ģekil yangınlara ısıtıcı bazı spotların sebep olduğu görülebilmektedir. Ayrıca, bacalardaki yapı hatasından, ısı tesislerinin aģırı ısınmasından, bir sobaya aģırı derecede gazyağı dökülmesi gibi kullanım hatalarından, yanıcı maddelere çok yakın yerlerde kül biriktirmek, mum ve meģale bulundurmak gibi sebeplerle oluģan yangınlarda bu baģlık altında değerlendirilebilir Doğa Olayları Deprem, kasırga, yıldırım düģmesi ve benzeri doğa olayları yangınların baģlamasına neden olabilmektedir Kazalar Kendiliğinden veya kaza sonucu meydana gelen bazı olaylar (kalorifer kazanının patlaması, elektrik kontağı gibi) yangına neden olmaktadır. Ancak kendiliğinden geliģen bütün olaylar, baģlangıçta yeterli önlemlerin alınmaması sonucu olabildiği gibi kaza sonucu da olabilmektedir. Kazalar, açık alevin olduğu kaynak ve lehim yapma sırasında da meydana gelmektedir. Genellikle kaynak ve lehim sonucu oluģan kor halindeki kıvılcım ve ateģ boncukları hiç tahmin edilmeyecek kadar uzak mesafelerde yangına sebep olabilmektedirler. Metal parçaların kesilmesi veya zımparalanması esnasında oluģan kıvılcımlarda kazara yangına sebep olmaktadırlar. Elektrik izolasyonunun çeģitli nedenlerle hasara uğraması, zayıf sigorta, yama yapılması gibi nedenlerle hatların aģırı ısınması, gevģek bağlantı sebebiyle hatlarda iletim

31 15 eksikliği, ampullerin patlayarak yanıcı maddelerin olduğu bir alana yayılması, hatalı topraklama yapılması veya hiç yapılmaması, değiģik vesilelerle oluģan kısa devreler de kazaen yangına örnek olarak verilebilir. Patlamalar, termik ve mekanik etkilerden dolayı yangına sebep olabilir. Yangınlar da müteakip patlamalara neden olabilir. AĢırı bir Ģekilde gaz, buhar ve katı madde partiküllerinin bulunduğu ve patlamaya hazır bir atmosfer, elektrik kıvılcımı, sürtünme ve çarpma kaynaklı kıvılcımlar ve elektrostatik boģalmadan meydana gelen kıvılcımlar patlama ve yangına sebep olabilmektedirler Yapı, Araç ve Gereçlerdeki Hatalar Hatalı döģenmiģ gaz tesisatı, hatalı döģenmiģ paratoner tesisatı, hatalı döģenmiģ elektrik tesisatı, makine, araç ve gereçlerin yeterli bakım ve kontrollerinin yapılmaması, yanıcı maddelerle ısı kaynakları arasındaki mesafenin yeterli olmaması gibi yapılan birtakım hatalar sonucu yangın çıkabilir. Bu Ģekilde çıkan yangınlar her zaman hatanın olduğu zaman çıkmaz, bazen uzun bir süre sonra da çıkabilir Sürtünmeden Kaynaklanan veya Kendiliğinden Isınma Özellikle makine ve taģıtlarda görülen bir yangın türüdür. AĢırı zorlanan oto frenleri, yağlama eksikliğinden kaynaklanan akis ve bilye yataklarının aģırı ısınması, yeterli boģluk bulunmayan döndürme kayıģları ve taģıma bantlarındaki mekanik sürtünmelerden kaynaklanan ısı enerjisi ve bu enerjinin baģka yanabilecek yerlere ulaģması sonucu yangın çıkabilmektedir. Yağ içeren yemler gibi tarım ürünlerinin üst üste yığılması, bezir yağına bulaģmıģ kumaģ ve talaģ, sönmemiģ kireç, kalın tabaka halindeki cila, vernik ve karıģımlarında, oluģan birtakım biyolojik, kimyasal ve fiziksel olaylar ısı oluģturabilmekte ve bu ısıların örtülü kalması durumunda da yakında bulunan ya da etkileģen bazı yanabilen maddelerin alev alma ısılarına da ulaģılarak yangına sebep olabilmektedirler.

32 Ġçten Yanmalı Motorlar Birtakım makine ve taģıtlarda kullanılan içten yanmalı motorların içinde yanan yakıttan kaynaklanan yüksek ısılar oluģmakta ve bu ısıların hareket enerjisi, elektrik enerjisi gibi enerjilere döndürülemeyen kısmı eksozdan dıģarı atılmaktadır. Dolayısıyla eksozda da yangın tehlikesi oluģturabilecek bir ısı oluģmaktadır. Araçlardan bu Ģekilde dıģarı atılan kıvılcımlar petrol ürünleri ve benzeri kolay alev alabilen maddelerle karģılaģtığında da yangına sebep olmaktadırlar GüneĢ IĢınları GüneĢ ıģınları bir mercekle veya konkav aynayla kolay alev alabilen maddeler üzerine yoğunlaģtırıldığında yangına neden olabilmektedir (Almanya Federal Kriminal Dairesi, 2003) Piroteknik Malzeme ve Cephaneler Piroteknik malzemeler günümüzde düğünlerde, yılbaģında, bazı açılıģ ve eğlencelerde olmak üzere artık birçok yerde kullanılmaktadır. Özellikle kullanılan havai fiģeklerin menzillerinin uzunluğu ve uçuģ yönlerinin belirsizliği nedeniyle kolay alev alabilen alanlara gelmesi durumunda yangınlar çıkabilmektedir. Bu malzemelerin bulunduğu depolarda büyük tehlike arz etmektedir. Bu sebeple piroteknik malzeme depolarının yerleģim yerlerinden uzak ve mevzuata uygunluğu sıkı kontrol edilmelidir. Bununla birlikte, cephanenin alev alması da patlamalara ve ikincil yangınlara sebep olabilmektedir (Almanya Federal Kriminal Dairesi, 2003) Kundaklama Sonucu Yangına karģı gerekli önlemlerin alınması ve insanlara yeterli eğitimlerin verilmesi yangın olaylarının azalmasına büyük katkı sağlar. Ancak bazı insanlar çeģitli amaç ve kazanç uğruna kasıtlı olarak kiģi veya devlete ait bina ve tesisleri yakarak can ve mal kaybına neden olmaktadır.

33 17 Yangının yukarıda saydığımız birçok sebebi her yangın için muhtemel sebeplerdendir. Bunları kategorize edecek olursak; 1.Bilgisizlik, ihmal ve kazaen meydana gelen yangınlar, 2.Doğal olarak meydana gelen yangınlar, 3.Kundaklama sonucu meydana gelen yangınlar Ģeklinde üç baģlık altında toplamak mümkündür Kundaklama Kundaklamanın ne olduğuna dair çeģitli tanımlar yapılmaktadır. Underdown a göre kundaklama, kasten bir yapıya zarar vermek için bilerek ve isteyerek yangın çıkarmaktır (1979). Genellikle kundaklama, hem mal hem de can kaybına neden olduğundan bir çok ülkede çok ağır bir suç teģkil etmektedir. Sigorta Ģirketlerini dolandırmak amacıyla yapılanlar ise normal dolandırıcılığın bir çeģidi olarak kabul edilebilir. Kundaklama terimi, kaza sonucu elde olmayan nedenlerden dolayı çıkan veya çocuklar tarafından çıkarılan yangınları kapsamaz (Özer, 1985). Çocukların çıkarmıģ oldukları yangınlar genellikle merak, macera ve çocukça zevklerinin bir sonucudur ve çocuklar kibritle oynamanın ne kadar tehlikeli olabileceğini yaģ gruplarına bağlı olarak idrak edemezler. Ġncelenen her yangında, tersi kanıtlanıncaya kadar kundaklama olasılığı da mutlaka araģtırılmalıdır. Yangın yerindeki her Ģey yanıp kül olsa dahi olayı çözümlememize katkıda bulunacak ipuçlarını bulabilmek mümkündür (U.S. Department of Justice, 1973). Kundakçılar, yangını birkaç yerden aynı anda baģlatmayı tercih ederler. Bu nedenle kundaklama yangınlarında birden fazla orijin bulunabilir. Birden fazla orijin belirlenmesi, yangının kundaklama sonucu çıktığına iliģkin önemli bir bulgudur (Redsicker, 1989). Kundaklama hakkında geniģ bir alan çalıģması yapıldığında, insanları kundakçılık yapmaya sürükleyen sayılamayacak kadar sebebin var olduğu görülecektir. Bu yüzden kundakçılığın sebeplerini aģağıdaki gibi gruplamanın uygun olacağı düģünülmektedir. Bunlar;

34 Kundaklama Nedenleri DavranıĢ Bozukluklarına Bağlı Kundaklamalar, bu grupta normal dıģı davranıģları olan veya ruhi hastalığı bulunan kundakçılık vardır. Kundaklama olaylarına katılan bu tür kiģilerin çıkarmıģ oldukları yangından psikolojik bir dürtü neticesinde zevk aldıkları yapılan araģtırmalarda görülmektedir. Kimi araģtırmacılar da piromanilerin (yangın çıkarma hastalığı olanların) yangın çıkarmaktan bir tür cinsel haz duyduklarını ileri sürerler (O,Connor, 1993). Ayrıca gazetelere yansıyan ve sigorta davalarına konu olan kundaklama olaylarına bakıldığında kundaklama nedeni olarak intikam, nefret, hoģnutsuzluk, can sıkıntısı, kendini kanıtlama isteği veya psikiyatrik hastalıkların gösterildiğini içeren rapor ve belgeleri görmek mümkündür (Özer, 1985). Piromani; Bir dürtü, kontrol bozukluğu olup yangın çıkarma hastalığı olarak tanımlanmaktadır. Piromanik olan kiģiler rahatlama amacıyla yangın çıkarırlar. Yangından bir maddi kazanım planlanmaz, amaç yalnızca rahatlamaktır. Piromanik kiģilerin sıklıkla çevredeki yangınları dikkatle izledikleri, yanlıģ yangın alarmları verdikleri, yangınla veya söndürmeyle ilgili araçlara özel ilgi gösterdikleri belirtilmektedir (Kaygısız ve ark., 2008) Özel Suçluluk Durumlarına Bağlı Kundaklamalar, her kundaklama olayı baģlı baģına bir suçtur ve bu gruba kundaklama suçunun yanında diğer baģka suçları da iģlemiģ kundakçılar alınmalıdır. Bu tür kiģilerin yangın çıkarmalarındaki asıl amaç hırsızlık, cinayet ve benzeri iģledikleri suçlarını örtbas etmektir. Bahsedilen bu suçlar ferdi olarak iģlenebildiği gibi bir organize grubun faaliyeti çerçevesinde de gerçekleģtirilebilmektedir. (Özer, 1985) Siyasi ve Politik Nedenlere Bağlı Kundaklamalar, bu gruptaki kundakçıların amacı baskı ve tehdit ortamı oluģturarak devlete veya topluma kendi düģünce ve doktrinlerini yaymak ve kabul ettirebilmektir. Ayrıca bazı terör örgütleri kundakçılık yolu ile kendi reklamlarını yapma ve adlarını duyurma yoluna gitmektedirler. PKK terör örgütünün Ġstanbul ilinde arabalara yönelik yapmıģ olduğu kundaklama olayları bu gruptaki kundakçılığa güzel bir örnektir. Bununla birlikte, bu gruptaki kundakçılar kaide olarak kendi mallarına zarar vermeyen, bir yer altı veya terör örgütüne bağlı olan sabotajcılardır (Özer, 1985) Çıkar Sağlamak Ġçin Yapılan Kundaklamalar, bu gruptaki bütün kundakçıların ortak özellikleri kundaklamayı bir çıkar veya menfaat elde etmek amacıyla yapmıģ

35 19 olmalarıdır. Zimmete para ve mal geçirmek, istemedikleri rakiplerine zarar vermek, ücret karģılığında kundaklama yapmak, önemli bir davanın tanıklarını korkutmak ve iģadamlarının gözünü korkutarak onlardan özel koruma ücreti almak gibi yöntemlerle hareket ederler. Ayrıca kendi mallarını ateģe vererek sigorta Ģirketlerini dolandırmaya çalıģanlar da bu gruba dahildir. Ġncelemenin baģarılı olması isteniyorsa, kundakçıyı yönlendiren sebeplerin neler olduğunun anlaģılması son derece önemlidir. Çıkar sağlamak için yapılan kundaklamalarda sebep ekonomik kazançtır. Bu, binanın değerine yönelik sigortanın kapsamını geniģletmek suretiyle çok büyük bir kazanç veya yaklaģan bir mali felaketten bir kiģinin mali kayıplarını kurtarmasından sağlanan sınırlı bir mali kazanç olabilir. AraĢtırmaya nereden ve nasıl baģlanacağına karar vermek için, söz konusu olan kundakçılığın öncelikle mali bir sıkıntıdan mı, bir dolandırıcılık planından mı yoksa biraz sıkıntı ve gelir sağlayabilecek bir dolandırıcılığın birleģimi sonucu mu olduğunu ortaya çıkarmak gerekir Ġntikam, Kin ve Kıskançlık sebebiyle yapılan kundaklamalar, bu grup, terkedilmiģ sevgilileri, uzun süredir düģman olan komģuları, memnuniyetsiz çalıģanları, tartıģan eģleri, kandırılmıģ veya sömürülmüģ kiģileri ve ırkçı veya dini düģmanlık taģıyan kiģileri içermektedir. Sevgililerin tartıģmaları ve aile içi tartıģmalar bu gruba en büyük katkıdır. Ülkenin bazı kesimlerinde, genellikle kırsal kesimlerinde anlaģmazlıklar, evlerin ve çiftliklerin yakılmasıyla sonuçlanır. Çoğu kundakçı bu tür bir yangından önce alkol alır (Charles et al., 1996) Vandalizm (Kötü Niyetli Zarar Verme) sebebiyle yapılan kundaklamalar, vandallar, eğlence için yangın çıkarırlar baģka bir sebep yoktur. BoĢ binalardaki pek çok yangın son yıllarda genellikle Vandallar tarafından çıkarılmaktadır. Vandallar ayrıca terkedilmiģ arabalarda, çöp kutularında ve daha baģka yerlerde yangın çıkartmaktadırlar; hurda yangınları ayrıca yerel durumu protesto ve "Ģehrin hemen yenilenmesi" için çıkarılabilir. Serseriler ve uyuģturucu kullanıcıları zaman zaman yangın çıkarırlar. Vandalizm yangınları, çok yüksek bir hızla yükseliyor gibi görünmektedir (Charles et al., 1996) Diğer kundaklama nedenleri, yukarıda sayılanların dıģında bazı kundaklama nedenleri de aģağıda sıralanmıģtır; (Akkaplan, 2001). Mali sıkıntı,

36 20 Kısa vadeli iģ problemleri, Kanuni veya kanuna aykırı borç ödemesi, Yeniden geliģtirme, Bina tamiratı, Gayrimenkul entrikaları, PlanlanmıĢ iflas, ĠĢ rekabetinin ortadan kaldırılması, Haraç ödemelerinin sağlanması, ĠĢçi- yönetim Ģikayetleri Kundakçı Profilleri (Charles et al., 1996) Piromanik Kundakçı; Piromaniaklar, -yangın çıkarmadaki bilinçsiz sebepözelliğine göre diğer kundakçılardan aynlırlar. Aslında çoğu kiģi tarafından sebepsiz olarak kabul edilirler. Yangın çıkararak hissi tatmin elde edebilirler. Piromaniaklar, yangınlarını hiçbir belirli sebep ve maddi çıkar olmaksızın çıkarmalarıyla tasvir edilirler. Yangın çıkarma isteği, dayanılmaz bir kuvvete iģaret etmektedir. Yine de yetkililer, bu açıklamayı kabul etme konusunda uyarılmalıdır. Bazı araģtırmacılar, piromani hastalığının cinsel gerilimi serbest bıraktığını düģünmektedir, diğerleri bunun bir ana sebep olduğunu reddetmektedir. Bir diğer piromani hastalığı araģtırmasında Ģahısların sadece çok az bir yüzdesi kundaklamaktan cinsel bir haz aldığını iddia etmiģtir ġizofrenik Kundakçı; ġizofrenler genellikle, gerçekle kiģisel ve sosyal faaliyetin temasının belirgin bir zayıflamasının karģılığı olarak tanımlanmaktadır. ÇeĢitli derecelerde yanılmalar, halüsinasyonlar (hayal görmeler), tutkusal körlenmeler ve tuhaf hareketler söz konusu olabilir. Bütün psikolojik bozuklukların en ciddisi "belirgin bir Ģekilde gerçeğin çarpıtılması, sosyal iliģkiden çekilme ve algılamanın, düģüncenin ve tutkunun parçalanması ve düzenlenememesi Ģeklindeki bir grup psikolojik bozukluk" olarak tanımlanmaktadır. Bu kundakçılar, yangın çıkarma amaçlarının adam öldürme olması veya sebeplerinin yanıltıcı nitelikte olması veya yangın çıkarırken veya yangın çıkardıktan hemen sonra tuhaf hareketler sergilemeleriyle diğerlerinden farklı görünürler. Bununla birlikte psikolojik olarak hasta olan kundakçılar, ayrıca intikam kundakçısı ve piromaniak gibi baģka kategorilere de girerler.

37 Kibirli veya Kahraman Kundakçı; Sıklıkla, bir yangını "fark eden" kiģinin onu baģlatan olduğu, bir kahraman olmak için yaptığı ortaya çıkabilir. SoruĢturmacı, yangın tipleri arasında hastalıktan kaynaklanan, iģsizlik için kazanç sağlama, ve kibir gibi birden fazla sebebin üst üste binmesi durumunu araģtırmalıdır. Ġtfaiyeciler ve polis memurları tarafından çıkarılan yangınlar, kıyasla nadir olmasına rağmen, yine de görülmektedir. Her ne kadar, bazen gönüllü itfaiyeciler de çıkar amaçlı olarak yangın çıkarabilse de bunlar saatlik olarak ücret alan veya Ģahsi sebepler nedeniyledir, çünkü alevlerle mücadele etmeyi sevmektedirler ve yakın çevresinde hiçbir faaliyet yoktur. Bunlar ayrıca insanları ve malları korumayı ve kahraman olarak çağırılmayı seviyor olabilirler. Bebek bakıcıları, bazen hatırlanmaya ihtiyaç duyabilirler, çalıģtıkları yerde yangın çıkarabilir, yangını keģfeder ve çocuğu kurtarabilirler Tipik Bayan Kundakçı; Bayan kundakçı, genellikle kendi mülkünü yakar, nadiren bu bir iģverenin veya komģunun mülküdür. Sebepleri erkek kundakçıların sebepleriyle benzer olabilir, fakat daha fazla kendini yok etmeye yönelik eğilimi olabilir. Bayan kundakçının çoğunun akıl hastası, üçte biri akıl hastası ve Ģizofreni baģlangıcındadır. Genellikle, yaģlı, yalnız, mutsuz ve umutsuz olarak tasvir edilirler Çocuk Kundakçı; Kundaklama olaylarını değerlendiren davranıģ bilimi yetkilileri, çocukların yaptığı, tekrar eden veya kronik kundaklamaların ciddi bir belirtiyi veya psikolojik rahatsızlığı temsil ettiğine inanıyorlar. Rahatsızlığı olan çocuk için yangın çıkartma bir intikam dolu, düģmanca bir tepkinin, içerleme ve otoriteye karģı koymanın dıģa vurumudur Genç Kundakçı; Genç kundakçıların genel özellikleri: bir suçluluk geçmiģi, birliği bozan bir ev çevresi, patolojik kiģilik geliģimi, cinsel olgunluk yokluğu, saldırgan veya yıkıcı hareket, zayıf sosyal ayar, duygusal rahatsızlık ve zayıf akademik baģarıdır. Bazı araģtırmacılar gençlerin zevk için yangın çıkardıklarını ileri sürmektedir. Sebep ne olursa olsun, vandalizm genç kundakçılığının yüzde 80'ini temsil ediyor gözükmektedir. Genç kundakçılar genellikle, bir erkek çocuğun baskın rol oynadığı ve diğerlerinin yardımcı rol oynadığı, çift olarak veya grup halinde çalıģmaktadır.

38 Pozitif ve Negatif Belirtiler Yangın olay yerinde yapılan inceleme ve araģtırmalar neticesinde yangının kasten çıkarılmıģ olduğunu gösteren bazı temel belirtiler vardır. Bu belirtiler, kendi içinde bir sınıflandırmaya tabii tutulursa pozitif ve negatif belirtiler olmak üzere ikiye ayrılırlar Pozitif Belirtiler Yangının kundaklama olduğunu açıkça gösteren belirtidir. Örneğin; baģlangıç noktasında, içinde hızlandırıcı bulunan ve ağız kısmına sıkıģtırılmıģ bir Ģekilde bez parçası bulunan bir ĢiĢe tespit edilmesi bunun molotof kokteyli ile baģlatılmıģ bir yangın olduğuna iģaret eder ve bu aģamadan sonra binanın elektrik tesisatının yangın açısından araģtırılmasının pek bir anlamı yoktur Negatif Belirtiler Yangının çıkma sebebi tam olarak belirlenememiģtir, ancak, yangının kendiliğinden çıkmasına yol açacak etkenler de bulunmamaktadır. Bu durumda derinlemesine bir araģtırma ile yangının doğal olarak çıkmadığını kanıtlayacak delillerin bulunması gerekir (Eken, 2003) Yangının Kasten Çıkarıldığına ĠĢaret Eden ġüphelenme Gerekçeleri (Eken, 2003; O Connor, 1993) Yangının kasten çıkarılmıģ olabileceğini diğer bir deyiģle kundaklama Ģüphesinin olabileceğini gösteren bazı emareler bulunmaktadır. Ancak bu Ģüphelenme gerekçeleri, eylemin kasti yapıldığını gösterir mutlak delil niteliğine sahip değillerdir. Bunları Ģu Ģekilde sıralayabiliriz: 1. Yangın yerinde kiģilerin kuģkulu davranıģları, 2. Ġtfaiyecilerin sebep olduklarının dıģındaki zorla giriģ iģaretleri, 3. Duvarlarda, zeminde ve çatıda önceden açılmıģ delikler, 4. Yangının birden fazla yerde aynı zamanda çıkması,

39 23 5. Aynı binada daha önce de yangınların çıkmıģ olması, 6. Yangının olağanüstü bir Ģekilde yayılmıģ olması, 7. Yangının aģırı Ģiddetli olması, 8. ġüpheli bir kokunun tespit edilmesi, 9. Yangın çıkıģ yerinin pahalı malzeme ve ekipmanların olduğu yerin yakınında olması, 10. Bölgede daha önceden birden fazla yangın çıkmıģ olması 11. Aynı kiģinin birden fazla yangın vakasına karıģmıģ olması, 12. Çok fazla ısı üreten cihaz ya da konteynır gibi harici cisimlerin bulunması, 13. Yangın çıkıģ yerinin olağan dıģı bir yerde olması, 14. Yangının çıkması için makul bir nedenin olmaması, 15. Yangının olağan dıģı bir saatte çıkması, 16. Ġtfaiye faaliyetleri sırasında beklenmedik zorlukların çıkması, 17. Alarm ve yangın önleme sistemlerinin yangından önce etkisiz hale getirilmesi, 18. ġirketin mali sıkıntı içerisinde olması, 19. ġirket kayıtlarının daha önceden çıkan küçük bir yangında tahrip olması, 20. Binanın içindeki eģyaların yangından önce boģaltılmıģ ya da baģka eģyalar ile ikame edilmiģ olması, 21. Tesisin ya da içindeki eģyaların sigorta miktarının kısa bir süre önce artırılmıģ olması, 22. Kolluk güçlerinin yangın olayına karıģmasından sonra sigorta kurumundan herhangi bir talepte bulunulmaması, 23. Mülk sahibinin tahliye edilmiģ olması, 24. Yangının stok sayımından ya da denetiminden önce çıkmıģ olması, 25. Mülk sahibinin tesisi satmaya ya da tesisten taģınmaya çalıģıyor olması, 26. Yangının bina içerisinde bulunanların dıģarı çıkmasından hemen sonra baģlaması, 27. Delillerin yangından sonra tahrip edilmesi, 28. Mülk sahibinin soruģturmaya itiraz etmesi, 29. Ġlgili kiģinin günün saatine uygun olmayan bir Ģekilde giyinmiģ olması, 30. Ġlgili bir tarafın olay mahalline beklenmedik bir Ģekilde kısa bir süre içerisinde ulaģması, 31. Mülk sahibinin anormal davranıģlar göstermesi (örneğin çok sakin olması), 32. Mülk sahibinin çok iyi hazırlanmıģ olması ve sigortasının vb. detaylarının beklenmedik bir Ģekilde detaylı olarak bilmesi,

40 Hayvanların ya da manevi değeri olan bir takım cisimlerin yangından önce binadan çıkarılmıģ olması, 34. Ġlgili bir tarafın yangının çıkıģ yeri ve zamanı hakkında kimsenin bilmediği bilgilere sahip olması, 35. EĢyaların yerlerinin değiģtirilmiģ olması ya da arama yapıldığına dair delillerin bulunması, 36. Mücadele olduğuna iliģkin delillerin olması, 37. Ölen kiģinin yangın çıktığı sırada canlı oluğuna dair hiçbir delilin bulunmaması, 38. Ölen kiģiye uyuģturucu verildiğine ya da bu kiģinin bağlandığına iliģkin delillerin olması, 39. Ölen kiģide yangınla bağlantısı olmayan yaraların tespit edilmesi, 40. Binanın daha önceden vahģet yanlısı kiģilerin ya da siyasi eylemcilerin hedefi olması, 41. Yangından önce tehdit ya da uyarı alınmıģ olması, 42. Yangından sonra bazı kiģilerin suçlanması, 43. Görgü tanıklarının ifadelerinin birbiriyle ya da bilinen olaylarla tutarsız olmasıdır Zaman Gecikmeli AteĢleyiciler (O, Connor, 1993) Kundaklama neticesinde çıkarılan bir yangında ateģleme direkt veya gecikmeli olabilir. Direkt ateģleme bir ateģleme kaynağının (kibrit, çakmak vb.) bir yakıt ile temasa geçirilmesi Ģeklindedir. Kullanılan yakıt tutuģturulmuģ bir gazete kâğıdından bir sıvı hızlandırıcıya kadar uzanabilir. Birçok acemi kundakçı farklı yakıt türlerinin yanabilirlik dereceleri konusunda bilgi sahibi olmadıkları için çıkardıkları yangınlar içinde hayatlarını kaybetmiģlerdir. Bununla beraber zaman gecikmeli ateģleyici cihazlar kundakçıların ateģleme baģlamadan evvel emniyetle yangın yerinden uzaklaģmalarına olanak vermektedir. Bu cihazlardan bazıları çok ilkeldir ve güvenilirlikten de uzaktırlar. Buna karģılık kundakçıya sistemi kurma ve kusursuz bir güvenlik zırhı hazırlama olanağı veren modern cihazlar kullanıldığı da bilinmektedir. Bu amaçla sık sık kullanılan bazı araçlar Ģunlardır: Elektrikli Cihazlar: Hemen her yerde 10 dolara kadar fiyatlarla satın alınabilen elektrikli cihazlarla yangını baģlatma süresi birkaç dakikadan 24 saate kadar uzatılabilmektedir. Bu cihazlar yakıtın (odun talaģı veya sıvı yakıt) içine yerleģtirilen basit bir ısıtıcı kaynağı sayesinde yangını baģlatır.

41 25 Kibrit: Yanan bir sigara bir kutu kibrit ile birlikte kullanıldığında 10 ile 13 dakikalık bir fitil görevini yapabilir. Yanan sigara bir kutu kibrit içine konulur ve kutu yanıcı madde içine yerleģtirilmek suretiyle çalıģmaya hazır duruma getirilir. Mum: 2,5 cm çapında 12,5 cm çevresinde bir mum esintisiz bir ortamda bir saat içinde 2,5 cm yanar. Aynı çapta ve çevre uzunluğunda 15 cm lik bir mum ise içine yerleģtirildiği yakıtı ateģlemeden evvel 6 saat yanacaktır. Kimyasal maddeler: Bazı terrorist gruplar kimyasal ateģleyiciler kullanma konusunda son derece baģarılı olmuģlardır. Örneğin bir vak ada potasyum klorat, toz Ģeker ve sülfürik asit karıģımı kullanıldığı bilinmektedir. Bütün bunlar dıģında kundakçının yaratıcılık gücüne bağlı olarak son derece büyük sayılarda cihaz ve yöntemler (örneğin elektrik ampulleri bile) bu amaçla kullanılmaktadır. Yangın yerinin incelenmesi sırasında araģtırmacı bu tür cihazların kalıntılarını tanıyabilmeli ve binanın çeģitli yerlerinde birden fazla cihazın çalıģtırılarak gizlenmiģ olabileceğini düģünmelidir BaĢlıca AteĢleme Kaynakları (De Haan, 2007) Her yangının önemli olan ana ateģleme nedeni sıcaklıktır. Diğer nedenler çok yaygın olmadığından ve sıra dıģı olduğundan ve de pratik ilgisi olmadığından göz ardı edilebilir. Bilindiği gibi sıcaklık; sıcak yüzeyden, sıcak parçalardan veya uzak olan parlayan (ıģıldayan) sıcaklık kaynağından kaynaklanabilir, fakat açık kıvılcımla olan temas ya da kibritler en etkili ve en baģlıca ateģleme kaynağıdır. ġüphesiz bu kaynaklar kasıtlı yangınlarla birlikte kaza sonucu oluģan yangınların da meydana gelmesine sebep olur. Diğer kaynaklar mekanik kıvılcımlar (akkor halinde ve sıcak parçalar) ya da elektrik arklarındaki elektrik kaçaklarıdır. Bunların hepsi bazı yakıtları tutuģturmak için yeteri kadar bölgesel ısıyı üretebilir, ancak bütün kaynaklar bütün yakıtları tutuģturamazlar. Sıcaklık ayrıca sürekli akım geçen kablolarda aģırı yükleme durumunda, yüksek rezistansla bağlanma veya doğrudan tasarlanmıģ bağlantı noktalarından üretilebilir. Ayrıca bazıları çok yavaģ bazıları çok hızlı olan ekzotermik tipteki sayısız kimyasal reaksiyondan da elde edilir. BaĢlıca ateģleme kaynaklarıyla aģağıda sıralanmıģtır; 1. Kibritler 2. Çakmaklar 3. Elektrik Arkları 4. Sıcak maddeler/sıcak yüzeyler 5. Sürtünme

42 26 6. Yayılan ısı 7. Kimyasal tepkime 8. Elektrik ve Gaz ile çalıģan cihazlar 9. Gaz lambaları 10. Kıvılcımlar 11. ġömineler ve bacalar 12. ġenlik ateģleri 13. Sıcak metaller 14. AteĢli silah ve mühimmat kalıntıları 15. Sigara 16. Kemirgen hayvanlar 17. Yıldırım 18. Kendi kendine yanma 19. Akkor haldeki elektrik ampulleri Kundaklamanın Yasal Boyutu Kundaklama, kasten veya kötü niyetle ve bilerek yangın çıkarma eylemidir. Bu eylemi gerçekleģtiren kiģi ise kundakçıdır. Kundakçı, bu fiili neticesinde belli çıkar ve kazanımlar (intikam, cezalandırma, politik-maddi menfaat, suçu/suçları örtbas etme...) elde etmeyi amaçlar. Her ne kadar kundaklama yapan kiģinin amaç veya amaçları farklı olsa da sonuç itibarı ile meydana gelen yangın maddi ve manevi zararların yanında ölümlere de neden olabilmektedir. Bu nedenle birçok ülke, kendi ceza kanununu yaparken kundaklama veya yangın çıkarma sonucu oluģan zararları ayrı ayrı tanımlayarak bu fiilleri iģleyen kiģilere yaptırım olarak çeģitli cezalar öngörmüģtür sayılı Türk Ceza Kanunu da kundaklama veya yangın çıkarma suçunun iģlenmesi durumunda eylemin meydana getiriliģ yöntemi, yakılan yerin özelliği ve oluģan zararın niteliğine göre değiģik derecelerde cezalar öngörmüģtür. Bunlar; TCK nin ikinci kısım birinci bölümünün hayata karģı iģlenen suçlar altında; yangın eylemini kullanmak suretiyle kasten öldürme suçunu iģleyen kiģiye ağırlaģtırılmıģ müebbet hapis cezası öngörülmüģtür. MADDE (1) Kasten öldürme suçunun; c) Yangın, su baskını, tahrip, batırma veya bombalama ya da nükleer, biyolojik veya kimyasal silâh kullanmak suretiyle iģlenmesi hâlinde, kiģi ağırlaģtırılmıģ müebbet hapis cezası ile cezalandırılır. Denilmektedir.

43 27 Mala zarar vermenin nitelikli halleri TCK madde 152 de belirtilmiģtir. Aynı maddenin b fıkrasında; mala zarar verme suçunun yangına karģı korunmaya tahsis edilmiģ her türlü eģya veya tesis hakkında iģlenmesi halinde suçun faili hakkında bir yıldan altı yıla kadar hapis cezasının hükmolunacağı belirtilmiģtir. Ayrıca aynı maddenin ikinci bendinde; mala zarar verme suçunun yakarak iģlenmesi halinde verilecek olan cezanın iki katına çıkartılacağı hükmü yer almaktadır. MADDE 152. (1) Mala zarar verme suçunun; b) Yangına, sel ve taģkına, kazaya ve diğer felaketlere karģı korunmaya tahsis edilmiģ her türlü eģya veya tesis hakkında iģlenmesi hâlinde, fail hakkında bir yıldan altı yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. (2) Mala zarar verme suçunun; a) Yakarak, yakıcı veya patlayıcı madde kullanarak, iģlenmesi hâlinde, verilecek ceza iki katına kadar artırılır. TCK madde 170 te kiģilerin hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından tehlikeli olacak biçimde ya da kiģilerde korku, kaygı veya panik yaratabilecek tarzda yangın çıkaran kiģi, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır hükmü yer alırken 171. madde de ise taksirle yangına neden olan kiģi, fiilin baģkalarının hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından tehlikeli olması hâlinde, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır hükmü yer almaktadır. Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması; MADDE (1) KiĢilerin hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından tehlikeli olacak biçimde ya da kiģilerde korku, kaygı veya panik yaratabilecek tarzda; a) Yangın çıkaran, kiģi, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Yangın, bina çökmesi, toprak kayması, çığ düģmesi, sel veya taģkın tehlikesine neden olan kiģi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. MADDE (1) Taksirle; a) Yangına, b) Bina çökmesine, toprak kaymasına, çığ düģmesine, sel veya taģkına neden olan kiģi, fiilin baģkalarının hayatı, sağlığı veya

44 28 malvarlığı bakımından tehlikeli olması hâlinde, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. denilmektedir Yangın Yeri Ġncelemesi Yangın olaylarına ilk müdahaleyi itfaiye ekipleri yapmaktadır. Ġtfaiye ekipleri müdahale ettikleri yangınları söndürmekle yükümlüdür. Bu esnada güvenlik güçleri yangın yerinin güvenliğini sağlar ve olayla ilgili bilgi edinmeye çalıģır. Ġtfaiye ekipleri yangını söndürdükten sonra yangınla ilgili tutanak tutarak tespitlerini belirtmek zorundadırlar. Bu tutanak, yangın ihbarının zamanını, ihbar edenin kimliğini, yangın mahalline ne zaman ulaģıldığı, yangının ne kadar sürede söndürüldüğü, yangın yerinin adresi, kime ait olduğu, yangının ne ile söndürüldüğü, yangının türü ve hasar durumu gibi teknik bilgileri içerir. ġüpheli veya kasti bir durum fark edilirse ilgili yerlere bildirilmesi gerekmektedir (Kaygısız, 2007). Yangına ilk müdahale yapıldıktan sonra yangın yerinin ilgili uzman/uzmanlar tarafından hemen incelenmeye baģlanması delillerin fazla zarar görmeden toplanması bakımından önemlidir. Çünkü yangın ve zaman daima araģtırmacının aleyhine iģler. Ġdeal bir araģtırma yapabilmek için en kısa sürede hatta yangın sürerken araģtırmacının olay yerine ulaģması gereklidir. Ancak yangın araģtırmacıların çoğu en geç 2 saat içinde olay yerine gidilmesini savunulur (Caymaz, 1997). Ayrıca yangın olay yeri araģtırması epeyce dikkat ve beceri gerektirir ve diğer suç yerlerine göre daha karmaģık bir durum arz eder. Örneğin yangın sonucu patlama meydana gelebilir ve bu patlama sonucunda bir yangın daha oluģabilir. Yangın yeri araģtırması neticesinde kundaklama suçunun yanında genellikle cinayet, hırsızlık, zimmete para geçirme, güveni kötüye kullanma, hilekârlık, kaçakçılık, dolandırıcılık gibi diğer suçlar da ortaya çıkarılabilir. Yangın bu tür ve benzeri suçları örtbas etmek için tasarlanabileceğinden bu olaylarla ilgili delillerinde bulunup bulunmayacağına dikkat edilmelidir (AkbaĢ, 1994). Kundaklama olaylarında hızlandırıcı kullanımı oldukça yaygındır (%80). Enkazda kalan hızlandırıcı artıklarının hızla yok olma olasılığı nedeniyle ve güvenlik, kalanların kurtarılması, temizlik gibi çeģitli operasyonlara baģlanmadan önce olay yeri ayrıntılı incelenmeli ve örnek alım iģlemleri tamamlanmalıdır. Bununla birlikte, olay yerinde eski ve rahat giysiler, kask, lastik çizme, eldiven, maske kullanılmalı, radyoaktif, toksit veya korozif etkenler varsa ayrıca özel koruyucu giysi giyilmelidir. Yangın sonucu elektrik sistemleri devre dıģı kaldığından güçlü bir fener, defter, kalem, fotoğraf ve video kamera, büyüteç,

45 29 teyp, pusula, mezura, somun anahtar, tornavida, pense, testere, fırça ve kürek gibi çeģitli alet ve malzemeler bulundurulmalıdır (Caymaz, 1997). Yangın çıkıģ yeri (orijini) ve yangının çıkıģ sebebinin belirlenmesi olayın aydınlatılmasındaki en temel özelliktir. Yangın yerinin araģtırılmasının temel amacı, diğer bütün araģtırmalarda olduğu gibi, gerçeği saptamaktır. AraĢtırmacı gerçeği ararken kuģkulu bir yangına kurban giden binanın ya da aracın tam bir vaka sonrası incelemesini yapar ve yangının nedenlerini ortaya koyar (O Connor, 1993) BaĢlangıç Noktasının Önemi Yangının çıkıģ sebebinin saptanması için, baģlangıç noktasının tayini çok büyük önem arz etmektedir. Yangınla ilgili kalan fiziksel deliller, normalde bu noktada mevcutturlar. Bu deliller gazyağı, benzin, boya tineri, mum, yanık kibritler, vs. olabilir. Yangının yayılma istikametini gösteren delillerde bu noktadan elde edilir. AteĢin yayılıģı ve değiģik yerlerden yukarıya yükselen alevlere bu noktada rastlanır. BaĢlangıç Noktasının Tespitinde Dikkat Edilecek Noktalar; 1. Genel ilke olarak ortada olan Ģeylere öncelikle bakılır; örneğin, tahribatın en büyük olduğu nokta neresidir? Muhtemelen ateģin etkisinde en uzun süre kalan yer olması sebebiyle bu nokta iģe baģlamak için en uygun noktadır (Tesis veya yapıda yapılacak bir denetim; tavanda, duvarda yanarak açılan bir oyuk veya yanan bir pencerenin varlığını ortaya koyacaktır). 2. Yanmanın en alt noktası aranır, yangın tabiatı gereği aģağıya değil, yukarıya doğru ilerler, bunun istisnaları hava cereyanının ve çeģitli yanıcı maddelerin var olmasıdır. En alt yanma noktasının üzerine gelen yanık yer, baģlangıç noktasının doğrulanmasına da yardımcı olur. Bu da en alt yanma noktasının tam üstüne gelen noktada tavandaki yanıkla sağlanır. 3. Tavandaki yanık izleri yanığın en alt noktasına kadar takip edilir ve bu yapılırken yapı tipi hatırda tutulur. Bazı malzemeler doğal, bazı malzemeler yapay yanma izleri meydana getirirler. Yanma izleri yanma türünü gösterir. Örneğin geniģ yayvan kabarıklar yoğun bir ısının eseridir, düz karartılı yanık izleri ve birçok çizgilerin var oluģu düģük ısıdaki uzun süreli yanmanın iģaretidir. 4. Tavanda en çok zarar görmüģ bölge tespit edilmelidir. BaĢlangıç noktasındaki ateģ genelde en yüksek ısıya sahiptir ve çok hızlı bir Ģekilde yükselir. Bu Ģekilde tavandaki

46 30 en büyük zararı daha doğrusu yanmayı bu noktadaki ateģ yapacaktır. Aynı zamanda tavanda yıkılmıģ, çökmüģ bir yer varsa burası da muhtemelen baģlangıç noktasının karģısına gelen bölüm olacaktır. Ayrıca, tavandaki kiriģlere de dikkat edilmelidir. AteĢ yayılma esnasında yanık izleri oluģturacaktır. Bu yanıklar baģlama noktasının uzağında ateģin baģlama noktasına doğru kıvrılacaktır (Eken, 2003). 5. Bazı hallerde birden fazla alt yanma bulunabilir. Bunların ayrı yangınlar olmadığı kanısı uyanırsa, bu defa daha önce takip edilmiģ olan izler üst yanma noktasından baģlayarak yeniden değerlendirilmelidir. 6. Olay yerine ilk varan kiģilerden elde edilen bilgiler de çok önemlidir. Normalde itfaiye personeli olay yerine ilk varan kiģiler olduklarından, yangın çıkıģ noktasına veya su sıkıldıktan sonra meydana gelmiģ olabilecek anormal bir Ģekilde yeniden alevlenmeler gibi konularda aydınlatıcı bilgileri de verebilecek kiģilerdir. 7. Yangının yukarı doğru yayıldığı ve orijinin yanmanın en az olduğu yerde bulunduğu genelde kabul görmekle birlikte yanmakta olan ahģap çatının çökmesi, sıvıların yanması gibi durumlarda yangın aģağı doğru da yayılabilir. 8. Orijini ararken diğer bir yaklaģım ise yanma süresinin esas alınmasıdır. Uzun süre yangına maruz kalarak en çok yanan yer yangının orijini kabul edilebilir. Ancak bu yaklaģım ile örneğin; kömürleģme derinliğinin ölçümü her yangında geçerli değildir. Orijin belirlerken zemindeki değiģimler dikkate alınmalıdır. Yanıcı, hızlandırıcı sıvı uzun süre yanarsa genellikle satıh ve çukur oluģturur. Örneğin, beton veya seramik gibi materyallerde ise parçalanma olur. Yanma nedeniyle oluģabilen değiģik biçimlerdeki çukurlarda incelenmelidir (Caymaz, 1997). 9. Duvar üzerinde oluģan V Ģeklindeki yanma izlerine ve kararmalara dikkat edilmelidir. Genellikle V nin en alt noktası, bir baģka deyiģle V nin ucu baģlangıç noktasını gösterecektir. Bazen Ģekli ters dönmüģ olarak karģımıza çıkabilir. Ancak bu daha çok yayılmaya fırsat bulmadan söndürülmüģ bir ateģin göstergesidir. Olay yerine ilk giriģte V Ģekliyle ilgili detaylı bir araģtırma yapılmalıdır. Ayrıca bulunan baģlangıç noktasını yangının asıl baģlama sebebi mi, yoksa birkaç yerden baģlamıģ bir yangının parçası mı olduğu belirlenmelidir (O Connor, 1993). 10. BaĢlangıç noktası genelde zemine yakın yerlerdir ve kömürleģme ve kararmanın en yoğun olduğu noktadır. Zeminde delik, çökme olup olmadığı araģtırılmalıdır. Zeminde bulunan çukurlar, baģlangıç noktasının ve hızlandırıcıların bulunduğunun göstergesi olabilir. Olay yerinin zemini bu bulgular açısından detaylı bir Ģekilde incelenmelidir. Yanmanın karakteristiğine göre baģlangıç noktası tayin edilebilir. Örneğin; yanmıģ bir tahta timsah sırtı görünümündedir. Bu kısımda bulunan yanmalar derin ve iki yarık

47 31 arasındaki yüzeyler küçükse bu tahta malzeme baģlangıç noktasına yakındır C de her dk. için 2.5 cm lik yarıklar olur. 11. Ampuller, ĢiĢeler ve bunun gibi cam malzemeler de baģlangıç noktasının bulunmasında yardımcı olacaktır. Bu malzemeler yaklaģık olarak 1200 C de erimeye baģlar. Bu erime ısının nispeten daha yüksek olduğu baģlangıç noktasından baģlar. Böylece malzemelerde baģlangıç noktasını iģaret eder Ģekilde bombeli erime görülecektir. 12. BaĢlangıç noktasına en uzak olan nesneler, eģyalar daha az zarar görmüģ olacaktır. Bu hususun yorumlanması çok bariz gibi görünse de gözden kaçabilmektedir. Bu araģtırma için odayı, söndürmeden sonra yeniden düzenleyip her eģyayı orijinal yerine koymak gerekir. Bunun içinde mekanın sakinlerinden veya ilk aģamada tutulan notlardan faydalanılabilir (Eken, 2003) Yangın Nedeninin Belirlenmesi ÇalıĢmaları BaĢlangıç noktası tespit edildikten sonra yangın nedeninin belirlenmesi için yangın olay yerinde bazı incelemelerde bulunulması gerekir. Bunları Ģu Ģekilde sıralayabiliriz; 1. AhĢapların Ġncelenmesi 2. Camların Ġncelenmesi 3. Ġs ve Duman Ġzlerinin Ġncelenmesi 4. Elektrik Mekanizmasının Ġncelenmesi 5. Yapı Elemanlarının Ġncelenmesi 6. Metal Aksamın ve Renk DeğiĢikliğinin Ġncelenmesi 7. Kokuların Ġncelenmesi 8. Diğer izlerin incelenmesi AhĢapların Ġncelenmesi AhĢapların yanması sonucu ortaya çıkan etkiler üzerinde fazla durmak yanıltıcı sonuçlar doğurabilir. Kömür haline gelen ahģapların görünümü ve miktarı, ahģap türü, kaplamalı olup olmadığı ve tabii ki yangın ortamının sıcaklığı gibi birçok faktöre bağlıdır. Ancak, aynı yangın koģullarında, birbirine benzer iki kereste parçasının yanma düzeyi yangına maruz kalma süresi ile orantılıdır. Bu nedenle, çok kesin olmayan göreceli gözlemlerin yapılması mümkündür (Jandarma Okullar Komutanlığı, 2002). Buna rağmen yangının baģlangıç

48 32 noktası yakınında bulunan bir ahģabın enine kesiti gözden geçirilir. AhĢabın kömürleģmiģ ve kömürleģmemiģ kısımları arasındaki bağımsız bir çizgi hızlı ve Ģiddetli bir yanmanın iģaretidir. KömürleĢmenin derece derece artması ve fırınlanmıģ (kurutulmuģ) gibi bir görünüm sergilemesi genellikle uzun ve yavaģ yanmanın iģaretidir. KömürleĢme yakıtın ısı ya da yanma sonucunda aldığı fiziksel Ģekildir. Bu terim genel olarak odunun pirolizinden sonraki yanabilir kalıntılar için kullanılır. KömürleĢmedeki bu derinlik kömürleģmiģ kısmın toplam derinliğini ifade eder ve tahtanın orijinal yüzeyinden kömürleģmemiģ alana kadar olan derinliğin ölçülmesi ve sonucun yanmamıģ malzeme ile karģılaģtırılması suretiyle saptanır. KömürleĢme derinliği araģtırma açısından ahģap kısımların ne kadar süre ile alevlere maruz kaldığını belirler. Normal olarak ahģap 660 Fº ta yanmaya baģlar ve 1400 Fº ta 45 dakikada 1 inç derinliğe kadar kömürleģir. Bu derinlik yangına en uzun süre maruz kalan yerlerde (hızlandırıcılar kullanılmıģ olması hali istisna edilmek kaydıyla) en fazladır ve dolayısıyla da çıkıģ noktasının belirlenmesine yardımcı olur. Bazı hallerde görünür kömürleģme Ģekli üzerinde yapılacak dikkatli ve titiz bir inceleme hızlandırıcı kullanılıp kullanılmadığı konusunda da bilgi verebilir. Yaygın olarak kullanılan sıvı hızlandırıcılar 1400 Fº ın çok üzerinde bir sıcaklık derecesi üretir ve kömürleģme derinliğini önemli derecede arttırırlar. Derin dalgalar halindeki bir kömürleģmiģ ahģap yüzey hızla hareket eden Ģiddetli bir alev etkisine iģaret eder. Bu gibi haller ise genel olarak bir hızlandırıcı kullanılmıģ olduğunun iģaretidirler. Timsah Derisi Deseni; KararmıĢ ağaçta timsah derisi deseni uzun ve düģük Ģiddette yanmanın göstergesidir. KömürleĢmenin Derinliği, Tahtanın yanan kısmının kalınlığı yanmanın süresini ve buradan yola çıkarak yangının baģlama yerinin belirlenmesini sağlar. (Charles et al., 1996) Camların Ġncelenmesi Aynalar, pencere camları ve benzeri cam malzeme de ısı artıģından, dumandan ve alevlerden etkilenirler. Cam o C yakın bir ısıda erimeye baģlar ve 1000 o C civarı büyük ölçüde sıvılaģır. Yangın gerçekleģen bir mekandaki pencereden bir çok bulgu elde edilir. Ancak tek baģına belirleyici olmayacağından diğer delillere de bakılmalıdır (Eken, 2003). AĢırı ısı ve camı lekeleyen duman Ģu olaylardan kaynaklanmaktadır Isı artıģı Yangının Ģiddeti

49 33 Yangının yayılma hızı Yangına yakınlık derecesi Cam malzeme üzerinde yapılan ayrıntılı bir inceleme yangının çıkıģ noktasına göre bu malzemenin yerlerini hassas bir Ģekilde belirleme olanağı verir (O Connor, 1993). Duman Lekeli ve Hilâlli Camlar; Bir camın sıcaklık derecesinin artması moleküler faaliyetinin de artmasına neden olur. Yüzeydeki artan moleküler faaliyet bir is tabakasının yerleģmesine engel olmaktadır. Dolayısıyla yüzeyinde aģırı derecede is ve kurum biriken bir camın daha az isli cama oranla daha az sıcak olduğu anlaģılmalıdır. Bir baģka deyiģle cam yangın noktasından ne kadar uzak ise üzerinde o denli fazla kurum ve is birikecektir. HilâlleĢme ise bazen cam üzerinde beliren hilâl biçimindeki Ģekillere denmektedir. Hilâller sıcak camlar üzerine genellikle yangın söndürme faaliyetleri sırasında sıçrayan su damlacıklarından ileri gelmekte, yangının baģladığı sırada camların kırık olmadığını saptamakta ve kundaklamanın varlığını ortaya koymakta önem taģımaktadır (O Connor, 1993). Pencerenin üzerinde veya etrafında bulunan blok halindeki cam parçaları çabuk oluģmuģ ısının göstergesidir (1-3 dakika civarı). Ġsli bölgelerde meydana gelen hilal Ģeklindeki (oval) kırıklar camın yanma sırasında çerçevede olduğunu gösterir. Pencere yakınında uzun dikdörtgen biçimde kırıklar mevcutsa ve bunlar üzerinde is görünmüyorsa bu harici etkilerle (zorla girme) camın kırıldığını gösterir. Yüksek yoğunluklu bir patlama sonucu kırılan cam birçok küçük parçaya ayrılır. DüĢük yoğunluklu bir patlama veya duman patlaması sonucu kırılan camlar kısa kalın parçalar halinde görülür. Cam üzerinde ısıdan kaynaklanan çatlaklar belirli bir düzen içerisinde değildir ve Ģekilsiz olarak görülür (Eken, 2003). Çatlama cam üzerinde gayrı muntazam Ģekilli çok sayıda çatlaklar meydana gelmesi olayıdır. Çatlakların Ģekli ve miktarı camın tipine, kalınlığına, maruz kaldığı ısı miktarına ve yangının çıkıģ noktasından ne kadar uzakta olduğuna bağlıdır. Kontrolsüz ve Kontrollü ġekilde KırılmıĢ Camlar; Küçük parçalar veya partiküller halinde kontrolsüz bir parçalanma camın ani ve Ģiddetli bir sıcaklık yükselmesine maruz kaldığını gösterir. Ayrıca, camın yangının baģlama noktasında veya bu noktaya çok yakın bulunduğunu gösterir. Diğer taraftan, daha geniģ bir alana yayılacak, kontrolsüz bir Ģekilde parçalanmıģ cam baģlama noktasından biraz daha uzakta bulunuyor olabilir (Charles et al., 1996). AraĢtırmacı belli bir pencere camının içeriden veya dıģarıdan gelen basınç neticesinde mi kırılma olayına maruz kaldığını saptayabilir. Cama basınç uygulandığında radyal ve eģmerkezli kırıklar meydana gelir. Radyal kırıklar darbe noktasından baģlayarak camın kenarlarına doğru ilerler. EĢmerkezli kırıklar ise darbe noktası etrafında bir örümcek ağı görüntüsü verirler. Cam kırıklarının etiketlenmesi ve çıkarılması basit birer teknik

50 34 uygulamadır. Kriminalistlerin ve laboratuar uzmanlarının cam kırıklarının analizi konusunda zaman zaman mahkemede tanıklık yapmak durumunda kalabilmekte oldukları da bilinmektedir. Yapılan uygulamalarda iģlem sırası Ģöyledir: 1. Pencere veya kapı çerçevesinde kalmıģ cam parçası iç veya dıģ tarafından dikkatle etiketlenir. 2. Cam parçası çerçeveden çıkarılır ve kırık tipi (radyal veya eģmerkezli) belirlenir, kırığın kenarı dikkatlice incelenir. 3. Camın çerçeveye oturduğu yerlerdeki gerilim çatlakları izlerine bakılır. 4. Radyal kırıklarda basıncın geldiği tarafın tersi tarafındaki yüzeyde kırık çizgileri arasında dik açı vardır. EĢmerkezli kırıklarda ise dik açılar basınç uygulanan taraftadır Ġs ve Duman Ġzlerinin Ġncelenmesi Cam üzerindeki ise elimizi sürdüğümüzde is kolay silinmiyor, elimizde çok az is lekesi kalıyorsa bu yoğun fakat yavaģ yavaģ olmuģ bir ısısının göstergesidir. Camda ısının etkisiyle oluģan kararma az fakat is kolay silinebiliyorsa bu yavaģ ama çok dumanlı bir yanmanın göstergesidir. Cam üzerinde bulunan küçük küçük pek çok sayıdaki kararma camın yangının baģlama noktasına yakın olduğunu gösterir. Bununla birlikte, cam üzerindeki koyu duman izleri camın yangının baģlama noktasına yakın olduğunu gösterirken cam üzerindeki açık duman izleri camın yangının baģlama noktasına uzak olduğunu gösterir. Ayrıca cam üzerinde siyah ve kolay silinebilen is bulunması bir hızlandırıcının varlığını gösterir. Koyu, pudramsı siyah is bulunması yanan maddenin plastik benzeri bir malzeme olduğunu gösterir. Koyu kahverengi, reçinemsi (sakız gibi) leke için için yanma adı verilen yavaģ yavaģ ısı oluģmasının veya yangının bu odaya yakın bir odadan baģladığının göstergesidir (Eken, 2003) Elektrik Mekanizmasının Ġncelenmesi Elektrik yangınları genellikle, ya tesisatta bir hata ya da yanlıģ kullanım nedeni ile tesisat yakınında bulunan yanabilir cisimlerin alev almasından kaynaklanmaktadır. AraĢtırmacı, araģtırma altında olan bina veya yapının elektrik sisteminin tümünü incelemelidir. AraĢtırmacı,

51 35 Olay yerinde elektrik ile ilgili olarak ana giriģten itibaren ana ve ara sigorta panelleri (sayıları, cinsi ve yerleģiminin belirlenmesi çok önemlidir), prizler, elektrik düğmeleri, tesisata bağlı olan veya olmayan tüm elektrikli cihazlar dahil, tesisatın tamamını adım adım incelemeli ve fotoğraflarını çekmelidir. Gerekli görüldüğü zaman kablolar, prizler, duy, düğmeler vb. materyallerden dikkatlice örnekler alınmalıdır. Sigorta panelleri de bulunduğu yerden bütün olarak sökülerek incelenmek üzere laboratuvara götürülebilir (Güney, 1997). Ġncelenen devrede uygun çapta kablo ve gene uygun güçte sigorta olup olmadığına bakılır. Bundan sonraki iģlem, toprak hattının toprak ucunun iyi tutturulmuģ ve paslanıp paslanmadığının kontrolüdür. Gereğinden fazla ısınan sigortalara ve kablolara sigorta duylarına bilhassa dikkat edilir. Buradan daha önceden elektrik probleminin olup olmadığı ortaya çıkar. BaĢlama noktasına bakıldığında yangın sebebinin elektrik olabileceği düģünülüyorsa, yapılacak iģ sigortaları tekrar kontrol etmektir. Burada bir sigortanın patlamıģ, kararmıģ olduğu tespit edildiğinde yangın nedeni belirlenebilir. Bununla beraber sigorta telinin erimiģ olması da o devrede aģırı yüklenme veya yarım kısa devreyi gösterir. Bir devrede ark veya kısa devre oluģtuğunda meydana gelen ısı 3800 o C nin üstünde olur, bu iletken bakır kabloda boncuklaģma veya fitilleģme meydana getirir o C ye kadar ısınan bakır kablo boncuklaģma veya fitilleģme meydana getirmeden yanar, uçlar sivri veya çapaklı hale gelir. Yangının tahkikatı yapılırken veya kablolar incelenirken bu iki nokta dikkate alınmalıdır (AlkıĢ, 2006). Yinede, orijin civarında elektrikli bir cihazın veya kablolarının bulunması, yangının elektrik kökenli bir nedenle çıktığının göstergesi sayılamaz. BaĢka bir nedenle çıkmıģ olabilecek yangın bu cihaz veya kabloya zarar vermiģ olabilir. Yangın araģtırmacı oluģan bu zararın tipini, karakteristiğini belirlemelidir. AĢırı akıma bağlı değiģimler, ark-kıvılcımkontak oluģumu, sadece ısı etkisinin varlığı, mekanik bir kuvvetle (zorlanma) oluģan zararlar dikkatli incelemelerle birbirinden ayırt edilebilir (Delplace, 1983; Ettling, 1984). ViĢne Rengi Görünüm; Bir bakır iletkene tatbik edilen ısı onun renk değiģtirmesine veya koyu viģne rengini almasına neden olur. Bu renk değiģikliği ısının kaynağını belirlemeye de yardımcı olmaktadır. Böyle bir iletkenin incelenmesinde sıradan bir cep çakısı yeterlidir. AraĢtırmacı çakısı ile bakır iletkenin yüzeyini kazır (Kablo kırılgtan olabileceği için kazımanın dikkatle yapılması gereklidir). Yüzeyi kazınan iletkende gerçek bakır rengi görülüyorsa hasarın kaynağı büyük bir olasılıkla dıģsaldır. Buna karģılık araģtırmacı, koyu viģne renginin bütün kablo kesiti boyunca devam ettiği durumlarda içsel bir neden, örneğin bir kısa devre, ark veya benzeri bir elektriksel problem söz konusu olduğuna karar verecektir (O Connor, 1993).

52 Yapı Elemanlarının Ġncelenmesi Hizmet veren veya üretim yapan insanların çalıģtığı (kamu kurumu veya özel Ģirketler) bina/binaların yangına karģı güvenli olması her bakımdan önemlidir. Bu kapsamda da yangın güvenliği adına alınan her türlü tedbirde; yangının meydana gelmesinin önlenmesi, oluģan yangının yavaģlatılması, yangının yayılmasının engellenmesi ve can güvenliğinin en üst düzeyde sağlanması gibi bazı amaçlar göz önünde bulundurulmaktadır (Yanık ve Zengin, 1998). Bununla birlikte, yangın olayı meydana geldikten sonra binalardaki malzemede meydana gelen fiziksel ve kimyasal değiģimlerin detaylı bir Ģekilde incelenmesi neticesinde bazı sonuçlar elde edilebilir. ġöyle ki, ani ısı değiģimleri, aģırı derecede ısı oluģumu gibi faktörler yapı malzemesinin olduğu bölümlerde çeģitli Ģekillerin oluģmasına neden olurlar. Bu bağlamda bazı malzeme gruplarının ısıya karģı göstermiģ oldukları dirençlere bakarak yangının ortaya çıkma sebebi hakkında çeģitli yorumlarda bulunulabilir. Harç ve Beton malzemeler; çimento hamuru ilk ısınma ile genleģir, sonra büzüģmeye uğrar ve sonuçta tekrar dengeleyici bir genleģme gösterir. Çimento hamurunda 100 C de termik genleģme meydana gelir ve C de çimento hamurundan fiziki bağlı suyun büyük miktarı çıkar. Özellikle de C arasında kimyasal bağlı suyun ayrılmasıyla bir büzüģme meydana gelir. Ayrıca, yapı bölümünün dengesiz bir Ģekilde ısınması veya itfaiye görevlilerinin sıktığı su ile kısmi ani soğuma ve doğurduğu ısısal gerilmeler çatlamalara neden olabilir (AlkıĢ, 2006). AhĢap malzemelerde de diğer yapı malzemelerinde olduğu gibi oksijen, malzemenin yapısında bulunan karbonu yakmakta ve ortaya ısı enerjisi çıkmaktadır. AhĢap malzemelerde; 170 C ye kadar kuruma, 270 C ye kadar da CO, CO 2 ve buhar çıkıģı görülür C arasında tutuģma meydana gelir. Ancak ahģabın kesitinin kalın olması ve ısı geçirimlilik değerinin az oluģu gibi etkenler tutuģmanın geç oluģmasına neden olurken yapısında bulunan reçine oranının yüksek olması tutuģmayı kolaylaģtırır (AlkıĢ, 2006). Genel olarak duvarlarda ve çimento kısımlar üzerinde renk değiģiklikleri görülür. Tuğla ve çimentonun tipik renklerinde değiģiklik görülür ve bazı hallerde yüzeyleri de tuğla ve çimentonun neminin genleģmesiyle gözenekleģip pürüzlenir. Gözenekler geniģledikçe buhar cepçikleri yüzeye kadar uzanan patlamalar yapar ve yüzeyleri çiçek hastalığı izlerini andıran bir hal alır. Bu durum bir hızlandırıcı kullanılmıģ olmasından ileri gelmekle birlikte renk değiģikliği kendi baģına yangının kundaklama sonucunda meydana geldiğine iģaret sayılamaz. ġiddetle yanan baģka yakıtlar ve kopan bir gaz hattı da bu olaya sebebiyet verebilirler (O Connor, 1993).

53 Metal Aksamın ve Renk DeğiĢikliğinin Ġncelenmesi Isıl etkiye ait iģaretleri ergimiģ ve/veya birbirleri ile kaynamıģ metal ve cam maddelerde görebiliriz. Bu gibi durumlar yangının geniģleme yönü ile birlikte en Ģiddetli olduğu yerleri de belirtirler. En yoğun ısıl etki; hızlandırıcı kullanımı bir yana bırakıldığında, yangının çıkıģ noktasında ve bu noktanın yakınlarında görülür. Metal malzemelerde; akma sınırının, mukavemet ve elastiklik modülü düģüģü gibi durumlarda metallerin temel davranıģlarının bilinmesi gerekmedir. Örneğin; çelikler, mukavemetlerini 300 C de kaybederlerken 400 C de akma sınırının düģüģlerini gösterirler (AlkıĢ, 2006). Ergiyip birbirlerine kaynamıģ maddeler gördüğünde araģtırmacı iki Ģey yapmalıdır. 1. Malzemenin bileģimlerini saptamaya çalıģmak, 2. Ergime sıcaklık derecelerini belirlemek. AraĢtırmacı bunları yaptıktan sonra, elde ettiği sıcaklık derecesi alanı içindeki kaynağı saptayacaktır. Bazı maddelerin ergime sıcaklıkları aģağıdaki tabloda gösterilmiģtir. Çizelge 1. 1 Kimi maddelerin Ergime Noktaları (O Connor, 1993) Malzeme Sıcaklık ( o F) Malzeme Sıcaklık ( o F) Lehim 361 Demir 2802 Çinko 449 Nikel 2651 KurĢun 618 Paslanmaz çelik Aluminyum 1220 Çelik Bakır 1980 Platin 3224 Dökme demir Krom 3407 Birçok elektrikli ev aletleri ve maddeler (ekmek kızartıcıları, kül tablaları, elektrik donanımı gibi) paslanmayı önlemek üzere kromaja tabi tutulur. Krom çok yüksek ısı karģısında renk değiģtirme eğilimindedir ve bu değiģiklik bir ısı göstergesi olarak kullanılabilir. Bazı hallerde krom soğuduğunda renk değiģiklikleri kısmen ortadan kalkmakta ise de belirgin bir gökkuģağı renk modeli kalır ve bu da çok yüksek ısılara iģaret eder (O Connor,1993).

54 38 Çizelge 1. 2 Kromda renk değiģiklikleri (O Connor,1993). Renk Sıcaklık ( o F) Renk Sıcaklık ( o F) Sarı Parlak kırmızı Mor kahverengi Somon Mavi Limon Açık kırmızı Beyaz Koyu kırmızı Parlak beyaz Kokuların Ġncelenmesi Yangın yerlerinde Ģüpheli koku veya kokuların tespit edilmesi durumunda burada kundaklama olayından söz edilebilir. Bu gibi durumlarda olay yerinde hızlandırıcı kullanılıp kullanılmadığı belirlenmelidir. Ġnsan burnu, petrol kökenli hidrokarbonlara karģı çok duyarlıdır. Ancak bu duyarlılık uzun süreli değildir. Ġyonizasyona uğrayan hidrokarbon moleküllerin UV ıģığını absorblaması esasına dayanan ve eser miktarda ölçüm yapabilen portatif gaz analizörleri, yangın ortamında var olan çeģitli gazların ölçümünde kullanılır (Caymaz, 1997). Yangın yerinde sıvı hızlandırıcı kullanıldığını tespit etmek için bir çok portatif cihaz bulunmaktadır. Bu cihazların kullanılmasındaki temel amaç hem sıvı hızlandırıcı artıklarını hem de bunların buharlarını yangın yerinde tespit etmektir. Bunların bazıları: kimyasal renk test cihazları, hızlandırılmıģ yanma tespit cihazları, alev iyonlaģtırma test cihazı, gaz sıvı kromatografisi (GLC) ve kızılötesi spektrofotometresidir (Eken, 2003) Diğer Ġzlerin Ġncelenmesi Hızlandırıcı kullanıldığından Ģüphelenildiği hallerde buralardaki döģeme muģambası, süpürgelik ve döģeme sökülerek sıvı yakıt izleri aranır. Duvar sıvaları böylesi sıvı yakıtları emerek muhafaza ederler. Bu gibi sıvı yakıtlar normal olarak en düģük düzeydeki noktalara akar, tahta aralarında yanar, döģeme kolonlarından aģağıya akarak doğrudan alt tabana inerler.

55 39 Kapının tabana yakın kısmında kömürleģme görülürse, kapının altına sıvı konularak yakıldığını anlayabiliriz. Kapıdan uzağa dökülen sıvılar sonucu oluģan yangınlarda ise, kapının üst kısımlarında kömürleģme olur. Yanan sigara da yangına yol açabilir. Yanan sigara o C sıcaklığa sahiptir. Kendi kendine dakika arasında yanabilir. Yanan sigara kağıt, pamuk gibi kolayca tutuģabilen nesneleri yakar. Sigara izmariti ile oluģan yangınlarda, sigaranın bulunduğu döģeme, koltuk gibi yerlerde ya da tabanda ve çok yakın çevrede kömürleģme, döģemenin içinde en Ģiddetli kömürleģme, aynalarda ve camda ise uzun süre yanmanın (1-4 saat) belirtisi olarak kararma ve is lekeleri görülür. Yanmanın diğer bazı göstergeleri de aģağıda sıralanmıģtır; ġekli BozulmuĢ Elektrik Ampulleri; Akkor haline gelmiģ elektrik ampulleri bazen ateģin etki yönünü gösterebilir. Ampulün, sıcaklığın kaynağına dönük olan yüzü ısınarak yumuģarken içindeki gaz geniģlemeye ve yumuģayan taraftaki cam yüzeyi dıģarı doğru ĢiĢirmeye baģlar ve bu durum çekilmiģ ampul olarak isimlendirilir. Ampulün eğilme veya çekilme kısmı ısı kaynağının yönündedir (Charles et al., 1996). Ampuller; KırılmamıĢ halde bulundukları takdirde deforme olmuģ ve uzamıģ bir elektrik ampulü yangın araģtırmacılarına büyük bir yardım sağlar. Ampulün filamanı etrafındaki cam zarf yaklaģık olarak 482 ºC dolaylarında yumuģar ve aynı zamanda baģlangıç noktasını da teģkil eden ısı kaynağı tarafına doğru uzar. Ancak pek az ampul yangınlardan ve söndürme çalıģmalarından sağlam çıkabilmektedir. Sağlam çıkanlar ise genellikle tavan armatürlerinde olanlardır. Floresan ampuller aynı tepkiyi göstermedikleri gibi yangında normal ampullere oranla daha az dayanıklıdırlar (O Connor, 1993). Sınır Hattı; Zeminler veya yere serilen yaygı (halı, kilim) üzerindeki su birikintisi Ģeklinde desen almıģ sınır hattının sıvı yangın hızlandırıcısının göstergesi olduğuna inanılır. Bir ağacın geçiģ bölümündeki, keskin sınır, ani ve Ģiddetli bir ateģin göstergesidir (Charles et al., 1996). EğilmiĢ Mobilya Yayları; Mobilya yaylarının kendi ağırlıklarından sarkması için gereken sıcaklık 650 o C derecedir (Charles et al., 1996). Bu sıcaklıkla ilgili belirti araģtırmacının döģemelik kanepede, yatakta ya da dıģına örtülmüģ örtüde mi yangının çıktığını tespit etmede yardımcı olabilir. Kanepe ya da yatak döģemesinde alevsiz yavaģ yavaģ yanan yangın genelde yoğun sıcaklığın olduğu yerleģik bölgeyi gösterir. Bu bölgedeki yaylar çevresindeki yaylardan daha çok bükülmüģtür. Mobilya dıģarıdan yangına maruz kalınca ısı daha az yoğun olabilir ve yayların bükülme oranı uzun süreli iç yangından daha düģük olur. Uzun süren ani alevlenmede yayların bükülmesi yangının kaynağı ne olursa olsun tam olur. Eğer sonuçtaki tahribat gereğinden fazlaysa ve havalandırma da oldukça benzerse yayların

56 40 bükülmesi gelen alevlere göre köģeden ya da yandan olabileceğinden yayların bükülme yönü yararlı bir belirti olabilir (De Haan, 2007). Beton Yapı Malzemelerinin Bozulması; Tuğlanın veya betonların renginde meydana gelen açıkça görülebilen renk solması Ģeklinde ortaya çıkabilir. Bazı olaylarda, bu yapı malzemelerinin yüzeyleri pütürlü veya çukurlu olabilir. Bu Ģiddetli bir ateģin, tuğla veya betonun içindeki nemi buhara çevirmesinden dolayı olabilir. Bu buhar keseleri geniģlerken, tuğla veya beton duvar veya zemin boyunca, yüzeyi pütürlendirerek veya çukurlar açarak patlarlar ve dıģarı çıkarlar (Charles et al., 1996). Yaprakların Olduğu Gibi Kalması; Bir orman yangınında yaprakların kuruması ve yangın anındaki pozisyonlarına dönmeleridir. Çünkü gün esnasında yapraklar yönlerini güneģe çevirirler, onların pozisyonu yangının günün hangi zamanında baģladığını gösterir. (Charles et al., 1996). Hızlandırıcılar ve Yanma Modelleri (O Connor, 1993) ; Kullanılan sıvı hızlandırıcılar bir parke zemine döklüldükleri zaman parke tahtaları arasından sızarlar ve ateģlendikleri zaman alev dillerini parkelerin geçme yüzeyleri arasından çıkarmaya baģlarlar. Bu da tahtaların kenarlarından yukarı doğru kıvrılmalarına ve alevlerin daha hızlı yayılacak alan bulmalarına yol açar. Sıvı üst yüzeyden aģağı ve çevresinden içeri doğru yanmaya baģladığından çevresinde merkezinden daha ağır bir yanık izi bırakır. Beton zemin üzerine dökülüp ateģlenen sıvı hızlandırıcı ise renk değiģmesi olayının nedeni olur. Yanan hızlandırıcının ürettiği ısı beton içindeki rutubeti buhara dönüģtürür ve beton yüzeyini çiçek bozuğu görünümünde bırakır. Hızlandırıcı yayılması çeģitli Ģekillerde olabilirse de genellikle parmaksı uzantılar halinde belirir ve Ģu koģullarda ortaya çıkar: 1. Havuz etkisi: Sıvı hızlandırıcı zeminden aģağı sızarak zemin putrellerine iner. 2. Pencere dıģ kısmı altında: Yangın bir pencereden dıģarı uzandığında alevler doğal olarak pencere üst kısmındaki kısımları yalayacaktır. Bir pencerenin altında olagan dıģı parmaksı görünüm kundakçının attığı Molotov kokteylinin pencereye çarptığına ve içindeki yakıtın alev almadan önce dıģ duvardan aktığını gösterir. 3. Hızlandırıcı dökmek için iç duvarlarda açılmıģ delikler: Kundakçı bu delikleri açarken telâģ içinde delik etrafındaki duvar yüzeyine fazla hızlandırıcı serpebilir. Bu sıvı da duvardan aģağı akarak zemin seviyesinde süpürgelik gerisinden aģağı sızabilir.

57 Eleme Metodu Bir yangın soruģturmasında bütün nedenlerin göz önüne alınması ve bütün sebeplerin elenerek yalnızca elenmeyen bir nedenin tüm açıklığıyla göz önüne serilmesi gerekir. Bu yöntem eleme yöntemi olarak adlandırılabilir. Eleme yönteminde yangın çıkma nedenleri elendikten sonra geriye birden fazla yangın nedeni de kalabilir. Bu durumda mutlaka bir uzmana danıģılmalıdır. Bütün yapılan inceleme ve araģtırma süreci sırasında araģtırmacı suç unsurlarını bulmak için daima duyarlı hareket etmek zorundadır. Eğer ortada bir suç varsa bunu ispatlayabilmek için kesin kanıtlara ulaģılması zorunludur. Örneğin araģtırmacının incelemesi sırasında bazı malzemeye, yangın modellerine ve kundaklamaya iģaret edebilecek diğer emarelere rastlasa bile yangının bir kaza sonucunda çıktığına dair her türlü olanağı da değerlendirmesi gerekmektedir. Bütün yangınlar ilke olarak aksi kanıtlanıncaya kadar kaza sonucu olarak değerlendirilmelidir Tabaka Metodu Bazı hallerde çöken enkaz ve döküntüler nedeniyle baģlangıç noktası tamamen örtülebilir. Bu gibi Ģartlarda, yanıklar ve mevcut diğer malzemelerin yeterince incelenebilmesi için döküntü ve enkazın tamamen kaldırılması gerekebilir. Böyle durumlarda, olay yerinin incelenmesi için tabaka metodu kullanılmaktadır. Tavan tamamen çökmüģ olsa bile, baģlangıç noktasını bulmak imkansız değildir. Yapılacak Ģey, enkazı tabaka tabaka, kat kat kaldırarak yanmasının silsilesini bulmaya çalıģmaktır (Eken, 2003). Ayrıca, alevlerin ve ısının yukarı doğru hareketinin en yaygın modeli V Ģekli olup V nin sivri ucu çıkıģ noktasını belirtmektedir. Bu yüzden bütün dip yanma noktalarının dikkatle incelenmesinde fayda vardır. Yangının çıkıģ yeri olarak saptanan odada yanmanın dip noktası da yangında çıkıģ noktasıdır. ÇıkıĢ noktası bazen gözden uzak kalabilmektedir. Yangın devam ederken hasar gören duvar kaplama taģları, tavandan ve duvarlardan dökülen sıva, boya ve duvar süslemeleri çökme neticesinde çıkıģ noktasını gizleyebilir. Bu nedenle araģtırmacı enkazı tabaka tabaka kaldırarak incelemesini sürdürmek zorundadır. Odada yangın hasarı gösteren en alçak nokta da doğal olarak yangının çıkıģ noktasıdır. Yanmanın en alçak noktası ayrıca televizyonlar, mobilyalar ve rafların alt taraflarında yanma izleri aranarak da bulunabilir. Bu eģyanın alt yüzeylerindeki yanma emareleri yangının bu seviyeden daha aģağıda baģladığını, buralarda yanık izi yoksa daha yukarılarda bir nokta aranması gerektiğini belirtir (O,Connor, 1993).

58 42 Dikkat edilmesi gereken diğer bir husus da; döküntü duvar sıvası veya yanmayan duvar katmanları gibi malzemenin baģlangıç noktası üzerine çökmesi ile çıkıģ noktasında bulunabilecek fiziksel delilleri yok olmaktan kurtarmıģ olabilmektir Yangın Yeri Tespit Ve Belgeleme Metotları Genel olarak olay yerinde maddi suç delillerini bulmaya yönelik yapılacak olan bütün çalıģmalar olay yerinin tam olarak tespiti ve belgelenmesi süreci ile baģlar. Olay yeri tespit ve belgeleme metotlarının temel amacı olay yerinin ilk ve orijinal durumunun tespit edilip belgelenmesiyle soruģturma ve yargılama aģamalarında ortaya çıkabilecek çeliģkili ifadelerin önüne geçilmesidir. Bütün olaylarda olduğu gibi yangın olaylarında da tespit ve belgeleme çalıģmaları; fotoğraf çekimi, plan-kroki çizimi, tutanak düzenlenmesi ve video kamera çekimleri olmak üzere dört aģamada gerçekleģtirilir. Kayıt ve dokümantasyon iģlemi, olayın iģleniģ Ģeklinin açığa çıkarılmasında temel yardımcıdır. SoruĢturmanın sağlam bir temele oturtulabilmesi için, dosyada yer alacak olan dört temel belgeleme yönteminin birbirini tamamlayacak nitelikte olması gerekir. Dolayısıyla olay yerinde elde edilecek ve delil niteliği taģıyabileceği değerlendirilen her bulgunun mutlaka dokümantasyon belgelerinde yer alması gerekir (KarakuĢ ve Ünal, 2009) Fotoğraf Çekimi Olay yeri incelemesi sadece delillerin tespiti değil aynı zamanda olayın ilk halinin belgelenmesini de içerir. Fotoğraf çekimi uzun süre geçmesine rağmen olay ile ilgili bilgilerin izlenmesi, olayın ilk halinin hatırlanması açısından soruģturma ve kovuģturma aģamasında önemi büyüktür (KPL, Yayın No:10, 2006). Adli fotoğrafçılık alanında önemli olan nokta artistik içerikli fotoğraflardan çok bizi ilgilendiren konuyu anlatacak olan doğru resmin çekilmesidir. Fotoğrafçılıkta konuya esas olan nesnenin bozulma olmaksızın rengini, içeriğini ve detayları ile tam ve doğru pozisyonunu anlatacak biçimde olmalıdır (Redsicker, 2001) Yangın olay yerine gidildiğinde olay yerinin ilk halinin fotoğrafı çekilir. Olay yeri fotoğrafları soruģturmayı yürüten kolluk görevlilerine ve itfaiye yetkililerine olayın meydana geliģ Ģekli ve olay yeri hakkında önemli bilgiler verir. Bununla birlikte, yangın olay yerindeki çalıģmaların bitmesi neticesinde olay yerinin terk edilmesinden sonra yapılacak

59 43 olan diğer çalıģmalara ıģık tutması ve yön göstermesi açısından son derece önemlidir (Polis Akademisi BaĢkanlığı, 2008). Her ne kadar her basamağı fotoğraflamak gereksiz olsa da fotoğraflama süreci en azından fiziksel araģtırma kadar sürmelidir. AraĢtırmacı, fiziksel incelemede izlenilen aynı yolu binayı fotoğraflamakta da izlemeli ve en az zarardan en fazla zarara doğru yanma izini izleyerek çekim yapmalıdır. Fotoğraflar yazılı rapor kadar önemlidir, çünkü ne olduğunu, sadece anlatmaz, aynı zamanda daha iyi bir Ģekilde gösterir (Charles et al., 1996). AraĢtırmacı, detaylı bir Ģekilde olay yerinde ne olduğunu gösteren fotoğraflamayla ilgilenmelidir. Örneğin, bir pencerenin veya kapının dıģında ciddi Ģekilde kararmıģ havalandırma desenleri mevcutsa araģtırmacı bunları fotoğraflamalıdır. Fotoğraflanacak diğer alanlarda, yanma desenlerinin daha alt seviyede olduğu ve kesin hatlarla sınır gösteren, patlamaların olduğu yerlerde erimiģ veya lekelenmiģ camlar, kırılmıģ kilitler ve elektrik tesisatının binaya girdiği yerler olabilir (Charles et al., 1996). Bazı olaylarda panoramik çekim yapmak gerekli olabilir. Bu, daha geniģ bir görüntü elde etmek için birkaç fotoğrafın birbirine yapıģtırılarak birleģtirilmesiyle baģarılabilir. Yangının baģlama yeri iki defa fotoğraflanmalıdır, birincisi molozlara dokunulmadan önce, ikincisi de yıkıntı kaldırıldıktan sonra yapılmalıdır. ġiddetli yanma desenleri, özellikle ateģin nasıl yandığını gösteren desenler, fotoğraflanmalıdır. Kapıların zeminlerindeki desenler ve altlarındaki Ģekiller, yanıcı sıvı kullanıldığının güçlü göstergeleridir. Bu durum ateģin kendiliğinden aģağı doğru değil yukarı doğru yayılması sebebiyledir (Charles et al., 1996). Eğer bir olay yerinde saat mevcutsa, araģtırmacı her zaman, durduğu zamanı gösteren saatlerin ön yüzünü fotoğraflamalıdır. Yangınlar her zaman elektrik kesintisine sebep olur, bu ise elektrikli saatlerin genellikle yangın baģladıktan sonra on dakika ile yarım saat arasında duracağını anlamına gelir. Yangının ne zaman baģladığını bilmek olay için canalıcı bir noktadır. (Charles et al., 1996). Duman, ısı yayılımı ve yanma Ģekillerinin fotoğrafları alındıktan sonra detaylı çekimlere baģlanmalıdır. Pencereler, kapılar, havalandırmalar, elektrik tesisatı, ısınma, aydınlanma, mutfak, tuvaletler, elektrikli cihazlar, makinalar, malzemeler vs. fotoğraflarda delil olarak görülebilmelidirler. Eğer var ise ölü ve/veya yaralıların da bulundukları yerde görüntüler alınmalıdır (La Marca, 1989). Ayrıca yangın yerinin, dıģarıdan yüksek bina, minare vb. bir yerden kuģbakıģı fotoğrafının çekilmesi yangının yayılımını göstermesi nedeniyle tavsiye edilmektedir (NFPA, 1992)

60 Genel Görünüm Çekimleri Olay yerinin konumunu çevresinde ve bitiģiğindeki alanların genel görünümünü orijinal halini tespit etmek içindir fotoğraf çekimi yapılırken bindirme (panaromik) çekim tekniği kullanılır. Çekim yapılırken hiçbir noktanın atlanmamasına dikkat edilir Orta Mesafe Çekimler Olay yerindeki bulguların tespiti yapılıp numaralandırıldıktan sonra birbirleriyle ve olay yerindeki bir takım sabit noktalarla konumunun gösterildiği çekimlerdir Yakın Mesafe Çekimler Yakın mesafe çekimlerde cetvel türü bir ölçek kullanılır. Fotoğraf çekimi, olay yerinde yapılacak iģlerden ilki olup en önemli iģ olarak kabul edilir. Fotoğraflar bir duruģma sırasında kolluğun ifadesini destekler. Olay yerindeki eģyalardan hiçbirine dokunulmadan, yerleri değiģtirilmeden fotoğrafların çekilmesi çok önemlidir. Fotoğraf makinesinin de fotoğrafların kalitesinde payı vardır. Olay yerindeki ıģık yetersiz olabilir suç mahali tamamen karanlık olabilir. Uygun aydınlatma profesyonel kalitede fotoğraflar için gerekli bir unsurdur (Saferstein, 2004) Video Çekimi Video çekimleri çoğu zaman olay yerinin daha bütün ve gerçekçi bir görüntüsünü vermektedir. Yani, fotoğraf ile sadece bir anlık görüntü alınabilmekteyken kamera görüntüsünde bir devamlılık söz konusudur. Video kamera çekimleri, fotoğraf çekimlerinde olduğu gibi genelden özele doğru yapılır. Örneğin olay yeri bir apartman dairesinin oturma odası ise; önce apartmanın sokak ya da caddedeki konumu görüntülenir. Daha sonra sırasıyla, apartmanın giriģi, merdivenler, dairenin giriģ kapısı görüntülendikten sonra olayın meydana geldiği dairede çekimler yapılır (Kaygısız, 2007).

61 Fotoğraf ve Video Çekiminde Genel Ġlkeler (Tepecik, 2005) 1. Fotoğraf ve video kamera çekimleri; genel görünüm, orta mesafe ve yakın plan olmak üzere üç aģamalı olarak yapılır. 2. Çekimler, uygun açı ve ıģık kullanılarak sabit veya hareketli yapılır. 3. Büyük çaplı olaylarda fotoğraf ve video ile yapılan genel görünüm çekimi, polis helikopterleri veya diğer hava ulaģım araçları yardımı ile görüntü almak suretiyle de yapılabilir. 4. Elde edilen iz veya bulgular, transfer etmeden bulunduğu yerde görüntülenmelidir. 5. Ölüm olayları ile ilgili yapılan incelemelerde cesedin mümkün olan her açıdan fotoğrafları çekilmeli, yaralar ve üzerinde bulunabilecek iģaretler ayrıntıları ile görülebilecek Ģekilde çekim yapılmalıdır. 6. Olayı temsil edici olmayan ya da olay yerini tasvir etmeyen ilgisiz nesne veya bulguların çekimi yapılmaz. 7. Çekimde önyargılı ve duygusal olunmamalı, olayı aydınlatacak bir pozisyondan çekilmelidir. 8. Eğer zoom kullanıldı ise zoomdan çıkmadan çekime devam edilmemelidir. 9. Çekimi yapılan yerler birbirini tamamlayacak Ģekilde olmalıdır. 10. Çekimlerde bütünlük olmalı yapılan geçiģler izlenebilmelidir. 11. Özellikle adrese dair tabelalar okunacak Ģekilde çekim yapılmalıdır. 12. Olay yerinde dıģtan merkeze doğru genel görünüm çekimi yapılmalıdır. 13. Delil çekiminde ayrıntıların görüntüden okunabilmesine dikkat edilmelidir Kroki Bir yerin kuģbakıģı görünümünün basit çizgilerle genel olarak belli bir ölçeğe bağlı kalmadan kaba-taslak çizimine kroki denir. Kroki, olay yerindeki iz ve delillerin kendi aralarında veya değiģik noktalara olan uzaklıklarını gösterir. Birbirini destekler nitelikteki bir fotoğraf ve kroki, bir bütünün iki parçasını oluģturur. Ġz ve delillerin konumu ve pozisyonu, bulguların birbiriyle iliģkisi ve olaydaki rolü genel hatlarıyla ortaya konur. Bu nedenle kroki, soruģturma ve kovuģturma evresinde ihtiyaç duyulan en önemli kaynaklardan biridir (KarakuĢ ve Ünal, 2009).

62 Kroki Çiziminde Dikkat Edilecek Genel Kurallar (KarakuĢ ve Ünal, 2009) 1. Kroki, manuel veya bilgisayar ortamında iki veya üç boyutlu olarak hazırlanabilir. 2. Delillerin bulundukları yerler, daha önce verilmiģ numaralar kullanılarak krokide gösterilir. Açıklamalar bölümüne her bir numaranın hangi delili ifade ettiği yazılır. 3. Kroki çiziminde semboller kullanılabilir. 4. Kroki çiziminde mesafeler, ölçüm yapılarak belirlenir ve metrik sistem kullanılarak ifade edilir. 5. Her bir delilin sabit iki noktaya uzaklıkları numarasıyla birlikte yazılır. Gerektiğinde delillerin birbirleri arasındaki mesafesi de krokide belirtilir. 6. Krokide ayrıca rapor numarası, hava durumu, olayın zamanı, krokinin düzenlendiği tarih, saat ve yönler belirtilir. 7. Kroki, hazırlayanların sicil/branģ numarası yazılarak imzalanır. Olay yerini dört bölgeye ayıran araģtırmacı; yangından hiç zarar görmeyen kısımları, sadece dumandan zarar gören kısımları, yangından ikinci derece etkilenmiģ kısımları ve yangından asıl zarar gören kısımları belirledikten sonra, bu kısımları bir kroki üzerinde iģaretlemelidir (Yallop, 1984). Elektrik tesisatı ile ilgili bilgiler de (ana sigorta, ara sigorta, prizler vs.) kroki üzerinde ayrıca gösterilmelidir Rapor Hazırlama Rapor, el yazısı ile yazılabileceği gibi, bilgisayar ortamında da hazırlanabilir. Rapor, aģağıda belirtilen genel ilkeler doğrultusunda hazırlanır. Rapor; baģlık, olaya ve olay yerine ait bilgiler, olayın özeti, olay yerinin tasviri, teknik araģtırma/inceleme, sonuç ve imza bölümünden oluģur (KarakuĢ ve Ünal, 2009). 1. BaĢlık bölümü; baģlık bölümüne Olay Yeri Ġnceleme Raporu yazılır. 2. Olaya ve olay yerine ait bilgiler (Künye) bölümünde; öngörülen Ģekliyle olayın türü, olayın tarihi ve saati, olay yeri adresi, rapor numarası, olayın gerçekleģtiği bölge karakolu veya polis merkezinin adı, olayın bildirildiği tarih ve saat, olay yeri inceleme ekip kodu, olay yeri inceleme ekibinin olay yerine varıģ zamanı, incelemenin baģlangıç ve bitiģ zamanı, Cumhuriyet savcısı ve soruģturma birimi/sorumlusunun adı, soyadı ve irtibat bilgileri ile olayla ilgili kiģilerin varsa açık kimlik ve irtibat bilgileri yazılır.

63 47 3. Olayın özeti bölümünde; olayın ne olduğu, nerede ve nasıl gerçekleģtiği genel ve kısa hatlarıyla yazılır. Bu bilgiler beyana dayalı elde edilmiģse, beyan sahibinin açık kimliği belirtilir. 4. Olay yerinin tasviri bölümünde; olay yeri güvenliğinin sağlanıp sağlanmadığı, olay yerinin fiziki durumu ve görünümü, çevre ve hava koģulları, giriģ ve çıkıģ noktaları, olayın iģleniģ Ģekline iliģkin tespitler, gözle görünür sıra dıģılık ve düzensizlikler, varsa cesedin konumu ve pozisyonu ve dikkat çekici diğer unsurlar, genel hatlarıyla belirtilir. 5. Teknik araģtırma/inceleme bölümünde; olayın mahiyeti ve niteliğine göre, olay yerinde delil tespitine yönelik yapılan araģtırma, inceleme ve tespitler ile alınan mukayese örnekleri ayrıntılı olarak belirtilir. Delillerin hangi yöntemle tespit edildiği ve transfer yöntemi bu bölümde belirtilir. 6. Sonuç bölümünde; olay yeri incelemesinin tamamlandığı tarih ve saati, soruģturma biriminin alması/aldırması gereken mukayese örnekleri, tespit edilen iz, bulgu ve diğer materyaller ile ilgili hangi laboratuvar incelemelerinin yapılması gerektiği özet bir Ģekilde yazılır ile gerekli görülen diğer hususlar yazılır. 7. Ġmza bölümünde; hazırlanan raporun sonuna, tarih ve saat yazılır. Olay yeri incelemesini yapan görevliler ile mağdur/ģikâyetçi ya da hazır bulunan görevliler tarafından imzalanır. Rapor iki nüsha hazırlanarak bir nüshası soruģturma dosyasına konulmak üzere soruģturma birimine gönderilir, diğer nüshası hazırlayan birimin dosyasında saklanır Delillerin Toplanması, Paketlenmesi ve Laboratuvara Gönderilmesi Kundaklama Ģüphesi olan olaylarda yangın olay yerinden elde edilen bulguların incelenmesinin amacı, bu bulgularda benzin, mazot, gazyağı, tiner, alkol, çeģitli yanıcı çözücüler, vb. yangın hızlandırıcısı bir madde olup olmadığını belirlemektir. Olay yerinden elde edilen kalıntılardan benzin, mazot, gazyağı gibi yakıtlar ya da tiner vb. endüstriyel çözücüler gibi hızlandırıcıların varlığı tespit edilebilir. Ġncelemeler sonucunda genellikle özgün markalar belirlenemez (KPL, Yayın No: 4, 2006) Yangın olay yeri incelenirken Ģu bulgular için araģtırma yapılır; Mumlar, sigaralar, kibrit kutuları, yangının baģlama merkezinden kısmen yanmıģ cisimlerden

64 48 (özellikle halı, kilim, kumaģ, sünger vb. emici cisimler) parçalar, molotof kokteyli parçaları, kaynamıģ kimyasal kütleler ya da kundakçının kullanmıģ olabileceği ortama yabancı elektronik ya da mekanik cihazlar, olay yerinde veya olay yerine giden yollar üzerinde, kenara, çöp kutularına atılmıģ olabilecek, yangın hızlandırıcısı maddeyi taģımada kullanılan boģ ya da kısmen sıvı madde içeren kap, yangının hemen akabinde Ģüpheli Ģahıslar elde edilmiģse bunların dıģ giysileri (KPL, Yayın No: 4, 2006). Deliller toplanırken, bozulmalarına, değiģmelerine, kaybolmalarına, meydan verilmeyecek tedbirler alınır. Örneğin; kenarlarından tutma, eldiven takma, kıskaç kullanma gibi tedbirler bunlar içinde yer alır. Bu Ģekilde toplanan deliller geçici ve basit ambalajlarına konur. Örneğin; Hızlandırıcı aranılacak enkaz örneklerinin ağızları sıkıca kapatılabildiği için metal (teneke) kutulara ya da cam kavanozlara alınması daha uygun olur. Yırtılma ve delinme olasılığı yanı sıra plastik torbalar; hidrokarbonlar ile reaksiyona girerek kayıplara neden olabildikleri için tercih edilmemektedir. Teneke ve cam kavanozların diğer bir avantajı ise hızlandırıcıların izolasyonu için uygulanan ekstraksiyon iģlemlerinde doğrudan kullanılabilir olmasıdır (Caymaz, 1997) Kundaklama Bulgularının Laboratuvara Gönderilmesi; Yanıcı sıvılar uçucudur ve buharlaģma yoluyla kolaylıkla kaybolabilir. Bu nedenle bulgular, alındıkları yerlere göre ayrı ayrı ağzı sızdırmaz olarak kapatılabilen metal kutulara veya cam kavanozlara konularak laboratuvara ulaģtırılmalıdır. Kaplar ağzına kadar doldurulmamalıdır. Kırılma önlenecek Ģekilde paketleme yapılmalıdır (KPL, Yayın No: 4, 2006). Yanıcı ve yakıcı maddelerin bulaģtığı yüzeylerden parça kesmek suretiyle delil alınır, olay yeri civarında varsa petrol ve türevi maddelerin bulunduğu kap, bidon vb. eģyalar alınır, eģya taģınamayacak büyüklükte ise, el büyüklüğü oranında temiz bir pamuğu yanmıģ ortamın yüzeyine sürtmek suretiyle svap alınır, alınan deliller cam kavanoz veya plastik kaplara konularak üzeri etiketlenip ilgili birime gönderilir, yanıcı maddenin bulaģtığı düģünülen kısmen yanmıģ materyallerdende alınarak gönderilir (KPL, Yayın No: 10, 2006). Uçucu ve yanıcı madde ihtiva ettiğinden Ģüphelenilen tüm malzemelerin yangın mahallinin baģka bir alanından alınarak benzer fakat kirletilmemiģ mükemmel bir örnekle bir arada bulunması önemlidir. Bu ortam kontrol numunesi olarak bilinir. Örneğin bir araģtırmacı baģlangıç noktasındaki halıdan numune alırsa, mantıken yanıcı maddenin bulunmadığı farz edilen, odanın baģka bir bölümündeki aynı halıdan tekrar numune almalıdır. Laboratuarda kriminalist ortamda daha önce hiçbir yanıcı maddenin bulunmadığından emin olmak için ortam kontrolünü gerçekleģtirecektir. Bu süreç halının

65 49 normal bakımı esnasında temizleme solüsyonu gibi yanıcı bir sıvıya maruz kalması ihtimali ve buna benzer iddiaları azaltacaktır. Ġlave olarak, yanmamıģ kontrol malzemesi üzerinde yapılan laboratuar testleri, yangın süresince yoğun ısıya maruz kalan malzemeden alınan bozuk ürünün analizine de yardımcı olabilmelidir. Çünkü böyle durumlarda plastik yer karoları, halı yer muģambası ve yapıģkanlar yandıkları zaman uçucu hidrokarbonlar üretebilirler. Bazı durumlarda bu bozulan ürünler de bir hızlandırıcı olduğu hususunda kriminalisti yanılgıya düģürebilir (Saferstein, 2004) Yangın Yerindekilere Sorulacak Sorular (GörüĢme Stratejileri) Yangınların soruģturulmasında gerekli olan bilgilerin elde edilebilmesi için araģtırmacı yangın süreci ve yangının nasıl çıktığı hakkında bilgisi olabilecek kiģilerle görüģmelidir. Olay yerine gelindiğinde aģağıda belirtilen kiģilerle görüģülmesi ve bilgilerin edinilmesi soruģturmanın sonuçlandırılması bakımından önemli bir yere sahiptir Yangın Olayını Gören ġahitler Ġle GörüĢme ġahitlerin ilk ifadeleri ve anlatımları (bilgi edinmeye yönelik sorular) delil Ģeklinde tespit edilmelidir. Burada özellikle hasar sahibi kiģilerin giysilerinin durumuna ve davranıģ Ģekline dikkat edilmelidir. ġahitler Ģok etkisi altında olabilir. ġok durumu, Ģahitlerin ifadelerinin değerlendirilmesi ve kullanılabilirliği açısından büyük önem taģır (Almanya Federal Kriminal Dairesi, 2003) Binanın ve çevre binaların kiracıları, çevre binalardaki iģ adamları, binalardaki iģyerlerinin müģterileri, çevre binalardaki iģ müģterileri, oradan geçen otobüs, taksi Ģoförleri, dağıtıcılar, çöpçüler, polis devriyeleri ve otobüs veya taksi bekleyen kiģiler muhtemel Ģahitlerdir (Charles et al., 1996) Yangın Olayını Gören Civar Sakinlerine Sorulacak Sorular (Ġnterfire.org.,2008; Almanya Federal Kriminal Dairesi, 2003; Charles et al, 1996; O Connor, 1993) 1. Ġsim, adres, telefon, doğum tarihiniz nedir? 2. Yangını gördünüz mü?

66 50 3. Gördüğünüz zaman nerede duruyordunuz (bu noktadan binanın fotoğrafını çekmek gerekir)? 4. Yangını ne zaman fark ettiniz? 5. Yangını binanın hangi bölümünde baģladı? 6. Binada dikkatinizi çeken bir Ģey oldu mu? 7. Yangının yayılma hızı nasıldı? 8. Yangın nasıl yayıldı (zaman ve yer olarak)? 9. BaĢlangıçta çıkan duman ne renkti? 10. Binanın fazla yanan bir tarafı var mıydı? 11. Herhangi garip bir koku fark ettiniz mi? 12. Herhangi bir patlama veya gök gürlemesine benzer bir ses duydunuz mu? 13. Ġlk söndürme çabalarına ne zaman ve hangi kapsamda baģlandı (itfaiye haricinde)? 14. Yangına maruz binada veya yakınında kimler vardı? 15. Yangından önce binaya giren çıkan kimseyi gördünüz mü? 16. Eğer gördüyseniz onları tanıyor musunuz? Tasvir edebilir misiniz? 17. Eğer gördüyseniz davranıģ ve hareketleri kuģku uyandırıcı mı idi? 18. Yangın söndürme iģlemlerini engellemeye çalıģtılar mı? 19. Yangın yerinden kaçıyorlarken mi gördünüz? 20. Yangın alanında herhangi bir araç gördünüz mü? 21. Eğer gördüyseniz araçların plâka numaraları ve özelliklerini kaydettiniz mi? 22. Hava durumu nasıldı? 23. Daha baģka herhangi bir Ģey gördünüz mü? Yangını Gören ve Mağduru Yakından Tanıyanlara Sorulabilecek sorular (Charles et al., 1996) Bununla birlikte mağdur olan kiģinin yani mülk sahibinin veya sigortalının maddi durumunu bilen kiģilere çeģitli sorular yöneltilebilir. Bu soruların cevabı mülk sahibinin yangından nasıl çıkar sağladığını gösterebilir. 1. Sigortalıyı / mülk sahibini ne kadar zamandır tanıyorsunuz? 2. Sigortalı / mülk sahibi ile iliģkinizin tabiatı nedir? 3. ĠĢin mali durumu hakkında bilginiz var mı? 4. Mülk sahibi / sigortalı benzer iģlerle rekabet halinde midir?

67 51 5. Mülk sahibinin / sigortalının mevkisini tehdit eden son teknolojik geliģmeler mevcut mudur? 6. Son zamanlarda mülk sahibinin / sigortalının mevkisini etkileyecek bir rekabet artıģı var mı? 7. Ekonomideki değiģiklikler, mülk sahibinin / sigortalının mevkisini etkilemiģ midir? 8. Mülk sahibinin / sigortalının son zamanlarda borçlarını ödeme konusunda zorluğu var mıdır? 9. Mülk sahibinin / sigortalının borçlarının miktarında son zamanlarda bir artıģ olmuģ mudur? 10. Mülk sahibi / sigortalı son zamanlarda anahtar konumunda çalıģanını kaybetmiģ midir? 11. Mülk sahibinin / sigortalının iģ yeri kötüye yönelik bir Ģekilde değiģmiģ midir? 12. Mülk sahibi / sigortalı ipoteği yükseltmiģ midir veya ikinci veya üçüncü kez ipotek ettirmiģ midir? 13. Mülk sahibi / sigortalı ipotek ödemelerini yapmada zorlukla karģılaģmıģ mıdır? 14. Mülk sahibinin / sigortalının mali durumu hakkında daha baģka bilginiz var mı? BilirkiĢi ve Uzmanlar Ġle GörüĢme Ġtfaiyecilere ve Diğer Uzmanlara Sorulacak Sorular (Ġnterfire.org.,2008; Almanya Federal Kriminal Dairesi, 2003; Charles et al, 1996; O Connor, 1993) Ġtfaiyeciler, teknik bilgileri ve yangın alanında gözlemledikleri Ģeyler sebebiyle kundakçılık soruģturmacısı için paha biçilmez bir bilgi kaynağı olabilirler (Charles et al., 1996). Ġtfaiye elemanları, elektrik ve doğalgaz görevlileri, baca uzmanı gibi uzman Ģahitlere Ģu soruların yöneltilmesi gerekir (Almanya Federal Kriminal Dairesi, 2003). 1. Yangını kim ve ne zaman bildirdi (Bant kayıtlarından)? 2. Yangın ne zaman rapor edildi? 3. Yangın kime rapor edildi? 4. Yangın olay yerine ne zaman vardınız? 5. Alarmın alınıģı, yangının fark edilmesi ile olay yerine varıģ arasında ne kadar süre geçti? 6. GiriĢler veya geçiģ yollan tıkalı mıydı? Herhangi bir zorlukla karģılaģtınız mı? 7. Olay yerine gelindiğinde itfaiyecileri kimse karģıladı mı? 8. Duman ve alevler hangi renkte idi?

68 52 9. Yangının gidiģatı hakkında alıģılmadık durumlarla karģılaģıldı mı? 10. AteĢ ve duman nereden geliyordu? 11. Yangının yayılma hızı nasıldı? 12. Alevler pencerelerden çıkıyor muydu ve hangilerinden? 13. Yapının içine giriģ nasıl yapıldı? 14. UlaĢtığınızda yangının boyutu ne durumdaydı? 15. Nerede özellikle yoğun yangın vardı? 16. Ne tür bir yangındı? 17. Yangın bina tip ve sınıfının özellikleri ile ilintili midir? 18. Yangın bitiģik oda ve binalara veya dıģarıya ilk defa hangi noktadan sıçradı (video filmlerinden)? 19. Yangın çatıya ne kadar yakındı? 20. Kapılar kapalı mı, yoksa açık mı idi? 21. Hangi kapı ve pençelerin zorlanarak açılması gerekti? 22. Zorla giriģ yapılmıģ mıdır ve kim tarafından? 23. Söndürme müdahalesi nasıl gerçekleģti? 24. Yangın hangi noktada tekrar canlandı? 25. Yangına maruz binada neler değiģtirildi? 26. Teknik tesis ve cihazların durumu nasıldı (ıģıklandırma, makine, alet, kalorifer vb.)? 27. Siz ulaģtığınızda binada kimse var mıydı? Bu kiģi size herhangi bir Ģey söyledi mi? 28. UlaĢtığınızda olay yerinde kimse var mıydı? Bunlar kimlerdi? 29. Özel bir durum dikkat çekti mi (görünüģ, ses, koku açısından)? 30. Özel bir tehlikenin mevcut olduğuna dair iģaretler var mı? 31. Ġtfaiyeciler Ģüpheli hareketlerle karģılaģtı mı? 32. Yangın hızlandırıcısı kullanıldığına dair herhangi bir delil var mıydı? 33. Kundakçılık olduğuna dair herhangi bir delil ele geçirildi mi? 34. Binanın herhangi bir yangın alarmı sistemi var mıydı? ÇalıĢır durumda mıydı? 35. Alarm sisteminin kurcalanıp bozulmuģ olduğuna dair herhangi bir delil var mıydı? 36. Binanın yangına karģı herhangi bir yağmurlama sistemi var mıydı? ÇalıĢtı mı? 37. Yağmurlama sisteminin kurcalanıp bozulduğuna dair herhangi bir delil var mıydı? 38. Binada eģyalar nerede bulunuyordu? 39. Binadan eģyaların çıkartıldığına dair herhangi bir delil var mıydı? 40. Bina sahibi orada mıydı? 41. Orada değilse iletiģime geçildiğinde bina sahibine ulaģılabiliniyor muydu? 42. Bina sahibinin tavırları nasıldı? 43. Yangın sebeplerine karģı bina sahibinin yaklaģımı nasıldı?

69 Bina sahibi herhangi bir Ģey söyledi mi? Bina sahibi ne dedi? 45. Binanın yangın geçmiģi nedir? 46. Alanın yangın geçmiģi nedir? 47. Olay yerinde aģina kiģiler veya seyirciler var mıydı? 48. Yangın alıģılmadık Ģekilde zor mu söndürüldü (yangına su tutulduğunda parladı mı)? 49. Yangını söndürme esnasında herhangi bir engelle karģılaģıldı mı? 50. Herhangi bir Ģahit itfaiyecilere bir Ģeyler söyledi mi? 51. Olay yerine giren kiģilerin isimleri nedir? 52. Olay yerinden herhangi bir fiziksel delil alındı mı? 53. Söndürme esnasında herhangi bir fotoğraf çekildi mi? 54. Duvar veya tavanda çukurlar var mıydı? 55. Yangının nasıl baģladığına dair görüģleriniz nedir? BilirkiĢilere ve Sigorta AraĢtırmacılarına Sorulacak Sorular (Charles et al., 1996) Pek çok çıkar amaçlı kundakçılık olayında fayda, sigorta ödemesidir. Sigortadan çıkar sağlamak merkezli bir iddiayı açıklığa kavuģturmak için sigorta araģtırmacısı ile görüģme yapılabilir. Bu görüģmede; 1. Yangının sebebini ortaya koymayı baģarabildiniz mi? 2. Herhangi bir delil topladınız mı? 3. Delili kim analiz etti? 4. Analizlerin sonuçları neydi? 5. Yangının sebebinin bilinen sigorta anlaģmasındaki binanın durumuyla uyuģmayan bir yanı var mıydı? 6. GeçmiĢte burada baģka yangın incelemiģ miydiniz? 7. Sigortalının dahil olduğu geçmiģteki baģka olayları incelediniz mi? 8. Ġncelemelerin sonuçları neydi? 9. Daha önce halk sigorta ödemeleri hesaplayıcısıyla birlikte çalıģmıģ mıydınız? 10. Daha önce aynı sigorta acentasının veya sigortacının sigortaladığı binalarla ilgili araģtırma yapmıģ mıydınız? 11. Bu araģtırmaların sonuçları neydi? 12. Bu yangın daha önce aynı bölgede meydana gelen yangın olaylarıyla aynı örneğe uyuyor muydu? 13. Benzerlikler neydi?

70 Farklılıklar neydi? 15. Bu yangınla bağlantılı herhangi bir beyan almıģ mıydınız? 16. Kimin beyanını almıģtınız? 17. Bunlar neyi açığa çıkardı? Basın ve Yayın Personeli Ġle Adli Tabiplerle GörüĢme Bu grup, hem elektronik hem de basılı medyayı kapsar. Bu gruplara tabi olan kiģiler, araģtırmacı için değerli olan bir Ģey fark edebilir veya yangının veya yangın olay yerinin filmini çekebilir. Örneğin; eğer kundakçı yangından sonra olay yerinde kalmıģsa ve seyircilerin arasına karıģmıģsa onun bulunması film üzerinde yakalanabilir ve bir araģtırmada çok değerli olabilir (Charles et al., 1996). Otopsi, yangında ölü bulunan kurbanın yangın baģlamadan önce ölü mü yoksa canlı mı olduğunu ve ölüm sebebini ortaya çıkarmalıdır. Bir kiģinin öldürülmesi ve olay yerinden kiģinin yangından öldüğü gibi görünmesi genel değildir (Charles et al., 1996) Muhbir (ġüpheli Olmayan, Potansiyel Bir Bilgi Sahibi) Ġle GörüĢme (Charles et al., 1996) ġüpheli olmayan, potansiyel bir bilgi sahibiyle görüģmeden önce bilgi sahibinin polis kaydı olup olmadığını ve eğer varsa sağlanan bilginin güvenilirliğine engel olup olmadığı araģtırmacı tarafından ortaya çıkarmak için çabalar harcanmalıdır. Örneğin, bir potansiyel bilgi sahibi, kundakçılıktan veya yalancı tanıklıktan mahkûm olmuģsa araģtırmacı, ondan aldığı bilgilerle hareket etmek konusunda dikkatli olmalıdır Muhbir (ġüpheli Olmayan, Potansiyel Bir Bilgi Sahibi) kiģilere sorulabilecek sorular 2. ġu an nasıl geçiniyorsun? 3. Size karģı henüz karar bağlanmamıģ bir yargılamanız var mı? 4. Nerede? 5. Ne iģ yapıyorsunuz? 6. Bu Ģehir, memleket, eyaletteki çıkar amaçlı kundakçılık olayları hakkında her hangi bir bilginiz var mı?

71 55 7. Bu bilgiyi nereden elde ettiniz? 8. Çıkar amaçlı kundakçılık olaylarıyla ilgili kimseyi tanıyor musun? 9. Planda bu kiģinin rolü nedir? 10. Bunu nasıl biliyorsunuz? 11. Bu kiģi veya kiģilerle ilgin nedir? 12. Bu kiģi genellikle nerede yaģıyor? 13. ĠliĢkili olduğu kiģiler kimlerdir? 14. Onları tanıyor musunuz? Onlar da planın parçası mı? 15. Sizi plana dahil etmelerini istediniz mi? 16. Ne Ģekilde? 17. Bu kiģilerden kimse sizinle faaliyetleri hakkında serbest bir Ģekilde konuģtu mu? 18. Sizin yanınızda konuģtular mı? 19. Ne konuģtular? 20. KonuĢulanlara dayanarak geçmiģte meydana gelen kundakçılıklarla onlar arasında bağlantı kurabilir misiniz? 21. Senden Ģüphelenirler miydi? 22. KonuĢma esnasında gizli kayıt cihazı takabilir miydiniz? 23. Gizli bir görevliyi gruba sokabilir misiniz? 24. Ġfade vermeye istekli misiniz? 25. Yardımına karģılık olarak ne bekliyorsun? ġüpheliler Ġle GörüĢme Bazı kundakçılık soruģturmalarında tek bir Ģüpheli ön plana çıkar ve soruģturma çabaları buna bağlı olarak odaklanır. Bazı olaylarda ise, birkaç Ģüpheli ortaya çıkar ve sadece onlardan birinin veya bir kaçının yangını çıkarmak için sebebinin olduğunu ortaya koymak gerekir. SoruĢturmacı, Ģüphelilerden hangisinin suçu iģleme imkanının ve niyetinin olduğunu belirlemelidir. Bu belirleme Ģüphelilerin her birinin mali durumu, geçmiģ faaliyetleri, kiģisel özellikleri, geçmiģiyle bağlantılı olmalıdır. Örneğin, on kiģi yangın çıkartmak imkanına sahip olmuģ olabilir, fakat dört beģ tanesinin sebebi vardır ve bu sayının da belki sadece bir veya iki tanesi beklenen yarar ve tatmin için kundakçılıktan mahkum olma riskini alır. (Charles et al., 1996). Bir kundakçılık yangınını araģtırırken çok nadiren doğrudan bir delil bir Ģüpheliyi yangın ile irtibatlar. Çünkü kundakçılar yangının yakınında görünmemek için çok ayrıntılı tedbirler alırlar, nadiren iģ üstünde yakalanırlar. SoruĢturmacı için geçerli sonuçların çıkarılabileceği ikinci derecede deliller toplama ve ispat edici gerçekler üzerinde

72 56 yoğunlaģmak en iyisi olabilir. Eğer onu daha doğrudan yangına bağlayan bir takım baģka deliller (örneğin: mumlar ve yanıcı maddeler onun arabasının bagajında bulunursa ) bulunursa o zaman ikinci derece deliller önemli olur (Charles et al., 1996) Bir kundaklama Ģüphelisine sorulabilecek sorular (Charles et al., 1996) 2. Bu soruģturmada iģ birliği yapmaya istekli misiniz? 3. Bu düzmece çıkar amaçlı kundakçılık olayında kaç kiģi yer aldı? 4. Onlar nasıl katıldılar? Bu planda her kiģi hangi rolü oynadı? 5. Planın nasıl çalıģtığını açıklayınız (detaylarıyla)? 6. Siz ilk olarak bu plana nasıl dahil oldunuz? 7. Diğer yer alanlarla nasıl tanıģtınız? 8. Diğer yer alanlarla nerede tanıģtınız? 9. Diğer yer alanlarla hala bağlantınız var mı? 10. Onları ne kadar sıklıkla görüyorsunuz? 11. Onları nerede görüyorsunuz? 12. Onlarla buluģtuğun zaman ne konuģuyorsunuz? 13. Onlarla konuģmalarınızı kaydedebilir misin? 14. Gizli bir araģtırma görevlisini Ģüphelendirmeden grupla tanıģtırabilir misiniz? 15. Bir kundakçılık olayından hangi aģamaya kadar haberdar olursunuz? 16. Kundakçılıkla ilgili olarak hangi rolü oynuyorsun? (kundakçı, Ģoför vb.) 17. BaĢka çıkar amaçlı kundakçılık planları hakkında bilginiz var mı? Kundakçı olduğu kesinleģen kiģilere özellikle sorulabilecek sorular (Charles et al., 1996) 1. Kundaklama için hangi yöntemi kullandınız? 2. TutuĢturucu bir mekanizma mı, benzin veya daha baģka bir yanıcı bir sıvı veya baģka bir Ģey mi kullanıldığını belirtiniz? 3. TutuĢturucu mekanizmayı nerede elde ettiniz? 4. Bu ne kadara mal oldu? 5. TutuĢturucu mekanizmanın bedelini kim ödedi? 6. Çekle mi yoksa nakit olarak mı ödeme yapıldı? 7. Eğer benzin veya yanıcı bir sıvı kullanılmıģsa nereden alındı? 8. Ne kadar alındı ve kullanıldı?

73 57 9. Yangın çıkarmada veya tespiti engellemek için bir patlamaya sebep olmak için özel bir teknik kullanıldı mı? Mülk Sahibi ve Kiracı Ġle GörüĢme Mülk sahibi veya kiracı ile görüģme, yangın hakkında geçmiģ bilgisi elde edildikten ve daha önce listelenen kiģilerle görüģtükten sonra yapılmalıdır (Charles et al., 1996) Mülk sahibi veya kiracı görüģmede sorulacak sorular (Charles et al., 1996; O'Connor, 2000) 2. Tam adınız nedir? 3. Doğum tarihiniz nedir? 4. ġu anki adresiniz nedir? 5. ġu anki telefon numaranız nedir? 6. Tek baģına mı sahipsiniz? Eğer ortaksanız, diğer ortak kim? 7. Evli misiniz? 8. EĢinizin adı nedir? 9. EĢinizin adı tapuda yer alıyor mu? 10. EĢinizin adı sigorta poliçesinde yer alıyor mu? 11. Çocuğunuz var mı? 12. Çocuklarınızın adları ve yaģları nedir? 13. Evcil hayvanınız var mı? Yangında evcil hayvanlarınız yaralandı mı? 14. adresindeki mülkiyet ne zamandır size ait? (Hafta / ay / yıl) 15. Siz ve eģiniz bu evde mi yaģıyordunuz? 16. Yangın zamanında neredeydiniz? 17. Yangını ilk ne zaman duydunuz? 18. Size kim söyledi? 19. Geçen yıl sigortanızın içeriğini geniģlettiniz mi? 20. Eğer geniģlettiyseniz neden ve kimin teklifiyle yaptınız? 21. Bu mülk için hiç sigorta iptal bildirisi aldınız mı? 22. Binanın yağmurlama sisteminin veya hırsız alarmı sisteminin açık ve çalıģır durumda olup olmadığı konusunda bilginiz var mı? 23. Binaya giriģ izni veya anahtarlar baģka kimlerde var?

74 Binayı en son terk eden kiģi kimdi? 25. Evden çıktığınızda kapıyı siz mi kilitlediniz? 26. Evi satın aldıktan sonra kilitleri değiģtirdiniz mi? 27. Ġtfaiye geldiğinde içeri zorla giriģ iģareti var mıydı? 28. Son zamanlarda herhangi bir elektrik sorununuz oldu mu? 29. Son zamanlarda herhangi bir ısıtma / Ģömine sorununuz oldu mu? 30. Son zamanda herhangi bir TV sorununuz oldu mu? 31. Siz ya da eģiniz sigara içiyor musunuz? 32. Evden çıkmadan önce sigara içiyor muydunuz? 33. Evden ayrılmadan önce misafir geldi mi? 34. Yangın çıkarma amacı taģıyabilecek herhangi bir düģmanınız var mı? 35. Yangının nasıl baģladığını kesin olarak biliyor musunuz? 36. Yangının nasıl baģladığı konusunda herhangi bir fikriniz var mı? 37. Yangını siz mi çıkarttınız veya çıkarılmasına sebep oldunuz? 38. Yangını kimin çıkardığını biliyor musunuz? 39. Binada herhangi bir yanıcı madde depolanmıģ mıydı? 40. Bu binada ya da baģka bir binada yangın geçirdiniz mi? 41. Daha önceleri herhangi bir sigorta talebinde bulundunuz mu? 42. Eğer bulundunuz ise hangi Ģirket, ne zaman ve nerede? 43. Evi satılığa çıkardınız mı ya da evi satacak mıydınız? 44. Son zamanlarda ev hakkında herhangi bir keģif yapıldı mı? Eğer yapıldıysa, hangi değere ve niçin? 45. Son zamanlarda evde herhangi bir tadilat yaptınız mı? Yaptıysanız, tam olarak ne yaptınız? 46. Evin kaça satın aldınız? 47. Evi kimden satın aldınız?hangi tarihte? 48. Evi nasıl finanse ettiniz? 49. Aylık ödemeler ne kadar? Hala cari mi yoksa ödenmemiģ borç var mı? 50. BaĢka kredi ya da borcunuz var mı? 51. Bu poliçe dıģında baģka sigorta var mı? 52. Yangından önce elde olan eģya listesinin değeri neydi? 53. Bu değeri belgeleyebilir misiniz? 54. Yangından önce herhangi bir eģya binadan dıģarı çıkarıldı mı? 55. Eğer çıkarıldıysa kim tarafından ve ne amaçla çıkarıldı? 56. Nereye ve neden götürüldü? 57. Yangından sonra herhangi bir eģya binadan çıkarıldı mı?

75 Eğer çıkarıldıysa kim tarafından ve ne amaçla çıkarıldı? 59. Çıkarılan eģyalar ve değerleri nelerdir? 60. Yangından sonra hırsızlığa iģaret edecek Ģekilde herhangi bir Ģeyin eksik olduğunu fark ettiniz mi? 61. Evi yeniden inģa etmeyi planlıyor musunuz? 62. Bize soruģturmada yardımcı olabilecek herhangi bir Ģey aklınıza geliyor mu? 63. Size ya da mülkiyetinize karģı herhangi bir ipotek ya da mahkeme kararı var mıydı? 64. Mülkiyetle ilgili herhangi bir sağlık, sıhhi hizmet, imar ya da bina ihlali var mı? 65. Eğer mülkiyet bir iģ yeri ise, günlük ya da haftalık iģ geliri (net) ne kadar? 66. Kayda geçen bu ifadedeki sizin yaptığınız tüm ifadeler doğru ve tam mı? 67. Lütfen adınızı bir kez daha söyleyin. Bu ifadenin kayda geçtiğinin ve bu kaydetmeye izin verdiğinizin farkında mısınız? 1.6. Olay Yerinin Muhafazası ve YaĢanan Sorunlar Genellikle bir yangın olayına ilk olarak mıntıka karakol ekipleri gelirler ve olay yerini en geniģ Ģekliyle koruma altına almaları gerekir. Ġtfaiye, yangın yerine geldikten sonra söndürme iģlemi yapılır. Yangının itfaiye tarafından söndürülmesini müteakiben olay yeri kolluğa teslim edilir. Yangın yerinde itfaiye yangın raporu hazırlamak için incelemelerini yaparken, kollukta kayıt ve dokümantasyon iģlemlerini yapar, eğer kolluk kundaklamadan Ģüpheleniyorsa hızlandırıcı kullanılıp kullanılmadığının tespiti için yangın yerinden numuneler alıp laboratuara gönderir. Ayrıca, diğer yangın nedenleri ile ilgili delilleri de kayıt altına alır, mesela elektrik kontağından Ģüpheleniliyorsa yangın yerinde özellikle yangının baģlangıç noktasına yakın yerlerde elektrik tesisatında boncuklaģma ve viģne rengi görünümü aranır ve bahse konu yerlerden numuneler alınarak laboratuara gönderilir ve tüm bulgular soruģturma ve kovuģturma sürecinde kullanılmak üzere kayıt altına alınır. Delillerin muhafazası, normal Ģartlarda suç sayılan olayın meydana geldiği andan itibaren baģlar. Olay yerinin açık veya kapalı saha oluģu, hava durumu, delillerin kimyasal ve fiziksel özellikleri göz önünde bulundurularak gerekli koruyucu tedbirler alınır. Olay yerinde kalması zaruri görülen deliller, soruģturma veya inceleme sonuçlanıncaya kadar görevlendirilecek nöbetçilerce korunmalıdır. Ancak, maalesef ülkemizde yangın olay yerinin muhafazasında birtakım problemler yaģanmaktadır. Bunları sıralayacak olursak;

76 60 1. Yangın yeri öncelikle yangını söndüren itfaiyecilerin delilleri bozmasından, söndürme yaparken istemeyerekte olsa delilleri karartmalarından korunmalıdır, bu konuda modern söndürme cihaz ve tekniklerini kullanmalı ve eğitimlerde yangın yerinde söndürme yaparken delilleri nasıl korurum konusuna özel yer verilmelidir. 2. Yangın yeri gereksiz kalabalıktan, Ģüphelilerden ve yakınlarından da korunmalıdır. 3. Yangın yeri, basın mensuplarının olumsuz etkilerinden de korunmalıdır. 4. Yangın yeri, lüzumsuz, görevi olmayan kolluk mensuplarının olumsuz etkilerinden de korunmalıdır. 5. Yangın yeri ayrıca, mağdur ve mağdur yakınlarının aceleci tavırlarından ve bir an önce molozları kaldırıp, binayı tamir ve badana iģlerine baģlamak ve bu vesile ile delilleri bozmalarından da korunmalıdır. Eğer gerekiyorsa, kovuģturma sürecindeki itirazlar sonrası keģif, bilirkiģi incelemeleri ve sigorta eksperlerinin incelemeleri için yangın yeri belli bir süre koruma altına alınmalıdır. Koruma görevlisi, sadece izinli kiģilerin girmesine izin vermeli, bütün giren insanların bir deftere kaydedilmesini sağlamalıdır. Koruma görevlisi, doğrudan ilgisi olmayan personelin içeri girmesine, ilgisiz kiģiler tarafından hiç bir Ģeyin yerinin değiģtirilmesine izin vermemelidir Yangın Yerlerine Göre Yangın ÇeĢitleri Kapalı Alan/Ev/ĠĢyeri Yangınları Bundan önceki bölümlerde genel olarak kapalı alan/ev/iģyeri yangınları üzerinde durulduğundan burada ayrıca bahsedilmeyecektir Sanayi Yangınları Ve Tehlikeli Maddeler ( De Haan, 2007). Birçok yangının baģlangıcı tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanır. Bu maddeler yangını baģlatmakla kalmamakta, yangının büyümesine hatta etrafa zehirli gazlar saçılmasına neden olmaktadır. Tehlikeli gazlar genellikle sanayi bölgesinde ( fabrikalarda,

77 61 otomobil sanayi, laboratuar, hastane, gübre üretimi tesislerinde) bulunur. Bu gazlar tehlikeli sayılmalı çünkü bu gazların yapılarında her zaman için yangın tehlikesi vardır. Etrafa yayılmayan gazlar bile depolandığında yangının yanında patlayabilir. Bilinen bazı yanıcı gazlar aģağıda tanımlanacaktır Gazlar ( De Haan, 2007) Likit Petrol Gazı (Lpg) Ve Doğalgaz (Cng) (Ġnce, 2006) LPG (Liqufied Petroleum Gase: SıvılaĢtırılmıĢ Petrol Gazı); Petrolün damıtılması ve parçalanması esnasında elde edilen ve sonradan basınç altında sıvılaģtırılan baģlıca propan, bütan ve bunların izomerleri gibi hidrokarbonlar veya bunların karıģımıdır. LPG sıvı halde sudan yaklaģık iki kat hafif, gaz halde havadan iki kat ağırdır. Gaz kaçağı olduğunda alta çöker. AĢağıdan süpürülerek tahliye edilmelidir. Bir litre LPG gaza dönüģtüğünde ~300 litre yer kaplar. Isıl değeri kcal/m 3 dür, ~% 90 verimle yakılabilir, ~24 kat hava ile yanar. TutuĢma sıcaklığı 530 o C dır. Alt Patlama Sınırı (LEL): % 2,1 Üst Patlama Sınırı (UEL): % 9,6 dır. Doğalgaz (CNG: Compressed Natural Gase: SıkıĢtırılmıĢ Doğal Gaz); Petrolün oluģumuna benzer Ģekilde; Yeryüzünün alt katmanlarındaki organik maddelerin zamanla bakterileģmesi, kerojen ve ısıl ayrıģması sonucu oluģan, çoğunluğu metan (CH 4 ) olmak üzere, Etan (C 2 H 6 ) ve çeģitleri hidrokarbonlardan oluģan yanıcı bir gaz karıģımıdır. Doğalgaz yeraltından doğal olarak çıkar. Basınç altında borularla taģınır. Ayrıca deniz yolu ile nakil için 160 o C sıcaklıkta sıvılaģtırılır. Türkiye de kullanılan Doğalgazın bileģimi % 90 Metan, % 5 Etan ve % 5 de diğer gazlar Ģeklindedir. Çoğunluğunu Metan gazı oluģturduğu için tamamen Metan gibi davranır. Renksiz ve kokusuzdur. Bir kaçak olduğunda % 1 lik konsantrasyonunun fark edilebilebileceği Ģekilde içine pis koku veren Tetra Hidro Teofen katılır. Doğalgaz havadan yaklaģık iki kat daha hafiftir. Gaz kaçağı olduğunda yukarı yükselir. Yukarıdan süpürülerek tahliye edilmelidir. Bir litre doğalgaz gaza dönüģtüğünde ~600 litre yer kaplar. Isıl değeri 8250 kcal/m 3 dür. ~10 kat hava ile yanar. TutuĢma sıcaklığı 704 o C dır. Alt Patlama Sınırı (LEL): % 5 Üst Patlama Sınırı (UEL): % 15 dir. Gazlar özellikle kapalı hacimlerde birçok açıdan risk oluģtururlar. Bunların baģında ortamda biriktiklerinde O 2 in oranını azaltarak boğularak ölüme neden olmaları gelir. LPG kaçağı tabandan itibaren, Doğalgaz kaçağı tavandan itibaren birikerek Oksijenin oranını

78 62 azaltacaktır. Ġnsanın soluyabileceği alt sınır olan % 17 nin altına inildiğinde hayati tehlike söz konusu olur. LPG yaklaģık 24 kat, Doğalgaz 10 kat hava tüketerek yanar. Dolayısıyla kapalı hacimlerde kısa süre sonra Oksijen tehlikeli seviyeye düģer. Banyo gibi küçük hacimlerde bu hız daha fazladır. Bu nedenle bu gaz yakıtların yakıldıkları yerlerde mutlaka sürekli temiz hava giriģi sağlanılmalıdır. Doğalgaz sistemleri için menfez mutlak Ģart olarak istenmektedir. Halbuki yaklaģık 2,5 kat daha fazla Oksijen tüketen LPG için bilgi ve önlem boģluğu vardır. LPG li Ģofben kullanılan banyolar ve LPG li katalitik soba kullanılan odalar tehlike altındadır. Yanmakta olan gaz patlamaz. Kapalı hacimde bütün yanıcı gazlar alt ve üst patlama sınırları arasındaki oran kadar biriktiğinde en ufak bir kıvılcımla ~10 bar lık bir basınçla patlarlar. Basınç; yanma tepkimesinden çıkan ürünlerin girenlerden fazla olması ve ortam sıcaklığından o C sıcaklığa ani olarak çıkmaları sebebi ile oluģmaktadır. Buna kimyasal patlama denir. LPG patlaması diye duyulan olayların büyük çoğunluğu bu patlamadır. Tüp parçalanması az görülür. Yemeğin taģması ile sönen ocaktan sızan gazın yeterli miktarda biriktiğinde tekrar yakılmak için çakılan çakmakla patlaması sık karģılaģılan bir durumdur. Ayrıca mutfak tipi tüplerin kauçuk hortumları TS 2179 a göre 3 yıldan fazla kullanılmaması gerektiği halde ne satıcılar tarafından ve ne de tüketiciler tarafından bilinmemektedir. Hortumlar sertleģip yarılmakta ve sızan gaz felaketlere sebep olmaktadır. Gazlar basınçlı kaplarda taģınır. Basınçlı kabın iç basıncı çeperin dayanabileceği basıncı aģtığında en zayıf yerinden yarılıp, karģı istikamete fırlayacak Ģekilde patlar. Buna fiziksel patlama denir. Ġçinde yanıcı gaz olsun olmasın bütün tüplerde fiziksel patlama tehlikesi vardır. Çoğu tüplerde emniyet valfi vardır. Basınç arttığında valf açılır ve gaz boģalır. Bu taktirde yukarıda anlatılan Oksijen oranını azaltma ve kimyasal patlama tehlikelerine sebebiyet verebilir. Piknik tüplerinde ise emniyet valfi olmadığından sıcaklığın artıģı ile fiziksel patlama kaçınılmazdır. SıvılaĢtırılmıĢ gaz bulunan tüplerde sıvı miktarı ne kadar fazla ise patlama riski o kadar azdır. Bu nedenle boģ tüp dolu tüpten daha tehlikelidir. Tüpler direkt GüneĢ ıģığına maruz bırakılmamalı, aģırı sıcak ortamda tutulmamalıdır. Piknik tüplerinin üzerine çapı büyük kazan konulmamalıdır Asetilen (C 2 H 2 ); Yanıcı bir gaz olup kaynak iģlerinde kullanılır. Isıya yaklaģtırıldığında tehlikelidir. Ancak saf asetilen belli bir ısı ve baskıda patlar. Bununla birlikte sadece havada yandığı zaman bile tehlikeli olabilir, çünkü dıģarıya çok aģırı ısı verir.

79 Etilen (C 2 H 4 ); Renksiz hoģ kokulu bir gaz olup her an yanıp patlayabilir. Oksitleyici maddelerle kolaylıkla reaksiyon gösterebilir. Silindirlere konulduğunda ısıyla ya da ani Ģoklarda patladığı bilinir Metan (CH 4 ); Renksiz, kokusuz gazdır. Yeraltındaki organik çöplerden ayrılıp elde edilir. Ana kullanımı, doğalgaz olarak ısıtmada ve jeneratörleri çalıģtırmada kullanılır. Hava ile hemen yanar ve ısıtıldığı zaman patlar. Bugün petrol santralleriyle birlikte yeraltından elde edilmesi sık kullanılır ve ayrıca tarım bitkilerinden mayalanma yoluyla biyogaz olarak da elde edilir. Sanayide kullanılır. Sülfürle karıģtırılıp yapıģtırma veya delik kapama özelliğine sahiptir. Çöplükten ve çölden çıkarılan lağım ve svamp metanı sülfür ( özellikle hidrojen sülfit ) içerdiğinden çok güçlü bir kokuya sahiptir Etan (C 2 H 6 ); Bu renksiz ve kokusuz gaz çok iyi bilinen doğal gaz özelliğine sahiptir Propan (C 3 H 8 ); Bu gaz çok bilinen ve kullanılan hidrokarbon gazı olup çok yanıcı olduğundan endüstride, piģirmede, ısınmada vb. yerlerde kullanılır. Yangınlarda bu gaz tehlikeli biçimde patlar Bütan (C 4 H 10 ); Bu renksiz gaz sıkça petrol karıģımından elde edilir ve ısınmada, piģirmede, endüstride kullanılır. Çok fazla yanıcıdır Hidrojen (H 2 ); Bu kokusuz ve renksiz gaz ilaç yapımı, endüstride, kimyasallarda kullanılır. Herhangi bir Ģeyle birleģebilir. Pil Ģarj etme ve elektro kaplamayı kapsayarak birçok süreçte ürün olarak kullanılır. Yanabilirliği ve patlama limitinden dolayı çok tehlikeli bir patlayıcı gaz olarak bilinir Amonyak (NH 3 ); Keskin kokulu, renksiz gaz olup çokça gübre ve dondurucu olarak endüstri bitkilerinde kullanılır. Su ile karıģtırıldığında ağza, gözün sümüksü kısmına ve solunum yoluna zarar veren bir yakıcı amonyum hidroksit Ģekline dönüģerek çok zehirli olur.

80 Oksijen (O 2 ); Yanıcı ve zehirli olmamasına rağmen oksijen tanklarında saklanılan bu gaz yangına sebebiyet verebilir. Endüstri iģlerinde sıkıģtırılmıģ gaz ya da çok soğutup sıvı halinde tutulabilir. Çoğu sıradan karıģımlar sıvı oksijene maruz kaldığında, oksitlenmeye baģlayabilir ve gerçek bir patlama olur. Hatta yanıcı olarak düģünülmeyen sentetik kumaģ ve polimer gibi maddeler sıvı oksijene maruz kaldığında tehlikeli olur Etilen Oksit; Teknik olarak yanıcı bir sıvıdır. Fakat kaynama derecesinde (11 C) genellikle gaz halini alır ve suda eriyebilir. Suyla karıģtırıldığında yanıcı bir hal alır. Saf demir oksitleri, alüminyum veya sodyum, kalsiyum, potasyum gibi alkali metallerle ile temas halinde hemen yanar Sıvılar; Ġtfaiyecileri çok düģündüren birçok tehlikeli sıvılar gazlardan daha çok bulunur. Çünkü değiģik derecelerde patlarlar ve yangına sebep olurlar. Hemen hemen bütün petrolden çıkarılan sıvılar, yanıcı olmalarından dolayı itfaiyecilerin tehlikeli maddeler kategorisine girerler. Bazı halleri hariç bütün sıvılar Ģeffaf renksiz olup değiģik hal ve formlarda bulunurlar. Bazıları karakteristik kokuya sahiptir (De Haan, 2007) Metil Alkol; ġeffaf kokusuz bir sıvı olup kimyasalları elde etmede kullanılır. Ġlaç plastik, boya, inceltici, yapıģtırıcı bunlara dâhildir. Araba ve gemi motorlarının performansını artıran bir yakıt olarak kullanılır. DüĢük tutuģma noktası ve geniģ oranda yanma limiti vardır ve havaya yakın olan koruma tansiyonu onu tehlikeli sıvı yapmaktadır. Çünkü yanarken karbon kalıntıları bırakmaz ve onun kıvılcımı nerdeyse Ģeffaf ve mavi renktedir. ġiddetli Ģekilde yanabilir ve normal kıvılcım üreten diğer karıģımların üzerinde kıvılcımların etkisi olana kadar görünmezler. Formaldehit haline dönüģürler ve yüksek oranda zehirli madde olurlar Etil Alkol; Ġçecek olarak bilinmesine rağmen Ethanol veya tahıl alkolü olarak da bilinen bu sıvı laboratuarlar hariç saf halde bulunmaz. Bu sıvı da Ģeffaf mavi renkte yanar ve az duman çıkarır Aseton; Çok bilinen çözücü bir sıvı olup endüstride plastik, yağ, boya, cila gibi yerlerde kullanılır. Gizli uyuģturucu laboratuarında kullanılır. Renksizdir, sulandırıldığında nane gibi kokar ve sarı renkte yanar.

81 Etil Eter; Dietil eter olarak da bilinir. Ġlaç yapımında çözücü olarak ve gizli ilaç laboratuarlarında çok yaygınca kullanılır. Ayrıca yaygın olarak çözücü olarak yağlı, kireçli, plastik iģlerde kullanılır. Son derece değiģkenliğinden dolayı çok yüksek derecede yanar ve düģük tutuģma derecesi vardır. Taze sıvı halinde çok tehlikelidir. Zaman geçtikçe tutuģmaz Metil Etil Keton (MEK); Bütan ismi altında da bilinen madde boya, silme (kaybetme), yapıģtırıcı ve genel çözücü iģlerinde kullanılır. Gizli laboratuarda orta derece solvent olarak bulunur. Aseton ile birlikte aynı fiziksel ve yanıcı özelliklerde bulunur Karbon Disülfit; Endüstrilerde, çözücü olarak çok yaygın Ģekilde kullanılır. Isıya, ateģe, aleve, kıvılcıma ve hatta sürtünmeye karģı çok tehlikelidir Aromatikler; Benzen plastik, vaks, kauçuk üretim sanayinde çok yaygınca kullanılır ve bilinir. Toluene ve ksilen ayrıca solvent olarak boyalarda, resimlerde ve petrol ürünlerinde bulunabilir. Bu maddeler patlayıcı yapımında ve yüksek performanslı uçak yakıtlarında kullanılır (De Haan, 2007) Bilerek Yapılan KarıĢımlar ( De Haan, 2007) En çok bilinen yangın çıkartıcı maddeler basit mekanik karıģımı genellikle yakıtlar ve oksitleyicidirler. Katalizör ile dokunulduğunda ve birleģtiği zaman reaksiyonları artar. Bu karıģımlar aģağıda belirtilmiģtir Siyah Toz; Bir patlayıcı olarak, silahlarda, bombalarda, havai fiģeklerde kullanılır. Karabarut veya silah barutu potasyum nitrat, kömür ve sülfür karıģımıdır. Kuru olduğu zaman bir kıvılcım ya da alev ile hemen ateģlenir. Havadan hemen nem alarak özelliğini kaybedebilir Patlayıcı Toz; Potasyum perklorat veya baryum nitrat gibi güçlü oksitleyicilerle birlikte magnezyum, alüminyum tozu gibi oksitlenebilir metal karıģımlar ani tutuģmalarda çok miktarda sıcak kıvılcım üretirler. Küçük bir enerji ile kıvılcım, ısı ya da çakmakla hemen tutuģurlar.

82 Kibritler; Tek baģına pek tehlikeli değildir fakat bunun yanında bu baģlar birleģtirilip çakıldığı zaman tehlikeli bir silah halini alabilir. Güvenli kibritler sülfür, oksitleyici, değiģik yapıģtırıcılar, organik olmayan dolgularla yapılır. Kıvılcım veya parlaklık olup tutuģtuğunda kayda değer bir ısı üretirler ve kibrit kafalarının ateģli silah olarak anında kullanılmasını sağlayacak kadar yeterli ısıyı meydana getirmektedir. Böyle kibritler bir yerde toplanmıģ kırmızı fosfor ve toz camlar içeren bir yerle sürtünmeyle tutuģurlar Termit; Alimünyum tozu ve demir oksit termit karıģımıdır. Çok yüksek derece ve tansiyonda yanar ve etrafa erimiģ metal saçar. Genellikle magnezyum çubuğu ile ateģlenir. Bir ateģ aldığı zaman da çok zor söndürülür, çünkü kendi kendine oksijen üretir Oksitleyici Tuzlar (De Haan, 2007); Bütün klorat veya perklorat içeren maddeler tehlikeli maddeler olarak kabul edilir. Bu ürünler herhangi bir oksijenli maddeyle birleģtiği zaman parçalanır ve etrafa ciddi bir zarar verir. Genelde nitrojen içeren bütün bileģikler belli bir ölçüde istikrarlı değildir ve hatta nitratlar çok aktif oksitleyici olduğundan daha istikrarsızdırlar. Sodyum nitrat gibi bazı inorganik nitratlar dinamitlerde ve dinamitli patlamalarda daha pahalı olan patlayıcılar yerine kullanılır. Amonyum nitratın saf hali ısıtıldığında patlamasına rağmen herhangi bir organik madde ile karıģtırıldığında yakıt olarak kullanılır Fosfor; Fosfor, metal gibi beyaz ya da kırmızı olmak üzere iki ayrı halde görülür. Beyaz olanı hava ile temasta patlayarak hemen yanar olarak bilinir ve bu yüzden suyun altında veya petrol damıtma yerinde depolanır. Beyaz fosfor güneģ ıģığına maruz bırakıldığında kristalleģerek daha dayanıklı olan kırmızı fosfor halini alır. Havada yanmaz. Kibritler ve güvenlik fiģeğini kapsayarak sürtünmeyle tutuģan ateģleyici araç olarak kullanılır Magnezyum; En yüksek sıcaklığı olan madde düģünüldüğünde bu genellikle magnezyumdur. Ancak büyük miktarlarda ve küçük yüzeylerde hemen yanmaz. Magnezyum tozu veya Ģeritleri ancak kibritle yanar.

83 Doğal Alan Yangınları (Orman Yangınları, Anız Yangınları) Doğal alanda çim, çalılık ve keresteyle kaplanmıģ alanlarda çıkan yangınlara doğal alan yangınları denir. Tahrip gücünün fazlalığı ve kapladığı alanın korkutuculuğuna rağmen bu yangınlar da diğer yangınlar gibi uygun yakıt ve küçük, odaklanmıģ bir tutuģturucu kaynağıyla baģlarlar. Bazı yönlerden doğal alan yangınlarının araģtırılması yapı yangınlarının araģtırılmasından daha kolaydır. Çünkü müdahil olan yakıt genellikle ortamda var olan bitki örtüsü kaynaklıdır ve bununla sınırlıdır. Bu yangınlar yıldırım gibi doğal kaynaktan, atılan bir kibrit çöpü veya bozuk bir aletten çıkan kıvılcım gibi sınırlı ısı kaynaklarıyla baģlar. Eğer ısı kaynağı yerinden alınmamıģsa, her bir yangının ısı kaynağı olduğu için, ısı kaynağının bazı delilleri olay yerinde kalır (De Haan, 2007). Yapı yangınlarının aksine rüzgar, hava, bölge gibi çeģitli çevresel etmenlerden dolayı etkilenen doğal alan yangının hareket tarzını takip etme karıģıklığı bulunmaktadır. Çoğu doğal alan yangının geniģ ölçekte olması büyük yangın söndürme faaliyetlerine sebebiyet vermekte, bu da hassas delillerin bozulmasına ve zarar görmesine neden olmaktadır. Yangından dolayı araģtırmacılar için araģtırma alanı günlerce ulaģılmaz kalmakta ki bu süre içinde deliller bileģenlerine ayrılabilir daha fazlası değerlerini kaybedebilirler. Bütün yangın araģtırmacıları doğru ve sistematik araģtırmaya ve delillerin analitik değerlendirilmesine ihtiyaç duyarlar. ġüpheli yangın merkezinin bulunması istisna değildir. Yakıtı, yangın davranıģını, çevresel faktörleri anlayan araģtırmacı, doğal alan yangınlarındaki yangın modellerinin ince ve hassas belirtileri hakkında daha iyi yorum yapacak konumdadır ve bundan dolayı hangi yangın tipi olursa olsun yangının nedeni ve merkezini iyi tanımlayabilecektir (De Haan, 2007). Doğal alan yangınlarına örnek olarak orman, anız, yabani ot, çimen, tarla ürünü, çalı ve benzeri bitki yangınları verilebilir. Doğal alan yangınının baģlangıcında yanma genellikle hızlı ve süreklidir. Doğal alan yangınının davranıģını belirleyen çok sayıda faktör vardır, ama bunların en önemli üç tanesi yakıt, hava ve topografyadır. Bir yangının nasıl ilerleyeceğinin belirlenmesinde bunlardan herhangi biri baskın olabilir, ama yangın davranıģını asıl yönlendiren bu üçünün birleģimidir (Ġ.B.B., 2006) Yakıt; Yakıtlar sınıflandırılırken yanma özellikleri birbirine benzeyenler aynı grupta toplanır. Buna göre toprak örtüsü yakıtları (ayrıģan küçük dallar, yapraklar ve iğne yapraklar), yüzey yakıtları (çimen, çalı, düģmüģ kütükler, büyük dallar vb.) ve tepe yakıtları (daha çabuk yanabilen asılı ve dik yakıtlar ) olmak üzere üçe ayrılır.

84 68 Hava; Havanın tüm özellikleri doğal alan yangınının davranıģını az çok etkiler. Doğal alan yangınının davranıģını etkileyen hava faktörlerinin bazılarını rüzgar, sıcaklık, bağıl nem ve çökelme olarak sayabiliriz. Topografya; Topografya çevrenin Ģeklini belirtir ve yangın davranıģı üzerinde belirli bir etkisi vardır. Eğimin dikliği yayılmanın hızını ve yönünü belirler. Yangın genellikle yokuģ yukarı yönde, yokuģ aģağı yöne göre daha hızlı ilerler ve eğim ne kadar dikse, ilerleme o kadar hızlı olur Doğa Yangınının Bölümleri Bir doğa yangınının tipik bölümleri aģağıda görülmektedir. Tüm doğa yangınlarında bu bölümlerin en az iki tanesi bulunur. BaĢ: BaĢ kısmı, doğa yangınının ilerlediği ya da hızla yayıldığı bölümdür. Bu kısım genellikle yangının rüzgârın estiği yönün ters tarafında bulunur. Burada yangın yoğundur ve genelde en fazla hasarı burası alır. Çoğu zaman, yangını kontrol etmenin yolu baģ bölümünü kontrol altına almak ve yeni bir baģın oluģumunu engellemektir. Parmak: Parmaklar ana yangından çıkan dar, uzun uzantılardır. Genellikle yer yer hafif ve ağır yakıtların bulunduğu bölgelerdeki yangınlarda oluģur. Hafif yakıt ağır yakıttan daha hızlı yanar bu da parmakları meydana getirir. Kontrol edilmezse bu parmaklar baģ haline gelir. Geri: Doğa yangının geri ya da topuk kısmı baģın karģı tarafıdır. Geri kısım yavaģ ve sessiz yanar ve kolay kontrol edilir. Çoğu zaman, geri kısım yokuģ aģağı ya da rüzgara karģı yanar. Yanlar: Yanlar doğa yangınının kenarlarıdır. Sağ ve sol yan, baģ kısmı geri kısımdan ayırır. Parmaklar yanlardan uzadığı için, buraların kontrolü çok önemlidir. Rüzgâr yönündeki kayma yan bölümü baģ haline getirebilir. Çevre: Yangının çevresi terimi yangının sınırını ifade eder. Yanmakta olan ya da yanmıģ bölgenin dıģ kenarının toplam uzunluğudur. Yangın söndürülünceye dek çevresi sürekli değiģir. Yangın Noktası: Pırlayan kıvılcım ya da korların ana yangının dıģına düģmesiyle oluģan yangın. Yangın noktaları ana yangında çalıģan personel (ve ekipman) için tehlike oluģturur, çünkü bu kiģiler iki yangının arasında kalabilir. Yangın noktaları hemen söndürülmelidir, yoksa yeni baģlar oluģturur ve yangını büyütürler.

85 Doğal Alan Yangınlarının DavranıĢı Hemen hemen bütün doğal alan ve kır yangınları kibrit, sigara, elektrik kıvılcımı, sıcak kül ve köz, yıldırım gibi etrafında kolaylıkla tutuģabilecek yakıtlar olan küçük ateģ kaynaklarıyla baģlarlar. Küçük yangın kendine yakıt kaynağını bulur. Onun büyüklüğü ve hareket kabiliyeti yakıtın elveriģliliğine, rüzgârın yönü ve kuvvetine, çevrenin eğimine bağlıdır. DıĢ bir rüzgâr olmadıkça yüzeye benzer Ģekilde dağılmıģ olan yakıtın olduğu yerde küçük bir yangın yakıtın olduğu yöne doğru yavaģça geliģir. Yangın tarafından üretilen sıcak gazlar yangının merkezinde yükselir ve yerden havaya bütün yönlere doğru yayılır. Yangın daha sonra çevredeki yakıtla beslenir. Fakat sonuç olarak yangının büyüklük oranı sınırlıdır. Eğer küçük yangın ve yakıtlar aynı Ģekilde bir eğimde bulunmuģ olsaydılar yayılma eğimin tabanından yukarı doğru olacak ve daha sonra yangının yayılması daha fazla yakıt ve oluģan sıcak gazların etkisiyle de yukarıya doğru ilerlemesi devam edecektir. Yangın eğimden yukarı doğru daha hızlı ilerler ve yakıtı izleyerek bu yönde hareket eder. Bu yangına yön verir ve alevler daha fazla yakıt buldukça enerji de geliģir bundan dolayı bir zincir reaksiyon içinde geliģim sürdürülür. Bazı yangın alevlerin merkezinden eğimden aģağıya doğru ilerlemesine rağmen baskın olanı yukarı olan ilerlemedir. Büyük bir doğal alan yangınında bu etki büyüktür ve güçlü bir rüzgar yangının kendisi tarafından oluģturulur. Tam olarak geliģmiģ olan bir yangın önündeki tüm yakıtları tüketen sıcaklıktaki gaz ve alev fırtınası haline gelebilir. Yangın bu dinamiklerin sonucu olarak sadece eğimden yukarı doğru yayılmaz, aģağı doğru da yayılır. Eğer yeterli ve uygun yakıt mevcut ise kor halindeki maddeler, düģen ağaç gövdeleri, yuvarlanan ve yanan enkazlar da eğimden aģağı düģerek ikincil yangını baģlatabilirler. Bazen de gerçek yangından daha uzak bir mesafede de bu yangın oluģabilir (De Haan, 2007).

86 Merkezin Belirlenmesi (De Haan, 2007) Doğal alan yangın araģtırmacısının temel öncülü yapı yangını araģtırmacısınınkiyle aynıdır. Önce merkez alanının belirlenmesi, daha sonra ne tür yakıtın bulunduğu ve ne tür tutuģturucu kaynağının olduğunu ortaya konmasıdır. Merkez alanının belirlenmesi genel olarak olay yerindeki yangının ilerleme yönündeki belirtilerinin araģtırılmasıyla yürütülür. Yangının dıģ davranıģının karmaģıklığı ile hava, bölge ve dıģ aksiyonların olay yerinde çok değiģimlere neden olduğundan dolayı sabit olarak yerinde duran belirtiler aramak yerine baskın model belirtileri aranmalıdır. Yüzlerce ve binlerce kilometrekarelik yanmıģ ağaç ve kerestelerin olduğu bir yangında birkaç kilometrekarelik küçük bir merkez alanını bulmak göz korkutucu bir görev olabilir. Hemen hemen bütün doğal alan yangınları geniģlemesinin erken safhalarında kampçı, manzara seyreden, dağcı, orman bekçisi, pilot veya itfaiye gibi kimseler tarafından gözetlenir. Daha sonraki araģtırma yangının ne kadar yayıldığına bakmadan tanıkların iģaret ettiği ilk yanmanın olduğu genel yerler ile sınırlandırılmalıdır. Olay yerinde var olan ilk itfaiyecilere yangının çapı ve yerleģkesi, rüzgar ve havaya gelinceye kadar sorular sorulmalıdır. Yangın önleme kuruluģları genelde nerede yangın çıkacağının farkındadırlar. Böyle alanlara koruma için Ģerit, bariyerler hatta kendi aparatlarını koyarak uyarıda bulunmuģ olabilirler. Kızıl ötesi fotoğrafçılık ya da uçaklardan alınan video görüntüleri doğal alan yangınlarını haritalamada ve yangın bölgesindeki tehlikeli alanların tespit edilmesinde kullanılabilir. Eğer bunlar aralıklı zaman dilimlerinde çekilirse, yangının ilerlemesi bu görüntüler sayesinde takip edilebilir. Yeryüzü kaynaklı uydulardan alınan görüntüler termal görüntüler gibi duman yönünü gösterir Yangına Müdahale (Ġ.B.B., 2006) Doğal alan yangınlarına müdahalede kullanılan yöntemler çevre kontrolüne dayanır. Kontrol çizgisi yangının yanan kenarında, buraya yakın ya da buradan oldukça uzak olabilir; Hedef, yangını tamamen çevreleyen ve içindeki yakıtın zararsız hale getirildiği yangın önleme Ģeritleri oluģturmaktır. Doğrudan ve dolaylı yaklaģım doğa yangınlarına müdahalede kullanılan iki temel yöntemdir. Doğrudan yaklaģımda direkt olarak alevlere karģı hareket edilir. Dolaylı yaklaģım ise ilerleyen yangının geliģimini durdurmak için yangına çeģitli uzaklıklardan uygulanır. Bu yöntem genellikle "çok sıcak", "çok hızlı" ya da "çok büyük" yangınlarda kullanılır. Doğal

87 71 alan yangını sürekli değiģtiği için, bir yöntemle baģlayıp diğerine geçmek mümkündür. Doğal alan yangınları ile mücadele çok tehlikeli bir görevdir. Bu yangınların kontrolü sırasında birçok itfaiyeci ölmüģ ya da ciddi Ģekilde yaralanmıģtır Olay Yerinin Ġncelenmesi ( De Haan, 2007) Öncelikle genel olan araģtırma alanının dıģ çevre uzunluğunun belirlenmesi için araģtırma yapılır. Yanma modellerinin genel Ģekilleri araģtırmacının muhtemel merkez alanına odaklanmasına yardımcı olur. GiriĢi kontrol etmek, personel, araçlar ya da ağır ekipmanların fiziksel delillere daha fazla zarar vermesini sınırlamak için ortak olarak doğal alan yangınlarında ip, Ģerit, barikat ya da plastik engelleyiciler konulabilir. Genel alan kabaca bir taslak üzerinde haritalandırılır. Tepeleri, vadileri ve alanın benzer Ģekillerini gösteren bir topoğrafik harita bu zamanda yardımcı olabilir. Eğer alan çok geniģ değilse araģtırma yaya olarak her zaman yavaģça, metodik, gözlemleyerek ve kayıt edilerek yapılmalıdır. AraĢtırma daha sonra belli merkez alanına yakın ilgili alanlara doğru ilerleyebilir. Merkez alan belirlendiğinde belirtileri ve sonuç olarak gerçek tutuģturma nedeninin bulunabilmesi için bölgedeki çakıl taģları, yapraklar ve filizler tek tek büyük bir dikkatle incelenmelidir. Unutulmamalıdır ki baskı ve kontrol çabaları bir doğal alan yangınının yeniden yapılandırılmasını büyük ölçüde zorlaģtırır. Buldozerler alevlerin normal olarak ilerlemesine yön verilmesini sağlayabilir. Tankerler bölgeleri soğutarak çevre alanlarında yeniden yanmaya neden olabilir Orman yangınları Genel tanımıyla ifade edecek olursak; serbest yayılma eğiliminde olan ve ormanda yaģama birliğine katılan canlı ve cansız bütün yanabilir varlıkları yakıp yok edebilen ateģe "orman yangını" denmektedir. Orman yangınlarının çıkıģ sebeplerine baktığımızda, yıldırım gibi doğal nedenlerin % 5-6 oranında kaldığını, diğer bütün yangınların çıkıģ sebebinin insan olduğunu görmekteyiz. Ġnsan kaynaklı orman yangınlarını da ihmal ve dikkatsizlik ile kasıtlı olmak üzere ikiye ayırabiliriz (Orman Genel Müdürlüğü, 2010).

88 Ġhmal ve dikkatsizlik nedeniyle çıkan orman yangınları (herturlu.org., 2010) Ormanda güvenlik tedbiri almadan ateģ yakmak. Yakılan ateģi söndürmeden bırakmak SönmemiĢ sigara izmariti ve kibriti yere atmak. Orman içinde veya bitiģiğindeki tarlalarda istenmeyen otları veya tarla anızını yakmak. Gece aydınlatma için ormanda ateģle dolaģmak. GüneĢ ıģığının ormanda bırakılan cam ve cam kırıklarından yansıyarak otları yakması. Çocukların orman içinde ateģle oynamaları Kasıtlı çıkarılan orman yangınları (herturlu.org., 2010) Orman içinde veya bitiģiğindeki tarla veya otlakları geniģletmek. Orman içinde yapılan kanunsuz iģleri gizlemek, Birilerinden intikam almak için, Yabani hayvanları uzaklaģtırmak. ĠĢ ve çıkar elde etmek Anız Yangınları Özellikle son yıllarda yasaklanmasına rağmen anız yakma yurdumuzun birçok yerinde devam etmektedir. Çiftçiler tarafından bazı yararlar umularak özellikle toprak iģlemeyi kolaylaģtırma, böcek ve diğer zararlıları yok edip bitki hastalıklarını önleme, toprak verimini artırma gerekçeleri ile hasat sonunda tarlada kalan ürün artıklarının, yani anızların yakıldığı bilinmektedir. Oysa toprağın en önemli kısmını bitki artıklarının çürümesi sonucu meydana gelen organik maddeler teģkil etmektedir (Gaziantep-cevreorman.gov, 2010). Yakılan anızla birlikte çıkan duman hava kirliliğini artırmakta, atmosferdeki karbondioksit oranını yükseltmekte ve yol kenarında yakılan anızlar da karayollarında görüģ mesafesini kısaltarak ölümle biten trafik kazalarına sebep olmaktadır. Ormanlara yakın tarım alanlarında yakılan anız ateģi, rüzgârın etkisi ile ormanlık alanlara ulaģarak yangınlara sebep olabilmektedir. Anız yakma, komģu tarlalardaki henüz hasat edilmemiģ ürünlere, meyve ve

89 73 bahçelere zarar vermektedir. Anız Yangınları; ürünün biçilmesi sırasında yere düģen ürün tanelerini yakmakta dolayısı ile bu eko sistemde yer alan hayvanların bu besinlerden mahrum kalmalarına yol açmakta, yakılan anız ateģi sonucu ahģap telefon direkleri de yanmaktadır. Ülkemiz için maddi ve manevi kayıplara neden olan anız yakma, kaybolan doğal kaynaklarla birlikte peyzaj yönünden de kötü görüntü sergilemekte ve telafisi mümkün olmayacak zararlar vermektedir (Gaziantep-cevreorman.gov, 2010). Çiftçiler bu yanlıģ fiili; tarlanın kenarındaki kuru otları yakarak tarlaya sirayet etmesini sağlamak, yüksek gerilim hattı tellerinin birbirine sürtünmesi sonucu tarlasına Ģerare yaptığını söyleyerek kendilerine göre Ģahit de bularak yakma Ģeklini lehlerine çevirmeye çalıģmaktadırlar. BaĢkentin etrafı irili ufaklı, ormanlarla çevrili olduğu gibi tarım alanı sanayi bölgeleri, yerleģim alanı, iģ merkezleri ve özellikle de akaryakıt Ġstasyonları ile iç içe bulunmaktadır. Bu nedenle herhangi bir anızla baģlayan yangın kolaylıkla bu sayılan alanlara kısa sürede sirayet etmekte ve telafisi mümkün olmayan hasarlar ortaya çıktığı gibi ormanlarımızın da yok olmasına neden olmakta ve önemli milli servet kaybına yol açmaktadır. Ayrıca günlerce ve saatlerce itfaiye personel ve araçları ile birlikte buralarda çalıģması nedeniyle Ģehir merkezinde ki önemli görevlerine gecikmesine neden olmaktadır. Anızları yakan Ģahısların dayanakları hukuken yasal gibi gözükse yıllardır karģılaģılan anız yangınları ve anız yakma olaylarının tarlayı iģletenler tarafından tekrar sürüp ekebilmek maksadı ile tarlanın ot ve çöplerinden temizlenerek tekrar sürme gayesi ile yakıldıkları bilinmektedir. Bunun engellenmesi için çiftçilere eğitim verilmesinin yanı sıra bu yanlıģ iģi bilerek yaptıkları hazırlanan yangın nedeni raporlarında tespit edilerek ispatlanmalı ve sebep oldukları zararın tazmini cihetine gidilmelidir Otomobil, Motorlu Araç Ve Gemi Yangınları Araçlarda kazara yangınlar çıkmasına rağmen araç yangınlarının büyük bir kısmı bilinçli olarak çıkarılır. Ġnsanlar evlerini yakma sebeplerine çok yakın bir sebeple araçlarını da yakarlar. BaĢlıca neden ekonomik gibi görünür. Çoğunlukla da bu neden "sigorta dolandırıcılığı" olarak görülmektedir (O Connor, 1993). Araçlar bazen de garez, nefret, tehdit, barbarlık, suçun saklanması ve hatta yangın çıkarma dürtüsü (piromani) gibi sebeplerden dolayı da kundaklamaya maruz kalabilirler. Yapı yangınlarında olduğu gibi yangın araģtırmacıları tüm araçların muhtemel kundaklamaya maruz kalma ihtimalini göz ardı etmemelidir ( De Haan, 2007).

90 74 Bir araç yangınına iliģkin doğru araģtırma yapmak için gerekli olabilen iki tür araç incelemesi söz konusudur. Bunlar; yangın yerindeki inceleme ve araç üzerindeki ayrıntılı incelemedir (Ġ.B.B., 2006). Yangın Yerindeki Ġnceleme; Burada üzerinde durulan inceleme aracın kendisinin değil aracın çevresindeki yerin incelenmesidir. Bu inceleme soruģturmanın önemli bir bölümü olup, bulunabilen kanıtlarla soruģturma ya doğru yönlendirecek ya da bu dosya kapatılacaktır (Ġ.B.B., 2006). Eğer yer yumuģak ise olay mahallinde failin (bazen de sahibin) ayak izleri bulunabilir. Diğer araçlar tarafından kundakçı getirilebilir, araç yedeğe alınabilir ya da yanmıģ haliyle son durağına götürülmek için taģınabilir. Teker izleri suçların çözülebilmesi için ikinci araçların kimliğinin belirlenmesinde paha biçilmezdir. Bunlar mümkünse fotoğraflanmalı ya da benzerleri ile kayıt altına alınmalıdır. Eğer araç yangından önce soyulmadıysa araçların parçaları yangın sırasında düģmüģ olabilir (kapı kolları, benzin kapağı, ayna vb.) genelde aracın yakınında veya enkaz altında bulunurlar ( De Haan, 2007). Kolay alev alabilen sıvıları taģıyan taģıyıcılar yanan aracın etrafında olabilir. Yine aracın etrafında sıvı yakıt taģıyan konteynırların bulunması mümkündür. Aracın incelenmesi, çevresini de kapsayacak Ģekilde geniģ bir alanda yapılmalıdır (Maynard, 2008). Teneke veya kavanozlar da hızlandırıcı ya da tutuģturucu kabı olarak kullanılabildikleri için aracın çevresinde olabilir. Bu tipten deliller toplanmadan önce bulunduğu yerde fotoğraflamak önemlidir. Gizli parmak izleri teneke ve kavanozların düz yüzeylerinde kaybolmayabilir. Bu kanıtlar inceleme yürütülmeye baģlamadan ayrıntılı bir Ģekilde ele alınmalıdır ( De Haan, 2007). Yangın araģtırmacısı bazen yanmıģ bir aracın olay yerindeki ayrıntılı incelemesini tamamlayamaz. Böyle olursa yanmıģ araç olay yerinden kaldırıldıktan sonra aracı ikinci kez incelemek gerekebilir. Olay yerinde hangi iģlemlerin yapılması gerektiğini belirlemek yangın araģtırmacısının sorumluluğundaki bir iģtir. Bir aracın esas olay yerinden ikinci bir yere kaldırılması gerektiği takdirde, yangın müfettiģinin veya bazı kamu görevlilerinin, daha önce de üzerinde durulduğu gibi izleme ve koruma zincirinin kaybolmaması için aracın yanında kalmaları gerektiği unutulmamalıdır (Ġ.B.B., 2006). Ayak izleri; Olay yerinde araç sahibinin ayak izleri bulunabilir. Ayak izlerinin teģhisi, aracın çalındığı ve sonra da yakıldığı biçimindeki araç sahibi ve/veya araç kullanıcısının uydurduğu hikâyelerinin aksini kanıtlayabilir. Ayak izleri, suç ortaklarının teģhisine de yardım edebilir ve aracın olay yerinden ayrılma yönünü gösterebilir. Çoğu ayak izleri itfaiyeciler veya itfaiye aletleri tarafından silindiğinden veya yok edildiğinden bu tür kanıtlar nadiren aracın tam etrafında bulunabilmektedir (Ġ.B.B., 2006).

91 75 Panikle Durma; AraĢtırmacı lastik izlerine ya da panikle yapılan duruģun göstergelerine dikkat etmelidir. Bu göstergelerin yokluğu daha sonra Ģüphelinin olayla ilgili ifadelerine karģılık vermek ya da Ģüpheliyi suçlamak amacıyla kullanılabilir. Bu durum özellikle Ģüphelinin araç aniden yanmaya baģladığında kendisinin arabayı kullandığı Ģeklinde iddiada bulunursa gerçekleģir. Bu durumlarla karģılaģan normal bir insanın frenlere asılması, yoldan çıkması ve aracı ivedilikle terk etmesi beklenir. ġayet Ģüpheli böyle bir iddiada bulunursa yaptığı hareketleri tarif etmesi ve açıklaması istenmelidir.yangını söndürmek için herhangi bir giriģimde bulunulmuģ gibi görünüyor mu? Aracın etrafındaki toz ya da kum muhtemelen yangını söndürmede kullanılmıģ derecede dağıtılmıģ mı? (O Connor, 1993). Fren Ġzleri; Araç fren izlerinin olması veya fren izi olmaması yangın araģtırmacısı açısından birer göstergedir. Ani araç yangınlarında normalde panik halde araç duruģları ve çoğunlukla da fren izleri meydana gelecektir. Fren izlerinin olmaması sürücünün uydurduğu hikayenin aksini kanıtlayabilir (Ġ.B.B., 2006). Benzin Deposu Kapağı; Kayıpsa aracın benzin deposu kapağını arayınız. Bulursanız kapağın yerini not alın ve fotoğrafını çekin. Araç kullanıcısı benzin deposu kapağının infilak sonucu uçup gittiğini iddia ediyorsa, kapağı bir infilak hasar kanıtı olarak inceleyiniz. Kapak bulunursa araç sahibinin ve/veya kullanıcının uydurduğu hikaye veya olayı örtbas etmesi çürütülebilir (Ġ.B.B., 2006). Ġkinci Araç; AraĢtırmacının ayrıca Ģüpheli araç çevresindeki ek lastik izlerini ve ayak izlerini aklında bulundurması gerekir. Bu durum aracın yakıldığı olay mahalline itildiğini ya da çekildiğini gösterir ya da ikinci bir otomobilin varlığını gösterebilir. ġayet araç olay mahalline itilmiģse ya da çekilmiģse müfettiģ arka tamponda ya da ön tamponun altındaki Ģasi üzerinde yeni yapılmıģ çizik izlerine rastlayabilir. Bir dostun ya da Ģüphelinin suç ortağının sürdüğü ikinci bir araba kundakçıyı olay mahallinden uzaklaģtırmak için kullanılmıģ olabilir (O Connor, 1993). Yangının ÇıkıĢ Noktası; (Maynard, 2008) Bir motorlu araç yüksek yakıt yüküne sahiptir ve yoğundur. Bir yangın hızlı bir Ģekilde tamamını yakabilir. Yine de ipuçlarının yönlendirilmesi sık sık araģtırmacıya yangın çıkıģ noktasını kesin olarak saptamasına olanak verir. AraĢtırmacı için önemli olan ilk çıkıģ noktasının motor bölümünde veya baģka bir yerde (yolcu bölümü, bagaj vs.) olup olmadığıdır. Yangının kompartmanlar arasında dağılması önemli bir zaman alır ve kaynak kompartman görülebilir. Bir kompartımandaki çıkıģ noktası kompartımanın detaylı bir araģtırmasını gerektirir. Plastik teçhizatlar baģlangıç bölmesi içindeki herhangi bir yerdeki yangının varlığını sürdürmesine imkân vermez.

92 76 Boya motorlu araçlarda yangının yayılmasını gösteren iyi bir göstergedir. Yanma paternleri hava akımını gösterirken sıcaklığın ulaģtığı nokta boyanın durumu ile görülebilir. Metal teçhizatlar bir motorlu araç yangınında baģlangıç noktası tespitinde sık sık anahtar pozisyonundadırlar. Mesela koltukların yayları eridiği veya deforme olduğu zaman bize yüksek ısı olduğunu gösterir. Bir motorlu aracın koltuğunda, alev alabilen sıvıların bulunmasının makul bir olasılığı vardır. AraĢtırmacı ayak basılan araç içi zeminden, koltuk kalıntılarından, motor bileģenlerinden ve yangın baģlangıç noktası altındaki topraktan örnekler toplaması gerekir. Araç üzerindeki ayrıntılı inceleme; Kurtarılan aracın incelenmesi iç ve dıģ olmak üzere iki ayrı aģamada tamamlanır. Aracın içi incelemeye baģlamadan önce dıģ kısmı tamamen incelemelidir. YanmıĢ bir aracın veya kamyonun incelenmesinde en çok tercih edilen yöntem araç parçalanmadan ya da herhangi bir Ģekilde hareket etmeden önce yapılan incelemedir. Birçok değerli kanıt aracın incelenmek için bir yere taģıması sırasında kaybolmaktadır. Araçların dıģ incelenmesi bitene kadar olay mahalline giriģler sıkı bir Ģekilde denetlenmeli ve sınırlanmalıdır (De Haan, 2007) DıĢ Kısmın Ġncelenmesi AraĢtırmacı ilk önce aracın dıģ kısmına dikkatini yönlendirmelidir. Aracın dıģında bakıldığında yakılmadan önce soyulup soyulmadığı anlaģılabilir. Birçok kundakçı yakıldıktan sonra delil kalmayacağını düģünerek araçlardan satılabilecek Ģeyleri alırlar. Tabii ki yangınlar asıl suç olan hırsızlık ve soygunun fiziksel kanıtlarını yok edebilir. Tekerlek ve lastikler araç için doğru mu? Tüm parçalar yerinde ve sıkı mı? (birçok insan tekerlek ve lastiklerini değiģtirirken, tüm vidaları yerleģtirmeyi önemsemez). Tekerlekler kötü bir Ģekilde yandığında bile yolla temas eden diģleri yanmadan kalabilir. Tekerlek diģlerinin örnekleri ve derinlikleri, yanmamıģ kısımları kanıtlar. Sahibinin araçta olduğunu söylediği lastikler birbirine uyuyor mu? Radyo anteni yerinde mi? (ya da erimiģ kalıntıları yerinde duruyor mu?) (De Haan, 2007). Elde edilen tüm bilgiler yürütülen soruģturma faaliyetleri araģtırmacının notlarına belge, fotoğraf ve çizim Ģeklinde girmelidir. Tüm çarpıģma hasarlarının fotoğrafı çekilmelidir. Yangın hasarının toplam derecesi yazılmalıdır. Yangın hasarının "tampondan

93 77 tampona" uzadığı herhangi bir araç yangını aģırı Ģüpheli olarak değerlendirilmelidir. Böyle bir yanık izi ihtimal dahilinde olmayan bir yangın boyutunun göstergesidir. Üç dahili bölümden birinde kazara baģlayacak bir yangın bu bölümde kalacaktır. Dahili bölümlerden birisini çevreleyen alana gözle görülebilir harici bir yangın hasarı tespit edilirse araģtırmacı yangının bu bölümde baģladığı yönündeki tahmininde aģağı yukarı emin olacaktır (O Connor, 1993). Lastikler; Lastikler hiçbir zaman bir araç yangınında tamamen tahrip olmaz. Aracın toprak üzerine temas eden kısmı çoğunlukla yangından sonra kalır. Lastiğin bu kalan kısmına lastik kalıntısı denir. Bu lastik kalıntılarının kanıt olarak toplanması gerekir. Lastik ve lastik kalıntılarını pürüzlü lastik diģleri ve eģit olmayan aģınmalar açısından kontrol edilmelidir. Bunlar lastiklerin yangından önce değiģtirilmiģ olabileceklerini gösterebilir. Lastiklerin halihazırdaki durumu araç kullanıcısının sigorta hasar belgesi ile karģılaģtırılmalıdır. Araç sahibi ekseriya araçta yeni, pahalı lastiklerin olduğunu iddia eder. Eğer değiģtirilmiģ ise, orijinal lastikler araç sahibinin veya suç ortağının evine konulmuģ olabilir (Ġ.B.B., 2006). Süspansiyon Sistemi; Aracın süspansiyon sisteminin arızalanması (eğilmesi) Ģasi (yaprak / bobin) yaylarının yumuģaması ya da iç yatakların bozulmasından dolayı Ģok emicilerin çökmesi olarak belirtildiği Ģekilde bu parçaların aģırı sıcaklığa maruz kaldığını gösterir. Bir Ģasi yayının gerilimini kaybetmesine yol açması için gerekli yüksek sıcaklık kapsamları yangını hızlandırıcı bir maddenin yüksek ihtimalle kullanıldığı anlamına gelir (O Connor, 1993). Camlar; Güvenlik plakaları ve yapıģtırılmıģ cam (ön cam) yaklaģık 426 C'de yarılacaktır, yaklaģık 538 C de yumuģayacaktır ve yaklaģık 760 C de dökülecektir. YapıĢtırıcı madde belirli koģullarda yanabilir bir gaz çıkarır. Çoğu araçlarda kullanılan yapıģtırıcı türü yaklaģık 121 C de balonlaģır ve yumuģar. Camların içindeki is türü ve miktarı yangının türü ve derecesi konusunda bilgi verir. Cam ekoseli mi, çatlak mı yoksa bulanık mı? Bu faktörler sıcaklığın derecesini gösterebilir ve sıcaklık göstergeleri olabilir. Camların ve kapıların incelenmesi yangın esnasında açık ya da kapalı olduklarını da gösterir (O Connor, 1993). Aracın camlarının yer ve/veya durumunun araç içindeki yangın türü üzerinde etkisi bulunur. Ancak sıcak hava koģullarında, klima da dikkate alınmalıdır. Aracın camları kapalı bırakılmıģ ise yangın kendiliğinden sönebilmektedir. Bu nedenle, bir kundakçı çıkardığı yangını hava ile besleyebilmek için araç camlarını açabilir. Aracın camı erimiģ ise yangın anındaki camların durumunu saptamak için cam kapatma kollarının konumunu kontrol ediniz. Kapı cam kolu alt konumda ise cam açılmıģ, tersi ise kapatılmıģ demektir. ErimiĢ araç

94 78 camı yüksek sıcaklıktaki bir yangını göstermesine karģın yangının kundaklama ile çıkarılmıģ olduğu kanıtlamaz (Ġ.B.B., 2006). Kapılar; Araç kapılarının konumu kundaklama eyleminin bir göstergesi olabilir. Araç kapıları, çıkarılan yangının hava ile beslenebilmesi için çoğunlukla kasten açık bırakılmakta veya yangın çok hızlı biçimde büyüdüğünden kundakçının kapıyı kapatmaya zamanı olmamaktadır (Ġ.B.B., 2006). Birden Fazla Köken Noktası; Aracın dıģ kısmında bulunan ayrı (farklı) ya da birincil ya da ikincil yanık izleri kuvvetle muhtemel hasarın bilinçli yapıldığını gösterir. Birincil ve ikincil yanık izleri muhtemelen oksijen eksikliğinden dolayı esas yangının söndüğünü gösterir ve ek oksijen sağlaması amacıyla cam ve / veya kapılar açılmıģtır ya da aynı bölgede ikinci bir yangın çıkarılmıģtır. Bu aynı ve özel yanık izleri iki yangının farklı bölümlerde aynı anda cereyan ettiğini gösterir. Hem motor kaputunda hem de bagaj kapağında yangın hasarının belirtileri mevcutsa fakat aracın tavanında (yolcu bölümünün üzeri) bir yangın hasarı olmamıģsa yangının bir bölümden diğerine sıçramadığı ya da ulaģmadığı anlamına gelir. Bir yangının diğerini körüklediğinin gösterilemediği aynı araç üzerindeki iki ayrı yangın kundaklama olayının kesin bir göstergesidir (O Connor, 1993). Yangını Hızlandırıcı Madde; AraĢtırmacı yangını hızlandırıcı maddenin döküldüğünün ya da püskürtüldüğünün göstergesi olan farklı parmak izlerinin olup olmadığını görmek için aracın dıģ kısmını incelemelidir. Aracın dıģ kısmına yangını hızlandırıcı bir madde dökülüp ateģe verilmiģse yanma izi sıvının araç gövdesine döküldükçe izlediği yol ve akıģa paralel olacaktır. Yeterli miktarda madde kullanılmıģsa bu maddenin gövdeden zemine nereden döküldüğünü görmek mümkündür. Olay bu Ģekilde ise bu alandan toprak örnekleri alınarak hava geçirmez kaplara konmalı ve analiz edilmek üzere bir laboratuara gönderilmelidir (O Connor, 1993). Bir kundakçı aracın altına yakıcı bir madde sıkmıģ veya dökmüģ olabilir. Bunun genelde aracın alt takım üzerinde oluģan isten tespiti mümkündür. Ancak, söz konusu isin yakıt borusundan veya Ģanzımandan olan bir sıvı kaçağından kaynaklanmadığına dikkat edilmelidir. Topraktan numune alınması ve ilgili yerin fotoğrafını çekilmesi unutulmamalıdır (Ġ.B.B., 2006.). Metalik yüzeylerde Sıcaklık Göstergeleri; Kroma değiģik ısılar uygulandığı zaman kromun renk değiģtirmesi çok iyi bilinen bir gerçektir. Cam çevresindeki kromlu teçhizatlar ve araba içerisindeki kromlu düzenekler sıcaklık göstergeleri olabilir (O Connor, 1993).

95 Ġç Kısmın Ġncelenmesi Araçların birçoğu yakılmadan önce soyulmaktadır ve satılabilecek parça ve aksesuarlar genellikle aracın iç kısmında bulunmaktadır. Bunlar radyo, cd, kasetçalar, koltuklar, radar direktörü vb.leridir. Bunlar yangın sırasında eriyebilir ya da büyük hasarlar alabilir ama bazı parçalar aracın tabanında kalabilir. Koltuklar çok değerlidir ve sıklıkla soyup yakan araba hırsızlarının hedefidir. Hava yastıkları yangının sıcaklığı tarafından tetiklenir ama bazı parçaları aynı Ģekilde kalabilir. Bunlar pahalı olmasından dolayı satılmak için çalınacaktır (De Haan, 2007). DıĢ kısmın incelenmesinden sonra araģtırmacı dikkatini daha sonra aracın iç kısmını oluģturan üç bölümün, motor, yolcu ve bagaj bölümlerinin incelenmesine yönlendirmelidir: Motor Bölümü AraĢtırmacı motora ve parçalarına özel itina göstermelidir. Motorun herhangi bir parçası kayıp mı? Sözgelimi, karbüratör, marģ motoru, akü, valf kapakları, alternatör / jeneratör, fan ya da motor hortumları yerinde mi? (O Connor, 1993). Yangın elektrik tel teçhizatını yakmıģ mı? KayıĢlar (fan, alternatör / jeneratör, klima / güç aktarma) kayıp mı yoksa yanmıģ mı? Motor üzerinde iģin yeni tamamlandığını gösteren herhangi bir alet izi var mı? Manifold ve baģlıktaki cıvatalar kayıp mı yoksa gevģek mi? (O Connor, 1993). Yakıt borusu ve karbüratör incelenmelidir. AraĢtırmacı karbüratörde bir bardak benzinden daha az benzinin olduğunu ve yakıt borusunun motor bölümü içerisinde yer aldığını bilmelidir. Radyatör bölgesindeki herhangi bir yanma olayı yüksek derecede Ģüphe arz eder (O Connor, 1993). Radyatör lehimini kontrol edilmelidir. Erime yüksek ısının göstergesi olup yüksek derecede Ģüphe arz eder. Buna ek olarak, motor monte (lastik yastıklar) bölgelerindeki herhangi bir yanık da olağandıģı olup bu durumdan da Ģüphe edilmelidir (O Connor, 1993). Motor çubuklarını (yağ ve aktarma) çıkarılmalı ve incelenmelidir. Kuru mu yoksa herhangi bir yanık hasar belirtisi gösteriyor mu? Yağdaki su ile de kanıtlandığı gibi motor bloğu çatlamıģ mı? OlağandıĢı yüksek ısıları gösterecek Ģekilde motor kaputu yumuģayıp salınmıģ mı ya da direncini yitirmiģ mi? Yangın motor bölümünde baģlamıģ gibi görünüyorsa çıkıģ noktasını arayınız (O Connor, 1993).

96 80 Bir kısa devre meydana geldiğinde akü hızla boģalabilir. Tam Ģarjlı akülerde muhtemelen bir kısa devre arızası yoktur. Akünün patlayabileceğinden çok ihtiyatlı olunuz. Kaza ile çıkan çoğu yangınlarda aküde genel olarak çok fazla yangın hasarı olmaz (Ġ.B.B., 2006). Katalitik konvertör kurģunsuz benzinin geliģiyle ortaya çıktı. Pislikleri kimyasal olarak süzerek otomotiv emisyonlarını en zararsız ürünlere dönüģtürür. Düzgün çalıģtığı zaman bu süzme süreci 1500 F kapsamında ısılar yayabilir. Kirli tek bir tapa ya da düzgün çalıģmayan bir motor ısıyı 2500 F'ye yükseltebilir. Bu yüksek ısı potansiyelinden dolayı bir araç yangınının soruģturulmasında katalitik konvertör ek bir referans noktası oluģturur. Bu durum özellikle yol dıģında meydana gelen bir yangın vakasında geçerlidir. ġüphe edilen kundaklama vakalarında konvertör, bir kaza nedeni olarak elenmesi gereken ek bir faktördür. Her yeni otomobilde bulunan kullanma kılavuzu egzoz sistemi ile kuru ot, kağıt ve bez gibi yanabilir maddelerle bir temas halinden kaçınılması gerektiğine iliģkin özel bir uyarı içerir (O Connor, 1993). Aracın motor bölmesindeki yangınlar yolcu bölümündeki yangınlardan daha az yoğundur. Yakıt sızıntısından baģka motor bölümünde yanabilen maddeler sınırlıdır. Özellikle kazai yangınlarda motor bölümünün tümü ile yanmaması çok muhtemeldir. Bu durumlarda genellikle yolcu bölümüne yayılmaz (Maynard, 2008). Bir motor bölümü için yangını için baģlangıç noktası çoğunlukla boya üzerindeki yanma paternlerinden çıkartılabilir. Motor bölümünde birçok elektrik kaynağı vardır ve yangın elektrik sisteminde yayılırsa araģtırmacının ark olup olmadığını veya ısı direncinin olup olmadığını kontrol etmesi gerekir. Yakıt hattında da sızıntı olup olmadığı kontrol edilir. Yakıt sağlayan hatların normal olarak yüksek kalitede metallerden yapıldığına dikkat etmek gerekir. Bunların motor bölümündeki yangınların oluģturduğu sıcaklıklarda erimemeleri gerekir. Yakıt hattındaki gerilme belirtileri veya paslanma bir kazai yangını gösterebilir (Maynard, 2008) Yolcu Bölümü AraĢtırmacı odyometre üzerinde gösterilen toplam mil uzaklığını kayda geçmeli ve odyometrenin kurcalanıp kurcalanmadığını kontrol etmelidir. Ayrıca sürücü kapısının çerçevesini de kontrol etmeli ve herhangi bir benzin istasyonu ya da tamirci etiketinin olup olmadığını belirlemelidir. Bu Ģekilde iģin gerçekleģtirildiği istasyona gidilebilir. Bu yolla

97 81 araģtırmacı gerekli olduğu durumda aracın yangın öncesindeki durumunu belgeleyebilir (O Connor, 1993). AraĢtırmacının dikkat edeceği kısımlardan birisi kontak anahtarıdır. Anahtar yerinde takılıysa ya da hurdanın içinde yerdeyse, bu gerçek tek baģına aracın çalındığı yönündeki bir ifadeyi ya da iddiayı çürütmeye yeter (O Connor, 1993). AraĢtırmacı yolcu bölümünün iç kısmını incelerken paspaslara, halılara, baģlığa ve koltuklara dikkat etmelidir. DöĢeme, baģlık ve yaylar dahil olmak üzere oturakların durumu yazılmalı ve fotoğrafı çekilmelidir. ġayet yaylar yumuģamıģ, çökmüģ ve gerilimini ya da direncini yitirmiģse yüksek ısı gösterilir. Bununla birlikte bu durum yangını hızlandırıcı bir maddenin kullanıldığı anlamına gelmez. Otomobilin iç kısımlarında geniģ kapsamlı olarak kullanılan köpük lastik ve diğer plastik ürünler yangını hızlandırıcı çoğu maddeninkine yakın ısı derecelerinde (1700 F ve üzeri) yanabilir (O Connor, 1993). AraĢtırmacı elektrik kısa devrelerini kontrol ederek ve yalıtımın durumuna dikkat ederek tel sistemini dikkatli bir Ģekilde incelemelidir. Ayrıca teldeki kabarcık belirtilerini kontrol ediniz ve tele gelen hasarın iç kısımdan mı yoksa dıģ kısımdan mı geldiği belirlenmelidir (O Connor, 1993). Torpido bölümü ve aracın kalan iç kısımları kiģisel eģya olup olmadığını görmek için incelenmelidir. Bunlar aracın sahibinin yangında kaybolduğunu iddia ettiği kiģisel eģya listesi ile daha sonra karģılaģtırılabilir. Daha sonraki bir görüģmede ya da duruģmada tutarsızlıklar araç sahibinin inanılırlığına yanıt olarak kullanılabilir (O Connor, 1993). Yangını hızlandırıcı madde artıkları araç içinden elde edilebilir. Bu artıklar genelde en aģağı yerlerde birikir ve döģeme halı kaplamasından, döģeme paspasları içinden veya bunların altından, metal kapı girintilerinden veya lastik rondelaların etrafından toplanabilir (Ġ.B.B., 2006.). Arabanın yolcu bölümündeki bir yangın hızlı bir Ģekilde yayılacak ve eğer hava akımı yerinde olursa aracın tamamı yanacaktır. Kompartıman içindeki plastikler sebebi ile yolcu bölümünde bir alevli yangın ile yoğun siyah duman birleģecektir. Bu durum yalnız baģına bir baģlatıcı sıvı kullanıldığını göstermez. Bununla birlikte bu durum, yine yolcu kompartımanındaki kazai tutuģma olmasına olasılık vermez (Maynard, 2008). Yolcu bölümünde yangın baģladığında eğer araç güven altındaysa hava akımı çok azdır. Yangın sönecek veya için için yanacaktır ve kompartıman duman ile dolmuģ olacaktır. Eğer yangın için için yanmaya devam ederse bir pencere er geç eriyecek (patlayacak) ve yangın derhal yayılacak ve arabanın tamamını kaplayacaktır (Maynard, 2008). Çoğu örnekte görüldüğü gibi araģtırmacı yangın anında aracın güvende olmadığını belirleyemez. Eğer kapının menteģeden uzak bölümü menteģe tarafındakinden daha az yanmıģ ise yangın esnasında kapının açık olduğu anlaģılır. Yolcu bölümündeki bir araģtırma

98 82 genellikle bir koltuk ve ayak boģluğu arasında dar bir alanda gerçekleģecektir. Kolay alev alabilen sıvıların örnekleri hem koltukta hem ayak boģluğunda kalacağından oralardan örnekler alınması gerekebilecektir. AraĢtırmacının daima teyp sistemi veya kolonlarının motorlu araçtan alınıp alınmadığı kontrol etmesi gerekir. Araç alet kutusu içinde yer alan malzemelerin de kontrol edilmesi gerekir (Maynard, 2008). Küllükte kundakçının yangından önce döktüğü ya da sıçrattığı yakıcı maddeler bulunabilir. Küllükler numune karģılaģtırması açısından iyi bir kaynak olabilirler. Küllüğün incelenmesi araç sahibinin/kullanıcının yangın nedeni olarak uydurduğu atılmıģ sigara hikâyesinin aksini kanıtlayabilir. KullanılmamıĢ bir küllük araç sahibinin sigara içmediğini veya araçta sigara içilmesine izin vermediğini gösterebilir (Ġ.B.B., 2006.) Koltuk yaylarının esnekliklerini kaybetmeleri için aģırı ısı gerekir. UlaĢılan yüksek sıcaklık köpüğün, sentetik minderlerin veya yastık malzemelerin yanmasının bir sonucudur. Ancak, söz konusu aģırı sıcaklıklar hızlandırıcı maddelerin varlığı nedeniyle de olabilir. Yay esnekliğinin kaybı aģırı sıcaklıktaki bir yangına iģaret etmesine karģın, yangının kundaklama nedenli olduğunu göstermez. Polis araçlarında veya taksilerde olduğu gibi normalde bir koltukta oturan kiģinin ağırlığı veya koltuğun kullanım sıklığı da yay esnekliğini etkileyebilmektedir (Ġ.B.B,, 2006.) Bagaj Bölümü Bagaj bölümü yangın hasarı, kiģisel eģyalar ve bir motorlu aracın kullanılması ile normalde ilgili diğer eģyalar (yedek lastik, kriko, aletler vb.) noktasında incelenmelidir. Aletler detaylı bir Ģekilde incelenmelidir ve taģıdıkları yüzeylerin fotoğrafı çekilmelidir (O Connor, 1993). Aracını yakmak üzere olan bir araç sahibi öncelikle pahalı parçaları ya da ekipmanı (stereo parçaları gibi) çıkarabilir. Fotoğraflar aletlerin aracın üzerinde bulunan iģaretlerle eģleģtirilmesinde yardımcı olabilir (O Connor, 1993). Yangın esnasında Ģayet benzin deposu ile benzin deposunu doldurma borusu arası arasındaki bağlantı sağlanamamıģsa müfettiģ aracın arka kısmında geniģ yangın hasarı bekleyebilir. Benzin depoları normalde Amerikan yapımı araçların arka kısmında bulunur ve benzin kokusu bırakıldıktan sonra Ģiddetle yanma eğilimi gösterirler ve geniģ hasara yol açarlar (O Connor, 1993). Araç bagajının boģ olmasına genelde Ģüpheyle bakılır. Pek çok insanın araç bagajında daima bir Ģeyler bulunur. Bir bagajda standart olarak aģağıdaki eģyaların bulunması gerekir (Ġ.B.B., 2006).

99 83 Yeni araçlarda normal olarak yeni bir yedek lastik vardır. Yedek lastik tekerinin jant rengi ile araç üzerindeki diğer jantların renklerini karģılaģtırın veya doğru teker jantı rengini belirlemek için bulunduğunuz yerdeki bayi servisine kontrol ettirin. Yeni model araçlarda geçici bir yedek lastik olacağından jant rengi uyum göstermeyebilir (Ġ.B.B., 2006). Pek çok kiģi inik bir lastikle ve onu değiģtirmeyi sağlayan bir kriko olmadan hazırlıksız yakalanmak istemeyeceğinden bu aksesuarın araçta bulunması gerekmektedir. Ancak, bagajda bir krikonun olmaması yangının kundaklama ile çıkarıldığına iliģkin kesin bir kanıt değildir (Ġ.B.B., 2006) Kaza ile Araç Yangınları Araç yangınları kaza ile de meydana gelebilir ve araçlar aģağıda belirtilen çeģitli nedenlere dayanan yangınlar sonucu tahrip olabilir (Ġ.B.B., 2006). Yanan sigara veya puroların yanlıģ veya dikkatsizce kullanılması, Yanıcı sıvı sızıntıların bazı tutuģabilir kaynaklarla temas etmesi veya Mekanik donanımda aģırı ısınmaların olması Kaza ile çıkan yangınlarla araçlar tamamen tahrip olabilirler. Ancak, kaza ile çıkan çoğu araç yangını sınırlı derecede ve aracın belli bölgelerine hasar verirler, aracın komple tahrip olmasına yol açan çoğu yangının ise kundaklama nedenli olduğu düģünülmektedir (Ġ.B.B,, 2006). Bir incelemeye göre birçok kazasal araç yangını aracın kontağının kapatılmasından birkaç dakika sonra meydana gelmiģtir. Hava, yağ ve soğutucu sirkülasyonu durunca motorun birçok parçalarının (egzoz-emme borusu ve emme sistemi, turbo kompresör yuvası gibi) dıģ sıcaklığı yükselir. Bunun yanında hareketin durması ve fan sirkülasyonu güvenli deriģimi yayan ya da seyrelten tutuģabilen buharların deriģimi patlama sınırlarının üstünde toplanabilir. Ġçin için yanan plastiklerin piroliz ürünlerini içeren buharların yüksek sıcaklıktaki bileģimleri ve yüksek orandaki deriģimleri tutuģma ile sonuçlanır. Bunun gibi durumlar önceliklidir, bu yüzden sürücülere araçlarında herhangi bir gariplik fark edip fark etmedikleri özellikle sorulmalıdır, bunlar; garip sesler, kokular, sisler ve elektriksel dalgalanmalar motor yönetim bilgisayarını paralize eden ve durmasına sebep olan durumlardır. Bu yangınlar normalde baģta için için tutuģma ile baģlar sonra alevli bir Ģekilde yanarak aracı yutar, bu olayın geliģmesi sadece birkaç dakika alır (De Haan, 2007). Bir aracın hareket halindeyken ateģ alması nadirdir. Çünkü (Maynard, 2008); Elektrik arızaları dumana sebep olacak ve alev oluģmadan önce farkına varılacaktır.

100 84 Araba hareket halindeyken hava ile soğutulur. Yanıcı dumanlar hareket halindeki araç içinde birikemezler Yolcu bölümündeki kaza yangınlarının tutuģmadan önce farkına varılır. Elektrik Arızası: Yapısal yangınlarda olduğu gibi araç yangınlarındaki olası tüm kaza nedenleri ortadan kaldırılmalıdır. Tipik kaza nedenleri Ģu Ģekildedir: Kabarcık, yanık, sıyrık, renk değiģtirme, elektrik Ģok belirtileri. Dahili ve harici hasar birbirinden ayrılmalıdır. Sigorta sistemini ya da patlamıģ sigortaları kontrol ediniz. Akünün (bataryanın) Ģarjlı ya da ölü olup olmadığına ve yangın patlaması ya da kaçak asit ile hasara uğrayıp uğramadığına bakınız. ġayet elektrik sistemi aģırı yüklenmiģse akü ölecektir. Aksi durumda bir yangından sonra bile akünün biraz Ģarjı olacaktır. Araç sahibinin eklediği aksesuarları da eleyiniz (O Connor, 1993). Yakıt Sistemindeki Arıza: Karbüratör, yakıt boruları ve yakıt deposunu kontrol ediniz. Alet izlerine ve kurcalama belirtilerine bakınız. Benzin deposuna delik açılmıģ mı? Tahliye tapası ve tasması yerinde mi? Benzin deposu çatlamıģ mı yoksa patlamıģ mı? (O Connor, 1993). Sigara: YakılmıĢ sigaralar (sigaralar, pipolar vb.) sadece camın ön tarafına açık bir arka camdan getirilmek üzere atılmıģ ya da fırlatılmıģ olabilir. (Camların açık olduğu kabul edilirse) sigaraların kapalı camların içine atıldığını düģününüz (O Connor, 1993). Katalitik Konvertör: Katalitik konvertör araç yoldan çıkarıldığı zaman otu ya da kağıdı ateģleyebilir. Yabancı bir maddenin çekilmesi: Yabancı bir madde aracın alt kısmına girdikten sonra yol yüzeyi ile sürtünmesinden aģırı ısınabilir ve ateģlenebilir ya da kıvılcım çıkarabilir (O Connor, 1993) Kundakçılık Ve Araç Yangınları Kundakçılık nedenli araç yangınlarında değiģmeyen birkaç gerçek vardır. Belirsiz ekonomik dönemler araç yangını sayısını etkiler ve güç ekonomik koģulların olduğu zamanlarda kundakçılık nedenli araç yangınlarında belirgin bir artıģ meydana gelir. Aracın yakılmasında araç mülkiyetinin etkisi vardır. Yangın sonucu çoğunlukla özel mülkiyete ait Ģahıs araçlarının tahrip olmasına karģın Ģirket araçları (filo, kamu araçları vb.) nadiren yangından tahrip olmaktadır. PeĢin parayla satın alınan araçlar nadiren yakılırken krediyle alınmıģ araçlar daha fazla yakılmaktadır. Sigortasız araçlar tamamen araç kaybına neden olan yangınlara nadiren maruz kalırken, sigortalı araçlar daha fazla yakılmaktadır (Ġ.B.B., 2006).

101 85 Yangının çıkıģ zamanı olası kundakçılık eylemi ile ilgilidir. Az sayıda yangın gündüz saatlerinde meydana gelirken pek çok kundakçılık nedenli araç yangını gece geç vakitlerde olur. Aracın bulunduğu yer de önemlidir. Pek çok kundakçılık nedenli araç yangını, kentten uzak yollarda, arka sokaklarda, boģ otoparklarda veya eylemi gizleme olanağı sağlayan diğer yerlerde meydana gelmektedir (Ġ.B.B., 2006). Kundaklama nedenli bir araç yangını söz konusu olduğunda, araç sahibi ekseriya aracın aksesuarlarını ileride kullanmak üzere çıkarmaktadır. Araç sahibi bu aksesuarları ileride suç ortaklarına, arkadaģlarına veya yakınlarına verebilir veya satabilir. Pek çok araç aksesuarı tamamen yanmaz veya erimez ve montaj delikleri ve bağlantı yerlerinde erimiģ metal kalır. BoĢ montaj bağlantı yerleri veya delikleri varsa bunlara Ģüphe ile bakılmalıdır (Ġ.B.B., 2006). Akü, karbüratör, jeneratör veya alternatör, marģ motoru gibi parçalar bir yangın esnasında tahrip olmazlar. Bu aksesuarlar yangın sonucunda ağır hasara maruz kalabilirler. Ancak, bu parçaların bir kısmı kalıntı olarak kalır. Bu parçalar kayıp ise bu durum parçaların yangından önce çıkarıldıklarını veya araç sahibinin/kullanıcının karģılayamayacağı büyük motor onarımlarını gösterebilir (Ġ.B.B., 2006). Araçta bir çarpıģma hasarı olması güçlü bir kundaklama eyleminin göstergesi olabilir. Araç sahibi/kullanıcısı bir vur-kaç kazasına karıģmıģ olabilir veya babasının aracıyla yaptığı bir kazayı gizlemeye teģebbüs eden bir delikanlı/genç kız söz konusu olabilir (Ġ.B.B,, 2006). Yangından önceki kaza kaydına (kayıtlarına) iliģkin polis raporlarını kontrol ediniz. Bunlar aracın baģından geçen önceki hasarları gösterebilirler. Sigortalı çok yüksek muafiyetli bir sigorta poliçesi olduğundan kaza ile ilgili onarım bedellerini kendisi karģılamak zorunda kalmıģ olabilir (Ġ.B.B., 2006). Kasten yakılmıģ bir motorlu araç ile ilgili araģtırmacının (soruģturmacının) kanıtları; (Maynard, 2008) Yolcu bölümünde ateģ alabilen sıvılar Araç sahibinin aracının çalındığını rapor etmesi Değerli parçaların kaybolması (teyp, tekerlek vs.) Arabanın uzak bir alana bırakılması Arabanın normal sigorta bedelinin çok üstünde sigortalanması Araç sahibinin aracın hareket halindeyken alevlendiğini iddia etmesi SoruĢturulan bir araç yangınıyla ilgili yanıklardan dolayı bir aracın sahibi hastaneye kaldırılırsa ve tedavi edilirse müfettiģ yanıkların boyutu, derecesi ve bölgesine iliģkin bir doktorun ya da diğer görevlinin teģhisini alma konusunda derin çaba göstermelidir. Yangını körüklemek için benzin gibi yangını hızlandırıcı bir madde kullanılmıģsa bu maddeyi döken

102 86 ya da saçan kimse yanmıģ olabilir ya da en azından bu maddeyi ateģe verirken kendisini hafif yakmıģ olabilir. AteĢe veren deneyimsiz bir kiģi genellikle yanabilir buharlardan ve bu buharların yangınla iliģkisinden habersizdir. YanlıĢ Ģekilde yanan sıvıdır diye düģünenler kendi güvenliklerinin tehlikede olduğu bir durumla baģ baģa kalabilirler. Aracın içine, üzerine ve etrafına dökülen yangını hızlandırıcı maddeden çıkan buhar ateģe verildiğinde bir buhar patlamasına yol açabilir ve oracıkta deneyimsiz kundakçının yaralanmasına neden olabilir (O Connor, 1993). AraĢtırmacı araç sahibine aģağıdaki soruları sormalıdır; (Maynard, 2008) En son aracı ne zaman kullandığı Aracı nereye bıraktığı Güvenlik tedbirlerinin olup olmadığı Ġçinde herhangi bir değerli eģyanın bırakılıp bırakılmadığı Araçta herhangi bir arıza veya hasarın olup olmadığı Araç sahibi cevapları doğru söylemeyebilir ancak soruģturmacı soruların cevaplarını doğrulamak zorundadır Botlar ve Gemiler Sürat botları seyahat amaçlı gemilere göre yangın tehlikesi yönünden otomobillere daha fazla benzemektedir. Botların da otomobiller gibi benzinle çalıģan motorları, benzin tankları ve elektrikli sürüģ aksamı vardır. Bot yangınlarının incelenmesinde, bunları otomobil yangınlarından ayıran tek ana farklılık, tüm yanıcıların tek bir yerde yani gövdede toplanmasıdır. Motor tankları ve bunlardan sızan yakıtlar ya da bunların buharları gövdenin altında birikir. Araçlardaki benzer sızıntılar ya aracın dıģına akar ya da iyi bir havalandırmayla dıģarı atılır. Bu botlar için en büyük tehlike ve yakıt gazlarının patlama olasılığının artmasındaki ana sebeptir. Buna ek olarak botlar araçlardan farklı olarak tahta ve fiber cam gibi yanıcılardan yapılır. Tahta malzemelerde gerçekleģen gazlı bir yangın metal malzemelerdekine göre çok daha Ģiddetli olacaktır. Bir yangında tahta güverte ve kabinler tamamen, güverte ise su hizasına kadar yanacaktır. Bu nedenle yangın örnekleri kaybolacak ya da zarar görecektir ve yangının kaynağı genellikle bulunamayacaktır (De Haan, 2007). Büyük ahģap gemilerde önem verilmesi gereken ikinci kısım iç yapısıdır. Yangın örnekleri burada bulunabilecektir. Bununla birlikte gaz buharlarının kaynağı botlardaki ısıtıcı ya da ocaklar için kullanılan jet yakıtı, alkol ve LPG gazıdır. Bu yangınları araģtırırken her

103 87 türlü kaza yangın riski göz önünde bulundurulmalıdır. Gaz buharları, jet yakıtı veya alkol fırınları gibi gövdeye yerleģtirilen LPG gazını damlatabilir ya da sızabilir ve tutuģabilen yakıt havuzda oluģur (De Haan, 2007). Onları yanıcı içerikleri inanılmaz bir Ģiddette ve büyük bir yıkıcılıkta yanar. Bu yıkıcılık genelde üç faktöre bağlıdır: büyük çelik gemilere özgü yakıt tankları, iletim tarafından yayılan ateģ ve itfaiyecilerin sınırlandırılmıģ geçiģidir. Buna karģın çelik yapılar kolayca tutuģmazlar. Önemli olan mevcut yakıt deposu, geminin iç kısmı, mobilyalar, kargolar ve yakıtlardır. Geminin iç döģemesi ve mobilyaların tutuģma tehlikesi ev mobilyaları ile aynıdır. Büyük nakliye kargoları, kendi tutuģma karakteristiğini gemiye getirmektedir. Kargo gemilerinin yüklerinden odun yongaları, tahıl, kömür ve doğal liflerin için için yanması yaygındır ve söndürülmeleri çok zordur. Su sadece üst kısımları ıslatır, emilmez ve söndürücü gazlar da pahalıdır. Birçok olayda ambarların da için için yanan kargolar kendi kendine söneceği ümit edilerek mahsur bırakılır. Ne yazık ki için için yanmalardaki düģük oksijen limitlerinden dolayı büyük bir yangın çıkabilir. Temiz hava ile etkileģtiğinde ise çok büyük zararı olacak duman patlamasına sebep olacaktır. Sıcak iklimler için kargoların kendiliğinden ısınması ise ayrı bir problemdir. Yükleme ve boģaltma sırasında patlayıcı toz süspansiyonları un, sülfür ve benzer toz ürünlerle karģılaģır. Bu gibi ürünlerden kimyasal ve hızlandırıcı bir ürün (De Haan, 2007). Birçok çeģit petrol kaynaklı yakıt yüklenmiģ tankerler büyük bir zarara maruz kalabilirler. Bu sebepten dolayı ana kargo tankerleri ve araç tankerleri arasında bir tehlike farkı yoktur. Bununla birlikte buharların havaya karıģtığı panonun altına damlama tehlikesi bu tipten yakıtların dıģ tarafa akması gibi benzer bir tehlike oluģturur. Bu yüzden özel önlemler alınmalıdır. Bundan daha ciddi bir tehlike ise tankerin birçok çeģit yakıt salması ile alakalıdır ya da tanker boģaltılırken yakıt buharının hava ile karıģması ile patlayıcı bir karıģım oluģabilir. Ne sebeple olursa olsun bir kez yangın baģladığında söndürmek çok zor ve tehlikelidir. Çerçeve ve duvar yapılarındaki yangınlardan farklı olarak geminin bir kompartımanında olan yangın ısısal olarak komģu kompartımanlardan yalıtılamaz. Çelik plakalar sıcaklığı hızlıca iletir. Isının ulaģtığı kompartımanlardaki yanıcılar tutuģma sıcaklığına ulaģarak yanar ve yangın yayılır. Hasar yayıldığı bölümlerde yangının baģladığı ana kompartımandan daha fazla olabilir (De Haan, 2007). ÇalıĢmayan gemiler yan yana demir atar ya da yayılan ısı alevli enkazlar ya da direk alev teması tarafından gemiden gemiye ya da rıhtımdan gemilere yayılacak Ģekilde rıhtım boyunca yanlıģ bir Ģekilde bağlanır. Yangın araģtırmacıları geminin yangın öncesi ve sonrası hallerinden haberi olmalıdır ve yangın izolasyonunun bir Ģekilde gerçekleģmiģ olabileceğini aklında tutmalıdırlar. Geminin orijinal yeri araģtırmanın bir parçası olarak belirlenmelidir.

104 88 Bu gibi gemilerde alıģılmamıģ yangın Ģartlarının doğasından dolayı araģtırmacı bölge konusunda uzman bir asistan aramalıdır (De Haan, 2007) Ölümlü Yangınlar Yangın olayları ve burada meydana gelen ölümler adli tıp açısından ve olayın soruģturmasını yapanlar açısından önemlidir. Ölen kiģinin kimliği, olayın intihar, cinayet veya kaza olduğunun tespiti, ölen kiģinin ölüm sebebinin tespiti, kiģinin yanmadan önce öldürülüp öldürülmediği gibi sorulara cevap bulunması gerekir (Bengidal, 2005) Ölümlü yangınlarda olay yerinin korunması Ölümlü yangınlarda yangının çıktığı yer doktorun gelmesine kadar olduğu gibi muhafaza edilmeli, bu yüzden itfaiyecilerin ve diğer âcil yardım personelinin cesedi, kiģinin gerçekten ölmüģ olduğu hakkında kuģkular varsa, yangının yayılması neticesinde ceset daha fazla zarar görebilecekse ve cesedin varlığı yangın söndürme çalıģmalarına önemli bir engel teģkil etmesi gibi sebeplerin haricinde kömürleģmiģ enkazdan çıkarmasına müsaade edilmemelidir. Bu gibi haller dıģında ceset bulunduğu yerde olduğu gibi muhafaza edilmelidir. Eğer sorumlu polis ya da yangın araģtırmacısı yakınlarda ise cesedi çıkarma süreci bu uzmanlar gelinceye kadar tehir edilir. Burada amaç cesedin bulunduğu yerdeki ya da yakınlarındaki kanıtların kaybolmasını önlemektir (O connor, 1993). Bundan sonra yapılacak iģ yaralanan ve tahliye edilen bütün Ģahıslar hakkındaki bilgilerin ilgili elemanlar tarafından kaydedilmesinin sağlanmasıdır. Bu iģlem yaralıların vak a mahallinde tedavi edilmekte olduğu durumlarda bile ihmal edilmemelidir. Aynı Ģekilde, yaralıların tedavisi ve tahliyesi ile uğraģan ambülans görevlilerinin ve ilk yardım elemanlarının isimleri ve yaralıların hangi hastanelere veya tıp merkezlerine götürüldüklerine dair bilgiler de alınmalıdır. AraĢtırmacı vak a mahallindeki iģini bitirdikten sonra bütün yaralılar ve tahliye edilen Ģahıslarla görüģmeler yapacak, ayrıca ilk yardım görevlilerinden ve sağlık personelinden de yaralıların taģınmaları sırasında ambülansta herhangi birģey söyleyip söylemedikleri sorulmalıdır. Bu bilgiler vaka raporunda belirtilen hususların doğrulanmasına veya çürütülmesine de yardım edebilirler (O connor, 1993). Ölümlü yangınlarda ölen kiģilerin giysi kalıntıları, hızlandırıcı bulunup bulunmadığını incelemek üzere derhal cam veya teneke kapalı kaplara alınmalıdır. Eğer

105 89 giysilerde yapılan analizlerde hızlandırıcı varlığı belirlenirse kasıtlı yangından Ģüphelenilmelidir (Caymaz, 2001) Ekip ÇalıĢması Ölümlü her yangın araģtırması bir ekip çalıģmasını gerektirir. Yangın araģtırmacısı, bir adli tıp uzmanı ya da patologu, bir toksikolog, bir radyolog ve bir odontolog böyle bir araģtırmada hayati rol oynarlar. Bu uzmanlar bir araya gelmeden ölüm nedeni belirlenmemelidir. Çünkü yangın araģtırmacısının tıbbi delillerin değerlendirilmesinde yapabileceği bir hata bütün araģtırmanın baģarısını ciddi bir Ģekilde etkileyebilir. Ġnsan ya da insan kalıntısı olabilecek parçalar yangın alanında bulunduğunda araģtırmacı aģağıdaki gibi bazı soruları düģünmelidir (De Haan, 2007). 1. Kalıntılar bir insana mı aittir? 2. Kurban kimdir? 3. Ölüm nedeni nedir? 4. Ölüm biçimi nasıldır? 5. KiĢi yangın zamanında yaģıyor ya da bilinci açık mıydı? Eğer öyleyse neden kaçmadı? 6. Ölüm yangından dolayı mıydı yoksa değil miydi? Yangın çıkıģ nedeni tartıģılırken; olay yeri incelenmesi ve otopsi bulguları birlikte değerlendirilmelidir. Olayın nedensellik bağının açıklanmasında otopsi bulguları, olayı doğrular veya yardımcı olur. Yangın orijini, çıkıģ nedeni konusunda ip uçları elde edilebilir. Yangın araģtırmacısı ölümlü yangınlarda, otopsiyi yapan adli tıp uzmanı ile birlikte ortak çalıģmalar yapmalıdır (Alper ve ark., 1996). Yanığın orijini, kaza (Sigara içerken farkında olmadan kendilerini veya bulundukları çevreyi yakabilirler, küçükler kibritle oynarken yangın çıkarabilir, elektrikli ev aletleri arızalarına veya oto arızalarına, tüp patlamalarına bağlı yangınlar olabilir, epilepsi nöbetleri ve krizleri sırasında kaza sonucu yangın olabilir.), cinayet (Suçlular özellikle küçük çocukları sobada yakabilirler, suç delillerini yok etmek için cesedi ev ile yakabilirler.) ve intihar (Bazı çıkarlar elde etmek uğruna bazı insanlar üzerine yakıcı madde dökerek kendilerini yakabilirler ancak intihar etme yolu olarak yakma fiili nadir gözlenir.) dır (Bilge, 2005).

106 Kurbanın Tanımlanması (Kimliklendirilmesi) Yangın yerinde bulunan bir cesedin tanımlanması birçok uzmanın çabalarını gerektiren zor bir iģtir. AraĢtırmacı bu nedenle dolaylı ya da dolaysız Ģekilde doğru olarak tanımlamaya olanak verecek her türlü eģyayı (kurbanın elbiseleri ve üzerinde ya da yakınlarında bulunan eģya gibi) toplamak zorundadır. Birçok cesedin kesin kimliklendirmeleri akrabalar ve arkadaģları tarafından morgda yapılmaktadır. Morgda yapılan bu tanımlamaya kaba tanımlama adı verilir. Böyle bir tanımlama için elbette vücudun ileri derecede yanmamıģ olması Ģarttır. Ekstrem vakalarda ceset kimlik ve ölüm sebebinin otopsi ile tanımlanması bir yana bırakılırsa cinsiyetinin ve ırkının bile anlaģılamayacağı kadar yanmıģ olabilir (O Connor, 1993). AraĢtırmacı yangınların büyük bir çoğunluğunda ileri derecedeki kömürleģmenin cinsiyeti tesbit etmeye imkân vermeyecek derecede ileri olabilmesine rağmen vücudun hemen hiç bir zaman tamamen yanmadığını bilmelidir. Bunun nedeni insan vücudunun tam olarak yanmayı mümkün kılmayan bir yapıya sahip olmasıdır. Ölülerin iki saat süre ile 2000 o F sıcaklık derecesinde yakıldığı durumlarda bile diģler nadiren harap olurlar (O Connor, 1993) Ölen kiģinin kimliğini parmak izi almak suretiyle saptama imkanı mevcutsa da kömürleģmiģ cesetlerde bu imkansızdır. Ancak tüm vücut röntgeni ile birlikte diģ röntgenlerinin çekilmesi ve bunların muhtemel olarak düģünülen kiģinin kayıtlarıyla karģılaģtırılması ile kimliklendirme yapılabilir (Bengidal, 2005). Diğer bir tanımlama metodu tıbbî muayene ve otopsidir. Adlî tıp uzmanının yaptığı otopside baģlıca amaç ölüm sebebi tesbiti olmakla beraber, adli muayene ve otopsi sırasında; dövmeler ve yara izleri, daha önceki ameliyat izleri ve kırıklar, kendine has ve olağan dıģı deformiteler, cinsiyet, ırk, yapı, özellikler ve yaklaģık yaģ ile kiģisel evrak, mücevherat, giysiler ve benzeri bilgilere de ulaģılmaktadır (O Connor, 1993). Adli otopsisi yapılmıģ 82 yanık olgusunun incelenmesinde ölümlü yanık olaylarında olguların % 68'i kaza, % 6'sı intihar, % 5'i cinayet orjinli bulunmuģ, % 21'inde orjin tespit edilememiģtir (Gök ve ark., 1987) Ölüm Zamanı, Yangından Önce mi, Sonra mı? Ölümlü bir yangından sonra en önemli bir baģka görev de ölüm zamanının tesbitidir. Kurbanın yangından önce ölmüģ olup olmadığı hakkındaki bilgi, yangının ve ölümün sebebi ile birlikte, uygulanacak araģtırma sürecini yönlendirecektir. Polis, itfaiye ve adli tabipler bir

107 91 ekip halinde çalıģarak ve yangın öncesi ve sonrası yanıkları ve yaraları değerlendirerek kurbanın yangın sırasındaki durumu hakkında bazı ön sonuçlar elde edeceklerdir. Tabiatıyla vak a mahallinde yapılan tesbitler geçici olmaktan öteye gidemez ve ölüm öncesi ve sonrası yaralar ancak otopside belirlenebilir ve yorumlanabilir (O Connor, 1993). Kundaklama olaylarında ölüm sonu yanık bulguları ile karģılaģılacağından Ģu belirtileri akılda tutmak gerekir. Ölüm sonrası yanıktaki bül gaz içerir, enfekte değildir iyileģmez. Solunum yollarında is bulunmaz. Kafatası suturalarından ayrılmıģtır. Kan karboksihemoglobin düzeyi % 10 un altındadır. Enzimlerde değiģiklik izlenmez (Bilge, 2005). Eğer yangın araģtırmacısı bir hızlandırıcı kullanıldığı Ģüphesine kapılırsa adlî tıp uzmanına durumu bildirmelidir. Uzman da kendisine verilen bilgilerin ve özellikle de kurban ile yangının çıkıģ noktası arasındaki mesafeye ait verilerin ıģığında kan ve akciğer numunelerini gaz kromatografisi ve kütle spektrofotometrik analizleri için laboratuvara gönderir. Eğer laboratuvar analizlerinde parlayabilir gazlar bulunursa kurbanın yangın sırasında hayatta olduğu ve bu gazları teneffüs ettiği sonucuna varılacaktır (O Connor, 1993). Yine Ģahsın vücudunda yangından önce ölümüne sebep olan veya yangından kaçmasına engel olan bir yaranın mevcut olup olmadığına bakılmalıdır. Bu bahis içinde özellikle kafatası kırıkları önemlidir. Bu ölmeden önce Ģahsın kafatasına vurulan bir darbe ile olabileceği gibi üzerine yangın esnasında çöken duvar, kalas gibi cisimlerle de oluģabilir. Bu iki durumda da kırık yerinin mikroskobik olarak incelenmesi faydalıdır. Bunların dıģında yangın esnasındaki yüksek ısıya bağlı olarak da bu kırıklar görülebilir. Bu kırıklar 2 Ģekilde gözükür. Bunlardan ilkinde, yüksek ısının etkisi ile kafa içinde basınç artar ve kırık parçalarının dıģarıya doğru itildiği tipte bir kırık meydana gelir. Ġkincisinde ise kemiğin soğuyup kurumasına bağlı olarak meydana gelen kontraksiyon (gerilme) nedeniyle kafatasının dıģ tabakasında görülür (Bengidal, 2005). Otopsi sırasında patolog kurbanın kanında mevcut olan karboksihemoglobin seviyesini tayin eder. Karbon monoksit alyuvarlara oksijenden 210 defa daha hızlı bağlanır. Kandaki karbonmonoksit seviyesi kurbanın yangın sırasında hayatta olup olmadığnı belirleme bakımından çok önemlidir. Konsantrasyonu doyum yüzdesi cinsinden ifade edilir. Kandaki karbonmonoksit genel olarak yangın sırasında bu maddenin teneffüs yoluyla alınması suretiyle oluģtuğu için alyuvarlarda CO bulunmayıģı (%10 un altındaki bir doyma) kurbanın yangından önce ölmüģ ya da öldürülmüģ olduğunun bir iģaretidir (O Connor, 1993). YanmıĢ cesedin ağırlığı azalmıģ, çocuk gibidir. Bükücü kasların etkisiyle kol ve bacak kıvrılır, el pençe ve yumruk Ģeklindedir, kafa kemiklerinde çatlamalar olabilir. Bunlar

108 92 vital bulgulardan değildir. Kemikler kolay kırılır. Eklem yerinde yırtılma, kaslarda kızarıklık ve piģme gözlenir. Kan gri-çikolata rengindedir. Üst solunum yollarında duman isleri, köpüklü sıvı görülür. Asfiksi bulguları incelenebilir bir reaksiyondur. Alev yanığında is, kavrulma, kuruma izlenir (Bilge, 2005). Oksijen yerine hemoglobinle birleģen bir madde daha dayanıklı ve yararsız bir bileģim oluģturur. Ve hücrelerde oksijen açlığına neden olur böylece iç boğulma ortaya çıkar. Bu etki oksijen ya da temiz hava verilen bir kurbanla tersine çevrilebilir. Oksijen yavaģça hemoglobindeki karbonmonoksitin yerini alır. Bu yüzden karbonmonoksite maruz kalan kiģi temiz havaya çıkarılmalı ya da oksijen verilmelidir ki bu değiģme sonucunda iyileģebilsin. YaĢayan bir kiģideki karboksihemoglobin miktarı karbonmonoksite maruz kalma durdurulduğunda ve temiz hava ya da oksijen verildiğinde düģmeye baģlar (De Haan, 2007). Eğer kurban yangın sırasında yaģamakta ise az veya çok miktarda duman ve kurum teneffüs etmiģ ve yutmuģ olacaktır. Bu durumda ciğerlerinde, ağzında ve burnunda kurum taneleri olacak, dolayısiyle yangın sırasında hayatta olduğu anlaģılacaktır (O Connor, 1993) Resim 1. 4 Hava Yollarında karbon partikülleri ve duman isi (Glaister, 1966) Kurban yangın yerinde savunma pozisyonundaki bir boksör gibi görünecektir. Bu durum kollardaki daha kuvvetli kasların uzun sürelerle yüksek ısıya maruz kalmasından ileri gelir. ġiddetli sıcaklık kol ve bacaklardaki büyük kasların büzülmesine ve kolları göğse doğru çekmesine yol açar. Ellerde de parmaklar avuç içine doğru bükülmüģ olacaktır (O Connor, 1993).

109 93 Resim 1. 5 Cesette ortaya çıkan boksör görünümü (Glaister, 1966) Kemiklerin suyunu kaybedip gevremesine ve dokulardaki bu gerilmeye bağlı olarak kırıklar gözükebilir. Cilt üzerinde de yırtılmalar olabilir. Ev yangını esnasında oluģan bu yaralar adli tabibi ölümden önce oluģabilecek kesici alet yaraları yönünden araģtırmaya sevketmiģtir (Bengidal, 2005). Resim 1. 6 Doku kontraksiyonuna bağlı olarak ciltte oluģan yarıklar (Knight, 1993) Fiziksel muayene esnasında araģtırmacının baktığı ilk husus kurbanın yüzüstü mü, yoksa sırtüstü mü yattığıdır. Dumanla dolmuģ bir odadan emekleyerek çıkmaya çalıģan bir kiģinin takati kesdildiğinde yüzüstü düģerek kalması normaldir. BaĢka koģullar altında sırtüstü yatan bir ceset mutlaka kuģku uyandırmazsa da yangın incelemelerinde özel bir tetkike ihtiyaç gösterir (O Connor, 1993).

110 Ölü Lekeleri Ölü lekeleri, ölümden 3-6 saat sonra görülmeye baģlar. Bu süre bazı durumlarda kısalırken bazı durumlarda uzar. Ġlk saatlerde cesedin pozisyonu değiģtirilirse ölü lekeleri ilk oluģmaya baģladığı yerlerde kaybolur yeni pozisyonuna uygun olarak tekrar oluģur. Daha ileri saatlerde cesedin pozisyonu değiģtirilirse ilk oluģmaya baģladığı bölgelerde bir kısmı kalır, bir kısmı ise yeni çevrildiği pozisyona uyan bölgelerde ortaya çıkar. Cesedin birbirine zıt pozisyonda her iki bölgesinde de ölü lekelerinin görülmesi, ölümden sonra cesedin pozisyonunun değiģtirildiğini gösterir. Ölü lekelerinin sabit hale gelmesi ölümden saat sonra olur (Bengidal, 2005). Vak a mahalline gelen adlî tabip iki konuma iliģkin ölü lekelerini görecektir. Konum değiģikliği yapıda bir çökmeden veya yangın söndürme iģlemleri sırasında meydana gelmemiģse ikinci ölü lekesi bir cinayete iģaret edecektir (O Connor, 1993) Alkol ve Kontrollü Maddeler (O Connor, 1993) Patolog otopsi sırasında kurbanın kanında ayrıca alkol ve kontrollü maddeler (uyuģturucular) de arar. Bu testin üç amacı vardır; Ġlk amaç alkol ve uyuģturucu mevcudiyetinin alkol ve uyuģturucu maddeler ile karbon monoksit arasındaki etki güçlendirici ilinti nedeniyle ölüme katkıda bulunan bir faktör teģkil edip etmediğinin saptanmasıdır. Eğer kurban ölüm sırasında çakırkeyif ise beynine giden oksijen miktarı azalacak, ayrıca karbon monoksit de teneffüs ettiği zaman, CO esasen azalmıģ olan oksijenin yerini alarak ölümü hızlandıracaktır. Ġkinci amaç kurbanın yaģayabilme Ģansının tayinidir. Acaba alkol ve uyuģturucu maddeler kurbanın güvenli bir yere kaçma yeteneğini sınırlandırmıģ mıdır? Üçüncü ve son amaç ise araģtırmacıya ve savcıya savunma avukatının sarhoģluk nedeniyle kaza sonucunda yangın çıkardığı Ģeklindeki iddialarını değerlendirme olanağı vermektir Ölüm Sebebi ve AraĢtırma Yöntemi (O Connor, 1993) Otopsi sırasında patolog ölüm sebebini belirler. Ölüm tek veya birkaç faktör nedeniyle meydana gelmiģ olabilir. Nedenler sınırlı olmamak kaydıyla aģağıdaki nedenlere bağlanabilir;

111 95 Yanık, Yanık artı CO zehirlenmesi, Küçük dil spazmı, Alkolizm artı CO zehirlenmesi, Ödemler, ġok, AteĢli silâh veya kesici alet yaraları. Ölümün sebebinin veya sebeplerinin tesbitinden ve ölümle ilgili koģulların değerlendirilmesinden sonra adlî tıp uzmanı vak ayı genel boyutları ile sınıflandıracak ve yerel güvenlik birimlerine gönderecektir. Ölümün aģikâr bir cinayet soncunda meydana geldiği vak alarda (yani kurbanın vücudunda kesici alet veya ateģli silâh yaraları varsa, el ve ayakları bağlı ise veya boynuna bir ip geçirilmiģ ise) araģtırma adlî tıp uzmanının verdiği ve muhtemel ölüm saatini de belirten verilere dayanılarak son derece sağlam bir Ģekilde belgelendirilmelidir. Bu belgelerde ölümün ailesel, hırsızlık, uyuģturucu veya seks nedenli olup olmadığı da sanığın belirlenmesinde önemli bir rol oynar. Eğer yangın kundaklama sonucunda çıkmıģ ise büyük bir ihtimalle sanığın ve/veya kurbanın kimliğinin ve yaraların gözden kaçırılmasını veya seks cinayetlerinde de psikopatik bir ruh haline göre kirlenmiģ olan vak a mahallinin temizlenmesini sağlamak amacını güdebilir. Bir yangın araģtırmacısı vak a mahallinde bulunan casedin (veya cesetlerin) kundakçılara ait olabileceğini de düģünmelidir. Birçok acemi kundakçı ve bu arada kundakçılığa soyunan ev ve iģ sahipleri yangın çıkarırken kendileri de kurban olabilmektedirler. Bu durum yeterli teknik bilgiye sahip olmamalarından ve yetersiz planlamalarından ileri gelmektedir. AĢırı miktarda sıvı hızlandırıcılar kullanılması sayısız amatör kundakçının da ölüm nedenidir. AraĢtırmacı yaralılarla daha sonraki görüģmelerinde bu hususu dikkate almalıdır. GörüĢmeler genellikle yaralıların tedavi için kaldırıldıkları hastanelerde yapılır ve elde edilen bilgiler daha önce derlenen verilerle bir araya getirilerek tahlile tabi tutulur Yaralanmalar Ölümle sonuçlanmasalar bile yangınlar kiģilerin yaralanmalarından büyük ölçüde sorumludur. Bu durum yangın araģtırmacısının dikkatini çekmelidir. Ne yazık ki yangın ölümleri yangın yaralanmalarından daha iyi belgelendirilir. Çünkü kriminal bağlılık yangın

112 96 ölümlerinde daha önemli olabiliyor. Et ve elbiselerdeki yanma modelleri ölümler için önemli olduğu kadar yaralanmalar için de önemlidir. Buna rağmen acil bakım odasında yanmıģ elbiseler atılır ve yaralanmayı belgelendirme giriģimleri tedaviden sonra hatta iyileģmeden haftalar sonra yapılır. AraĢtırmacı ciddi yanıkların tedavi edilse bile ölüme yol açabileceği ve basit ev yangınlarının ölümlere neden olabileceğini bilmelidir. Bu durum yaralanmadaki fiziki delilleri korumak için bazı önlemler alınmasını zorunlu kılmaktadır. Çünkü yangın hızlandırıcılarının varlığı yanma modellerinin yeniden yapılandırılması, yaralanmaların fotoğraflama, not alma ve diyagram ile belgelendirilmesi için gereklidir (De Haan, 2007) Koklama Dedektörleri ve K9 Köpekleri Ġtfaiyecilerde sniffer adı verilen dedektörler vardır. Bu aygıt hidrokarbon buharlarını bulmaktadır ve ortamda bu buharların olması hızlandırıcıların iģaretidir. Bu aygıt hem olay yerinde hem de etrafta bulunan kiģiler üzerinde kullanılmalıdır (SweetHaven Publishing, 2010). Son derece hassas taģınabilir bir buhar detektörü veya koku alıcı nın kullanılması, yangın araģtırmacısının yanıcı sıvı tortusunun izini sürmesine yardımcı olabilecektir. Bu cihaz sorgulanan örneğin çevresindeki havayı emerek uçucu tortuların mevcudiyetini araģtırmak için Ģüpheli malzemeyi süratle yoklar. Hava ısıtılmıģ bir filamandan geçer; eğer yanıcı uçucu bir madde mevcutsa oksitlenir ve derhal filamanın sıcaklığını artırır. Daha sonra filamanın sıcaklığındaki artıģ detektörün göstergesinde bir sapma olarak kaydedilir. Elbette ki böyle bir cihaz yanıcı uçucu bir madde için nihai bir test olamaz, fakat araģtırmacıya yangın mahallindeki Ģüpheli örneğin kontrol edilmesi için mükemmel bir kontrol aracı sağlar (Saferstein, 2004). Diğer bir yaklaģım ise, hidrokarbon hızlandırıcıların kokusunu tanımak için eğitilmiģ ve koģullandırılmıģ köpekler kullanmaktır (Saferstein, 2004.) Kundaklama Yeri Tespit Köpekleri; kasıtlı olarak çıkartılan yangınlarda, yangının baģlangıç noktasını tespit etmekte kullanılırlar. Köpeklerin koku alma yetenekleri, yangın çıkartılmakta kullanılan yanıcı ve hızlandırıcı maddelerin kokusunu algılayabilecek kadar hassastır. Kundaklama yeri köpekleri yangın çıkartmakta yaygın olarak kullanılan benzin, mazot, gazyağı, aseton, alkol, tiner vb. maddelerin farklı kokularına alıģtırılırlar. Kundaklama tespit köpeklerinin yangın olay yerinde kullanımı, yangın olay yeri araģtırmasının süresini ciddi bir oranda kısalttığı gibi olay yerinde delil bulunma olasılığını da arttırmaktadır.

113 97 Hızlandırıcı bulan k-9 (kundakçı köpek) köpek türleri yangını baģlatmakta kullanılan hızlandırıcıların delillerini ortaya çıkarması için eğitilmektedir. Bu k-9 köpekleri, sertifikalı kundakçı köpekleri (arson dogs) haline getirilmeden önce yoğun bir eğitime tabi olmaktadırlar. Hayvan terbiyecileri (eğitmenleri) yangın olaylarını araģtırmak üzere eğitilen polislerdir. Bu kiģiler sadece yangın sebeblerini araģtırmak için değil yangının önlenmesi ve güvenliği üzerine toplumsal bilinçlendirme programları ve eğitimsel seminerler düzenlemekle sorumludurlar. Bu kundakçı köpeklere niçin ihtiyaç duyulmaktadır? Kundaklama suçundan dolayı her yıl milyonlarca dolar değerinde mülk zarar görmekte ve yüzlerce insan yaģamını yitirmektedir. Bu suç bütün toplumlar üzerinde etkiye sahiptir ve Kundakçı Köpek Programı bu suçla mücadele etmeye yardımcı olan bir kaynaktır (arsondog.org, 2010). Her ne kadar Labrador cinsi köpekler özellikle yaygın olsa da köpek ırklarının büyük bir çoğunluğu kundakçı köpek olarak kullanılmaktadır. Birçok kundakçı köpek verilen eğitim programına uygun olmadığı için hem polis hem de diğer eğitim merkezlerinden geri gönderilmektedir. Köpeklere verilen eğitim en az 3 aydır ama çoğu zaman bu süreyi aģmaktadır. Verilen eğitim sonunda kundakçı köpekler, hızlandırıcıların delilini bulduğu anda Hayvan terbiyecilerine bildirmeleri durumunda kendilerine ödül olarak yemek verileceğini öğrenmektedir. Kundakçı köpekler Ģüpheli yangın alanlarında hızlandırıcı tespit ettiklerinde iki farklı tepki vermektedirler. Kundakçı köpeklerin ilk tepkileri ilgili bölümün yakınına oturmaktır. Bu sayede köpekler, hayvan terbiyecilerine ilgili yerden örneklerin alınarak hızlandırıcı Ģüphesi ile test edilmesi gerektiğini dile getirirler. Ġkinci tepkilerinde ise kundakçı köpekler, hayvan terbiyecilerini bilinçli olarak hızlandırıcıların yoğun olduğu alana bir Ģekilde götürürler. Köpeklerin koku alma duyuları oldukça iyidir. Diğer araçlarla tespiti mümkün olmayan materyaller de bile delilleri tespit etme yeteneğine sahiptirler. Bu köpekler abartısız olarak, yangının bilinçli olarak çıkarıldığını ispatlayan samanlıktaki iğneyi bile bulabilirler. Bu köpekler ayrıca belirli periyotlar dahilinde burunlarının keskinliğinden emin olmak için eğitime tabii tutulmaktadırlar. Örneğin hızlandırıcılarla benzer kokusu olan çeģitli maddeler köpeklere koklatılarak burunlarının keskinliği ölçülür. Her bir kundakçı köpeğin ona özel bir hayvan terbiyecisi bulunmaktadır. Hayvan terbiyecileri genellikle polis veya kundaklama inceleme personeli olmaktadır. Kundakçı köpekler, hayvan terbiyecileri ile yaģamaktadırlar ve onlarla yakın bir bağ kurmaktadırlar. Bu köpekler, yemek ödülü üzerine kurulu olarak özel beslenmektedirler. Bunlar abartısız olarak yemek için çalıģırlar. Kundakçı köpeklerin yer aldığı kundaklama inceleme ekipleri, etkinliklerini artırmaktadırlar (wisegeek.com, 2010). Hidrokarbon dedektörleri ve K9 köpeklerinin doğrudan tespit yapmaları sözkonusu değildir. Yalnızca araģtırmacıya, daha çabuk baģlangıç noktasını bulma ve dolayısıyla hem

114 98 hızlandırıcı kullanıldığından Ģüphelenilen bölgeden analiz yapmak üzere daha doğru numune alma hem de hızlandırıcı kullanılmayan bölgelerden gereksiz numune alınmaması konusunda yardımcı olmaktadır Yangın ve Kundaklama Analizleri Dünyada adli yangın-kundaklama ve patlama olaylarının değerlendirilmelerinde yılları bir dönüm noktası sayılabilir. O tarihlere kadar örneğin bir kundaklama iddiası ile yangın enkazında incelenen hidrokarbonlar; kokusu, kaynama noktası, özgül ağırlığı, parlama noktası gibi önemli bazı fiziksel özellikleri saptanarak tanınmıģtır (Caymaz, 1997). Kundaklama Ģüphesi olan olaylarda yangın olay yerinden elde edilen bulguların incelenmesinin amacı, bu bulgularda benzin, mazot, gazyağı, tiner, alkol, çeģitli yanıcı çözücüler, vb. yangın hızlandırıcısı bir madde olup olmadığını belirlemektir. Olay yerinden elde edilen kalıntılardan benzin, mazot, gazyağı gibi yakıtlar ya da tiner vb. endüstriyel çözücüler gibi hızlandırıcıların varlığı tespit edilebilir. Ġncelemeler sonucunda genellikle özgün markalar belirlenemez (KPL, Yayın No:4, 2006). Yangın olay yeri incelerken Ģu bulgular için araģtırma yapılır; mumlar, sigaralar, kibrit kutuları, yangının baģlama merkezinden kısmen yanmıģ cisimlerden (özellikle halı, kilim, kumaģ, sünger vb. emici cisimler) parçalar, molotof kokteyli parçaları, kaynamıģ kimyasal kütleler ya da kundakçının kullanmıģ olabileceği ortama yabancı elektronik ya da mekanik cihazlar, olay yerinde veya olay yerine giden yollar üzerinde, kenara, çöp kutularına atılmıģ olabilecek, yangın hızlandırıcısı maddeyi taģımada kullanılan boģ yada kısmen sıvı madde içeren kap, yangının hemen akabinde Ģüpheli Ģahıslar elde edilmiģse bunların dıģ giysileri (KPL, Yayın No:4, 2006). Yangın ve kundaklama olaylarında elde edilen olay yeri bulguları Kriminal Polis Laboratuarında bilimsel yöntemlerle incelenmekte, yanıcı ve yangın hızlandırıcı maddelerin belirlenmesi ile çıkan yangınlarda kundaklamanın olup olmadığı tespit edilmektedir. Kundaklama olaylarında Ģüpheli kiģilerin belirlenmesine yönelik parmak izi belirlemesi yapılabildiği gibi Ģüpheliye ait elbiselerde de uçucu-yanıcı madde belirlemesi yapılabilmektedir. ġüpheli kiģi yangın baģladıktan birkaç saat içinde yakalanmıģ ise yangın hızlandırıcı, sıvı ve buharları elbisesine sinmiģ olabilir. Eser miktardaki maddeleri analiz eden laboratuvarlarda bu sıvı veya sıvı buharlarını belirlemek mümkündür. Böyle durumlarda elbiseler ayrı ayrı ağzı sızdırmaz delil torbalarına konularak laboratuara gönderilmektedir. Kundakçıların gayesi genellikle benzin, gazyağı ve mazot gibi hızlandırıcıları kullanarak yangının baģlamasını hızlandırmak ve reaksiyon hızını

115 99 artırmaktır. Kolay alevlenebilen bu hızlandırıcılar üzerlerine döküldükleri maddenin tutuģma sıcaklığının üzerinde bir ısı çıkararak onların çabuk tutuģmalarını sağlarlar. Yangın çıkartmada genellikle petrol ürünü olan hızlandırıcılar kullanılır. Bunlar ham petrolün damıtılmasından elde edilirler. Ham petrol içerisinde bulunan çeģitli bileģenler damıtma kulesinin farklı basamaklarında toplanırlar. Örneğin gazlar ve nafta en üstte, fuel oil, ısıtmada kullanılan yağlar ve makine yağları yani daha az uçucu olanlar daha aģağıda toplanırlar. Yangın çıkarmada en çok kullanılan hızlandırıcılar benzin, gazyağı ve mazottur (Dönmez ve ark., 2010) Yangın Artıklarını Toplama, Koruma ve Laboratuara Gönderme Herhangi bir hızlandırıcı kullanılarak kasıtlı olarak çıkartılan yangınların incelenmesinde, yani yangının ne tür bir hızlandırıcıyla çıkartıldığının tespitinde en önemli aģama hızlandırıcı artığı ihtiva eden yangın artıklarının toplanmasıdır. Genellikle yangın yerine yangın söndürüldükten sonra girilebileceği için yangın artıkları çoğunlukla yanmıģ haldedir ve bol miktarda su ihtiva ederler. Olay yerinin yüksek ısısı nedeniyle kullanılan hızlandırıcı ya tamamen buharlaģıp yok olur veya çok az miktarda kalabilir. ĠĢte bu çok az miktardaki hızlandırıcıyı ihtiva eden yangın artıklarının bulunup toplanması çok önemlidir. Kundaklamadan Ģüphelenildiğinde, yangın baģlama noktasında ½ veya ¾ kilogram kül veya kurum gibi yangın enkazı toplanmalıdır. Tüm emici nesneler ve yanıcı artıkları içerdiği düģünülen nesnelerde bu toplama iģlemine dahil edilmelidir. Örneğin ahģap, döģeme, halı, kilim, mefruģat vb. örnekler uçucu maddelerin buharlaģarak kaybolmasını önlemek için hemen ağzı sızdırmaz kaplara konulmalıdır. Özellikle cam kavanozların tercih edilmesi daha uygundur (Dönmez ve ark., 2010) Yanıcı ve Yakıcı Maddelerin Toplanması ve Paketlenmesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler (KPL, Yayın No:10, 2006) Yanıcı ve yakıcı maddelerin bulaģtığı yüzeylerden parça kesmek suretiyle delil alınır. Olay yeri civarında varsa petrol ve türevi maddelerin bulunduğu kap, bidon vb. eģyalar alınır. EĢya taģınamayacak büyüklükte ise, el büyüklüğü oranında temiz bir pamuğu yanmıģ ortamın yüzeyine sürtmek suretiyle svap alınır.

116 100 Alınan deliller cam kavanoz veya plastik kaplara konularak üzeri etiketlenip ilgili birime gönderilir. Yanıcı maddenin bulaģtığı düģünülen kısmen yanmıģ materyallerden de alınarak gönderilir. Sızdırmaz metal kutular veya cam kavanozlar ağzına kadar doldurulmamalıdır. Kırılma önlenecek Ģekilde paketleme yapılmalıdır (KPL, Yayın No:4, 2006). Zorunlu durumlarda ağzı iyi kapatılabilen sağlam plastik torbalar da kullanılabilir (KPL, Yayın No:4, 2006) Laboratuvar Ġncelemeleri (Dönmez ve ark., 2010) Uçucu bileģenlerin en hassas ve güvenilir biçimde analizi ve tanımlanması için kullanılan yöntem Gaz Kromatografisidir. Kundaklamanın büyük çoğunluğu benzin, gazyağı, mazot vb. gibi petrol ürünleri ile baģlatılır ve bu ürünler hidrokarbon serinin karıģımlarından oluģur. Temelde gaz kromatografisi, hirdokarbon serisini ayrıģtırır ve her bir petrol ürününe özgü karakteristik kromotogram elde edilir. Laboratuara analiz edilmek üzere gönderilen yangın artıklarına iki ayrı iģlem uygulanılır. Birincisi yangın artıklarındaki hızlandırıcı kalıntılarının toplanması diğeri ise elde edilen bu hızlandırıcının analizi yani ne tür bir hızlandırıcı olduğunun tespitidir. Yangın artıklarındaki hızlandırıcıyı toplamak için iki farklı yöntem vardır. Bunlar aktif kömür yöntemi ve su buhar destilasyonu yöntemleridir. Aktif kömür yöntemi yangın artıklarındaki hızlandırıyı toplamak için kullanılan en yaygın yöntemdir. Aktif Kömür Yöntemi; Hızlandırıcı kokusu olmayan yangın artıklarında çok az miktarda hızlandırıcı bulunabilir. Bu hızlandırıcıyı toplamak için aktif kömür yöntemi uygulanır. Bu yöntemin temel prensibi hızlandırıcıyı buharlaģtırarak aktif kömür üzerinden geçirmek ve kömür tarafından tutularak toplanmasını sağlamaktır. Yangın artıklarından toplanan hızlandırıcı önce standartlar için geliģtirilen ortak yöntem Ģartlarında analiz edilir. Elde edilen kromatogram standartların kromatogramlarıyla karģılaģtırılarak hangi tür hızlandırıcı olduğu tespit edilir. Bundan amaç analiz süresini kısaltmaktır. Daha detaylı ve doğru neticeye varılmak istendiğinde her bir standart için uygun olan yöntem ile tekrar analiz edilebilir. Bilindiği gibi hızlandırıcılar kaynama noktaları farklı olan çeģitli bileģenlerden oluģmaktadır. Yangın çıkartmakta kullanılan bir hızlandırıcının içerisindeki kaynama noktaları düģük olan yani daha çok uçucu olan bileģenler olay yerinin yüksek ısısı nedeniyle ya tamamen yok olmakta veya çok az miktarlarda kalmaktadır.

117 101 Son zamanlarda gaz kromatografisinin (GC) diğer analizler yanında, yanıcı sıvıları kapsayan karıģım halindeki hidrokarbonların analizlerinde, mikrogram düzeyindeki tayinlerde kullanılabilmesi sonucu, gaz kromatograf adli kimyagerler için temel cihaz olmuģtur. GC yanısıra geliģtirilen GC/MS (Gaz kromatografisi/kütle spektrometresi), FTIR (Fourier Transform Infrared/spektrometresi), HPLC (High performance liquid chromatography), Head Space/GC kombinasyonu, X-Ray analizörleri, termogravimetrik analizörler (DSC-Differential Scanning Calorimeter), elektron mikroskobu (SEM Scanning Electrone Microscope, TEM-Transmission electron microscope) günümüz dünyasında ve ülkemizde yangın-kundaklama ve patlama olaylarında kullanılmaktadır (Caymaz, 2000). Yangın baģlatıcı analizleri çoğunlukla GC veya GC-MS de yapılır Gaz Kromatografisi (GC) Gaz kromatografisinin çalıģma prensibi, numunenin gaz halindeki hareketli faz ve bir kolon içinde bulunan katı maddeye tutunan sıvı durağan faz arasında dağılımına dayanır. Hareketli faz olarak genellikle helyum, azot veya hidrojen kullanılır. Kullanılan gazın seçimi cihazda kullanılan detektör ile de ilgilidir. Gaz kromatografisinin kısımları; numunenin enjekte edildiği enjektör giriģi, sıcaklık programının yapıldığı fırın, numunenin ayrıldığı kolon, bileģenleri zamanlarına göre ayıran detektör ve verilerin kaydedildiği kaydedicidir. Ayrıca yine sistemde gaz sağlayıcı tüpler veya gaz üreteçlerine ihtiyaç vardır. Örnek, yangın analizlerinin yapılması amacı için dizayn edilmiģ tek kullanımlık olmayan kapak kısmında 2 adet deliği bulunan cam kavanoz içerisine konulur. Deliklerin birine yangın baģlatıcıları tutan aktif karbonlu düzenek yerleģtirilir. Diğer delikten azot gazı geçirilerek yangın baģlatıcıların aktif karbonda tutunması sağlanır. Aktif karbonda tutunan hidrokarbon kalıntıları karbon disülfür (CS 2 ) ile özütlenir. Elde edilen örnek gaz kromatografisi ile analiz edilir. Alınan kromatogram değerlendirilerek yangın baģlatıcılardan herhangi birini içerip içermediği belirlenir (Bora, 2009). Bu teknik yardımıyla, yangın enkazı çekitlerine ait kromatogramlar ile bilinen hızlandırıcılarının kromatogramları kıyaslanarak enkazda hızlandırıcı varlığı araģtırılmaktadır. GC, kundaklama analizlerinde en fazla tercih edilen yöntem olmasına karģın, numunede bulunan doğal maddeler ve sentetik materyalin yaptığı piklerle, yine numunede var olan hızlandırıcıların piklerinin giriģim yapmaları yorumlarda sorun meydana getirmektedir (Caymaz, 1997).

118 Gaz Kromatografisi/Kütle Spektrometrisi (GC/MS) Gaz kromatografisi ile ayrılmıģ olan petrol kökenli maddelerin kimyasal bileģimlerinin nitelik tayini için GC/MS gereklidir. Kütle spektrometrisinde bilinmeyen maddelerin molekül ağırlıkları, o maddeler iyonlaģtırıldıktan sonra manyetik bir alandan geçirilerek kütleleri ve elektriksel yükleri yardımıyla ölçülür. Kundaklama analizlerinde GC/MS kombinasyonu biraz pahalı olmakla beraber çok güçlü bir sistemdir ve analiz sırasında çeliģkili ve kuģkulu bir durum ortaya çıktığında veya eser miktarda hızlandırıcı içeren örneklerde mutlaka GC/MS önerilmektedir (Camp, 1980) Yangın AraĢtırmacısının Gözüyle Madde Madde Yangın Yerine BakıĢ (Kontrol Listesi) (Tepecik, 2005; Sweethaven, 2006; Ġ.B.B., 2006) 1. Yangın yerinin açık adresi kaydedilmelidir. 2. Yangın görüldüğü zaman, hava durumu not edilmelidir. 3. Rüzgarın hızı ve yönüne dikkat edilmelidir. Bunlar hızlı bir Ģekilde değiģebilir. 4. Havanın sıcaklığı güneģli veya yağmurlu veya bulutlu olduğu not edilmelidir. 5. Kundakçı tutuģmayı sağlamak için hızlandırıcı maddeler kullanmıģ olabilir. 6. Yangın mahalline gelindiği zaman olay yerine girmeye çalıģılmamalıdır. Çünkü olaya müdahale etmekle yükümlü ve bu iģin eğitimini almıģ itfaiyeciler bulunmaktadır. 7. Eğer olaya müdahale edilecekse (ki bu sadece hayat kurtarma amacıyla yapılmalıdır) mutlaka oksijen maskesiyle girilmelidir. 8. Yangın AraĢtırmacıları (Yangın ÇıkıĢ Sebebini AraĢtırma Ekibi) öncelikle KiĢisel Koruyucu Donanımını kuģanmalıdır. Yangın yerindeki tehlikelerin önemli bir kısmı söndürüldükten sonra da devam etmektedir. Bu görev sivil kıyafetler ile yapılamaz. 9. Oda içerisinde yerden ve eğilerek hareket edilmeli ve elden geldiğince nefes alınmamalıdır. Çünkü ortamda zehirli gazlar bulunabilir. 10. Kesinlikle kapalı kapılar açılamamalıdır. Çünkü iç tarafta nelerin olduğu bilinmemektedir. Kapının açılması alev kapanına neden olabilir. 11. Olay yerine gelinen saat tam olarak yazılmalıdır. 12. Sonra yangının hızlı veya yavaģ yandığı not edilmelidir. 13. Eğer yangın hızlı yanıyorsa, bu durum bina içindeki yanan maddelerin cinsiyle karģılaģtırılmalıdır. Eğer doğallık yoksa hızlandırıcılardan Ģüphe edilmelidir.

119 Yangın esnasında alevlerin rengine dikkat edilmelidir. Bu renk ilk önce hangi maddenin yandığı hakkında bilgi verir. Eğer ilk alevin rengi bulunamazsa, Ģahitler aracılığıyla bulunmalıdır. 15. Odunun dumanı griden kahverengiye doğru değiģir. Siyah dumanın görülmesi odunun yeģil olduğunun veya havanın çok az olduğunun göstergesidir. 16. Kızıl kahverengi veya sarı duman yanan materyalin nitroselüloz temelli olduğunu gösterir. Ancak bu tür maddeler genel olarak ortamlarda pek bulunmaz ve bu tür renklerin görülmesi hızlandırıcı kullanılmıģ olabileceğinin göstergesidir. 17. Petrol ve ürünleri siyah renkli duman çıkartırlar. Siyah dumanın görüldüğü yerler not edilmeli ve bu yerler ayrıntılı olarak incelenmelidir. 18. Yanmanın yoğunluğu ve konumu not edilmelidir. Yangın tek bir odada mıdır? Yoksa binanın tamamında mı görülmektedir? Tek bir yerde mi yangın vardır? Yoksa birkaç farklı noktada mı yangın görülmüģtür? 19. Su uygulandığında anormal yangın davranıģı görülmüģse kaydedilmelidir. 20. Yangının müģahade edilen ilerleme-yayılma yönü (güzergâhı) tanımlanmalıdır. 21. Binanın en dıģ cephesi gözlemlenmelidir. En çok hasar almıģ kapı ve pencereler not edilmelidir. 22. Kapılar açık mıdır, kapalı mıdır, kilitli midir? Aynı Ģekilde pencereler açık mı kapalı mıdır üzerleri isli midir, erimiģ durumda mıdır? Patlama neticesinde oluģmuģ durumlar not edilmelidir. 23. Alevlerin renkleri not edilmelidir. Ġmkân var ise alevlerin fotoğrafları çekilmelidir. Alevin renginin açıklığı ve miktarı not edilmelidir. Alevin çok olduğu yer yanan maddenin çok miktarda olduğu ve en sıcak olduğu yerdir. 24. Olay yeri, hızlandırıcıları bulmak için ayrıntılı olarak incelenmelidir. 25. Çakmak veya kibrit kutularının varlığına dikkat edilmelidir. Eğer çakmak ve benzeri bir Ģey bulunursa bunun fotoğrafı çekilmeli ve itinalı olarak yerinden alınmalıdır. Daha sonra parmak izi incelenmesi için laboratuara gönderilmelidir. 26. Yangın yerindeki kokular da not edilmelidir. Bu kokular yanan maddenin cinsi hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlar. Ancak bu kokular belirlenirken toksik gazlar solunmamalıdır. 27. Söndürme çalıģması tamamlandığında yangın mahalli emniyet Ģeridi ile çevrilerek ilgisiz kiģilerin giriģine kapatılmalıdır. 28. Kolluk güçleri yangın olay yerindeki hareketi tespit etmelidir. Çünkü bunların Ģahitliğine baģvurulabilir ve çoğu zamanda kundakçı bu kiģiler arasındadır. 29. Etrafta bulunan araçların plakaları ve markaları da not edilmelidir. Anormal olarak çevrede bulunan araçların niçin orada bulunduğu tespit edilmelidir.

120 Kalabalığın her yönden fotoğrafı çekilmelidir. Bu karelerde yer alan kiģiler diğer yangın fotoğrafları ile karģılaģtırılmalıdır. 31. Ayrıca olayın sebebini ve nasıl meydana geldiğini soran kiģi not edilmelidir. 32. Yangın söndürme iģlemlerini engellemeye çalıģanların olup olmadığı araģtırılmalıdır. 33. Ortama göre farklı tarzda giyinen kiģiler de not edilmelidir. 34. Olay yerini terk etmeye çalıģan kiģi ve kiģiler tespit edilmelidir. 35. Çoğu kundakçı olayın bitimine kadar yangını seyretmektedir. Son olarak yangından tatmin olmuģ Ģekilde davranan kiģiler tespit edilmelidir. Çünkü bazı kiģiler yangın çıkarmaktan zevk almakta ve bu iģin içinde macera aramaktadırlar. 36. Yangın sigortası var ise, hangi sigorta Ģirketine, ne kadar meblağ ile sigortalı olduğu, en son sigorta bedeli artırımının ne zaman yaptırıldığı, primlerin düzenli yatırılıp yatırılmadığı, zeyil olup olmadığı kaydedilmelidir. 37. Yanan yerin geçmiģi (yangın, problem, arıza, tamir, bakım v.s.) geriye doğru kronolojik olarak kaydedilmelidir. 38. Yangının baģlangıç odası herkesin giremediği bir bölüm ise, girme yetkisi olanların isimleri kaydedilmelidir. 39. Yangın yerinde ve civarında varsa kamera kayıtlarına baģvurulmalıdır. 40. Ġtfaiyecilerde sniffer adı verilen dedektörler vardır. Bu aygıt hidrokarbon buharlarını bulmaktadır ve ortamda bu buharların olması hızlandırıcıların iģaretidir. Bu aygıt hem olay yerinde hem de etrafta bulunan kiģiler üzerinde kullanılmalıdır. 41. Kalabalık içerisinde konuģulanlar da not edilmelidir. Özellikle Burada yaģayan insanlar problemli kiģilerdi, Bu ailenin çocukları çok yaramaz ve hep kibritle oynarlar, On dakika evvel bir aile arabası ile buradan ayrıldı gibi cümleler not edilerek bu kiģiler araģtırılmalıdır. 42. Her ne kadar olay yerindeki deliller zarar görse de, bilimsel metotlar kullanılarak kundaklamanın belirtileri tespit edilmelidir. 43. Bütün yanıcı maddeler zarar görse bile, olay yerinde yanıcı olmayan maddeler de vardır. 44. Metal eģyalar tutuģmayı baģlatmak için veya odaya girmek için kullanılmıģ olabilir. EĢyaları kundakçı getirmiģ veya hareket ettirmiģ veya modifiye etmiģ olabilir. 45. Çoğu yangında yanıcı maddelerin tamamı zarar görmez. Bu nedenle kundakçı tarafından olay yerinde bırakılmıģ hızlandırıcılar eģyalar, tahta, inģaat malzemeleri bulunabilir.

121 Bazen, kundakçılar zaman ayarlı ateģleyiciler kullanmaktadırlar. Bu aygıtlar çalıģmazsa yangın meydana gelmemektedir. Bu tür aygıtlar kundaklama Ģüphesinin ispatlanmasında önemli bir yere sahiptir. 47. Ġtfaiye ekibi Ģefinden alarmın çeģidi ve çalma zamanı, olaya müdahale zamanı öğrenilmelidir. Bu alınan bilgiler soruģturmanın akıbeti açısından önemlidir. 48. Ayrıca yangına hangi kimyasal maddeler kullanılarak müdahale edildiği öğrenilmelidir. Bu bilgi daha sonra inceleme ve analiz yapan laboratuara bildirilmelidir. 49. Yangın yerine nasıl girildiği, kapı ve pencerelerin durumu, giriģ yapılırken zorlama yapılıp yapılmadığı itfaiye ekibinden öğrenilmelidir. 50. Ayrıca mülk sahibinin veya kiracıların yangına müdahale esnasında bulunup bulunmadığı, var iseler ne yaptıkları itfaiye ekibinden öğrenilmelidir. 51. Ayrıca, varsa doğal olmayan yangın yayılmalarının olduğu bilgisi not edilmelidir. 52. Yangın ÇıkıĢ Sebebinin AraĢtırılması için yangın mahallinin incelenmesi itfaiyeciler olay yerinden henüz ayrılmadan baģlamalıdır. Geçen zaman delillerin kaybolmasına neden olabilir. 53. Yangın yerinin en az zarar gören yerden en çok zarar gören yere doğru araģtırılması gerekir. Diğer bir değiģle olay yeri en dıģından içine doğru incelenmelidir. 54. Binada yanmanın prensipleri neticesinde oluģamayacak zararlar dikkatlice araģtırılarak not edilmelidir. 55. Eğer bu zarar alev kapanı veya ani tutuģma neticesinde oluģamayacak türden ise alınan örnekler analiz için laboratuara gönderilmelidir. 56. Alarm cihazlarının durumlarına bakılmalıdır. Eğer yangın öncesinde çalıģmamıģsa niçin çalıģmadığı araģtırılmalıdır. 57. Yangın yerinde yeri değiģtirilmiģ, toplanmıģ, bir araya getirilmiģ veya kaybolmuģ eģyalara bakılmalıdır. 58. Açık veya kapalı olan odalar not edilmeli ve değerli olan eģyaların durumu kontrol edilmelidir. 59. Eğer yangın depo olarak kullanılan odada meydana gelmiģ ise, yangın sonrası kalan artıklar iyi incelenmelidir. 60. Oda da daha önceden bulunan eģyaların listesi bulunmalı ve artıklar bunlarla karģılaģtırılmalıdır. 61. Eğer kundaklama yapılmıģsa, baģlangıç noktasında (yerinde) deliller yer alır. 62. Eğer kaza sonucu çıkmıģsa onun delilleri de baģlangıç yerinde bulunur. 63. Timsah sırtı görünümü baģlangıç yerinde veya yakınında oluģur. 64. Mülakat ile bulgular karģılaģtırılmalıdır.

122 Yangın paternleri araģtırılmalı ve tanımlanmalıdır. 66. Bulgular ile mülakatlar karģılaģtırılmalı, gerektiği kadar mülakatlara ve bulgulara geri dönüģ yapılmalıdır. 67. Tavanda oluģmuģ Ģekiller iyi incelenmelidir. Tavanda en çok zarar görmüģ yer belirlenmelidir. Yangının en sıcak ve en fazla alev ürettiği yer baģlangıç yeridir. 68. Ampuller ve camlarda yangın yerinde incelenmelidir. Camlar ısıtılınca belli bir süre sonra erirler. BaĢlangıç noktasına yakın olan ampuller daha çok erirler ve erime yönü bu noktayı gösterir. 69. Aynı Ģekilde pencere camları da incelenmelidir. 70. Eğer yangının baģlangıç noktası doğru tespit edilirse yangın sebebi bulunabilir. Bunu yapabilmek için ısı kaynağının ve yanan maddenin belirlenmesi gerekir. 71. Daha sonra olay baģtan kurgulanmalı ve yangın kaynağının kimyasal, elektrik veya mekanik sebepli olup olmadığı sorgulanmalıdır. Bunun sonucunda olayın kaza ile mi yoksa kasten mi çıktığı anlaģılır. 72. Yangının öncelikle kasıtsız olduğu varsayılmalı, doğal sebepler ve kaza sebepleri ayıklanması analizi yapılmalıdır. 73. Kaza sebepleri ayıklanıp bitirildiği halde hala sebebe ulaģılamıyor ise, kasıt sebepleri araģtırılmaya baģlanılmalıdır. 74. Kasıt sebepleri ayıklanması analizi yapılmalıdır. 75. Elektrik arızaları çoğu yangınların ana sebebidir. 76. Isıtma sistemleri, sigara izmaritleri, kibritle oynayan çocuklar ve benzeri durumlar gözden geçirilmeli ve bunların yangın sebebi olabileceği düģünülmelidir. 77. Olayın kundaklama olabileceği ispatlanmalıdır. Eğer kundaklama olduğuna dair sabit doneler bulunamamıģsa olay mahkemeye götürülmelidir. 78. Olaya özgü özel hazırlanmıģ olan deliller bulunursa kundaklamadan Ģüphelenilmelidir. 79. Örneğin iki veya daha fazla bir yerde yangın çıkmıģsa ve bunlar birbirinde bağımsız ise bu durumda kundaklamadan söz edilebilir. Böyle bir durumda yangını neyin baģlattığı ispatlanmak zorunda değildir. Ancak bir yerde baģlayan yangın yerindeki sıçramalardan kaynaklanmadığı ispatlanmalıdır. Yanan materyal diğer yanan yerden düģmüģ veya atılmıģ olabilir. Isı, diğer yangından transfer edilmiģ olabilir. Elektrik kabloları kısa devre yapmıģ olabilir ve bütün bunlarda baģka yerlerde yangın çıkmasına neden olabilir. 80. BaĢlangıç noktasında; tutuģturucu aygıtlar, hızlandırıcılar ve taģıyıcıların bulunması yangının bir kundaklama olayı olduğunun kanıtıdır.

123 Dikkatli bir araģtırma neticesinde baģlangıç noktasında bulunan saatler, kutular, mumlar, ĢiĢeler, kablolar ve piller gibi nesneler yangının kundaklama olabileceğini destekler. 82. Eğer bir patlama oluģmuģsa ve patlayıcı maddeler hakkında bilgi birikimi varsa bu durumda tutuģturucu aygıtların varlığına bakılmalıdır. Eğer patlayıcı madde havadan daha hafifse (doğalgaz gibi) patlama duvarlarda veya tavanda olur. Bu durum en çok alev kapanı (back draft) olayında görülür. Duvar ve tavanlarda kendine özgü izler bırakır. 83. Eğer patlayıcı madde sıvı (akaryakıt gibi) ise, bu durumda yine yakın duvarlarda patlama olur. 84. Eğer patlayan madde, dumansız barut ise, patlama itici bir etki oluģturmakta ancak sert bir nesne ile karģılaģtığı yerde boģluk bırakmaktadır. 85. Eğer patlayan madde dinamitse patlamanın olduğu bölge küçük parçalara ayrılır. 86. En yaygın tutuģturuculardan birisi kibrittir. Bazen sıcak bir zemin üzerine içi akaryakıt dolu kâse bırakılmaktadır. Kimyasal tutuģturucu aygıtlar elde bulunan kimyasal maddelerle yapılabilir. TutuĢturucuların çeģitliliği kundakçının hayal gücüyle sınırlıdır. Örneğin, yüzme havuzlarında kullanıla klor maddesi gibi. 87. Bu nedenle baģlangıç noktasının iyi araģtırılması gerekmekte ve burada bulunan her türlü atık analiz için laboratuara gönderilmelidir. 88. Yanıcı hızlandırıcıların bulunması kundaklamanın diğer bir kanıtıdır. 89. Sıvı hızlandırıcılar yavaģ yanmanın delillerini bırakırlar. Yanan yerin zemininde iz vardır. Normal bir yangın olayında zeminde meydana gelen hasarın büyüklüğü tavanda meydana gelen zarardan daha azdır. 90. YavaĢ yanmanın olduğu durumlarda zemindeki hasar daha büyüktür. 91. AĢağıya doğru görülen yanmalar normal değildir ve yanıcı hızlandırıcıların kullanıldığının göstergesidir. 92. Ayrıca tahta veya normal zeminlerde oluģan izler hızlandırıcıların kullanıldığını gösterebilir. 93. Halıların altında, kapıların alt tarafında görülen ve yanma sonucunda oluģan izlerde hızlandırıcıların kullanıldığını gösterebilir. 94. Bununla birlikte mobilyaların altında görülen derin yanma izleri yine hızlandırıcı kullanılmıģ olabileceği Ģüphesini uyandırabilir. Ancak bazen mobilya yapımında kullanılan maddelerin kimyasal yapısından dolayı yanma sonucunda oluģan izler sanki hızlandırıcı kullanılmıģ gibi bir görüntü verebilir. Bu duruma dikkat edilmelidir ve elde edilen deliller analiz için laboratuara gönderilmelidir.

124 Genellikle hızlandırıcı olarak sıvı maddelerin kullanıldığı düģünülür. Ancak kağıt, elbise paketleme materyalleri de bu amaçla kullanılabilir. 96. Bu durumlarda kundakçı arkasında kendisine ait saç, kıl, eģya, cam gibi maddi deliller bırakabilir. 97. TaĢıyıcılarda kundaklamanın delillerindendir. Bunlar genellikle katı materyallerdir (gazete-elbise gibi) ve yangının bir yerden diğer bir yere sıçramasında etkili rol oynarlar. Zeminde ayrıca iz bırakırlar. 98. Bazı kundakçılar yangın için özel hazırlıklarda bulunurlar. Yangın Ģiddetinin artması için nesneleri kaldırır veya ortama bırakırlar. 99. Yangın önleyici aygıtları devre dıģı bırakırlar Kapıları kilitler veya zeminde delik açarlar veya kapıların arkasına fazladan eģya koyarak itfaiyecilerin girmesini önlerler Yangının normal olarak devam etmesi için kapı ve pencereleri kırarak oksijenin devamlılığını sağlarlar Bazen bina içerisine ucuz kırılmıģ nesneler yerleģtirirler Kundakçılar bazen perdeleri çekerek veya pencere önlerine bloklar yerleģtirerek içerinin dıģarıdan görülmesini önlerler Çoğu zamanda alarm sistemini kapatırlar veya bozarlar Kundakçılar çoğu zaman bina içerisinde yer alan tv, silah, mücevher, aile fotoğrafları gibi maddi manevi değeri yüksek olan eģyaları dıģarı çıkarırlar Müdahalecilerin müģahede ettikleri ilk manzara ve yangının büyüklüğü tanımlanmalıdır Ġkincil bilgiler ilk müdahale edenlerden alınmalı ve kaydedilmelidir Yangın yeri sahiplerinden ve görgü Ģahitlerinden bilgiler alınmalı ve kaydedilmelidir Yangına müdahale eden itfaiyeciler geldiğinde, hastanelere yanık sebebiyle baģvuran kiģiler tespit edilmeli ve olayla iliģkisi araģtırılmalıdır BaĢlangıç noktasında yanmıģ veya yanmamıģ gazetelere iyi bakılmalıdır. Çünkü kundakçıların genellikle tutuģturmak için getirdikleri kendi bölgelerine ait gazetelerdir BaĢlangıç yeri tespit edildikten sonra ve delillerin belirlenmesinden sonra, delillerin toplanması gerekir. Yangın olay yerinden bulgu elde edilmesi ve toplanması diğer olaylar kadar kolay değildir. Çünkü olay yerine itfaiyeciler tarafından zarar verilmektedir Ancak yine de delillerin yerleri belirlenmeli ve numaralandırılmalıdır.

125 BaĢlangıç noktası yangın yeri incelenmesinde büyük bir öneme sahiptir. Çünkü delillerin büyük bir kısmı burada ve buraya yakın yerlerde bulunmaktadır Fotoğraf ve video kamera çekimleri; genel görünüm, orta mesafe ve yakın plan olmak üzere üç aģamalı olarak yapılmalıdır. Olay yeri fotoğraflanırken ölçek kullanılmalıdır Yangın mahallinin dıģarısını ve komģularını gösterir kroki çizilmelidir. Form kullanılarak ve bina dıģı kutusu iģaretlenerek kroki çizilmeli, temin edilebilirse binanın vaziyet planı alınmalıdır Her delil parçası iģlem yapılmak üzere ilgililer tarafından alınmadan önce yerinde (uzaktan ve yakından) fotoğrafı çekilerek kroki üzerinde iģaretlenmelidir. Gerekirse yanına bir ölçeklendirme cetveli konulmalıdır Bina dıģarıdan içeriye doğru, en az zarar gören yerden en çok zarar gören yere doğru araģtırılmalıdır Binanın tamamı araģtırılmalı, girilmedik oda bırakılmamalıdır. Kilitli yerler açtırılmalı veya açılmalıdır Yanan eģyanın listesi çıkartılarak incelenmelidir Eğer mümkünse itfaiye ve kolluğun elinde bulunan ifade ve kayıtların bir kopyası alınarak incelenmelidir Delillerin özelliği, konum ve yangın sebebi hakkında notlar tutulmalıdır. Bunu yaparken itfaiye ekibi sorumlularından bilgi alıģ veriģinde bulunulmalıdır Kundaklama delilleri için bakılacak en iyi yer olayın meydana geldiği yer ve zemindir. Zeminde birçok delil bulunmaktadır Önemli olan bunların tespit edilmesi ve inceleme ve analiz için laboratuara gönderilmesidir BaĢlangıç yerinde sniffer aleti sayesinde hızlandırıcıların kullanılıp kullanılmadığı tespit edilebilir Ġs ve dumanların bıraktığı iz ve Ģekiller incelenmeli bunların renkleri not alınmalıdır. AhĢapların kömürleģme derinliği tespit edilmelidir Ayrıca küllerin renklerine dikkat edilmeli ve bunlardan örnekler alınmalıdır Yanan eģyalardan düģen veya arta kalan parçalar özenle toplanmalı ve uygun koģullarda laboratuara gönderilmelidir Delillerin toplanmasından sonra bunların delil teslim zincirine uyularak laboratuara gönderilmelidir Olayda yakalanmıģ bir Ģüpheli Ģahıs varsa, giysilerinin hava almayacak Ģekilde paketlenerek laboratuara gönderilmesi temin edilmelidir.

126 Uçucu maddelerin paketlenmesinde uygun kaplar kullanılmalıdır. Özellikle hızlandırıcıların kullanıldığı kundaklama olaylarından elde edilen delillerin paketlenmesinde plastik veya kağıt paketler kullanılmamalıdır Elde edilen delillerin kimyasal ve fiziksel özelliklerine uygun olan paketlere konulmalıdır Olay yerinin incelenmesinden sonra Ģüphelilerin tespitine geçilmelidir. Ġlk önce Ģu sorulara cevap bulunmalıdır. Bu yol veya amaç niçin seçilmiģtir? Yangın niçin çıkarılmıģtır? Yangın niçin bu vakitte çıkarılmıģtır? 133. Sonra, bu yangın olayında fayda, çıkar sağlayabilecek kiģilerin tespit edilmesine geçilir Yangın çıkarılmasındaki asıl amaç duygusal veya ekonomik ihtiyaçların karģılanması olabilir Ayrıca, iģlenmiģ olan diğer bir suç ört bas edilmeye çalıģılmıģ olabilir Ayrıca, kundakçı yangın olayı neticesinde diğer kiģilerin kendi iģlerini yapmasını engellemek istemiģ olabilir Duygusal saikler çoğu kundaklama olaylarının asıl nedenidir. Bu tür saiklerin baģında kin ve nefret gelmektedir. KiĢi bu sayede kin ve nefret duyduğu kiģiye zarar vermekte veya yaralanmasına sebep olmakta veya kiģinin zora düģmesine sebep olmaktadır KiĢi bazen çalıģtığı veya yaģadığı ortamın standartlarını yükseltmek için yangın çıkarabilmektedir Diğer bir saik de Vandalizm olarak adlandırılan zarar verme dürtüsüdür. Bu dürtü genellikle gençlerde görülmektedir Bazen kiģiler yangının tespit edilmesi veya söndürülmesi sonucu kendilerinin bir kahraman olarak addedileceklerini düģünerek ilk önce yangın çıkarmaktalar daha sonrada yangının söndürülmesinde ve itfaiyeye haber verilmesinde etkili olmaktadırlar. Bu nedenle yangını ihbar eden kiģilerin tespit edilmesi gerekir. Ancak bu amaçla çıkarılan yangınlar büyük yangın değildir Ayrıca, piromani olarak adlandırılan psikolojik rahatsızlıkları bulunan kiģiler de yangın çıkarabilmektedirler. Bu kiģiler davranıģlarını kontrol altına alamadıkları için devamlı surette yangın çıkarma eğilimindedirler Bazen kiģiler yangınları, iģlemiģ oldukları diğer suçları ört bas etmek için veya dikkatleri üzerlerinden atmak için çıkartmaktadırlar Bazı örgüt liderleri toplumda baskı ve tehdit ortamı oluģturmak için yangın çıkartmaktadırlar.

127 Bazı kiģiler bazı önemli madde veya bilgilerin bulunduğu stratejik binalarda yangın çıkartarak bu bilgi veya maddeleri incelemeye çalıģmaktadırlar Ekonomik saikler duygusal saiklerden daha azdır. Ancak oluģan zararın maddi değeri çok daha fazladır. Genellikle bu amaçla çıkarılan yangınlar sigorta tazminatı almak içindir. Bu türden çıkarılan yangınlar devlet binalarında çok özel sektöre ait binalarda görülmektedir. Çünkü, özel sektör binaları ve içinde bulunan ekipman ve eģyalar yangına ve doğal afetlere karģı sigortalanmıģtır Sigorta tazminatı almak için çıkarılan yangınların büyük bir kısmı araçlarda görülmektedir Bazı iģ adamları rakiplerini egale etmek için fabrikalarda yangın çıkarılmasını sağlamaktadırlar Hırsızlar bazen çaldıkları eģyaların hem fark edilmesini engellemek hem de bıraktıkları delillerin yok olması amacıyla girdikleri binalarda yangın çıkarmaktadırlar Bazen öldürülen kiģilerin cesetleri sanki yangın sonucu ölmüģ izlenimi vermek için yangın yerine bırakılmakta ve cesedin yanması sağlanmaktadır. Bu nedenle yangın yerine bulunan cesetlerin kesinlikle otopsi için adli tıp kurumuna gönderilmesi gerekmektedir Fiziksel deliller ve Ģüpheliler arasında bağ kurulmalıdır. KiĢinin parmak izi veya eģyaları olay yerinden elde edilmeye çalıģılmalıdır. Ancak parmak izi yangın olaylarında çok zor elde edilir. Çoğu zaman yangın bu tür delilleri ortadan kaldırmaktadır Bununla birlikte yangından zarar görmemiģ yerlere bakılabilir. Buralarda bulunan hidrokarbon türevi madde taģıyıcı kutuları, cam kavanoz ve parçaları toplanmalıdır Ayrıca kiģinin bu kundaklamayı yaptığını kuvvetlendirebilecek diğer delillerinde toplanması ve bu kiģiyle bağlantısının kurulması gerekir.

128 Amaç Ġlkel toplumdan günümüze kadar ateģ; insan yaģamında su, toprak ve hava ile birlikte temel unsurlardan biri olarak önemini korumuģtur. O dönemlerde yıldırım düģmesi, meteor çarpması, volkanik püskürmeler gibi doğal kaynaklardan tanınan ateģ ısınmak, aydınlanmak ve zararlı hayvanlardan korunmak için kullanılmıģ; yanmanın denetlenebilmesi ile uygarlık büyük geliģmeler kaydetmiģtir (Caymaz, 1997). AteĢin bulunması, insanın bilinçli olarak kendisinin tutuģturmayı ve yeni ateģ yakmayı öğrenmesi ona doğa güçleri üzerinde belirgin bir egemenlik sağlamıģtır (Ġtfaiye Dünyası Dergisi, 2008). Ġnsanoğlu ateģ ile birlikte yangını da tanımıģtır. Önceleri karģılaģtıkları doğal yangınlardan korkan insanlar, daha sonra yangın ile mücadele etmeyi öğrenmiģlerdir. Bu mücadele yıllarca sürmüģtür. Ancak yangın; insanın yaģamını, malını, mülkünü tehdit eden bir unsur olarak varlığını korumaktadır (Caymaz, 2001). Yangın tehlikesi ile günlük hayatımızda sık sık karģılaģılmaktadır. Bu sıklık yaģam koģullarının geliģmesine bağlı olarak da artmaktadır. Yangın yerlerinde geçmiģte çoğunlukla selülozik maddelerden (odun, kâğıt) oluģan katı yakıtlar ile karģılaģılmaktayken bugün değiģik ve karmaģık yanma karakteristikleri olan karbon ve hidrojen esaslı organik maddelerle de karģılaģılmaktadır. Bu durum yangın yerinde CO 2, CO, CS 2, HCN, SO 2 ve benzeri zehirli gazların açığa çıkması ve dolayısıyla zehirlenmelere neden olmaktadır. Günümüzde yangın olayları, doğal yollarla veya bir kaza sonucu meydana geldiği gibi kundaklama suretiyle de meydana gelmektedir. Son dönemde sigorta hizmetlerinin yaygınlaģması, kundaklama olaylarında da artıģa neden olmuģtur. Nadiren de olsa, psikolojik dürtülerle veya vandalist duygularla kundaklama vakası gerçekleģtirilmektedir. Suçun veya suç delilerinin gizlenmesi amacıyla yapılan kundaklama olaylarına da sık rastlanmaktadır. Bu bakımdan özellikle ölümlü yangınlarda kundaklama bulguları titizlikle araģtırılmalıdır. Yangın ve kundaklama incelemelerinde, yangın çıkıģ yeri (orijini) ve yangının çıkıģ sebebinin belirlenmesi olayın aydınlatılmasında en temel özelliktir. Yangının çıkıģ sebebinin saptanması için, baģlangıç noktasının tayini çok büyük önem arz etmektedir. Yangın yerinin araģtırılmasının temel amacı, diğer bütün araģtırmalarda olduğu gibi, gerçeği saptamaktır (O'Connor, 2000). Kundaklama incelemelerinde araģtırmacının yangının sebebi bakımından önyargılı olmaması hayati bir öneme sahiptir. AraĢtırmacı veri toplamadan önce yangının kundaklama olduğuna karar verirse ancak ondan sonra bunu destekleyen delillerin fark edilmesi ve toplanması mümkün olur. Sherlock Holmes in dediği gibi BaĢlıca hata veri toplamadan teori üretmektir. KiĢi teorileri uygun gerçeklere uydurmak yerine gerçekleri uygun teorilere uydurmaya baģlar (Karter, 1988).

129 113 Bu sebebi ne olursa olsun tüm yangınları kaza olarak görenler için de geçerlidir. Bazı araģtırmacılar sebep konusunda önyargıya has karmaģık eğilim gösterirler. Bu araģtırmacılar tüm yangınların örneğin elektrik cihazı ya da sigara gibi sebeplerle çıktığına inanırlar, sonra da doğru nedeni bulmak için zaman harcamak yerine kendi sebeplerini kanıtlamak için hararetli bir çaba gösterirler. Yangının sebebi hakkında önyargı diğer asayiģ suçlarındaki önyargı kadar tehlikelidir. Ne yazık ki bu durum bir meslek hastalığı gibi görünmekte ve yangın araģtırmalarında diğer tüm alanlardakinden daha fazla fark edilmektedir. Kundaklama incelemelerini sistematik yaklaģımlara bağlamak önyargısal eğilimlerin kötü etkilerini azaltacaktır (De Haan, 2007). Yangın incelemeleri; yangının yapısı, sınıflandırılması, kimyası, yangının oluģumu ve yayılması, yangının çıkıģ sebebi, kundaklama nedenleri, kundaklama bulguları, suç mahallinin incelenmesi ve belgelenmesi, delillerin toplanması, numunelerin analizi gibi süreçleri içerir. Nitelikli vakalarda, örneğin ölümlü yangınlarda ve araç yangınlarında bazı spesifik bulguların saptanması gerekir. Pozitif veya negatif kundaklama bulgularının araģtırılması, yangının çıkıģ sebebi hakkında güçlü bir kanı oluģmasına yardımcı olur. Ankara da Çıkan Yangınların Kundaklama Açısından Değerlendirilmesi tez çalıģmasında; Her Yangın Bir Kundaklamadır hipotezi gereği öncelikle bir yangın soruģturmasında tüm yangınların doğal yollardan veya kazaen olduğuna dair bütün nedenlerin göz önüne alınması ve elenerek yalnızca elenmeyen bir nedenin tüm açıklığıyla ortaya konulması düģünülmektedir. Yangın Ġncelemeleri ve Kundaklama konusunu çalıģmamızdaki amaç, bu konularda öz dilimizde kaynakların az olması sebebiyle, özellikle yangın ile mücadelede en zor görevi üstlenmiģ olan itfaiye teģkilatının eğitimlerinde istifade edecekleri akademik bir kaynak ortaya koymak, adli vakaların çözümünde adalete katkı sağlamak, yangın incelemeleri konusunda sistematik bir yaklaģım oluģturmak ve ülkemizdeki yangın istatistiklerinde çok zaman karģılaģılan yangın çıkıģ sebebi ile ilgili "sigara izmaritinden, elektrik kontağından, bilinmeyen sebeplerden" gibi ifadelerin doğruluğunun test edilmesi ile ilgili akademik tespitleri ortaya koymaktır.

130 114 II. GEREÇ VE YÖNTEM 2.1. Ankara daki Fiziki Olarak Takip Edilen Bazı Yangınların Değerlendirilmesi Ankara bölgesi yangınları fiziki ve istatistikî olarak takip edilmiģtir. Ankara yangınları bizzat yangın yerine giderek incelenmiģtir. Bu konuda bir araģtırmacı gözüyle yangın yeri incelenmiģ olup yangın nedeni belirleme konusunda mevzuat gereği vazifeli olan itfaiye ile yine mevzuat gereği yangın nedeni belirleme görevi olmasa da yangın yerinde kundaklama ihtimalini araģtırmak için olay yerinden elde edeceği bulguları usulüne uygun olarak toplayarak laboratuara gönderip analiz sonuçlarını değerlendirilmek üzere soruģturma dosyasına koyma görevi olan kolluğun yaptıkları ile mukaseyesi yapılmıģtır. Ayrıca, tüm gidilen yangın yerlerinden itfaiye yangın raporları ile kolluğun olay yeri inceleme ve kriminal polis laboratuarı analiz raporlarına ulaģılarak kendi tespitlerimiz ile uyuģan ve çeliģen noktalar ortaya konulmaya çalıģılmıģtır. Ankara yangınlarının kundaklama açısından değerlendirilmesinde; hipotezimiz Her Yangın Bir Kundaklamadır gereği öncelikle bir yangın soruģturmasında tüm yangınların doğal yollardan veya kazaen olduğuna dair bütün nedenlerin göz önüne alınması ve elenerek yalnızca elenmeyen bir nedenin tüm açıklığıyla göz önüne serilmesi düģünülmüģtür. Bu metot eleme metodu olarak adlandırılmaktadır. Aynı zamanda, Ankara itfaiyesi yangın istatistikleri her ay sonu itibariyle takip edilmiģ ve 2009 yılı tüm istatistiğine 2010 Ocak ayı içinde ulaģılmıģtır Molotof Kokteyl Olayları Ġle Ġlgili Bir Değerlendirme Ankara daki 2009 yılı olayları içinde Molotof kokteyl olayları da takip edilmiģ ve olay sayısı 7 olarak belirlenmiģtir. Daha sonra, Ankara da meydana gelen bir molotof kokteyl olayı üzerinden molotof kokteyl olayları ile ilgili bir değerlendirme yapılmıģtır.

131 Yangın ve Kundaklama Analizleri Bu konuya giriģ bölümünde ayrıntılı yer verilmiģ olup burada yalnızca değerlendirme kısmında yaptığımız Elektrik Kablo Telleri Analizi ile ilgili izlediğimiz yönteme kısaca yer verilmiģtir Elektrik Kablo Telleri Analizi Tezde elektrik kablo telleri analizine yer verilmesinin faydalı olacağı değerlendirildiğinden laboratuar ortamında Taramalı Elektron Mikroskobu ile bir çalıģma yapılmıģ ve farklı elektrik kablo telleri kısa devre yapılarak boncuklaģmaları sağlanmıģ, daha sonra ark yapmıģ ve yapmamıģ kablo telleri JEOL JSM 6400 SEM/EDX Scanning Electron Microscope ile görüntülenmiģtir Yangın Nedenleri Ġstatistikleri Ġle Ġlgili Bir AraĢtırma Yangın Nedenleri istatistiklerinin değerlendirileceği bir anket düģünüldüğünden 2008 yılına ait verileri kullanmanın daha iyi olacağı değerlendirilmiģ ve 2008 yılına ait Ankara ve Ġstanbul yangın nedenleri istatistiklerine bizzat ilgili Ġtfaiye Daire BaĢkanlıklarından, yine 2008 yılına ait Türkiye geneli yangın nedenleri istatistiklerine ise Sivil Savunma Genel Müdürlüğünden ulaģılmıģtır. Yurt dıģından yangın nedenleri istatistiklerine ise internet üzerinden ulaģılmaya çalıģılmıģ olup, Ġngiltere nin ve Kanada nın hazır olan en son istatistikleri kullanılmıģtır Anketin Amacı ve Konusu AraĢtırmanın amacı Ülkemizde Ġtfaiyeler tarafından hazırlanan Yangın (Nedenleri) Ġstatistikleri ne itfaiyecilerin, kolluk teģkilatının ve bu alanda çalıģan akademisyen ve uzman/bilirkiģilerin yaklaģımını ortaya koymaktır. Bahse konu alan çalıģanlarının ana kitlesinden alınan inceleme örnek kitlesi üzerinde uygulama gerçekleģtirilmiģtir.

132 AraĢtırma Yöntemi AraĢtırmada anket yöntemi kullanılmıģtır AraĢtırmanın Sınırlamaları Yangın Raporu hazırlama yetkisinin sadece itfaiyede olması ve torba yangın nedeni olarak değerlendirilen Diğer yangın nedeni ile ilgili itfaiye teģkilatları arasında çok farklı uygulamalar olduğu düģünüldüğünden bu soruda sadece itfaiye personelinden katılımcıların görüģleri alınmıģtır Anket Tasarımı Anket veri toplama metodu ile yapılmıģtır. Ankette önermelerin yer aldığı 12 soru için Likert (1-5) ölçeği kullanılmıģtır ve cevap seçeneklerinin anlamı aģağıdaki gibidir. (1) Kesinlikle Katılmıyorum (2) Katılmıyorum (3) Bir Fikrim Yok (4) Katılıyorum (5) Kesinlikle Katılıyorum Bunun dıģında özellik olarak görev tanımı, çalıģtığı il/ilçe, yaģ, cinsiyet ve eğitim düzeyi nominal ölçek olarak kullanılmıģtır. Anket soruları anlaģılma kolaylığı sağlanması açısından iki bölüm altında toplanmıģtır. Bu gruplar: 1.Bölüm: Bazı Demoğrafik Özellikler Ġle Bu Alanda ÇalıĢanların Genel Olarak Cevaplayabileceği (12) Sorudan OluĢmaktadır. 2.Bölüm: Yangın Nedenleri Ġle Ġlgili Ġstatistiklere Göre Cevaplanacak (8) Sorudan OluĢmaktadır. Anketin çoğunluğu elektronik posta, bir kısmı da özellikle interneti olmayan itfaiye grup amirlikleri için A4 anket formu bizzat katılımcılara gönderilmek suretiyle gerçekleģtirilmiģ olup, on kiģi ile yapılan ön anket sonucunda soruların anlaģılırlığı test edilmiģ ve alınan sonuçlara göre sorular üzerinde gereken düzenlemeler yapılmıģtır. AĢağıdaki sorular ankette katılımcılara yöneltilmiģtir.

133 117 1.Bölüm: Bazı Demoğrafik Özellikler Ġle Bu Alanda ÇalıĢanların Genel Olarak Cevaplayabileceği Sorular Demoğrafik özelliklerle ilgili (6) soru, bu alanda çalıģanların gördükleri eğitimler, bu eğitimlerin yeterli olup olmadığı, yangın raporları ve istatistikleri hazırlayanların kimler olması gerektiği ve istatistiklerin bilimsel verilere göre yapılıp yapılmadığını değerlendirmek için sorulan yine (6) sorudan oluģmaktadır. (SORU 1) Mesleğiniz? Soru ile katılımcıların çalıģtıkları alanın tespiti amaçlanmıģtır. (SORU 2) ÇalıĢtığınız yerleģim yerinin büyüklüğü nedir? Soru ile katılımcıların çalıģtığı il/ilçenin büyüklüğü öğrenilmiģ ve dolayısıyla hangi yoğunlukta yangın olayları ile karģılaģtıkları değerlendirilmiģtir. (SORU 3) YaĢınız? Soru ile katılımcıların yaģı ve meslekteki tecrübe durumları görülmeye çalıģılmıģtır. (SORU 4) Cinsiyetiniz? Soru ile katılımcıların ve dolayısıyla alanda çalıģanların cinsiyeti tespit edilmeye çalıģılmıģtır. (SORU 5) Mezun olduğunuz okul / eğitim seviyeniz? Soru ile katılımcıların eğitim seviyeleri öğrenilmeye çalıģılmıģtır. (SORU 6) Yangın Ġncelemeleri ve Yangın Sebebini Belirleme ile ilgili hangi eğitimleri aldınız? Yangın nedenini belirleme ile ilgili genel olarak verilen kurs ve sertifika programları tespit edilmiģ ve soru ile katılımcıların bu eğitimlerden hangi veya hangilerini aldığı öğrenilmeye çalıģılmıģtır. (SORU 7) Yangın nedenini belirleme ile ilgili aldığımız eğitimler yeterlidir. Soru 6.soru ile ilgili olup katılımcıların yangın nedenini belirleme ile ilgili aldıkları eğitimlerin yeterliliği konusunda yine onların görüģleri öğrenilmeye çalıģılmıģtır. (SORU 8) ÇalıĢtığım yerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılmaktadır. Soru ile katılımcıların çalıģtıkları birimlerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemlerin kullanılıp kullanılmadığı konusunda yine katılımcıların görüģleri öğrenilmeye çalıģılmıģtır. (SORU 9) Ġtfaiye Yangın Raporu mutlaka bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevliler tarafından hazırlanmaktadır. Yangın nedenini belirlemede halen itfaiye teģkilatının yetkili olduğu, kolluk, akademisyen ve alan uzmanlarının bu konuda doğrudan bir sorumluluğu olmadığı ancak

134 118 mahkeme tarafından bilirkiģilikle görevlendirildikleri veya bir sigorta Ģirketi tarafından görüģleri istenildiği zaman yangın nedeni belirleme çalıģması yapabildikleri bilinmektedir. Bu soru ve bundan sonraki iki soruda yangın nedenini belirleme çalıģmalarını kimlerin yapması gerektiği konusunda yine bu alanda çalıģan tüm tarafların görüģü öğrenilmeye çalıģılmıģtır. Soru ile Ġtfaiye Yangın Raporunun, bu konuda yeterli eğitimi almıģ itfaiye görevlileri tarafından hazırlanıp hazırlanmadığı konusunda katılımcıların görüģü öğrenilmeye çalıģılmıģtır. (SORU 10) Yangın nedenini belirlemede Kolluk TeĢkilatına (Polis ve Jandarma) da Yangın Raporu hazırlama yetkisi verilmelidir. Yangın raporu hazırlamada kolluğun yangın nedeni belirleme gibi herhangi bir yasal sorumluluğu yoktur. Kolluk sadece yangın yerindeki bulgularla ilgili kayıt, dokümantasyon ve analizleri iģlemlerini yaparak bunları mahkeme esnasında kullanılmak üzere soruģturma dosyasına koymakla görevlidir. Soru ile yangın nedenini belirlemede Kolluk TeĢkilatına da Yangın Raporu hazırlama yetkisi verilip verilmemesi konusunda katılımcıların görüģü öğrenilmeye çalıģılmıģtır. (SORU 11) Yangın nedenini belirlemek için Yangın Raporu hazırlama yetkisi hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilmelidir. Soru ile yangın nedenini belirlemek için Yangın Raporu hazırlama yetkisi hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilip verilmemesi konusunda katılımcıların görüģü öğrenilmeye çalıģılmıģtır. (SORU 12) Yangın nedeni ile ilgili istatistikler bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmaktadır. Yangın nedenleri istatistikleri öncelikle itfaiye teģkilatları tarafından yapılmakta, daha sonra Ġl Sivil Savunma Müdürlükleri tarafından belirli bir formatta Sivil Savunma Genel Müdürlüğüne gönderilmekte ve burada nihai olarak ülke geneli istatistikleri hazırlanmaktadır. Soru ile bu süreçten geçen yangın nedeni ile ilgili istatistiklerin bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılıp yapılmadığı konusunda katılımcıların görüģü öğrenilmeye çalıģılmıģtır. 2.Bölüm: Yangın Nedenleri Ġle Ġlgili aģağıdaki Ġstatistiklere Göre Cevaplanacak Sorular

135 119 (SORU 13) Türkiye geneli (%19.52) ve Ankara (%38.30) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %18.78 oran farklılığı Türkiye genelindeki elektrik yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ankara daki elektrik yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Tablodaki yangın nedenleri istatistiklerinde de görüleceği üzere Elektrik Kontağı yangın nedeninde Türkiye geneli ve Ankara oranlarında yaklaģık iki misli bir fark görülmektedir. Soru ile bu farkın bilimsel, teknik ve bilinçli çalıģıp çalıģmamayla ilgili olup olmadığı konusunda katılımcıların görüģü öğrenilmeye çalıģılmıģtır. (SORU 14) Türkiye geneli (%32.87) ve Ġstanbul (%59.72) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin %26.85 oran farklılığı Türkiye genelindeki yangınların genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul daki sigara ve kibritten kaynaklanan yangınların ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Tablodaki yangın nedenleri istatistiklerinde de görüleceği üzere Sigara ve Kibrit yangın nedeninde Türkiye geneli ve Ġstanbul oranlarında yaklaģık iki misli bir fark görülmektedir. Soru ile bu farkın bilimsel, teknik ve bilinçli çalıģıp çalıģmamayla ilgili olup olmadığı konusunda katılımcıların görüģü öğrenilmeye çalıģılmıģtır. (SORU 15) Türkiye geneli (%2.65) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %4.31 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Tablodaki yangın nedenleri istatistiklerinde de görüleceği üzere Sabotaj (Kundaklama) yangın nedeninde Türkiye geneli ve Ankara oranlarında iki mislini aģkın bir fark görülmektedir. Soru ile bu farkın bilimsel, teknik ve bilinçli çalıģıp çalıģmamayla ilgili olup olmadığı konusunda katılımcıların görüģü öğrenilmeye çalıģılmıģtır. (SORU 16) Ġstanbul (%3.48) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %3.48 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Tablodaki yangın nedenleri istatistiklerinde de görüleceği üzere Sabotaj (Kundaklama) yangın nedeninde Ġstanbul ve Ankara oranlarında iki misli bir fark görülmektedir. Soru ile bu farkın bilimsel, teknik ve bilinçli çalıģıp çalıģmamayla ilgili olup olmadığı konusunda katılımcıların görüģü öğrenilmeye çalıģılmıģtır.

136 120 (SORU 17) 2008 yılı Türkiye geneli (%2.65) ve Ġngiltere (%17.17) yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %14.52 oran farklılığı Ġngiltere deki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Tablodaki yangın nedenleri istatistiklerinde de görüleceği üzere Sabotaj (Kundaklama) yangın nedeninde Türkiye geneli ve Ġngiltere oranlarında altı mislinden fazla bir fark görülmektedir. Soru ile bu farkın bilimsel, teknik ve bilinçli çalıģıp çalıģmamayla ilgili olup olmadığı konusunda katılımcıların görüģü öğrenilmeye çalıģılmıģtır. (SORU 18) Türkiye geneli (%19.52) ve Ġngiltere (%9.55) yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %9.97 oran farklılığı Ġngiltere deki Elektrik Kontağı yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Elektrik Kontağı yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Tablodaki yangın nedenleri istatistiklerinde de görüleceği üzere Elektrik Kontağı yangın nedeninde Türkiye geneli ve Ġngiltere oranlarında iki mislinden fazla bir fark görülmektedir. Soru ile bu farkın bilimsel, teknik ve bilinçli çalıģıp çalıģmamayla ilgili olup olmadığı konusunda katılımcıların görüģü öğrenilmeye çalıģılmıģtır. (SORU 19) Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Tablodaki yangın nedenleri istatistiklerinde de görüleceği üzere Sabotaj (Kundaklama) yangın nedeninde Türkiye geneli, Ġngiltere ve Kanada oranlarında büyük bir fark görülmektedir. Soru ile bu farkın bahse konu ülkelerdeki kundaklama yangın sayılarının gerçekten farklı olmasından mı, yoksa oran farkının bahse konu ülkelerdeki bilimsel, teknik ve bilinçli çalıģıp çalıģmamayla mı ilgili olduğu konusunda katılımcıların görüģü öğrenilmeye çalıģılmıģtır. (SORU 20) Türkiye geneli yangın istatistiğinde Diğer yangın nedenleri (%33.28) içinde bulunan aģağıdaki yangın nedenlerinden oran olarak sizce en yüksek olandan düģük olana doğru 1 den 5 e kadar numara vererek sıralayınız. Tablodaki yangın nedenleri istatistiklerinde de görüleceği üzere Diğer yangın nedeninde Türkiye genelindeki %33.28 lik oranın il il farklı olarak anlaģıldığı ve değerlendirildiği düģünüldüğünden soru ile bu konuda itfaiye çalıģanlarının nasıl bir görüģe sahip oldukları öğrenilmeye çalıģılmıģtır.

137 Evren, Örneklem ve Veri Toplama Anket dijital ortamda ilgili meslek gruplarına mail ile gönderildiği gibi yine her bir kurumda ilgili kiģilerle ile temasa geçilmiģ ve anket amacı ve soruları ile ilgili bilgi verilip açıklama yapılmıģ ve anketin kendileri tarafından doldurulduktan sonra aynı kurumda benzer pozisyonlarda çalıģan kiģilere anketin iletilerek doldurulması sağlanmıģtır. Özellikle internet imkânı olmayan bazı Ġtfaiye gruplarına ise matbu bir Ģekilde elle doldurulmak üzere gönderilmiģtir. Ülkemiz genelinde itfaiye personeli sayısı Ģifahi görüģmeler neticesi 9740 kiģisi memur kadrosunda olmak üzere yaklaģık olduğu öğrenilmesine rağmen yangın istatistikleri ile ilgilenen personel sayısı (ki bunların çoğunluğu rütbeli personeldir) kiģiyi geçmemektedir. Kolluk teģkilatında ise özellikle Olay Yeri Ġnceleme birimleri hedef olarak belirlenmiģtir. Bu birimin sayısının yine Ģifahi görüģmelerde Polis Olay Yeri Ġnceleme personeli sayısı 3818 kiģi ve Jandarma Olay Yeri Ġnceleme personeli sayısı yaklaģık kiģi olmak üzere toplam yaklaģık civarında bir hedef kitle olduğu öğrenilmiģtir. Ancak, Jandarma personeline ulaģmak çok mümkün olamamıģtır. Ayrıca, olay yeri inceleme uzmanlarında esas hedef kitlemiz olaya bizzat müdahale edenler yani olay yeri ekiplerinde çalıģanlardır ki bu sayı kollukta toplam kiģi civarındadır. Alan uzmanı ve bilirkiģi hususunda Adalet Bakanlığı bilgi iģlem merkezi (Bimer) ile yazıģma yapılmıģ ve alınan cevapta yangın ile ilgili resmi kayıtlı bilirkiģi sayısının 251 olduğu bildirilmiģtir. Akademisyen hususunda ise bir örneklem belirleme imkânı olmamıģtır. Ankete cevap verenlerin çalıģtıkları birimler AĢağıdaki tabloda yer almaktadır. Çizelge 2. 1 Anketi Yanıtlayanların ÇalıĢtıkları Birimlerin Frekans Dağılımı BĠRĠMĠ SAYISI YÜZDESĠ ĠTFAĠYE ,0 POLĠS/JANDARMA ,5 AKADEMĠSYEN 19 5,8 ALAN UZMANI/BĠLĠRKĠġĠ 38 11,7 TOPLAM

138 122 III. BULGULAR 3.1. Ankara daki Fiziki Olarak Takip Edilen Bazı Yangınların Değerlendirilmesi Ankara daki yangınlar aynı zamanda fiili olarak da takip edilmiģtir. Bu bağlamda 9 yangın yerine gidilmiģ, yangın sonu incelemeleri yapılmıģ, video ve fotoğraf çekimi iģlemleri yapılmıģtır. Ayrıca, bu yangınlarla ilgili polis ve itfaiye kayıtları ile kendi tespitlerimizin mukayesesi yapılarak benzerlik ve farklılıklar ortaya konulmuģtur Konfeksiyon Mağazası Yangını Resim 3. 1 Konfeksiyon mağasazının giriģi Ġtfaiye bu yangın nedeni ile ilgili; GiriĢ kapısının camının içeri doğru kırık olması, mağaza sahibinin ifadesi ile elektriklerin Ģalterden kapalı olması, kapının ve spot lambaların yanmıģ kablolarında ark olduğuna dair bir emarenin olmaması, yanmanın yoğun olduğu bölgede baģkaca bir emare olmaması gibi nedenlerden ve yangının çıkıģ saati dikkate alındığında muhtemelen mağazanın giriģ kısmına yanıcı ve parlayıcı bir madde dökülerek yakılmıģ olabileceği kanaati hasıl olmuģtur. ġeklinde görüģ bildirmiģtir. Emniyet Olay Yeri Ġnceleme birimleri sadece kayıt ve tescil iģlemlerini yapmıģ ve yangın sebebi ile ilgili herhangi bir görüģ bildirmemiģtir.

139 123 Resim 3. 2 Konfeksiyon Mağazası ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu Emniyet tarafından bu yangın ile ilgili; Yangın yerinden örnekleri (2 yangın artığı ile bir kablo parçası) alarak Kriminal Polis Laboratuvarına göndermiģ ve Kriminal Polis Laboratuvarından gelen ekspertiz raporunda ise; Yangın artıklarından herhangi bir hızlandırıcı kullanılmadığı ve kablo parçasında da herhangi bir kısa devre emaresi tespit edilememiģtir. denilmiģtir. Resim 3. 3 Konfeksiyon Mağazası ile ilgili Olay yeri Ġnceleme Raporu

140 124 Resim 3. 4 Konfeksiyon Mağazası ile ilgili Kriminal Laboartuvar Ekspertiz Raporu Ġnceleme ve değerlendirmelerimiz sonucunda; Yangının baģlangıç yerinin hemen mağazanın giriģi olduğu, söz konusu yerdeki ileri seviyedeki deformasyon ve bozulmalardan anlaģılmaktadır. BaĢlangıç yerinin incelenmesi neticesinde; 1.Kapalı alan olması sebebiyle herhangi bir doğal yangın (yıldırım, deprem vb.) nedeni mümkün görülmemektedir, 2. Yangının baģlangıç yerinin yapısı gereği (mağaza giriģinde düģük ısılı bir ateģle tutuģacak özellikte bir malzeme olmaması ve yangın zamanı açısından değerlendirildiğinde) sönmemiģ bir sigara izmariti ya da kibritten yangının kaynaklanması da çok mümkün görülmemektedir, 3. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle (baģlangıç yerinin giriģ olması ve giriģte baca, soba, ocak, kalorifer ve uzantılarının bulunmaması sebebiyle) baca, soba, ocak ve kalorifer kazanından kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir, 4. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle (baģlangıç yerinin giriģ olması ve giriģte akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. yanıcı madde tesisatı ve deposu gibi sistemlerin bulunmaması sebebiyle) akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. nedenlerden kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir, 5.Yine baģlangıç yerindeki elektrik kabloları incelendiğinde, kablolarda boncuklanma ve viģne çürüğü rengi gözlenmemekle birlikte Olay Yeri Ġncelemenin aldığı kablo örneğinin laboratuar incelemesinde de ark olduğuna dair bir sonuç da çıkmamıģtır. Dolayısıyla elektrik kontağı da yangın nedeni olarak mümkün görülmemektedir, 6.Yoğun yanma emaresi görülen yangının baģlangıç yerinde; Yoğun yanmayı sağlayacak malzemelerin bulunmaması,

141 125 Cam kırıklarının içeride yoğunlaģması (Bu kırılmanın itfaiyenin bir zorla girmesi olmadığı itfaiye ile yapılan görüģmeden anlaģılmıģtır.) Yangının gece yarısı bir vakitte meydana gelmesi, Yangının baģlangıç yerinin tarafımızdan temizlenerek zeminin su ile yıkanması neticesi benzin, gazyağı vb. baģlatıcı ve hızlandırıcı bir maddenin kullanıldığına iģaret eden yanma paternlerinin görülmesi sebeplerinden dolayı yangının ġüpheli Yangın (Kundaklama) olduğu kanaati oluģmuģtur. Kriminal Polis Laboratuvarının raporunda yangın artıklarından hızlandırıcı bir madde çıkmamasının doğru yerden örnek alınmamasından kaynaklandığı düģünülmektedir. Bu durumun da kolluk teģkilatının yangın yeri inceleme konusunda yeterli bir eğitim almadığının göstergesi olduğu düģünülmektedir. Resim 3. 5 Yangın baģlangıç yeri zemini yıkanmadan önceki görüntüsü Resim 3. 6 Yangın baģlangıç yeri zemininin yıkandıktan sonraki görüntüsü

142 126 Resim 3. 7 Yangın baģlangıç yeri zemininin yıkandıktan sonraki görüntüsü Samanpazarı Çeyiz Mağazası Yangını Resim 3. 8 Çeyiz mağasazının giriģi Ġtfaiye bu yangın nedeni ile ilgili; Yangının mağazanın yan tarafında elektrik tesisatı olmayan terkedilmiģ binada kimliği belirsiz kiģilerce ısınmak amacıyla yakılan ateģin mağazaya sıçraması ve rüzgarın etkisiyle yayılması sonucu çıktığı kanaatine varılmıģtır Ģeklinde görüģ bildirmiģtir.

143 127 Resim 3. 9 Çeyiz Mağazası ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu Emniyet Olay Yeri Ġnceleme birimleri sadece kayıt ve tescil iģlemlerini yapmıģ ve yangın sebebi ile ilgili herhangi bir görüģ bildirmemiģtir. Emniyet tarafından bu yangın ile ilgili; Yangın yeri zemininden yangın artığı ile bir kablo parçası örnekleri alınarak Kriminal Polis Laborautvarına gönderilmiģtir. Kriminal Polis Laborautvarından gelen ekspertiz raporunda ise yangın artıklarından herhangi bir hızlandırıcı kullanılmadığı ve kablo parçasında da herhangi bir kısa devre emaresi tespit edilemediği anlaģılmıģtır denilmektedir. Resim Çeyiz Mağazası ile ilgili Olay yeri Ġnceleme Raporu

144 128 Resim Çeyiz Mağazası ile ilgili Kriminal Laboratuvar Ekspertiz Raporu Resim Çeyiz Mağazasının Yangından Sonraki Görüntüsü Resim Çeyiz Mağazasının Yangından Sonraki Görüntüsü (GiriĢe Göre Sol Taraf, Metruk Bina Tarafı)

145 129 Resim Çeyiz Mağazasının Yangından Sonraki Görüntüsü (GiriĢe Göre Sağ Taraf ) Resim Çeyiz Mağazasının Yangından Sonraki Görüntüsü (GiriĢe Göre Sağ Duvar Üzerindeki Sigorta Panosu) Ġnceleme ve değerlendirmelerimiz sonucunda; Yangının baģlangıç yerinin mağazanın giriģine göre sağ tarafta olduğu, söz konusu yerdeki duvarlarda ileri seviyedeki deformasyon ve dökülmelerden anlaģılmaktadır. BaĢlangıç yerinin incelenmesi neticesi; 1.Kapalı alan olması sebebiyle herhangi bir doğal yangın (yıldırım, deprem vb.) nedeni mümkün görülmemektedir, 2. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle ( Söz konusu yerde baca, soba, ocak, kalorifer ve uzantılarının bulunmaması sebebiyle) baca, soba, ocak ve kalorifer kazanından kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir,

146 Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle(( Söz konusu yerde akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. sistemlerin olmaması sebebiyle) akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. nedenlerden kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir, 4. Yangının baģlangıç yerinin yapısı gereği sönmemiģ bir sigara izmariti ya da kibritten yangının kaynaklanması mümkün olmakla birlikte yangın ihbar zamanı (saat:03.29) düģünüldüğünde sigara izmariti ya da kibrit nedeniyle çıkmıģ yangın olmadığı düģünülmektedir, 5. Ancak, yoğun yanma emaresi görülen yangının baģlangıç yerindeki elektrik kabloları incelendiğinde, kablolarda boncuklanma ve viģne çürüğü rengi gözlenmektedir. Bu sebeple yangına Klima iç ünitesine elektrik panosundan gelen kabloların ark yapması sonucunda çıkan kıvılcımların emtialar üzerindeki naylonları tutuģturması nın sebep olduğu kanaatine varılmıģtır. Kriminal Polis Laboratuvarının raporunda yangın artıklarından hızlandırıcı bir madde çıkmamasının normal olduğu, ancak Olay Yeri Ġncelemenin aldığı kablo numunesinde ark emaresinin çıkmamasının kablo numunelerinin doğru yerden alınmamasından kaynaklandığı düģünülmektedir. Bu durumun da kolluk teģkilatının yangın yeri inceleme konusunda aldıkları eğitimin yeterli olmamasından kaynaklandığı düģünülmektedir. Resim Çeyiz Mağazasının Yangından Sonraki Görüntüsü (GiriĢe Göre Sağ Duvar Üzerindeki Klima)

147 131 Resim Çeyiz Mağazasının Yangından Sonraki Görüntüsü (GiriĢe Göre Sağ Duvar Üzerindeki Sigorta Panosundaki Bazı Kablolarda Tomurcuklanma ve Renk DeğiĢimi) Ev Yangını Ġtfaiye bu yangın nedeni ile ilgili; Yangının yatak odasında baģladığı, oda içerisinde elektrik ve elektronik eģyaların prizde takılı olmadığı, konut içinde yangına sebebiyet verecek baģkaca herhangi bir unsurun bulunmadığının tespit edildiği, ev sakinlerinin beyanına göre; yatak odasında oyun oynayan hane çocuklarının kazaen ellerinde ki tutuģturucu bir madde ile yangının baģlamasına sebebiyet verildiği anlaģılmıģtır. ġeklinde görüģ bildirmiģtir. Resim Ev Yangını ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu

148 132 Resim Ev yangıın ile ilgili Olay yeri Ġnceleme Raporu Emniyet Olay Yeri Ġnceleme birimleri sadece kayıt ve tescil iģlemlerini yapmıģ ve yangın sebebi ile ilgili herhangi bir görüģ bildirmemiģtir. Emniyet tarafından bu yangın ile ilgili; Yangın yeri zemininden yangın artığı ile bir kablo parçası örnekleri alınarak Kriminal Polis Laboratuvarına gönderilmiģtir. Kriminal Polis Laborautvarından gelen ekspertiz raporunda ise yangın artıklarından herhangi bir hızlandırıcı kullanılmadığı ve kablo parçasında da herhangi bir kısa devre emaresi tespit edilemediği anlaģılmıģtır denilmektedir. Resim Ev yangını ile ilgili Kriminal Laboartuvar Ekspertiz Raporu

149 133 Ġnceleme ve değerlendirmelerimiz sonucunda; Konut içerisinde yaptığımız genel incelemede, ağırlıklı hasarın yatak odasında olduğu gözlemlenmiģ, hadise baģlangıcının yatak odası olacağı görüģüne varılmıģtır. BaĢlangıç yerinin incelenmesi neticesi; 1.Kapalı alan olması sebebiyle herhangi bir doğal yangın (yıldırım, deprem vb.) nedeni mümkün görülmemektedir, 2. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle (Söz konusu yerde baca, soba, ocak, kalorifer ve uzantılarının bulunmaması sebebiyle) baca, soba, ocak ve kalorifer kazanından kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir, 3. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle (Söz konusu yerde akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. sistemlerin olmaması sebebiyle) akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. nedenlerden kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir, 4. Yangının baģlangıç yerinin yapısı gereği sönmemiģ bir sigara izmariti ya da kibritten yangının kaynaklanması mümkün olmakla birlikte yangın ihbar zamanı (saat:03.29) düģünül-düğünde sigara izmariti yada kibrit nedeniyle çıkmıģ yangın olmadığı düģünülmektedir, 5. Olay mahallinde yapmıģ olduğumuz incelemelerde; sigorta kutusu içerisinde bulunan 4 adet sigortadan sadece 1 âdetinin atmıģ olduğu, söz konusu sigortanın yatak odasının bulunduğu kısmı beslediği, hadisenin baģlangıç noktası olan yatak odası elektrik tesisatları incelemesinde kablolarda boncuklanma ve viģne çürüğü rengi gözlenmemekle birlikte Olay Yeri Ġncelemenin aldığı kablo örneğinin laboratuar incelemesinde de ark olduğuna dair bir sonuç çıkmamıģtır. Dolayısıyla elektrik kontağı da yangın nedeni olarak mümkün görülmemektedir. 6.Ġnceleme esnasında ev sakinleri ile yapılan görüģmelerde, konutta küçük çocukların bulunduğu ve hadise esnasında koridorda oynadıkları bilgisine istinaden, itfaiye görüģü ve Kriminal Polis Laboratuvarlarında yapılan analizler neticesinde herhangi bir baģlatıcı kullanılmadığı ve numune olarak alınan kablolarda da kısa devre olduğuna dair bir emarenin de görülmemesi sebebiyle muhtemelen yangının çocuklar tarafından kaza ile çıkarılmıģ olabileceği görüģüne varılmıģtır.

150 134 Resim Ev Yagını Yangından Sonraki Görüntü Resim Ev Yagını Yangından Sonraki Görüntü Resim Ev Yagını Yangından Sonraki Görüntü

151 Mobilya Mağazası Yangını Resim Mobilya Mağazası GiriĢinden Bir Görüntü Ġtfaiye bu yangın nedeni ile ilgili; ĠĢyerinin elektrik panosunda meydana gelen kısa devre sonucunda çıkan kıvılcımların yerde bulunan kâğıtları tutuģturması neticesinde söz konusu hadisenin meydana geldiği anlaģılmıģtır. ġeklinde görüģ bildirmiģtir. Resim Mobilya Mağazası ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu Emniyet Olay Yeri Ġnceleme birimleri sadece kayıt ve tescil iģlemlerini yapmıģ ve yangın sebebi ile ilgili herhangi bir görüģ bildirmemiģtir. Emniyet tarafından bu yangın ile ilgili;

152 136 Yangın yeri zemininden yangın artığı ile bir kablo parçası örnekleri alınarak Kriminal Polis Laborautvarına gönderilmiģtir. Kriminal Polis Laborautvarından gelen ekspertiz raporunda ise yangın artıklarından herhangi bir hızlandırıcı kullanılmadığı, olay yerinde yangın baģlangıç noktasından alınan kablo parçaları üzerinde ise Ģase olayını gösteren Ģekillenmeler olduğu belirlenmiģtir. denilmektedir. Resim Mobilya Mağazası ile ilgili Olay yeri Ġnceleme Raporu Resim Mobilya Mağazası ile ilgili Kriminal Laboartuvar Ekspertiz Raporu

153 137 Resim Mobilya Mağazası Sigorta Panosunun Yangından Sonraki Görüntü Resim Mobilya Mağazası Sigorta Panosunun Yangından Sonraki Görüntü Resim Mobilya Mağazası Sigorta Panosunda Kısa devre Sonucu BoncuklaĢma ve ViĢne Çürüğü Rengi

154 138 Ġnceleme ve değerlendirmelerimiz sonucunda; Yangının baģlangıç yerinin mağazanın elektrik panosunun bulunduğu bölge olduğu, söz konusu yerdeki elektrik panosunun üst ve yanındaki duvar sıvalarının aģırı hararete bağlı olarak patlamasından ve alanın aģırı deformasyonundan anlaģılmaktadır. BaĢlangıç yerinin incelenmesi neticesi; 1. Kapalı alan olması sebebiyle herhangi bir doğal yangın (yıldırım, deprem vb.) nedeni mümkün görülmemektedir, 2. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle (Söz konusu yerde baca, soba, ocak, kalorifer ve uzantılarının bulunmaması sebebiyle) baca, soba, ocak ve kalorifer kazanından kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir, 3. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle (Söz konusu yerde akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. sistemlerin olmaması sebebiyle) akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. nedenlerden kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir, 4. Yangının baģlangıç yerinin yapısı gereği sönmemiģ bir sigara izmariti ya da kibritten yangının kaynaklanması mümkün olmakla birlikte yangın ihbar zamanı (saat:00.23) düģünüldüğünde sigara izmariti ya da kibrit nedeniyle çıkmıģ yangın olmadığı düģünülmektedir, 5. Ancak, yoğun yanma emaresi görülen yangının baģlangıç yerindeki elektrik panoları ve elektrik kabloları incelendiğinde, kablolarda boncuklanma ve viģne çürüğü rengi görülmüģ olup yapılan incelemelerde, iģyerinin ana enerji panosu üzerinde, iģletmenin teģhir salonunda spotlu gizli aydınlatmalar için kendileri tarafından özel olarak yaptırılmıģ farklı bir pano daha bulunduğu ve söz konusu spot lambalardan kaynaklı elektrik hatlarında meydana gelen akım yükselmesine bağlı olarak enerji kablolarının ısınarak ark yapması sonucunda çıkan kıvılcımların kablo izoleleri ile pano altında bulunan kâğıtları tutuģturması neticesinde söz konusu hadisenin meydana geldiği görüģüne varılmıģtır. Kriminal Polis Laboratuvarının raporunda yangın artıklarından hızlandırıcı bir madde çıkmamasının normal olduğu, olay yerinde yangın baģlangıç noktasından alınan kablo parçaları üzerinde ise Ģase olayını gösteren Ģekillenmeler olduğu belirtilmiģ olup bizim görüģümüzü destekler mahiyettedir Lokanta Yangını Ġtfaiye bu yangın nedeni ile ilgili;

155 139 Yapılan incelemeler sonrasında, prizde takılı olan ısıtma veya ıģıklandırmada kullanılan cihaz kablolarının ısınarak erimesi sonucunda Ģase yapmıģ olduğunun belirlendiği, Ģase yapan kablolardan çıkan kıvılcımların önce zemin halılarını sonrasında da koltuk, perde ve tavan kaplamalarını tutuģturması sonucunda yangının oluģtuğu anlaģılmıģtır. ġeklinde görüģ bildirmiģtir. Resim Lokanta Yangını ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu Bu yangın ile ilgili emniyetten herhangi bir doküman almak mümkün olmamıģtır. Resim Lokanta Yangını Yoğun Yanmanın Olduğu Arka Pencereden Bir Görüntü

156 140 Resim Lokanta Yangını Yoğun Yanmanın Olduğu iç Kısımdan Bir Görüntü Resim Lokanta Yangını Yoğun Yanmanın Olduğu Tavandan Bir Görüntü Resim Lokanta Yangınına Muhtemelen Sebep Olduğu DüĢünülen Ark Kablo Telleri

157 141 Ġnceleme ve değerlendirmelerimiz sonucunda; Yangının baģlangıç yerinin lokantanın elektrikli cihaz fiģlerinin takılı olduğu prizin bulunduğu yer olduğu, alanın aģırı deformasyonundan anlaģılmaktadır. BaĢlangıç yerinin incelenmesi neticesi; 1.Kapalı alan olması sebebiyle herhangi bir doğal yangın (yıldırım, deprem vb.) nedeni mümkün görülmemektedir, 2. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle (Söz konusu yerde baca, soba, ocak, kalorifer ve uzantılarının bulunmaması sebebiyle) baca, soba, ocak ve kalorifer kazanından kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir, 3. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle (Söz konusu yerde akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. sistemlerin olmaması sebebiyle) akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. nedenlerden kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir, 4. Yangının baģlangıç yerinin yapısı gereği sönmemiģ bir sigara izmariti ya da kibritten yangının kaynaklanması da mümkün görülmemektedir, 5. Ancak, yoğun yanma emaresi görülen yangının baģlangıç yerindeki elektrik prizi ve elektrik kabloları incelendiğinde, kablolarda boncuklanma ve viģne çürüğü rengi görülmüģ olup yapılan incelemelerde, uzun süre prizde takılı elektrikli cihaz kablolarının, ısınarak izolelerinin eridiği, izoleleri eriyen kabloların Ģase yapması sonucunda çıkan kıvılcımların halı ve perdeleri tutuģturarak söz konusu hadiseye sebebiyet verdiği görüģüne varılmıģtır Baca Yangını Ġtfaiye bu yangın nedeni ile ilgili; Hadisenin, bacada zaman içinde biriken yağ ve kurum nedeni ile meydana geldiği düģünülmektedir. ġeklinde görüģ bildirmiģtir. Resim Baca Yangını ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu

158 142 Bu yangınla ilgili emniyetten herhangi bir doküman almak mümkün olmamıģtır. Resim Baca Yangının Olduğu Binanın Arka Tarafından Bir Görüntü Resim Baca Yangının Olduğu Lakontanın Ocağından Bir Görüntü Ġnceleme ve değerlendirmelerimiz sonucunda; Yangının baģlangıç yerinin bacanın içi olduğu, söz konusu yerdeki duvarlarda ileri seviyedeki is ve yanık izlerinden anlaģılmaktadır. BaĢlangıç yerinin incelenmesi neticesi; 1. Kapalı alan olması sebebiyle herhangi bir doğal yangın (yıldırım, deprem vb.) nedeni mümkün görülmemektedir, 2. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle( Söz konusu yerde akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. sistemlerin olmaması sebebiyle) akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. nedenlerden kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir,

159 Yangının baģlangıç yerinin yapısı gereği sönmemiģ bir sigara izmariti yada kibritten yangının kaynaklanması da mümkün değildir, 4. Yine baģlangıç yerine yakın elektrik tesisatı ve prizler incelendiğinde, kablolarda boncuklanma ve viģne çürüğü rengi gözlenmemekte, dolayısıyla elektrik kontağı da yangın nedeni olarak mümkün görülmemektedir, 5. Hadisenin oluģumuna iliģkin olarak yaptığımız değerlendirmede, ızgara ocağının kullanılması esnasında davlumbaz çeperlerine biriken kurum ve yağın uzun süre temizlenmemesi ve baca içinde birikmesi sonucu, ızgaradan gelen alev/kıvılcıma bağlı olarak yangına sebebiyet verdiği anlaģılmıģtır Ayakkabı Mağazası Yangını Ġtfaiye bu yangın nedeni ile ilgili; Olay yerinde yapılan incelemede; Ayakkabı mağazasının vitrininde bulunan aydınlatma lambalarının geliģi güzel bir Ģekilde düzenlendiği ve akģamdan açık bırakılan spot lambalarının aģırı ısınması nedeniyle Ģase yaparak kablo izolelerini eriterek yangına sebebiyet verdiğini ve çıkan kıvılcımların vitrin içindeki ayakkabıları tutuģturarak yangının büyüdüğü düģünülmektedir. ġeklinde görüģ bildirmiģtir. Resim Ayakkabı Mağazası ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu Emniyet Olay Yeri Ġnceleme birimleri sadece kayıt ve tescil iģlemlerini yapmıģ ve yangın sebebi ile ilgili herhangi bir görüģ bildirmemiģtir. Emniyet tarafından bu yangın ile ilgili;

160 144 Yangın yeri zemininden yangın artığı alınarak laboratuara gönderilmiģ, ancak elektrik tesisatından analiz için kablo parçası örnekleri alınmamıģtır. Kriminal Polis Laborautvarından gelen ekspertiz raporunda ise yangın artıklarından herhangi bir hızlandırıcı kullanılmadığı anlaģılmıģtır denilmektedir. Resim Ayakkabı Mağazası Yangını ile ilgili Olay yeri Ġnceleme Raporu Resim Ayakkabı Mağasazı Yangını ile ilgili Kriminal Laboartuvar Ekspertiz Raporu Resim Ayakkabı Mağazası Yangını Yoğun Yanmanın Olduğu Vitrinden Bir Görüntü

161 145 Resim Ayakkabı Mağazası Yangını Yoğun Yanmanın Olduğu Vitrin Ġçinden Bir Görüntü Resim Ayakkabı Mağazası Yangınına Sebep Olan Aksesuar içindeki Elektrik Tesisatından Bir Görüntü Resim Ayakkabı Mağazası Yangınına Sebep Olan Aksesuar içindeki Elektrik Tesisatından Bir Görüntü

162 146 Ġnceleme ve değerlendirmelerimiz sonucunda; Yangının baģlangıç noktası vitrinin içi olduğu, söz konusu yerdeki vitrin dekorasyon malzemeleri ve vitrindeki ayakkabıların aģırı seviyedeki yanma izlerinden anlaģılmaktadır. BaĢlangıç yerinin incelenmesi neticesi; 1. Kapalı alan olması sebebiyle herhangi bir doğal yangın (yıldırım, deprem vb.) nedeni mümkün görülmemektedir, 2. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle (Söz konusu yerde akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. sistemlerin olmaması sebebiyle) akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. nedenlerden kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir, 3. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle ( Söz konusu yerde baca, soba,ocak, kalorifer ve uzantılarının bulunmaması sebebiyle) baca, soba, ocak ve kalorifer kazanından kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir, 4.Yangının baģlangıç yerinin yapısı ve yangın ihbar saati (04.36) itibariyle sönmemiģ bir sigara izmariti ya da kibritten yangının kaynaklanması da mümkün değildir, 5. Yine baģlangıç yerine yakın elektrik tesisatı ve prizler incelendiğinde, kablolarda boncuklanma ve viģne çürüğü rengi görülmüģ olup, vitrinde bulunan spot lambaların aģırı ısınarak ark yapması sonucunda çıkan kıvılcımların vitrindeki ayakkabıları tutuģturması neticesinde söz konusu yangının meydana geldiği gözlemlenmiģtir Oyuncak Deposu Yangını Ġtfaiye bu yangın nedeni ile ilgili; Muhtemelen yazıhane ön kısmındaki elektrik panosu ve tesisat içerisindeki kabloların herhangi bir nedenle aģırı derecede ısınması sonucu kablo izolesini erittiği, izolesi eriyen tellerin birbirlerine temas ederek yanmayı baģlatan ark oluģmuģtur, yanan kablolardan yükselen alevlerin yanması kolay emtia kolilerine sirayeti sonucunda yangının geniģlediğinin düģünüldüğü kanaatine varılmıģtır. ġeklinde görüģ bildirmektedir.

163 147 Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu Emniyet Olay Yeri Ġnceleme birimleri sadece kayıt ve tescil iģlemlerini yapmıģ ve yangın sebebi ile ilgili herhangi bir görüģ bildirmemiģtir. Emniyet tarafından bu yangın ile ilgili; Yangın yeri zemininden yangın artığı ile bir kablo parçası örnekleri alınarak Kriminal Polis Laborautvarına gönderilmiģtir. Yangın yerinden örnekler Kriminal Polis Laboratuvarına gönderilmiģtir ve Kriminal Polis Laboratuvarından gelen ekspertiz raporunda ise; Yangın artıklarından herhangi bir hızlandırıcı kullanılmadığı ve kablo parçasında da herhangi bir kısa devre emaresi tespit edilememiģtir. denilmektedir. Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Olay yeri Ġnceleme Raporu

164 148 Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Kriminal Laboartuvar Ekspertiz Raporu Ġnceleme ve değerlendirmelerimiz sonucunda; Yangının baģlangıç noktası bodrum kat merdiven boģluğu yanındaki alanda bulunan elektrik panosu olduğu, söz konusu yerdeki aģırı seviyedeki yanmadan ve yapı malzemelerinin deformasyonundan anlaģılmaktadır. BaĢlangıç yerinin incelenmesi neticesi; 1. Kapalı alan olması sebebiyle herhangi bir doğal yangın (yıldırım, deprem vb.) nedeni mümkün görülmemektedir, 2. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle (Söz konusu yerde akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. sistemlerin olmaması sebebiyle) akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. nedenlerden kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir, 3. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle ( Söz konusu yerde baca, soba,ocak, kalorifer ve uzantılarının bulunmaması sebebiyle) baca, soba, ocak ve kalorifer kazanından kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir, 4.Yangının baģlangıç yerinin yapısı ve yangın çıkıģ saatinin mesai bittikten sonraya denk gelmesi itibariyle sönmemiģ bir sigara izmariti yada kibritten yangının kaynaklanması da mümkün değildir, 5. Yine baģlangıç yerine yakın elektrik panosu ve elektrik tesisatı incelendiğinde, kablolarda boncuklanma ve viģne çürüğü rengi görülmüģ olup iģyeri yetkilileri ile yapılan görüģmelerde; yangın hadisesinin meydana geldiği günün öğlen saatlerinde üst kattaki otel tesisatlarından su sızıntısı olduğu alt kattaki oyuncak deposunun elektrik panolarının tam üzerine gelecek Ģekilde su sızıntıları bulunduğu, personelin ifadesine göre elektrik sayacı üzerindeki duvarda nemlenmenin görüldüğü tespit edildiğinden yangının tavandan damlayan suyun elektrik panosuna sirayeti sonucunda kısa devre yaptırması ve bina elektrik tesisat kablolarının ısınmasına bağlı olarak üzerlerindeki izolelerin eridiği ve çıplak elektrik kablolarının birbirleri

165 149 ile temas etmeleri sonucunda çıkan kıvılcımların, yanması kolay emtiaları tutuģturması neticesinde söz konusu hadisenin meydana geldiği görüģüne varılmıģtır. Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Bina Krokisi Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Borum Kat Krokisi

166 150 Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Borum GiriĢinden Bir Görüntü Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Borumda Yoğun Yanmanın Olduğu Bir Görüntü Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Borumda Yoğun Yanmanın Olduğu Bir Görüntü

167 151 Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Borumda Yoğun Yanmanın Olduğu Bir Görüntü Resim Oyuncak Deposu Yangını ile ilgili Borumda Muhtemelen Yangına Sebep Olan Sigorta Panosundan Bir Görüntü Trafo Fabrikası Yangını Ġtfaiye bu yangın nedeni ile ilgili; Yapılan incelemede, elektrik trafolarına konulan yağların süzülme iģinin yapıldığı yağ tasfiye cihazının uzun süre çalıģtırılması ve makineyi çalıģır vaziyette bırakarak öğle tatiline gidildiği, kendi halinde çalıģan cihaza gelen yağın taģması sonucu elektrik aksamında Ģase yaptırarak kablo ve izolelerini tutuģturduğu ve daha sonra makine üzerine ve yere taģan yağlara sirayet ederek geniģlediği ve iģyerinin tamamına yayıldığı kanaatindeyim. ġeklinde görüģ bildirmiģtir.

168 152 Resim Trafo Fabrikası Yangını ile ilgili Ġtafiye Yangın Raporu Bu yangın Emniyet Mıntıkasında Olmadığından herhangi bir doküman almak mümkün olmamıģtır. Ġnceleme ve değerlendirmelerimiz sonucunda; Yangının baģlangıç noktası fabrika içinde üretilen trafoların bulunduğu alan olduğu, söz konusu yerdeki malzemelerinin ve yapı elemanlarının aģırı seviyedeki yanmalarından anlaģılmaktadır. BaĢlangıç yerinin incelenmesi neticesi; 1. Kapalı alan olması sebebiyle herhangi bir doğal yangın (yıldırım, deprem vb.) nedeni mümkün görülmemektedir, 2. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle( Söz konusu yerde akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. sistemlerin olmaması sebebiyle) akaryakıt, doğalgaz ve LPG vb. nedenlerden kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir, 3. Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle ( Söz konusu yerde baca, soba,ocak, kalorifer ve uzantılarının bulunmaması sebebiyle) baca, soba, ocak ve kalorifer kazanından kaynaklanan bir yangın nedeni olması da mümkün değildir, 4.Yangının baģlangıç yerinin yapısı itibariyle sönmemiģ bir sigara izmariti yada kibritten yangının kaynaklanması da mümkün değildir, 5. ĠĢyerinde bulunan yağ tesviye cihazı içerisinde ısınan yağın taģmasına bağlı olarak elektrik tesisatı ile temas ettiği ve kabloların Ģase yaptığı, dökülen yağların meydana gelen Ģase sonucu tutuģması sonucunda yangın hadisesinin gerçekleģtiği görüģüne varılmıģtır.

169 153 Resim Trafo Fabrikası Yangını Sonrası Fabrikadan Bir Görüntü Resim Trafo Fabrikası Yangını Muhtemelen Yangın Çıktığı DüĢünülen Trafodan Bir Görüntü Resim Trafo Fabrikası Yangını Muhtemelen Yangın Çıktığı DüĢünülen Trafodan Bir Görüntü

170 154 Resim Trafo Fabrikası Yangını Muhtemelen Yangın ÇıkıĢ Noktasından Bir Görüntü Fiziki Olarak Takip Edilen Yangınlarla Ġlgili Genel Bir Değerlendirme Çizelge 3. 1 Yangınlarla Ġlgili Genel Bir Değerlendirme Tablosu Yangının ÇeĢidi Ġtfaiyenin GörüĢü Kolluğun GörüĢü Değerlendirme 1.Konfeksiyon Kundaklama Hızlandırıcı KullanılmamıĢ Kundaklama Mağazası Yangını Kısa Devre OlmamıĢ 2.Samanpazarı Metruk Binada Hızlandırıcı KullanılmamıĢ Elektrik Çeyiz Mağazası Yakılan AteĢten Kısa Devre OlmamıĢ Yangını Kıvılcım Sıçraması 3.Ev Yangını Kazaen Çocuklar Hızlandırıcı KullanılmamıĢ Kazaen Çocuklar Tarafından Kısa Devre OlmamıĢ Tarafından 4.Mobilya Mağazası Elektrik Hızlandırıcı KullanılmamıĢ Elektrik Yangını Kısa Devre Var 5.Lokanta Yangını Elektrik Elektrik 6.Baca Yangını Kazaen Ġhmalen 7.Ayakkabı Elektrik Hızlandırıcı KullanılmamıĢ Elektrik Mağazası Yangını Olay Yerinden Kablo Numunesi AlınmamıĢtır 8.Oyuncak Deposu Yangını Elektrik Hızlandırıcı KullanılmamıĢ Kısa Devre OlmamıĢ Elektrik 9.Trafo Fabrikası Yangını Ġhmalen Elektrik Ġhmalen Elektrik

171 155 Yangınlarla Ġlgili Genel Bir Değerlendirme; Bu bölümün genel değerlendirmesinin yapıldığı Çizelge 3.1 de görüleceği gibi elektrik yangınlarının çokluğu dikkat çekmektedir. Elektrik yangınlarından 2. sıradaki samanpazarı çeyiz mağazası yangınının elektrikten kaynaklandığı çok açık bir Ģekilde görülmektedir. Bu yangında itfaiyenin sıçrama yangın görüģü çok dikkat çekicidir ve itfaiyede bu iģi yapanların ciddi eğitime ve mentalite değiģimine ihtiyacı olduğunu göstermektedir. Aynı Ģekilde emniyetin olay yeri inceleme birimlerinin olay yerinden aldıkları kablo numunelerinden ark yaptığına dair bir emarenin bulunmamasının da yine olay yeri incelemecilerin bu konuda aldıkları eğitimin yeterli olmamasından kaynaklandığı düģünülmektedir. 4. Sıradaki mobilya mağazası yangınında tüm tarafların değerlendirmesi aynı yönde yani elektrik yangını olduğu yönündedir. 5.sıradaki lokanta yangınında itfaiye ile aynı tespitimiz var, ancak emniyetten bilgi alma imkanı olmadığı için onunla ilgili bir yorum yapma mümkün olmamıģtır. 7. Sıradaki Ayakkabı mağazası yangının da yine itfaiye ile aynı tespitimiz var, yalnız burada emniyetin olay yerinden herhangi bir kablo teli numunesi almaması dikkate değer bulunmuģ olup bu durum emniyet olay yeri inceleme birimlerinin bu konuda iģ yoğunluğu sebebiyle her olay yeri incelemesi için yeteri kadar zaman ayıramamalarından kaynaklandığı Ģeklinde değerlendirilmiģtir. 8.sıradaki oyuncak deposu yangınında ise itfaiye ile yine aynı tespitte bulunmamıza rağmen emniyetin aldığı numunede kısa devre çıkmaması dikkatimizi çekmiģ olup tespitimizin çok açık olması sebebiyle bu durumun emniyet olay yeri inceleme birimlerinin bu konuda çok bilinçli olmadan olay yerlerinden numune toplamalarıdan kaynaklandığı değerlendirilmiģ ve bu alanda çalıģan emniyet personelinin çok açık bir Ģekilde eğitime ihtiyacı olduğunu gözler önüne sermiģtir. 9. Sıradaki trafo fabrikası yangınında ise yine itfaiye ile aynı görüģ paylaģılmıģ olup yağ tesfiye cihazının paydos vakti unutulması sonucu yağın ısınarak taģmasıyla kısa devre oluģmuģ ve ihmal sonucu elektrik yangını meydana gelmiģtir. Ancak bölge jandarma bölgesi olması nedeniyle jandarmanın görüģü ve analiz sonuçlarına ulaģılamamıģtır. Son olarak, 1. Yangın olan Konfeksiyon mağazası yangınında itfaiye ile kundaklama olduğu konusunda fikir birliği oluģmasına rağmen emniyet olay yeri inceleme birimlerinin olay yerinden aldıkları yangın artıklarının kriminal laboratuvarda yapılan analizi neticesi baģlatıcı ve hızlandırıcı bir madde kullanılmadığı tespiti yapılmıģtır. Bizim yaptığımız incelemede yangının baģlangıç yerinin su ile yıkanarak temizlenmesi sonrasında hızlandırıcı madde kullanıldığına dair yanma paternleri çok açık bir Ģekilde tespit edildiğinden, emniyet olay yeri inceleme birimlerinin olay yerlerinden aldıkları yanma artığı

172 156 numunelerinin baģlangıç noktasından çok uzaktaki bir alandan alındığı veya yangından uzun bir süre sonra alındığı Ģeklinde değerlendirilmiģtir Ankara 2008 ve 2009 Yılı Yangın Nedenleri Ġstatistiği Değerlendirmesi Çizelge 3. 2 Ankara 2008 ve 2009 Yılı Yangın Nedenleri ANKARA YANGIN NEDENLERĠ ANKARA 2008 YILI ANKARA 2009 YILI YANIGN NEDENLERĠ SAYISI % SAYISI % Elektrik Kontağı Lpg, Doğalgaz Vb Ocak, Soba, Kalorifer Kazanı Baca TutuĢması Sigara Ve Kibrit Akaryakıt Patlayıcı Madde Yıldırım DüĢmesi Sabotaj Diğer TOPLAM Ankara yangınları, 2009 yılı içinde takip edilmiģ ve son olarak ocak 2010 tarihinde tüm yılın istatisitiklerine ulaģılmıģtır. Çizelge 3.2 de görüleceği üzere iki yıl arasında oldukça büyük farklılıklar görülmektedir. Olay sayısı açısından bile % 66 lık bir fazlalık görülmektedir. Bu farklılığın sigara ve kibrit yangın nedeninden kaynaklandığı çok açık bir Ģekilde görülmektedir. Elektrik kontağı yangın nedenindeki sayısal farklılık (2008 yılında 1630, 2009 yılında 1098) da dikkat çekmektedir. Sabotaj ( Kundaklama ) yangın nedeninde hem sayısal olarak hemde % oran olarak bariz farklılıklar ( Ġki yıl arasında sayısal olarak 125

173 157 ve % olarakta % 4.54 oran farkı) açıkça görülmektedir. Ayrıca diğer yangın nedeninde de sayısal olarak 3.5 kat, % oran olarakta 2 katından fazla 2009 yılı diğer yangın nedeninin daha çok olduğu görülmektedir Molotof Kokteyl Olayları Ġle Ġlgili Bir Değerlendirme Bilindiği gibi Molotof kokteyli; Bir ĢiĢenin içine, gazyağı, benzin, motor yağı gibi bir yanıcı madde karıģımı konulduktan sonra ĢiĢenin dıģına da yine içindeki yakıttan emdirilmiģ bez veya pamuk parçası konularak yapılmakta (Eken, 2003) ve değiģik saiklerle kundaklama olaylarında kullanılmaktadır. Molotof Kokteyli yangın baģlatıcı ve hızlandırıcı olarak kullanılmaktadır. Molotof kokteyli cam veya plastik ĢiĢeler içerisine benzin, gazyağı, mazot, tiner vb. gibi yangın baģlatıcı ve hızlandırıcı petrol türevi maddeler konularak hazırlanmakta ve alevlendirmek için de ĢiĢe ağzına bez fitiller takılmaktadır. Çoğu zaman yangının hızını arttırmak için ĢiĢe içerisine toz deterjan ya da rendelenmiģ sabun da katılır (Dönmez ve ark., 2010). Molotof Kokteyli kullanıldığı olaylarda, cam parçaları, ĢiĢe boynu kullanılan sıvı cinsini ve parmak izini belirlemek için olay yerinden toplanmakta ve ağzı kapaklı cam kavanozlarda laboratuara gönderilmektedir. Kundaklama olaylarında Ģüpheli kiģilerin belirlenmesine yönelik parmak izi belirlemesi yapılabildiği gibi Ģüpheliye ait elbiselerde de uçucu-yanıcı madde belirlemesi yapılabilmektedir. ġüpheli kiģi yangın baģladıktan birkaç saat içinde yakalanmıģ ise yangın hızlandırıcı, sıvı ve buharları elbisesine sinmiģ olabilir. Eser miktardaki maddeleri analiz eden Laboratuvarlarda bu sıvı veya sıvı buharlarını belirlemek mümkündür. Böyle durumlarda elbiseler ayrı ayrı ağzı sızdırmaz delil torbalarına konularak Laboratuara gönderilmektedir (Dönmez ve ark., 2010). Ankara daki 2009 yılı asayiģ olayları içinde Molotof kokteyl olayı olarak adlandırılan olay sayısı 7 olarak belirlenmiģtir. Bunlarda genellikle eksik teģebbüs olarak kalmıģtır. Molotof kokteyli olayları genellikle terör saikiyle iģlenmektedir. Az bir oranda da rakibine gözdağı vermek ve zarara uğratmak saikiyle yapılanlara rastlanılmaktadır. AĢağıda Ankara da meydana gelen bir Molotof kokteyl olayı ile ilgili değerlendirmeye yer verilmiģtir.

174 158 Resim Saldırıya Uğrayan Dernek Lokali GiriĢi Resim Saldırıdan Sonra Lokal içinde YanmıĢ EĢyalar Resim Saldırıdan Sonra Lokal Ġçinde Molotof Kokteyl Parçaları Görülmektedir.

175 159 Emniyet tarafından; Olay yerinden alınan ĢiĢe parçaları yine olay yerinde bulunan plastik çakmak üzerinde parmakizi incelemesi ve Molotof kokteyli attıklarından Ģüphelenilen Ģahıslardan alınan el svapları değerlendirilmek üzere laboratuvara gönderilmiģtir. Resim Molotof Kokteyl olayı ile ilgili Olay Yeri Ġnceleme Raporu bulunamamıģtır. ġiģe ve Çakmak üzerinde yapılan Parmakizi incelemesinde herhangi bir iz Resim Molotof Kokteyl olayı ile ilgili Parmakizi Ġnceleme Ekspertiz Raporu Olay yerinde Molotof kokteyli artıklarından ve Ģüphelenilen kiģilerden alınan el svaplarından herhangi bir yangın baģlatıcı ve hızlandırıcı madde kalıntısına rastlanılmamıģtır.

176 160 Resim Molotof Kokteyl olayı ile ilgili Kriminal Polis Labroatuvarı Analiz Raporu Dikkat edilirse, Molotof kokteyl olaylarında parmakizi elde edilemediği gibi el svaplarında da bir yangın baģlatıcı ve hızlandırıcı madde kalıntısı yani hidrokarbon türevi madde elde edilememiģtir. Bu durum, molotof kokteyl olaylarında olay yerindeki alınan örneklerin ve Ģüphelilerden alınan svapların usulüne uygun toplanarak laboratuara gönderilip gönderilmediği konusunun önemini ortaya çıkarmıģtır. Folkman, giysi ve ayakkabılar üzerinde çeģitli hızlandırıcıların buharlaģmasını çalıģmıģ ve petrolün ayakkabı üzerinden 48 saatlik bir süre zarfında, özellikle araba halıları üzerinden de 7 günlük bir süre zarfında incelenebilir olduğunu tespit etmiģtir. Bu çalıģmada kullanılan halı, kapı dıģında açık havada, hava sıcaklığı 5-15 C olan bir ortamda bekletilmiģtir (Folkman et al, 1990). Dönmez, 4 saat içinde kundakçılık olaylarında kundakçılar üzerinde çalıģma yapılırsa sonuca ulaģmanın mümkün olduğu, çünkü 4 saatten sonra kundaklama Ģüphelilerinin günlük yaģantılarında genellikle ellerini yıkadıkları, dolayısıyla Diyarbakır ortamında 2-3 saat içinde yakalanan süphelilerden alınan el svaplarından sonuç alınabileceğini ve asetonla hidrofil pamuk kullanılarak alınacak svapların cam kavanozlarda mufahaza edilerek analiz edilmek üzere acilen kriminal laboratuara gönderilmesi gerektiğini tespit etmiģtir (Dönmez ve Hamamcı, 2005). Sonuç olarak; Molotof kokteyl ile kundaklama yaptığı Ģüphesi ile 1-2 saat içerisinde yakalanan kiģilerin öncelikle elleri koklanmalı ve petrol ürünleri kokusu alındığında Ģüpheli kiģilerin ellerinden asetonlu pamuk ile avuç içi ve el üstü svapları alınabilmeli ve ağzı kapaklı cam kavanozlara konarak Laboratuvarlara gönderilebilmelidir. Böylece Molotof kokteyli olay yeri artıkları ile Ģüpheli kiģilerin ellerinden alınan svaplarda uçucu ve yanıcı maddelerin varlığı araģtırılacak ve olayla paralellik gösterip göstermediği, kiģinin olayla ilgisinin olup olmadığı belirlenebilecektir (Dönmez ve ark., 2010).

177 Elektrik Kablo Telleri Analizi Kriminal Polis Laboratuarlarında daha çok optik mikroskop ile kablo telleri üzerindeki Ģekillenmelere bakılmakta, daha hassas bir incelemeye ihtiyaç olduğunda ise elektron mikroskobu ile incelemeler yapılmaktadır. Tezimizde bu konuya yer verilmesinin faydalı olacağı değerlendirildiğinden laboratuar ortamında bir çalıģma yapılmıģ ve farklı elektrik kablo telleri kısa devre yapılarak boncuklaģmaları sağlanmıģ, daha sonra ark yapmıģ ve yapmamıģ kablo telleri Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM: Scanning Electron Microscope) ile görüntülenmiģtir. AĢağıdaki resimlerde ark yapmamıģ elektrik kablo telleri (Resim 3.67, Resim 3.68, Resim 3.69.) ile ark yapmıģ kablo tellerinin ( Resim.3.70, Resim 3.71, Resim 3.72, Resim 3.73, Resim 3.74) Taramalı Elektron Mikroskobu ile alınmıģ görüntülerine yer verilmiģtir. Resim Ark YapmamıĢ Kablo telinin SEM deki Görüntüsü Resim Ark YapmamıĢ Kablo telinin SEM deki Görüntüsü

178 162 Resim Ark YapmamıĢ Kablo telinin SEM deki Görüntüsü Resim Ark YapmıĢ ve BoncuklaĢmıĢ Kablo telinin SEM deki Görüntüsü Resim Ark YapmıĢ ve BoncuklaĢmıĢ Kablo telinin SEM deki Görüntüsü

179 163 T Resim Ark YapmıĢ ve BoncuklaĢmıĢ Kablo telinin SEM deki Görüntüsü Resim Ark YapmıĢ ve BoncuklaĢmıĢ Kablo telinin SEM deki Görüntüsü Resim Ark YapmıĢ ve BoncuklaĢmıĢ Ġnce Kablo tellerinin SEM deki Görüntüsü

180 Ġtfaiye personeli temel eğitim kursu Üniversitelerin verdiği yangın incelemeleri sertifika programı Yangın sonrası olay yeri inceleme kursu Ġtfaiye personeli yenileme kursu Yangın incelemeleri ileri düzey eğitimi TOPLAM Ġtfaiye ve Kolluk TeĢkilatında Eğitim ve Uzman Personel Ġhtiyacı Çizelge 3. 3 Mesleğine Göre Yangın Ġncelemeleri ve Yangın Sebebini Belirleme Ġle ilgili Alınan Kurslar Yangın Nedeni Belirleme Ġle Ġlgili Aldığı Eğitimi Ġtfaiyeci Sayısı Yüzdesi 81,3 5,2 8,4 2,6 2,6 100,0 Polis/Jandarma Sayısı Yüzdesi 1,3 3,8 95, ,0 Sayısı Akademisyen Yüzdesi 10,0 40,0 40,0 0 10,0 100,0 BilirkiĢi/Alan Sayısı Uzmanı Yüzdesi 36,7 23,3 23,3 0 16,7 100,0 TOPLAM Sayısı Yüzdesi 50,5 8,0 36,4 1,5 3,6 100,0 Çizelge 3. 4 Yangın nedenini belirleme ile ilgili aldığımız eğitimler yeterlidir sorusuna katılımcıların verdikleri cevaplar Kesinlikle Katlıyorum 71 % 22 Katılmıyorum 150 % 46 Bir fikrim yok 31 % 10 Katılıyorum 55 %17 Kesinlikle Katılıyorum 16 % 5 Toplam 323 %100 Çizelge 3.3 ve Çizelge 3.4 de Yangın nedeni belirleme ile ilgili aldığımız eğitimler yeterlidir ifadesine 323 katılımcının büyük bir oranda (71+150=221 kiģi) katılmadığı görülmektedir. Bu konuyu bir de çapraz değerlendirdiğimizde, yani katılımcıların mesleklere göre aldığı eğitimin yeterli olup olmadığı konusunu nasıl değerlendirdiklerine bakacak olursak;

181 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 165 Çizelge 3. 5 Mesleğe Göre Yangın Sebebini Belirleme Ġle ilgili Alınan Eğitimlerin Yeterli olup olmadığı ÇalıĢtığı Birim Ġtfayeci Polis/Jandarma Akademisyen BilirkiĢi/Alan Uzmanı TOPLAM Sayısı Yüzdesi 23,20 40,60 8,40 18,70 9,00 100,00 Sayısı Yüzdesi 19,00 58,10 13,30 8,60 1,00 100,00 Sayısı Yüzdesi 29,40 58,80 5,90 5,90 0,00 100,00 Sayısı Yüzdesi 20,00 40,00 5,70 31,40 2,90 100,00 Sayısı Yüzdesi 21,80 47,40 9,60 16,00 5,10 100,00 Çizelge 3.5 de görüldüğü gibi, meslek grubu ile aldığı eğitimi yeterli bulup bulmama arasında bir bağ olduğu, yani katılımcıların bu soruyu mesleklerine göre değerlendirdikleri, baģka bir ifadeyle farklı meslek gruplarının farklı düģüncede olduklarını söyleyebiliriz. Ġtfaiye çalıģanlarından 155 kiģi bu soruya cevap vermiģ olup bunların içinden toplam 99 kiģi aldıkları eğitimin yeterli olduğu konusuna katılmıyorum ve kesinlikle katılmıyorum cevabını verdikleri görülmektedir ki bu oran olarak %64 lük bir seviyededir. Polis/Jandarma çalıģanlarının bu soruya verdikleri cevap ise 105 katılımcıdan 81 kiģi katılmıyorum ve kesinlikle katılmıyorum cevabını vermiģlerdir ki bu oran olarak %77 dir. Bu oran akademisyenlerde %88, alan uzmanı/bilirkiģilerde ise %60 dır. Bu değerlendirme göstermektedir ki tüm katılımcılar yangın inceleme ile ilgili yeterli eğitim alıp almadıkları konusunda büyük oranda aynı düģüncededirler. Burada bir konuya özellikle dikkat çekmek istiyorum, ki o da katılımcıların gerek eğitim seviyesi olarak (Toplam 325 Katılımcının 253 ü yani oran olarak %77 si üniversite ya da yüksek lisans mezunudur ) gerekse de mesleki olarak üst seviye çalıģanlar olduğu düģünülürse yangın eğitimi konusunda ne kadar vahim bir durumla karģı karģıya olduğumuz görülecektir.

182 166 Çizelge 3. 6 Katılımcıların Eğitim Seviyeleri Frekansı EĞĠTĠM SEVĠYESĠ SAYISI % Ġlköğretim 8 2,5 Ortaöğretim Ön Lisans 45 13,9 Lisans ,0 Yüksek Lisans 44 13,6 Doktora 18 5,6 Çizelge 3.6 da görüleceği gibi yapılan anket sonuçları ve Ģifahi görüģmelerde itfaiye teģkilatında, Ġtfaiye personeli temel eğitim kursu nun tüm itfaiyeciler tarafından alındığı tespit edilmiģtir. Anketin değerlendirilmesi sonucunda ise, ankete katılan itfaiye kökenli katılımcılar içinde çok az bir itfaiyecinin (4 kiģi) ise Ġtfaiye personeli yenileme kursu aldıkları anlaģılmıģtır. Kolluk teģkilatında ise yangın sonrası olay yeri inceleme kursu nun çoğunlukla (76 kiģi) alındığı tespit edilmiģtir. Ayrıca, üniversitelerimiz tarafından verilen yangın incelemeleri sertifika programı na da her iki teģkilattan nadirde olsa birkaç kiģinin (Ġtfaiyeci 8 kiģi, polis/jandarma 3 kiģi) katıldığı görülmüģtür. Yapılan değerlendirmelerde yangın raporu hazırlama ve yangın nedenini belirleme ile ilgili görevleri yerine getiren itfaiye teģkilatının temel eğitime ilave olarak; 1. BaĢlangıç noktasının tespiti ve yangın nedenini belirleme, 2. Sanayi yangınları 3. Elektrik Yangınları 4. Ev ve ĠĢyeri yangınları 5. Araç yangınları 6. Gemi ve Bot yangınları 7. Orman ve Kır yangınları 8. Yangın yeri Belgeleme Metotları vb. Alt alanlarda özel uzmanlık eğitimleri de almaları gerektiği düģünülmektedir. Bu konuda öncelikle yangın raporu hazırlama ve yangın nedenini belirleme ile ilgili görevli yeterli sayıda personele eğiticilerin eğitimi kursu aldırılmalı, daha sonra kademeli olarak tüm teģkilata bu eğitimler yaygınlaģtırılmalıdır. Bu eğitimler için bünyesinde Ġtfaiye Meslek

183 167 Yüksek Okulu bulunduran üniversitelerinden ve Adli Tıp Enstitülerinden istifade edileceği gibi yurtdıģı imkânlarından, özellikle de Amerika BirleĢik Devletlerindeki Üniversitelerden de yararlanılmalıdır. Üniversite Mezunu olan itfaiye teģkilatı mezunlarının Adli tıp Enstitüleri baģta olmak üzere üniversitelerin ilgili bölümlerinde yüksek lisans ve doktora yapmaları amirlerince teģvik edilmeli ve kolaylaģtırılmalıdır. Ayrıca, itfaiye teģkilatları yapılanmaları gereği belediye bünyesinde bulunmakta ve iller arası bir organik bağı bulunmamaktadır. Dolayısıyla yapılan geliģmeler il bünyesinde kalmakta ve diğer iller tarafından oluģan bu tecrübeden istifade edilememektedir. Bu sebeple, ulusal bir itfaiye teģkilatı yapısı kurulmasının imkan ölçüsünde olmadığı da düģünülerek en azından bir Ģekilde tüm illerin itfaiye teģkilatlarının her yıl bir araya geleceği, dünyadaki bu alanda olan geliģmelerin, yıl içinde yaģanan güzel örnek olay çözümlerinin ve yaģanılan geliģme ve problemlerin konuģulup tartıģılacağı bir seminer düzenlenmesinin çok yararlı olacağı düģünülmektedir. Kolluk teģkilatının özellikle polisin yangın ile ilgili aldıkları eğitimin de yeterli olmadığı değerlendirilmektedir. Polisin mevzuat gereği her ne kadar yangın raporu hazırlama ve yangın nedenini belirleme ile ilgili bir görevi olmasa dahi, yine de yangın yerinden bulgu toplayarak laboratuara gönderdikleri, dolayısıyla bu bulguların nerelerden hangi usullerle toplanacağı, nasıl ambalajlanacağı, bulgunun korunması için nelere dikkat edileceği ve laboratuara ne Ģekilde gönderileceği gibi konularda daha ayrıntılı eğitimlerin alınması gerektiği düģünülmektedir. Adli yangın-kundaklama ve patlama olayları incelenmesinde ülkemizde yaģamakta olduğumuz en büyük sıkıntı; olay yerinin zamanında ve gerektiği Ģekilde incelenememesi, uygun örneklerin toplanamaması ve laboratuar çalıģmalarını yapacak olan ilgili kuruluģlara toplanan örneklerin kısa sürede ve sağlıklı koģullarda ulaģtırılamamasıdır. Bu nedenle özellikle bazı kundaklama ve patlama olaylarında, davalar yıllarca uzayabilmekte ve bu uzun süren davaların ardından herhangi bir sonuca da ulaģılamamaktadır (Caymaz, 2000). Bu noktada itfaiyecilere ve emniyet kuvvetlerine önemli görevler düģmektedir. Ancak burada önemle vurgulanacak bir nokta vardır. Ġtfaiyeciler ve emniyet kuvvetleri bu konuda neler yapabilecekleri hususunda yeterli bilgiye sahip olmalıdırlar. Ancak Ankara da yapılandırılmıģ olan Olay Yeri Ġnceleme eğitim merkezlerinde henüz yeterli sayıda ve "konusunda uzman" eğitimciler bulunmamaktadır. Bu merkezlerde eğitim görmüģ veya halen görmekte olan öğrenciler ile yapılan görüģmelerde, bu öğrencilerin teorik ve pratik yönden, kendilerini yangın-kundaklama araģtırmaları hususunda yeterli bulmadıkları anlaģılmaktadır. Buradan çıkan sonuca göre, ülkemizde yangın ve patlama araģtırmacıları yetiģtirecek yeterli sayıda ve düzeyde eğitmen bulunmamaktadır. Bu eğitmenlerin yangın konusunda teorik ve pratik bilgilerin yanı sıra, yurt dıģında konu ile ilgili bir birimde en az 6

184 168 ay veya bir yıllık eğitim sürecinden geçip, eğitim programını baģarı ile tamamladıktan sonra, ülkemizde bu konuda ders vermeleri yararlı olacaktır. Ayrıca bu merkezlerdeki ders saatleri arttırılmalı; konular teorik ve uygulamalı olmak üzere iki aģamada iģlenmelidir. Buna ilave olarak; yurdumuzda da yangın ve patlama araģtırmaları konularında sertifikalı bilirkiģiler yetiģtirmek üzere eğitim programları düzenlenmeli, eğitimli itfaiyeciler ve güvenlik güçleri içinden bu konuda uzmanlaģmıģ "diplomalı bilirkiģiler" yetiģtirilmelidir (Caymaz, 2000) Yangın Nedenleri Ġstatistikleri Ġle Ġlgili Bir AraĢtırma AraĢtırmada Kullanılan Anket Hakkında Genel Bilgi Anket soruları anlaģılma kolaylığı sağlanması açısından bazı demoğrafik özellikler ile bu alanda çalıģanların genel olarak cevaplayabileceği (12) soru ile yangın nedenleriyle ilgili istatistiklere göre cevaplanacak (8) soru olmak üzere toplam 20 sorudan oluģmaktadır. Anketin çoğunluğu elektronik posta yoluyla, bir kısmı da özellikle interneti olmayan itfaiye grup amirlikleri için A4 anket formu bizzat katılımcılara gönderilmek suretiyle gerçekleģtirilmiģ olup, elde edilen veriler SPSS programı kullanılarak değerlendirilmiģtir. Ankete katılım sayısı 325 olarak belirlenmiģtir Bulgular ve Yorumlar Bu bölümde, araģtırmaya katılanların görüģlerinden elde edilen bulgu ve yorumlar yer almaktadır Sorulan Soruların Frekans Dağılımı Ġle Ġlgili Değerlendirme (SORU 1) Mesleğiniz? Ġle ilgili soruya verilen cevaplar ve yüzdeleri Çizelge 3.7 ve ġekil 3.1 de görülmektedir.

185 169 Çizelge 3. 7 Katılımcıların çalıģtığı birimlerin Frekans Dağılımı ÇALIġTIĞI BĠRĠM SAYI % SĠ ĠTFAĠYE ,0 POLĠS/JANDARMA ,5 AKADEMĠSYEN 19 5,8 BĠLĠRKĠġĠ/ALAN UZMANI 38 11,7 TOPLAM , İTFAİYE POLİS/JANDARMA AKADEMİSYEN 112 BİLİRKİŞİ/ALAN UZMANI ġekil 3. 1 Katılımcıların çalıģtığı birimlerin frekans dağılımı Çizelge 3.7 ve ġekil 3.1 de, araģtırmaya katılanların % 48.0 e karģılık gelen 156 kiģinin itfaiye teģkilatından, %34.5 e karģılık gelen 112 kiģinin kolluk teģkilatlarından, %5.8 e karģılık gelen 19 kiģinin akademisyen, %11.7 ye karģılık gelen 38 kiģinin ise bilirkiģi/alan uzmanı olduğu görülmektedir. Çizelge 3.7 de katılımcıların çoğunun araģtırmadan önce de öngörüldüğü gibi itfaiyeci ve kolluk teģkilatı olduğu görülmektedir. (SORU 2) ÇalıĢtığınız yerleģim yerinin büyüklüğü nedir? Ġle ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.8 ve ġekil 3.2 de görülmektedir.

186 170 Çizelge 3. 8 Katılımcıların çalıģtığı yerleģim yeri büyüklüğü ÇALIġTIĞI YERLEġĠM YERĠ BÜYÜKLÜĞÜ SAYI % SĠ BÜYÜKġEHĠR ,5 NÜFUSU ARASI OLAN ġehġr 31 9,5 NÜFUSU 200 DEN AZ OLAN ġehġr 22 6,8 NÜFUSU DEN BÜYÜK ĠLÇE 10 3,1 NÜFUSU DEN KÜÇÜK ĠLÇE 7 2,2 KÖY / KIRSAL 0 0 TOPLAM , BÜYÜKŞEHİR NÜFUSU ARASI OLAN ŞEHİR NÜFUSU 200 DEN AZ OLAN ŞEHİR NÜFUSU DEN BÜYÜK İLÇE NÜFUSU DEN KÜÇÜK İLÇE KÖY / KIRSAL ġekil 3. 2 Katılımcıların çalıģtığı yerleģim yeri büyüklüğü Çizelge 3.8 ve ġekil 3.2 de, araģtırmaya katılanların % 78.5 ini oluģturan 255 kiģi büyükģehirlerde, %9.5 ini oluģturan 31 kiģinin nüfusu olan Ģehirlerde, %6.8 ini oluģturan 22 kiģinin nüfusu den az olan Ģehirlerde, % 3.1 ini oluģturan 10 kiģinin nüfusu den fazla olan ilçelerde, %2.2 sini oluģturan 7 kiģinin ise nüfusu den az olan ilçelerde çalıģtıkları görülmektedir. Ayrıca, Çizelge 3.8 e göre köy ve kırsalda çalıģan kiģilerin araģtırmamıza katılmadıkları ya da anketlerimizin köy ve kırsalda çalıģanlara ulaģamadığını söylemek mümkün görülmektedir. (SORU 3) YaĢınız? Ġle ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.9 ve ġekil 3.3 de görülmektedir.

187 171 Çizelge 3. 9 Katılımcıların bulundukları yaģ aralığı frekans dağılımı YAġI SAYI % SĠ ARASI 18 5, ARASI 45 13, ARASI 46 14, ARASI 67 20, ARASI 70 21,6 45 VE YUKARISI 78 24,1 TOPLAM , SAYI ,9 14,2 20,7 21,6 24,1 % Sİ 10 5, ARASI ARASI ARASI ARASI ARASI 45 VE YUKARISI ġekil 3. 3 Katılımcıların bulundukları yaģ aralığı frekans dağılımı Çizelge 3.9 ve ġekil 3.3 de, araģtırmaya katılanların %24.1 ini oluģturan 78 kiģinin 45 ve yukarı yaģlarda, %21.6 sını oluģturan 70 kiģinin yaģları arasında, %20.7 sini oluģturan 67 kiģinin yaģları arasında, %14.2 sini oluģturan 46 kiģinin yaģları arasında, %13.9 unu oluģturan 45 kiģinin yaģları arasında, %5.6 sını oluģturan 81 kiģinin ise yaģları arasında oldukları görülmektedir. AraĢtırmaya katılanların çoğunluğunu orta yaģ ve üzeri gruptaki kiģiler oluģturmaktadır. Bu durum ankete katılanların

188 172 meslek tecrübesine sahip kiģiler olduğunu da göstermektedir. (SORU 4) Cinsiyetiniz? ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge ve ġekil 3.4 de görülmektedir. Çizelge Katılımcıların cinsiyeti ile ilgili frekans dağılımı CĠNSĠYET SAYI % ERKEK ,5 KADIN 18 5,5 TOPLAM , ,5 ERKEK KADIN ,5 0 SAYI % Sİ ġekil 3. 4 Katılımcıların cinsiyeti ile ilgili frekans dağılımı Çizelge 3.10 ve ġekil 3.4 de, araģtırmaya katılanların %94.5 ini oluģturan 307 kiģinin erkek, %5.5 ini oluģturan 18 kiģinin ise kadın olduğu görülmektedir. Bu durumun itfaiyeciler ve kolluk teģkilatında çalıģan kadın oranının çok düģük olmasından kaynaklandığı düģünülmektedir. (SORU 5) Mezun olduğunuz okul / eğitim seviyeniz? ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.11 ve ġekil 3.5 de görülmektedir.

189 173 Çizelge Katılımcıların eğitim seviyesi ile ilgili frekans dağılımı MEZUNĠYET SEVĠYESĠ SAYI % ĠLKÖĞRETĠM 8 2,5 ORTA ÖĞRETĠM 73 22,5 ÖN LĠSANS 45 13,9 LĠSANS ,0 YÜKSEK LĠSANS 44 13,6 DOKTORA 18 5,6 TOPLAM , ,5 22, , ,6 18 5,6 SAYI % Sİ 0 ġekil 3. 5 Katılımcıların eğitim seviyesi ile ilgili frekans dağılımı Çizelge 3.11 ve ġekil 3.5 de, araģtırmaya katılanların %2.5 ini oluģturan 8 kiģinin ilköğretim mezunu, %22.5 ini oluģturan 73 kiģinin orta öğretim mezunu, %13.9 unu oluģturan 45 kiģinin ön lisans mezunu, %42 sini oluģturan 136 kiģinin lisans mezunu, %13.6 sını oluģturan 44 kiģinin yüksek lisans mezunu, %5.6 sını oluģturan 18 kiģinin ise doktorasını yaptığı görülmektedir. Çizelge 3.11 ve ġekil 3.5 de özellikle, Ġlköğretim mezunlarının oranının azlığı ve yine yüksek okul ve yüksek lisans oranının yüksekliği dikkat çekmektedir. Bu durum ankete katılanların eğitim durumunun çok yüksek olduğunu göstermektedir.

190 174 (SORU 6) Yangın Ġncelemeleri ve Yangın Sebebini Belirleme ile ilgili hangi eğitimleri aldınız? ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.12 ve ġekil 3.6 da görülmektedir. Çizelge Katılımcıların yangın ile ilgili aldığı eğitimlerin frekans dağılımı YANGIN ĠLE ĠLGĠLĠ ALDIĞI EĞĠTĠMĠ SAYI % Ġtfaiye Personeli Temel Eğitim Kursu ,5 Üniversiteler Tarafından Verilen Yangın Ġncelemeleri Sertifika Programı 22 8,0 Yangın Sonrası Olay Yeri Ġnceleme Kursu ,4 Ġtfaiye Personeli Yenileme Kursu 4 1,5 Yangın Ġncelemeleri Ġleri Düzey Eğitimi 10 3,6 TOPLAM ,0 ġekil 3. 6 Katılımcıların yangın ile ilgili aldığı eğitimlerin frekans dağılımı Çizelge 3.12 ve ġekil 3.6 da, araģtırmaya katılanların %50.5 ini oluģturan 139 kiģinin itfaiye personeli temel eğitim kursu aldığı, %8 ini oluģturan 22 kiģinin üniversiteler tarafından verilen yangın incelemeleri sertifika programı na katıldığı, %36.4 ünü oluģturan 100 kiģinin yangın sonrası olay yeri inceleme kursu aldığı, % 1.5 ini oluģturan 4 kiģinin itfaiye personeli yenileme kursu aldığı, %3.6 sını oluģturan 10 kiģinin ise yangın incelemeleri ileri düzey eğitimi aldığı görülmektedir. Çizelge 3.12 de ankete katılan 325 kiģiden sadece 275 inin bu soruya cevap verdiği görülmektedir. Diğer 50 kiģinin ise bu eğitimlerden herhangi birini almadıkları anlaģılmaktadır.

191 175 (SORU 7) Yangın nedenini belirleme ile ilgili aldığımız eğitimler yeterlidir ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.13 ve ġekil 3.7 de görülmektedir. Çizelge Katılımcıların aldıkları eğitimin yeterliliği ile ilgili görüģlerinin frekans dağılımı YANGIN NEDENĠNĠ BELĠRLEME ĠLE ĠLGĠLĠ ALDIĞIM EĞĠTĠMLER YETERLĠDĠR SAYI % KESĠNLĠKLE KATILMIYORUM 68 21,7 KATILMIYORUM ,3 BĠR FĠKRĠM YOK 31 9,9 KATILIYORUM 50 16,0 KESĠNLĠKLE KATILIYORUM 16 5,1 TOPLAM ,0 ġekil 3. 7 Katılımcıların aldıkları eğitimin yeterliliği ile ilgili görüģlerinin frekans dağılımı Çizelge 3.13 ve ġekil 3.7 de, araģtırmaya katılanların % 21.7 ini oluģturan 68 kiģinin yangın nedenini belirleme ile ilgili aldıkları eğitimin yeterli olduğu konusuna kesinlikle katılmadığı, % 47.3 ünü oluģturan 148 kiģinin aldıkları eğitimin yeterli olduğu konusuna katılmadığı, %9.9 unu oluģturan 31 kiģinin bu konuda bir fikrinin olmadığı, %16 sını oluģturan 50 kiģinin aldıkları eğitimi yeterli gördüğü, %5.1 ini oluģturan 16 kiģinin ise alınan eğitimin yeterli olduğu konusuna kesinlikle katıldığı görülmektedir. Çizelge 3.13 ve ġekil 3.7 de alınan eğitimlerin yeterli olmadığını düģünenlerin büyük çoğunluğu oluģturduğu (148+68=216 kiģi, bu soruya cevap verenlerin toplam %69 u) dikkat çekmektedir.

192 176 (SORU 8) ÇalıĢtığım yerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılmaktadır ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.14 ve ġekil 3.8 de görülmektedir. Çizelge Katılımcıların çalıģtıkları birimde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılıp kullanılmadığı hakkındaki düģünceleri ile ilgili frekans dağılımı ÇALIġTIĞIM YERDE YANGIN NEDENĠNĠ BELĠRLEME ĠLE ĠLGLĠ BĠLĠMSEL YÖNTEMLER KULLANILMAKTADIR SAYI % KESĠNLĠKLE KATILMIYORUM 67 20,9 KATILMIYORUM ,1 BĠR FĠKRĠM YOK 25 7,8 KATILIYORUM 96 29,9 KESĠNLĠKLE KATILIYORUM 14 4,4 TOPLAM , ,9 KESİNLİKLE KATILMIYOR UM ,1 KATILMIYOR UM BİR FİKRİM YOK KATILIYORU M KESİNLİKLE KATILIYORU M SAYI % Sİ 20,9 37,1 7,8 29,9 4,4 25 7, ,9 14 4,4 ġekil 3. 8 Katılımcıların çalıģtıkları birimde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılıp kullanılmadığı hakkındaki düģünceleri ile ilgili frekans dağılımı Çizelge 3.14 ve ġekil 3.8 de, araģtırmaya katılanların %20.9 unu oluģturan 67 kiģinin çalıģtıkları birimde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanıldığı ifadesine kesinlikle katılmadığı, %37.1 ini oluģturan 119 kiģinin bu ifadeye katılmadığı, %7.8 ini oluģturan 25 kiģinin bu konuda bir fikri olmadığı, %29.9 unu oluģturan 96 kiģinin çalıģtıkları birimde bilimsel yöntemler uygulandığı konusuna katıldığı, %4.4 ünü oluģturan 14 kiģinin ise bilimsel yöntemler uygulandığı konusuna kesinlikle katıldığı görülmektedir.

193 177 Çizelge 3.14 ve ġekil 3.8 de %58 lik bir çoğunluğun (186 kiģinin) çalıģtıkları birimde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanıldığı ifadesini doğru bulmadığı görülmektedir. (SORU 9) Ġtfaiye Yangın Raporu mutlaka bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevliler tarafından hazırlanmaktadır ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.15 ve ġekil 3.9 da görülmektedir. Çizelge Katılımcıların yangın raporu hazırlama konusunun yeterli eğitimleri almıģ görevliler tarafından hazırlanmalıdır ifadesi hakkındaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı YANGIN RAPORU YETERLĠ EĞĠTĠM ALMIġ KĠġĠLER TARAFINDAN YAPILMAKTADIR SAYI % KESĠNLĠKLE KATILMIYORUM 53 16,4 KATILMIYORUM 83 25,7 BĠR FĠKRĠM YOK 65 20,1 KATILIYORUM 86 26,6 KESĠNLĠKLE KATILIYORUM 36 11,1 TOPLAM , ,4 KESİNLİKLE KATILMIYOR UM 83 25,7 KATILMIYOR UM BİR FİKRİM YOK KATILIYORU M KESİNLİKLE KATILIYORU M SAYI % Sİ 16,4 25,7 20,1 26,6 11, , , ,1 ġekil 3. 9 Katılımcıların yangın raporu hazırlama konusunun yeterli eğitimleri almıģ görevliler tarafından hazırlanmaktadır ifadesi hakkındaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı Çizelge 3.15 ve ġekil 3.9 da, araģtırmaya katılanların %16.4 ünü oluģturan 53 kiģinin yangın raporunu yeterli eğitimi almıģ kiģiler tarafından yapılmaktadır önermesine kesinlikle katılmamaktadır, %25.7 sini oluģturan 83 kiģinin bu önermeye kesinlikle katılmadığı, %20.1

194 178 ini oluģturan 65 kiģinin bu konuda bir fikrinin olmadığı, %26.6 sını oluģturan 86 kiģi bu konuda yangın raporunu yeterli eğitimi almıģ kiģiler tarafından hazırlanmaktadır önermesine katıldığı, %11.1 ini oluģturan 36 kiģi ise bu önermeye kesinlikle katılmaktadır. Çizelge 3.15 ve grafik 3.9 a dikkat edilirse bu konuda aģağı yukarı katılımcıların düģünceleri oran olarak birbirine yakın seviyededir. Bu konunun ayrıntısı yani niçin bu Ģekilde bir sonuç çıktığı, kiģilerin çalıģtıkları birim ile bu soruya verdikleri cevap arasında bir bağ var mı vb. sorulara çapraz değerlendirmelerde cevap aranacaktır. (SORU 10) Yangın nedenini belirlemede Kolluk TeĢkilatına (Polis ve Jandarma) da Yangın Raporu hazırlama yetkisi verilmelidir ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.16 ve ġekil 3.10 da görülmektedir. Çizelge Katılımcıların Yangın Raporu hazırlama ile ilgili Kolluğa yetki verilip verilmemesi konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı POLĠS/JANDARMA YA YANGIN RAPORU HAZIRLAMA YETKĠSĠ VERĠLMELĠDĠR SAYI % KESĠNLĠKLE KATILMIYORUM ,8 KATILMIYORUM 87 27,4 BĠR FĠKRĠM YOK 28 8,8 KATILIYORUM 66 20,8 KESĠNLĠKLE KATILIYORUM 20 6,3 TOPLAM , , ,4 28 8, ,8 20 6,3 ġekil Katılımcıların Yangın Raporu hazırlama ile ilgili Kolluğa yetki verilip verilmemesi konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı Çizelge 3.16 ve ġekil 3.10 da, araģtırmaya katılanların %36.8 ini oluģturan 117 kiģi kolluğun yangın raporu hazırlaması fikrine kesinlikle katılmamaktadır, %27.4 ünü oluģturan

195 kiģi bu görüģe katılmamaktadır, %8.8 ini oluģturan 28 kiģinin bu konuda bir fikri olmadığı, %20.8 ini oluģturan 66 kiģinin kolluğun da yangın raporu hazırlama konusuna katıldığı, %6.3 ünü oluģturan 20 kiģinin ise bu konuya kesinlikle katıldığı görülmektedir. Çizelge 3.16 ve grafik 3.10 a dikkat edilirse katılımcıların büyük çoğunluğu (toplam katılımcıların %64.2 si, yani 318 kiģiden 204 kiģi) kolluğun yangın raporu hazırlaması fikrine sıcak bakmadığı görülmektedir. Burada bir Ģey daha dikkat çekmektedir ki o da katılımcılardan kolluk teģkilatı mensuplarının dahi tamamı bu konuya olumlu bakmadığı gerçeğidir. (SORU 11) Yangın nedenini belirlemek için Yangın Raporu hazırlama yetkisi hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilmelidir ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.17 ve ġekil 3.11 de görülmektedir. Çizelge Katılımcıların Yangın Raporu hazırlama yetkisinin hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilip verilmemesi görüģleri ile ilgili frekans dağılımı YANGIN RAPORU HAZIRLAMA YETKĠSĠ YETERLĠ EĞĠTĠMĠ ALMIġ AKADEMĠK ÇALIġMALARI OLAN KĠġĠLERE VERĠLMELĠ SAYI % KESĠNLĠKLE KATILMIYORUM 31 9,6 KATILMIYORUM 47 14,6 BĠR FĠKRĠM YOK 10 3,1 KATILIYORUM ,7 KESĠNLĠKLE KATILIYORUM ,0 TOPLAM , KESİNLİKLE KATILMIYORU M 47 9,6 14,6 KATILMIYORU M BİR FİKRİM YOK KATILIYORUM KESİNLİKLE KATILIYORUM SAYI % Sİ 9,6 14,6 3,1 35, , ,7 37 ġekil Katılımcıların Yangın Raporu hazırlama yetkisinin hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilip verilmemesi görüģleri ile ilgili frekans dağılımı

196 180 Çizelge 3.17 ve ġekil 3.11 de, araģtırmaya katılanların %9.6 sını oluģturan 31 kiģinin bu konuya kesinlikle katılmadığı, %14.6 sını oluģturan 47 kiģinin konuya katılmadığı, %3.1 ini oluģturan 10 kiģinin konu hakkında bir fikri olmadığı, %35.7 sini oluģturan 115 kiģinin Yangın Raporu hazırlama yetkisinin hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilmesi fikrine katıldığı, %37 sini oluģturan 119 kiģinin ise kesinlikle katıldığı görülmektedir. Dikkat edilirse bu soruya cevap veren 322 kiģinin %72.7 sini oluģturan 234 kiģi konu hakkında olumlu düģünmektedir. (SORU 12) Yangın nedeni ile ilgili istatistikler bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmaktadır ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.18 ve ġekil 3.12 de görülmektedir. Çizelge Katılımcıların yangın nedeni ile ilgili istatistiklerin bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılıp yapılmadığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı YANGIN ĠSTATĠSTĠKLERĠ BĠLĠMSEL OLARAK YAPILMAKTADIR SAYI % KESĠNLĠKLE KATILMIYORUM 52 16,2 KATILMIYORUM ,1 BĠR FĠKRĠM YOK 69 21,5 KATILIYORUM 50 15,6 KESĠNLĠKLE KATILMIYORUM 15 4,7 TOPLAM , ,2 KESİNLİKLE KATILMIYOR UM ,1 KATILMIYOR UM BİR FİKRİM YOK KATILIYORU M KESİNLİKLE KATILMIYOR UM SAYI % Sİ 16,2 42,1 21,5 15,6 4, ,5 15,6 15 4,7 ġekil Katılımcıların yangın nedeni ile ilgili istatistiklerin bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılıp yapılmadığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı Çizelge 3.18 ve ġekil 3.12 de, araģtırmaya katılanların % 16.2 sini oluģturan 52

197 181 kiģinin istatistiklerin bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapıldığına kesinlikle katılmadığı, %42.1 ini oluģturan 135 kiģinin bu önermeye katılmadığı, %21.5 ini oluģturan 69 kiģinin bu konuda bir fikri olmadığı, % 15.6 sını oluģturan 50 kiģinin istatistiklerin bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapıldığı ifadesine katıldığı, %4.7 sini oluģturan 15 kiģinin ise bu konuya kesinlikle katıldığı görülmektedir. Çizelge 3.18 ve ġekil 3.12 de katılımcıların %58.3 ünü oluģturan 187 kiģinin istatistiklerin bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmadığını düģündüğü görülmektedir. (SORU 13) Türkiye geneli (%19.52) ve Ankara (%38.30) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %18.78 oran farklılığı Türkiye genelindeki elektrik yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ankara daki elektrik yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge ve ġekil 3.13 de görülmektedir. Çizelge Katılımcıların Türkiye geneli ve Ankara 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı ELEKTRĠK KONTAĞI INDA TÜRKĠYE GENELĠ ANKARA YA GÖRE DAHA BĠLĠMSEL SAYI % KESĠNLĠKLE KATILMIYORUM 38 11,9 KATILMIYORUM ,0 BĠR FĠKRĠM YOK 53 16,7 KATILIYORUM 80 25,2 KESĠNLĠKLE KATILIYORUM 23 7,2 TOPLAM , ,9 KESİNLİKLE KATILMIYOR UM KATILMIYOR UM BİR FİKRİM YOK KATILIYORU M KESİNLİKLE KATILIYORU M SAYI % Sİ 11, ,7 25,2 7, , ,2 23 7,2 ġekil Katılımcıların Türkiye geneli ve Ankara 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı

198 182 Çizelge 3.19 ve ġekil 3.13 de, araģtırmaya katılanların % 11.9 sini oluģturan 38 kiģinin elektrik kontağı yangınlarının Türkiye genelinin Ankara ya göre daha bilimsel incelendiği ifadesine kesinlikle katılmadığı, %39 unu oluģturan 124 kiģinin bu önermeye katılmadığı, %16.7 ini oluģturan 53 kiģinin bu konuda bir fikri olmadığı, % 25.2 sini oluģturan 80 kiģinin bu önermeye katıldığı, %7.2 sini oluģturan 23 kiģinin ise bu konuya kesinlikle katıldığı görülmektedir. Çizelge 3.19 ve ġekil 3.13 de katılımcıların %50.9 unu oluģturan 162 kiģinin elektrik kontağı yangınlarının Türkiye genelinin Ankara ya göre daha bilimsel incelendiği ifadesini doğru bulmadığı görülmektedir. (SORU 14) Türkiye geneli (%32.87) ve Ġstanbul (%59.72) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin %26.85 oran farklılığı Türkiye genelindeki yangınların genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul daki sigara ve kibritten kaynaklanan yangınların ise iyi incelenmediğini gösterebilir ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.20 ve ġekil 3.14 de görülmektedir. Çizelge Katılımcıların Türkiye geneli ve Ġstanbul 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı SĠGARA VE KĠBRĠT NEDENĠNDE TÜRKĠYE GENELĠ ĠSTANBUL A GÖRE DAHA BĠLĠMSEL SAYI % KESĠNLĠKLE KATILMIYORUM 45 14,3 KATILMIYORUM ,5 BĠR FĠKRĠM YOK 50 15,9 KATILIYORUM 89 28,3 KESĠNLĠKLE KATILIYORUM 13 4,1 TOPLAM , KESİNLİKLE KATILMIYO RUM KATILMIYO RUM BİR FİKRİM YOK KATILIYORU M KESİNLİKLE KATILIYORU M SAYI % Sİ 14,3 37,5 15,9 28,3 4,1 ġekil Katılımcıların Türkiye geneli ve Ġstanbul 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı

199 183 Çizelge 3.20 ve ġekil 3.14 de, araģtırmaya katılanların % 14.3 ünü oluģturan 45 kiģinin 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninde Türkiye genelinin Ġstanbul a göre genel olarak daha bilimsel incelendiği ifadesine kesinlikle katılmadığı, %37.5 ini oluģturan 118 kiģinin bu önermeye katılmadığı, %15.9 unu oluģturan 50 kiģinin bu konuda bir fikri olmadığı, % 28.3 ünü oluģturan 89 kiģinin bu önermeye katıldığı, %4.1 ini oluģturan 13 kiģinin ise bu konuya kesinlikle katıldığı görülmektedir. Çizelge 3.20 ve ġekil 3.14 de katılımcıların %51.8 ini oluģturan 163 kiģinin Sigara ve Kibrit yangın nedeninde Türkiye genelinin Ġstanbul a göre genel olarak daha bilimsel incelendiği ifadesini doğru bulmadığı görülmektedir. (SORU 15) Türkiye geneli (%2.65) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %4.31 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.21 ve ġekil 3.15 de görülmektedir. Çizelge Katılımcıların Türkiye geneli ve Ankara 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı SABOTAJ YANGIN NEDENĠNDE ANKARA TÜRKĠYE YE GÖRE DAHA BĠLĠMSEL SAYI % KESĠNLĠKLE KATILMIYORUM 21 6,7 KATILMIYORUM ,0 BĠR FĠKRĠM YOK 49 15,7 KATILIYORUM ,2 KESĠNLĠKLE KATILIYORUM 20 6,4 TOPLAM , ,7 KESİNLİKLE KATILMIYO RUM KATILMIYO RUM BİR FİKRİM YOK ,7 33,2 KATILIYOR UM KESİNLİKLE KATILIYOR UM SAYI % Sİ 6, ,7 33,2 6,4 20 6,4 ġekil Katılımcıların Türkiye geneli ve Ankara 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı

200 184 Çizelge 3.21 ve ġekil 3.15 de, araģtırmaya katılanların % 6.7 sini oluģturan 21 kiģinin 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeni ile ilgili olarak Ankara nın Türkiye geneline göre genel olarak daha bilimsel incelendiği ifadesine kesinlikle katılmadığı, %38 ini oluģturan 119 kiģinin bu önermeye katılmadığı, %15.7 sini oluģturan 49 kiģinin bu konuda bir fikri olmadığı, % 33.2 sini oluģturan 104 kiģinin bu önermeye katıldığı, %6.4 ünü oluģturan 20 kiģinin ise bu konuya kesinlikle katıldığı görülmektedir. Çizelge 3.21 ve ġekil 3.15 de katılımcıların % 44.7 sini oluģturan 140 kiģinin Sabotaj (kundaklama) yangın nedeni ile ilgili olarak Ankara nın Türkiye geneline göre genel olarak daha bilimsel incelendiği ifadesini doğru bulmadığı görülmektedir. (SORU 16) Ġstanbul (%3.48) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %3.48 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.22 ve ġekil 3.16 da görülmektedir. Çizelge Katılımcıların Ġstanbul ve Ankara 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı SABOTAJ DA ANKARA ĠSTANBUL A GÖRE DAHA BĠLĠMSEL SAYI % KESĠNLĠKLE KATILMIYORUM 24 7,7 KATILMIYORUM ,9 BĠR FĠKRĠM YOK 63 20,1 KATILIYORUM 85 27,2 KESĠNLĠKLE KATILIYORUM 10 3,2 TOPLAM ,0 ġekil Katılımcıların Ġstanbul ve Ankara 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı

201 185 Çizelge 3.22 ve ġekil 3.16 da, araģtırmaya katılanların % 7.7 sini oluģturan 24 kiģinin 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedenin ile ilgili olarak Ankara nın Ġstanbul a göre genel olarak daha bilimsel incelendiği ifadesine kesinlikle katılmadığı, %41.9 unu oluģturan 131 kiģinin bu önermeye katılmadığı, %20.1 ini oluģturan 63 kiģinin bu konuda bir fikri olmadığı, % 27.2 sini oluģturan 85 kiģinin bu önermeye katıldığı, %3.2 sini oluģturan 10 kiģinin ise bu konuya kesinlikle katıldığı görülmektedir. Çizelge 3.22 ve ġekil 3.16 da katılımcıların % 49.6 sını oluģturan 155 kiģinin Sabotaj (kundaklama) yangın nedeni ile ilgili olarak Ankara nın Ġstanbul a göre genel olarak daha bilimsel incelendiği ifadesini doğru bulmadığı görülmektedir. (SORU 17) 2008 yılı Türkiye geneli (%2.65) ve Ġngiltere (%17.17) yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %14.52 oran farklılığı Ġngiltere deki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.23 ve ġekil 3.17 de görülmektedir. Çizelge Katılımcıların 2008 yılı Türkiye geneli ve Ġngiltere yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı SABOTAJ DA ĠNGĠLTERE VE KANADA TÜRKĠYE DEN DAHA BĠLĠMSEL SAYI % KESĠNLĠKLE KATILMIYORUM 31 9,9 KATILMIYORUM 76 24,3 BĠR FĠKRĠM YOK 54 17,3 KATILIYORUM ,3 KESĠNLĠKLE KATILIYORUM 32 10,2 TOPLAM ,0 ġekil Katılımcıların 2008 yılı Türkiye geneli ve Ġngiltere yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı

202 186 Çizelge 3.23 ve ġekil 3.17 de, araģtırmaya katılanların % 9.9 unu oluģturan 31 kiģinin 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedenin ile ilgili olarak Ġngiltere nin Türkiye ye göre genel olarak daha bilimsel incelendiği ifadesine kesinlikle katılmadığı, %24.3 ünü oluģturan 76 kiģinin bu önermeye katılmadığı, %17.3 ünü oluģturan 54 kiģinin bu konuda bir fikri olmadığı, % 38.3 ünü oluģturan 120 kiģinin bu önermeye katıldığı, %10.2 sini oluģturan 32 kiģinin ise bu konuya kesinlikle katıldığı görülmektedir. Çizelge 3.23 ve ġekil 3.17 de katılımcıların % 48.5 ini oluģturan 152 kiģinin Sabotaj (kundaklama) yangın nedeni ile ilgili olarak Ġngiltere nin Türkiye ye göre genel olarak daha bilimsel incelendiği ifadesinin doğru olduğunu düģündükleri görülmektedir. Burada bir konu özellikle dikkat çekmektedir, 13. Soru ile 16. Soru arasındaki ifadelerde Türkiye geneli, Ġstanbul ve Ankara nın kıyaslandığı sorularda söz konusu farklılığın bilimsellikten kaynaklandığı Ģeklindeki ifadelere katılımcıların çoğunluk olarak katılmadığı, ancak mukayese yabancı bir ülke ile yapıldığı zaman aksine söz konusu ifadeye çoğunlukla katılındığı görülmektedir. (SORU 18) Türkiye geneli (%19.52) ve Ġngiltere (%9.55) yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %9.97 oran farklılığı Ġngiltere deki Elektrik Kontağı yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Elektrik Kontağı yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.24 ve ġekil 3.18 de görülmektedir. Çizelge Katılımcıların Türkiye geneli ve Ġngiltere yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı ELEKTRĠK KONTAĞI NDA ĠNGĠLTERE TÜRKĠYE DEN DAHA BĠLĠMSEL SAYI % KESĠNLĠKLE KATILMIYORUM 21 6,7 KATILMIYORUM 88 28,1 BĠR FĠKRĠM YOK 59 18,8 KATILIYORUM ,1 KESĠNLĠKLE KATILIYORUM 29 9,3 TOPLAM ,0

203 ,7 KESİNLİKLE KATILMIYOR UM 88 28,1 KATILMIYOR UM BİR FİKRİM YOK KATILIYORU M KESİNLİKLE KATILIYORU M SAYI % Sİ 6,7 28,1 18,8 37,1 9, , ,1 29 9,3 ġekil Katılımcıların Türkiye geneli ve Ġngiltere yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin oran farklılığı konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı Çizelge 3.24 ve ġekil 3.18 de, araģtırmaya katılanların % 6.7 sini oluģturan 21 kiģinin 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeni ile ilgili olarak Ġngiltere nin Türkiye ye göre genel olarak daha bilimsel incelendiği ifadesine kesinlikle katılmadığı, %28.1 ini oluģturan 88 kiģinin bu önermeye katılmadığı, %18.8 ini oluģturan 59 kiģinin bu konuda bir fikri olmadığı, % 37.1 ini oluģturan 116 kiģinin bu önermeye katıldığı, %9.3 ünü oluģturan 29 kiģinin ise bu konuya kesinlikle katıldığı görülmektedir. Çizelge 3.24 ve ġekil 3.18 de katılımcıların % 46.4 ünü oluģturan 145 kiģinin Elektrik Kontağı yangın nedeni ile ilgili olarak Ġngiltere nin Türkiye ye göre genel olarak daha bilimsel incelendiği ifadesinin doğru olduğunu düģündükleri görülmektedir. (SORU 19) Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.25 ve ġekil 3.19 de görülmektedir. Çizelge Katılımcıların Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olması konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı SABOTAJ DA TÜRKĠYE, ĠNGĠLTERE VE KANADA YI NASIL DEĞERLENDĠRĠYORSUNUZ SAYI % A-ÜLKEMĠZDE ĠKĠSĠNE GÖRE DAHA DÜġÜK ,3 B-ĠKĠSĠ ÜLKEMĠZE GÖRE DAHA BĠLĠMSEL ,5 A VE B EġĠT 30 9,6 A ÇOK B AZ 25 8,0 A AZ B ÇOK 14 4,5 TOPLAM ,0

204 ,3 36, , ,5 SAYI % 0 A-ÜLKEMĠZDE ĠKĠSĠNE GÖRE DAHA DÜġÜK B-ĠKĠSĠ ÜLKEMĠZE GÖRE DAHA BĠLĠMSEL A VE B EġĠT A ÇOK B AZ A AZ B ÇOK ġekil Katılımcıların Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olması konusundaki görüģleri ile ilgili frekans dağılımı Çizelge 3.25 ve ġekil 3.19 da, araģtırmaya katılanların % 41.3 ünü oluģturan 129 kiģinin Ġngiltere ve Kanada da Sabotaj (kundaklama) yangın nedeni ile Türkiye ye göre genel olarak daha az karģılaģıldığı düģüncesinde olduğu, %36.5 ini oluģturan 114 kiģinin, Sabotaj (kundaklama) yangın nedeni ile ilgili olarak Ġngiltere ve Kanada nın % oranının fazla olması Türkiye ye göre daha bilimsel çalıģmasından kaynaklandığı görüģünde olduğu, %9.6 sını oluģturan 30 kiģinin bu konuda yukarıda geçen iki görüģün eģit olarak etki ettiğini düģündükleri, % 8 ini oluģturan 25 kiģinin ülkeler asarındaki oran farklılığına 1. GörüĢün daha fazla, 2. GörüĢün daha az etkisi olduğu görüģünde oldukları, ve nihayet %4.5 ini oluģturan 14 kiģinin ise bu oran farklılığına 1.görüĢün daha az, 2. GörüĢün daha fazla etkisinin olduğu görüģünde oldukları görülmektedir. Çizelge 3.25 ve ġekil 3.19 da katılımcıların ağırlıklı olarak (% 41.3) Ġngiltere ve Kanada da Sabotaj (Kundaklama) olaylarının fazla meydana gelmesinin oran farklılığına neden olduğunu, yine önemli bir sayıdaki (%36.5) katılımcının da Ġngiltere ve Kanada da Sabotaj (Kundaklama) yangınlarındaki oran farklılığının söz konusu iki ülkede yangın nedeni belirleme ile ilgili çalıģmaların Türkiye ye göre genel olarak daha bilimsel incelendiği ifadesinin doğru olduğunu düģündükleri görülmektedir. (SORU 20) Türkiye geneli yangın istatistiğinde Diğer yangın nedenleri ( %33.28 ) içinde bulunan aģağıdaki yangın nedenlerinden oran olarak sizce en yüksek olandan düģük olana doğru 1 den 5 e kadar numara vererek sıralayınız ile ilgili soruya verilen cevaplar Çizelge 3.26, Çizelge 3.27, Çizelge 3.28, Çizelge 3.29, Çizelge 3.30 da ve ġekil 3.20, ġekil 3.21, ġekil 3.22, ġekil 3.23 ve ġekil 3.24 de görülmektedir.

205 189 Çizelge Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde çocukların ve akıl sağlığı yerinde olmayanların ateģle oynaması yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı ÇOCUKLARIN VE AKIL SAĞLIĞI YERĠNDE OLMAYANLARIN ATEġLE OYNAMASI SAYI % , , , , ,8 TOPLAM ,0 ġekil Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde çocukların ve akıl sağlığı yerinde olmayanların ateģle oynaması yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı Çizelge 3.26 ve ġekil 3.20 de, araģtırmaya katılanların çocukların ve akıl sağlığı yerinde olmayanların ateģle oynaması yangın nedeni ile ilgili olarak, %28.3 e karģılık gelen 63 kiģi bu yangın nedenini 1.sıraya, %22 ye karģılık gelen 49 kiģi 2.sıraya,, yine %22 ye karģılık gelen 49 kiģi 3. sıraya, %17 ye karģılık gelen 38 kiģi 4. sıraya ve nihayet %10.8 e karģılık gelen 24 kiģi 5. sıraya yerleģtirmiģlerdir.

206 190 Çizelge Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde kimyasal madde tutuģması yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı KĠMYASAL MADDE TUTUġMASI SAYI % SĠ , , , , ,9 TOPLAM , ,4 19,4 19,9 19,9 SAYI % Sİ 20 14, ġekil Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde kimyasal madde tutuģması yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı Çizelge 3.27 ve ġekil 3.21 de, araģtırmaya katılanların kimyasal madde tutuģması yangın nedeni ile ilgili olarak, %14.4 e karģılık gelen 31 kiģi bu yangın nedenini 1.sıraya, %26.4 e karģılık gelen 57 kiģi 2.sıraya, %19.4 e karģılık gelen 42 kiģi 3.sıraya, %19.9 a karģılık gelen 43 kiģi 4. sıraya ve yine %19.9 a karģılık gelen 43 kiģi 5. sıraya yerleģtirmiģlerdir.

207 191 Çizelge Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde KızıĢma(yüksek ısı ile yanıcı sıvı veya yemek vb. parlaması)yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı KIZIġMA(YÜKSEK ISI ĠLE YANICI SIVI SAYI % VEYA YEMEK VB. PARLAMASI) , , , , ,6 TOPLAM , ,6 28,7 22,2 30 SAYI % Sİ 20 13, , ġekil Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde KızıĢma(yüksek ısı ile yanıcı sıvı veya yemek vb. parlaması)yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı Çizelge 3.28 ve ġekil 3.22 de, araģtırmaya katılanların KızıĢma (yüksek ısı ile yanıcı sıvı veya yemek vb. parlaması) yangın nedeni ile ilgili olarak, %29.6 ya karģılık gelen 64 kiģi bu yangın nedenini 1.sıraya, %28.7 ye karģılık gelen 62 kiģi 2.sıraya, %22.2 ye karģılık gelen 48 kiģi 3.sıraya, %13.9 a karģılık gelen 30 kiģi 4. sıraya ve nihayet %5.6 ya karģılık gelen 12 kiģi 5. sıraya yerleģtirmiģlerdir.

208 192 Çizelge Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde mum devrilmesi yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı MUM DEVRĠLMESĠ SAYI % , , , , ,8 TOPLAM , , ,5 19,5 25,1 22,8 SAYI % Sİ ġekil Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde mum devrilmesi yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı Çizelge 3.29 ve ġekil 3.23 de, araģtırmaya katılanların mum devrilmesi yangın nedeni ile ilgili olarak, %19.1 e karģılık gelen 41 kiģi bu yangın nedenini 1.sıraya, %13.5 e karģılık gelen 29 kiģi 2.sıraya, %19.5 e karģılık gelen 42 kiģi 3.sıraya, %25.1 e karģılık gelen 54 kiģi 4. sıraya ve nihayet %22.8 e karģılık gelen 49 kiģi 5. sıraya yerleģtirmiģlerdir.

209 193 Çizelge Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde bilinmeyen nedenlerden yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı BĠLĠNMEYEN NEDENLERDEN SAYI % , , , , ,3 TOPLAM , , , ,7 30,3 SAYI % Sİ ġekil Katılımcıların diğer yangın nedenleri içinde bilinmeyen nedenlerden yangın nedeni konusundaki değerlendirmeleri ile ilgili frekans dağılımı Çizelge 3.30 ve ġekil 3.24 de, araģtırmaya katılanların bilinmeyen nedenlerden yangın nedeni ile ilgili olarak, %19.7 ye karģılık gelen 43 kiģi bu yangın nedenini 1.sıraya, %13.3 e karģılık gelen 29 kiģi 2.sıraya, %17 ye karģılık gelen 37 kiģi 3.sıraya, %19.7 ye karģılık gelen 43 kiģi 4. Sıraya ve nihayet %30.3 e karģılık gelen 66 kiģi 5. Sıraya yerleģtirmiģlerdir. Yukarıdaki son 5 Çizelge ve Grafiğe bakıldığında katılımcıların, KızıĢma (yüksek ısı ile yanıcı sıvı veya yemek vb. parlaması) yangın nedeni ile ilgili olarak, %29.6 sını oluģturan 64 kiģinin, Çocukların ve Akıl Sağlığı Yerinde Olmayanların AteĢle Oynaması yangın nedeni ile ilgili olarak, %28.3 ünü oluģturan 63 kiģinin, Bilinmeyen Nedenlerden yangın nedeni ile ilgili olarak, %19.7 sini oluģturan 43 kiģinin, Mum Devrilmesi yangın nedeni ile ilgili olarak, %19.1 ini oluģturan 41 kiģinin, Kimyasal Madde TutuĢması yangın

210 Ġtfaiye personeli temel eğitim kursu Üniversitelerin verdiği yangın incelemeleri sertifika programı Yangın sonrası olay yeri inceleme kursu Ġtfaiye personeli yenileme kursu Yangın incelemeleri ileri düzey eğitimi TOPLAM 194 nedeni ile ilgili olarak, %14.4 e karģılık gelen 31 kiģinin 1.sıraya konulduğu tespit edilmiģ ve 1. Sıraya konulma % sine göre aģağıda sıralanmıģtır. 1. KızıĢma(yüksek ısı ile yanıcı sıvı veya yemek vb. parlaması) 2. Çocukların ya da akıl sağlığı yerinde olmayanların ateģle oynaması 3. Bilinmeyen Nedenlerden 4. Mum devrilmesi 5. Kimyasal Madde tutuģması Sorulan Soruların Çapraz Değerlendirilmesi Bu bölümde sorular çapraz değerlendirilmiģ, ortaya çıkan Çizelge ve ġekillerin değerlendirilmesinde ise sadece göze çarpan hususlara yer verilmiģtir. Soru1. Mesleğiniz? ile Soru 6. Yangın Ġncelemeleri ve Yangın Sebebini Belirleme ile ilgili hangi eğitimleri aldınız? sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.31 ve ġekil 3.25 de verilmiģtir. Çizelge Mesleğe göre yangın nedenini belirleme ile ilgili alınan eğitimler Yangın Nedeni Belirleme Ġle Ġlgili Aldığı Eğitimi Ġtfaiyeci Sayısı Yüzdesi 81,3 5,2 8,4 2,6 2,6 100,0 Polis/Jandarma Sayısı Yüzdesi 1,3 3,8 95, ,0 Sayısı Akademisyen Yüzdesi 10,0 40,0 40,0 0 10,0 100,0 BilirkiĢi/Alan Sayısı Uzmanı Yüzdesi 36,7 23,3 23,3 0 16,7 100,0 TOPLAM Sayısı Yüzdesi 50,5 8,0 36,4 1,5 3,6 100,0 5 den küçük beklenen sıklığa sahip göze sayısı oranı %30 sınırını aģması nedeniyle Ki-kare testi uygulanmamıģtır.

211 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 195 ġekil Mesleğe göre yangın nedenini belirleme ile ilgili alınan eğitimler Yukarıdaki Çizelge 3.31 ve ġekil 3.25 de itfaiyecilerden Ġtfaiye Personeli Temel Eğitim Kursunu % 81.3 oranına karģılık gelen 126 kiģinin aldığı, Polis/Jandarma dan ise %95 oranına karģılık gelen 76 kiģinin Yangın Sonrası Olay Yeri Ġnceleme Kursu aldıkları görülmektedir. Ayrıca, akademisyenlerden ise %40 oranına karģılık gelen 4 kiģinin Üniversiteler Tarafından Verilen Yangın Ġncelemeleri Sertifika Eğitimi, yine %40 oranına karģılık gelen 4 kiģinin de Yangın Sonrası Olay Yeri Ġnceleme Kursu aldıkları görülmektedir. Soru1. Mesleğiniz? ile Soru 7. Yangın nedenini belirleme ile ilgili aldığımız eğitimler yeterlidir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.32 ve ġekil 3.26 da verilmiģtir. Çizelge Mesleğe göre Yangın nedenini belirleme ile ilgili aldığımız eğitimler yeterlidir önermesine verilen cevaplar YANGIN NEDENĠNĠ BELĠRLEME ĠLE ĠLGĠLĠ ALINAN EĞĠTĠMLER YETERLĠDĠR Ġtfaiyeci Polis/Jandarma Akademisyen Sayısı Yüzdesi 23,2 40,6 8,4 18,7 9,0 100,0 Sayısı Yüzdesi 19,0 58,1 13,3 8,6 1,0 100,0 Sayısı Yüzdesi 29,4 58,8 5,9 5, ,0 BilirkiĢi/Alan Uzmanı Sayısı Yüzdesi 20,0 40,0 5,7 31,4 2,9 100,0 TOPLAM Sayısı Yüzdesi 21,8 47,4 9,6 16,0 5,1 100,0

212 196 Ki-kare= ; Serbestlik derecesi=12 ; p-değeri= İtfaiyeci Sayısı Polis/Jandarma Sayısı Akademisyen Sayısı Bilirkişi/Alan Uzmanı Sayısı ġekil Mesleğe göre Yangın nedenini belirleme ile ilgili aldığımız eğitimler yeterlidir önermesine verilen cevaplar Çizelge 3.32 de yapılan ki-kare testine göre katılımcıların mesleğinin aldıkları eğitimin yeterli olup olmadığı konusundaki görüģlerine etkisi vardır (p-değeri<0.05). Yukarıdaki Çizelge 3.32 ve ġekil 3.26 da Yangın nedenini belirleme ile ilgili aldığımız eğitimler yeterlidir önermesine genel olarak katılımcıların % 47.4 ünü oluģturan 148 kiģinin katılmadığı, %21.8 ini oluģturan 68 kiģinin ise kesinlikle katılmadığı görülmektedir. Polis/Jandarma da bu oran daha fazladır (% 58.1 ini oluģturan 61 kiģinin bu önermeye katılmadığı, %19 unu oluģturan 20 kiģinin ise bu önermeye kesinlikle katılmadığı görülmektedir). Akademisyenlerde bu oran Polis/Jandarma dan daha yüksektir (% 58.8 ini oluģturan 10 kiģi bu önermeye katılmamakta, %29.4 ünü oluģturan 5 kiģi ise bu önermeye kesinlikle katılmamaktadır). Yukarıdaki Çizelge 3.32 ve ġekil 3.26 da bir konu daha dikkat çekmektedir ki o da bu önermeye BilirkiĢi/Alan Uzmanlarının görüģüdür (BilirkiĢi/Alan Uzmanlarının % 20 ini oluģturan 7 kiģinin bu önermeye kesinlikle katılmadığı, %40 ını oluģturan 14 kiģinin bu önermeye katılmadığı, % 31.4 ünü oluģturan 11 kiģinin ise bu önermeye katıldığı görülmektedir). Diğer meslek gruplarına göre bu önermeye katılıyorum oranı bir hayli yüksek görülmektedir, bu durum bize BilirkiĢi/Alan Uzmanlarının içinde gerçekten yeterli eğitim almıģ kiģiler bulunduğu sonucuna götürmektedir. Soru1. Mesleğiniz? Ġle Soru 8.ÇalıĢtığım yerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılmaktadır. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.33 ve ġekil 3.27 de verilmiģtir.

213 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 197 Çizelge Mesleğe göre ÇalıĢtığım yerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılmaktadır önermesine verilen cevaplar ÇALIġTIĞIM YERDE BĠLĠMSEL YÖNTEMLER KULLANILMAKTADIR Sayısı Ġtfaiyeci Yüzdesi 27,7 36,1 5,8 24,5 5,8 100,0 Sayısı Polis/Jandarma Yüzdesi 14,5 40,9 7,3 33,6 3,6 100,0 Sayısı Akademisyen Yüzdesi 16,7 38,9 22,2 22, ,0 BilirkiĢi/Alan Sayısı Uzmanı Yüzdesi 13,5 29,7 8,1 45,9 2,7 100,0 TOPLAM Sayısı Yüzdesi 20,9 37,2 7,5 30,0 4,4 100,0 Ki-kare= ; Serbestlik derecesi=12 ; p-değeri=0.051 ġekil Mesleğe göre ÇalıĢtığım yerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılmaktadır önermesine verilen cevaplar Çizelge 3.33 de yapılan ki-kare testine göre katılımcıların mesleğinin çalıģtıkları yerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılıp kullanılmadığı ile ilgili görüģlerine etkisi yoktur (p-değeri>0.05). Yukarıdaki Çizelge 3.33 ve ġekil 3.27 de katılımcıların büyük çoğunluğu ÇalıĢtığım yerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılmaktadır önermesine katılmamaktadır (kesinlikle katılmıyorum

214 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 198 ve katılmıyorum toplamı=%20.9+%37.2= %58.1). Meslek gruplarına göre, kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorumun toplamı açısından değerlendirilirse itfaiyecilerin %63.8 ini oluģturan 99 kiģinin, polis/jandarmanın %55.4 ünü oluģturan 61 kiģinin, akademisyenlerin %55.6 sını oluģturan 10 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %43.2 sini oluģturan16 kiģinin çalıģtıkları yerde bilimsel yöntemler kullanılmadığını düģündükleri görülmektedir. Ayrıca, katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum toplamı açısından bakıldığında ise, itfaiyecilerin % 30.3 ünü oluģturan 47 kiģinin, polis/jandarmanın % 37.2 sini oluģturan 41 kiģinin, akademisyenlerin % 22.2 sini oluģturan 4 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının ise % 48.6 sını oluģturan 18 kiģinin çalıģtıkları yerde bilimsel yöntemler kullanıldığını düģündükleri görülmektedir. Soru 1. Mesleğiniz? ile Soru 9. Ġtfaiye Yangın Raporu mutlaka bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevliler tarafından hazırlanmaktadır. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.34 ve ġekil 3.28 de verilmiģtir. Çizelge Mesleğe göre Ġtfaiye Yangın Raporu mutlaka bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevliler tarafından hazırlanmaktadır. önermesine verilen cevaplar YANGIN RAPORU YETERLĠ EĞĠTĠM ALMIġ KĠġĠLER TARAFINDAN HAZIRLANMAKTADIR Sayısı Ġtfaiyeci Yüzdesi 21,9 21,9 5,8 35,5 14,8 100,0 Sayısı Polis/Jandarma Yüzdesi 10,8 26,1 39,6 19,8 3,6 100,0 Sayısı Akademisyen Yüzdesi 5,6 38,9 22,2 22,2 11,1 100,0 BilirkiĢi/Alan Sayısı Uzmanı Yüzdesi 15,8 34,2 21,1 10,5 18,4 100,0 TOPLAM Sayısı Yüzdesi 16,5 25,8 20,2 26,4 11,2 100,0 Ki-kare= ; Serbestlik derecesi=12 ; p- değeri=0.000

215 İtfaiyeci Sayısı Polis/Jandarma Sayısı Akademisyen Sayısı Bilirkişi/Alan Uzmanı Sayısı ġekil Mesleğe göre Ġtfaiye Yangın Raporu mutlaka bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevliler tarafından hazırlanmaktadır. önermesine verilen cevaplar Çizelge 3.34 de yapılan ki-kare testine göre katılımcıların mesleğinin itfaiye yangın raporunun mutlaka yeterli eğitimi almıģ görevliler tarafından hazırlanıp hazırlanmadığı konusundaki görüģlerine etkisi vardır (p-değeri<0.05). Yukarıdaki Çizelge 3.34 ve ġekil 3.28 de Ġtfaiye Yangın Raporu mutlaka bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevliler tarafından hazırlanmaktadır. Önermesi kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorumun toplamı açısından değerlendirilirse itfaiyecilerin %43.8 ini oluģturan 68 kiģinin, polis/jandarmanın %36.9 unu oluģturan 41 kiģinin, akademisyenlerin %44.5 ini oluģturan 8 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %50 sini oluģturan19 kiģinin yangın raporunun yeterli eğitim almamıģ görevliler tarafından hazırlandığını düģünmektedirler. Ayrıca, itfaiye mensuplarının kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum toplamına verdiği cevap % 50.3 olup bu orana karģılık gelen toplam 78 kiģinin yangın raporunu bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevlilerin hazırladığı görüģünde oldukları görülmektedir. Bunun yangın raporunu hazırlayanların kendi meslektaģları olmasından kaynaklandığı düģünülmektedir. Soru 1. Mesleğiniz? ile Soru 10. Yangın nedenini belirlemede Kolluk TeĢkilatına (Polis ve Jandarma) da Yangın Raporu hazırlama yetkisi verilmelidir sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.35 ve ġekil 3.29 da verilmiģtir.

216 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 200 Çizelge Mesleğe göre Yangın nedenini belirlemede Kolluk TeĢkilatına (Polis ve Jandarma) da Yangın Raporu hazırlama yetkisi verilmelidir. önermesine verilen cevaplar POLĠS/JANDARMA YA YANGIN RAPORU HAZIRLAMA YETKĠSĠ VERĠLMELĠDĠR Sayısı Ġtfaiyeci Yüzdesi 51,3 27,3 6,5 9,1 5,8 100,0 Sayısı Polis/Jandarma Yüzdesi 21,1 24,8 11,9 35,8 6,4 100,0 Sayısı Akademisyen Yüzdesi 17,6 35,3 11,8 35, ,0 BilirkiĢi/Alan Sayısı Uzmanı Yüzdesi 32,4 32,4 8,1 16,2 10,8 100,0 TOPLAM Sayısı Yüzdesi 36,9 27,4 8,8 20,5 6,3 100,0 Ki-kare= ; Serbestlik derecesi=12 ; p-değeri=0.000 ġekil Mesleğe göre Yangın nedenini belirlemede Kolluk TeĢkilatına (Polis ve Jandarma) da Yangın Raporu hazırlama yetkisi verilmelidir. önermesine verilen cevaplar Çizelge 3.35 de yapılan ki-kare testine göre katılımcıların mesleğinin yangın nedenini belirlemede Kolluk TeĢkilatına (Polis ve Jandarma) da yangın raporu hazırlama yetkisi verilip verilmemesi konusundaki görüģlerine etkisi vardır (p-değeri<0.05). Yukarıdaki Çizelge 3.35 ve ġekil 3.29 da Yangın nedenini belirlemede Kolluk TeĢkilatına (Polis ve Jandarma) da Yangın Raporu hazırlama yetkisi verilmelidir. Önermesi kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorumun toplamı açısından değerlendirilirse itfaiyecilerin %78.6 sını oluģturan 121 kiģinin, polis/jandarmanın %45.9 unu oluģturan 50 kiģinin, akademisyenlerin %52.9 unu oluģturan 9 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %64.8

217 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 201 sini oluģturan 24 kiģinin yangın raporunun kolluk tarafından hazırlanmasının uygun olmayacağını büyük bir oranla düģünmektedirler. Hatta bu konuda kolluk görevlilerinin düģüncesinin de aynı doğrultuda olduğu (%45.9) görülmektedir. Ayrıca, katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum toplamı açısından bakıldığında, polis/jandarmanın %42.2 sini oluģturan 46 kiģinin, akademisyenlerin %35.3 ünü oluģturan 6 kiģinin, yangın raporu hazırlamada kolluğa yetki verilmelidir görüģünde oldukları dikkate değer görülmektedir. Soru1. Mesleğiniz? ile Soru 11. Yangın nedenini belirlemek için Yangın Raporu hazırlama yetkisi hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilmelidir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.36 ve ġekil 3.30 da verilmiģtir. Çizelge Mesleğe göre Yangın nedenini belirlemek için Yangın Raporu hazırlama yetkisi hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilmelidir. önermesine verilen cevaplar YANGIN RAPORU HAZIRLAMA YETKĠSĠ YETERLĠ EĞĠTĠMĠ ALMIġ AKADEMĠK KĠġĠLERE VERĠLMELĠDĠR Sayısı Ġtfaiyeci Yüzdesi 12,3 20,0 3,2 32,3 32,3 100,0 Sayısı Polis/Jandarma Yüzdesi 8,3 12,8 2,8 33,0 43,1 100,0 Sayısı Akademisyen Yüzdesi 5,3 5,3 5,3 47,4 36,8 100,0 BilirkiĢi/Alan Sayısı Uzmanı Yüzdesi 5,3 2,6 2,6 52,6 36,8 100,0 TOPLAM Sayısı Yüzdesi 9,7 14,6 3,1 35,8 36,0 100,0 5 den küçük sıklığa sahip göze sayısı oranı %30 sınırını aģması nedeniyle Ki-kare testi uygulanmamıģtır.

218 İtfaiyeci Sayısı Polis/Jandarma Sayısı Akademisyen Sayısı Bilirkişi/Alan Uzmanı Sayısı ġekil Mesleğe göre Yangın nedenini belirlemek için Yangın Raporu hazırlama yetkisi hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilmelidir. önermesine verilen cevaplar Yukarıdaki Çizelge 3.36 ve ġekil 3.30 da Yangın nedenini belirlemek için Yangın Raporu hazırlama yetkisi hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilmelidir. Önermesi kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorumun toplamı açısından değerlendirilirse itfaiyecilerin %32.3 ünü oluģturan 40 kiģinin, polis/jandarmanın %21.1 ini oluģturan 23 kiģinin, akademisyenlerin %10.6 sını oluģturan 2 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %7.9 unu oluģturan 3 kiģinin yangın raporunun eğitimli, akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģiler tarafından hazırlanmasının uygun olmayacağını düģünmektedirler. Ayrıca, katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum toplamı açısından bakıldığında, itfaiye teģkilatının %64.6 sını oluģturan 100 kiģinin, polis/jandarmanın %76.1 ini oluģturan 83 kiģinin, akademisyenlerin %84.2 sini oluģturan 16 kiģinin ve bilirkiģi/alan uzmanlarının %89.4 ünü oluģturan 34 kiģinin yangın raporunun eğitimli, akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģiler tarafından hazırlanmasının büyük bir (toplam %72.6) oranla uygun değerlendirdikleri görülmektedir. Soru 1. Mesleğiniz? ile Soru 12. Yangın nedeni ile ilgili istatistikler bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmaktadır. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.37 ve ġekil 3.31 de verilmiģtir.

219 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 203 Çizelge Mesleğe göre Yangın nedeni ile ilgili istatistikler bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmaktadır. önermesine verilen cevaplar YANGIN ĠSTATĠSTĠKLERĠ BĠLĠMSEL OLARAK YAPILMAKTADIR Ġtfaiyeci Sayısı Yüzdesi 13,6 41,6 13,0 24,0 7,8 100,0 Polis/Jandarma Sayısı Yüzdesi 12,7 43,6 36,4 6, ,0 Akademisyen Sayısı Yüzdesi 26,3 47,4 15,8 5,3 5,3 100,0 BilirkiĢi/Alan Sayısı Uzmanı Yüzdesi 32,4 37,8 13,5 13,5 2,7 100,0 TOPLAM Sayısı Yüzdesi 16,3 42,2 21,3 15,6 4,7 100,0 Ki-kare= ; Serbestlik derecesi=12 ; p-değeri=0.000 ġekil Mesleğe göre Yangın nedeni ile ilgili istatistikler bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmaktadır. önermesine verilen cevaplar Çizelge 3.37 de yapılan ki-kare testine göre katılımcıların mesleğinin Yangın nedeni ile ilgili istatistikler bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılıp yapılmaması konusundaki görüģlerine etkisi vardır (p-değeri<0.05). Yukarıdaki Çizelge 3.37 ve ġekil 3.31 de Yangın nedeni ile ilgili istatistikler bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmaktadır. Önermesi kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorumun toplamı açısından değerlendirilirse itfaiyecilerin %55.2 sini oluģturan 85 kiģinin, polis/jandarmanın %56.3 ünü oluģturan 62 kiģinin, akademisyenlerin %73.7 sini oluģturan 14 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %70.2 sini oluģturan 26 kiģinin yangın nedeni ile ilgili istatistiklerin bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmadığını düģündükleri görülmektedir. Bu oranın yüksek bir oran (toplam %58.5) olduğu dikkate değer

220 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 204 bir konudur. Soru1. Mesleğiniz? ile Soru 13. Türkiye geneli (%19.52) ve Ankara (%38.30) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %18.78 oran farklılığı Türkiye genelindeki elektrik yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ankara daki elektrik yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.38 ve ġekil 3.32 de verilmiģtir. Çizelge 3.38 Mesleğe göre Türkiye geneli (%19.52) ve Ankara (%38.30) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %18.78 oran farklılığı Türkiye genelindeki elektrik yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ankara daki elektrik yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar ELEKTRĠK KONTAĞI NDA TÜRKĠYE GENELĠ ANKARA YA GÖRE DAHA BĠLĠMSEL Ġtfaiyeci Sayısı Yüzdesi 20,1 29,9 14,9 27,9 7,1 100,0 Polis/Jandar Sayısı ma Yüzdesi 10,3 47,7 16,8 25, ,0 Sayısı Akademisyen Yüzdesi 0 47,4 26,3 21,1 5,3 100,0 BilirkiĢi/Alan Sayısı Uzmanı Yüzdesi 8,6 34,3 11,4 42,9 2,9 100,0 TOPLAM Sayısı Yüzdesi 14,3 37,5 15,9 28,3 4,1% 100,0 Ki-kare= ; Serbestlik derecesi=12 ; p-değeri= İtfaiyeci Sayısı Polis/Jandarma Sayısı Akademisyen Sayısı Bilirkişi/Alan Uzmanı Sayısı ġekil Mesleğe göre Türkiye geneli (%19.52) ve Ankara (%38.30) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %18.78 oran farklılığı Türkiye genelindeki elektrik yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ankara daki elektrik yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar

221 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 205 Çizelge 3.38 de yapılan ki-kare testine göre katılımcıların mesleğinin elektrik kontağı yangın nedeninde Türkiye genelinin Ankara ya göre daha bilimsel teknik ve bilinçli incelenip incelenmediği konusundaki görüģlerine etkisi vardır (p-değeri<0.05). Yukarıdaki Çizelge 3.38 ve ġekil 3.32 de Türkiye geneli (%19.52) ve Ankara (%38.30) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %18.78 oran farklılığı Türkiye genelindeki elektrik yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ankara daki elektrik yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesi kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorumun toplamı açısından değerlendirilirse itfaiyecilerin %50 sini oluģturan 77 kiģinin, polis/jandarmanın %58 ini oluģturan 62 kiģinin, akademisyenlerin %47.4 ünü oluģturan 9 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %42.9 unu oluģturan 15 kiģinin bu önermeyi doğru bulmadıkları görülmektedir. Ayrıca, katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum toplamı açısından bakıldığında, bilirkiģi/alan uzmanlarının %45.8 ini oluģturan 16 kiģinin, elektrik kontağı yangın nedeninde Türkiye genelinin Ankara ya göre daha bilimsel teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde oldukları dikkate değer görülmektedir. Soru1. Mesleğiniz? ile Soru 14. Türkiye geneli (%32.87) ve Ġstanbul (%59.72) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin %26.85 oran farklılığı Türkiye genelindeki yangınların genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul daki sigara ve kibritten kaynaklanan yangınların ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.39 ve ġekil 3.33 de verilmiģtir. Çizelge Mesleğe göre Türkiye geneli (%32.87) ve Ġstanbul (%59.72) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin %26.85 oran farklılığı Türkiye genelindeki yangınların genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul daki sigara ve kibritten kaynaklanan yangınların ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar SĠGARA VE KĠBRĠT YANGIN NEDENĠNDE TÜRKĠYE GENELĠ ĠSTANBUL A GÖRE DAHA BĠLĠMSEL Ġtfaiyeci Sayısı Polis/Jandarma Akademisyen BilirkiĢi/Alan Uzmanı Yüzdesi 15,5 36,1 9,7 26,5 12,3 100,0 Sayısı Yüzdesi 9,3 46,3 20,4 24, ,0 Sayısı Yüzdesi 0 36,8 42,1 15,8 5,3 100,0 Sayısı Yüzdesi 11,1 30,6 22,2 27,8 8,3 100,0 TOPLAM Sayısı Yüzdesi 11,9 39,0 16,7 25,2 7,2 100,0 Ki-kare= ; Serbestlik derecesi=12 ; p-değeri=0.006

222 İtfaiyeci Sayısı Polis/Jandarma Sayısı Akademisyen Sayısı Bilirkişi/Alan Uzmanı Sayısı ġekil Mesleğe göre Türkiye geneli (%32.87) ve Ġstanbul (%59.72) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin %26.85 oran farklılığı Türkiye genelindeki yangınların genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul daki sigara ve kibritten kaynaklanan yangınların ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar Çizelge 3.39 da yapılan ki-kare testine göre katılımcıların mesleğinin sigara ve kibrit yangın nedeninde Türkiye genelinin Ġstanbul a göre daha bilimsel teknik ve bilinçli incelenip incelenmediği konusundaki görüģlerine etkisi vardır(p-değeri<0.05). Yukarıdaki Çizelge 3.39 ve ġekil 3.33 de Türkiye geneli (%32.87) ve Ġstanbul (%59.72) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin %26.85 oran farklılığı Türkiye genelindeki yangınların genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul daki sigara ve kibritten kaynaklanan yangınların ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesi kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorumun toplamı açısından değerlendirilirse itfaiyecilerin %51.6 sını oluģturan 80 kiģinin, polis/jandarmanın %55.6 sını oluģturan 60 kiģinin, akademisyenlerin %36.8 ini oluģturan 7 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %41.7 sini oluģturan 15 kiģinin bu önermeyi doğru bulmadıkları görülmektedir. Ayrıca, katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum toplamı açısından bakıldığında, itfaiyecilerin %38.8 ini oluģturan 60 kiģinin, polis/jandarmanın %24.1 ini oluģturan 26 kiģinin, akademisyenlerin %21.1 ini oluģturan 4 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %36.1 ini oluģturan 13 kiģinin, sigara ve kibrit yangın nedeninde Türkiye genelinin Ġstanbul a göre daha bilimsel teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde oldukları dikkate değer görülmektedir. Soru1. Mesleğiniz? Ġle Soru 15. Türkiye geneli (%2.65) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %4.31 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi

223 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 207 incelenmediğini gösterebilir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.40 ve ġekil 3.34 de verilmiģtir. Çizelge Mesleğe göre Türkiye geneli (%2.65) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %4.31 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar SABOTAJ YANGIN NEDENĠNDE ANKARA TÜRKĠYE YE GÖRE DAHA BĠLĠMSEL Sayısı Ġtfaiyeci Yüzdesi 10,5 34,2 16,4 29,6 9,2 100,0 Polis/Jandarma Sayısı Yüzdesi 3,7 44,4 15,7 34,3 1,9 100,0 Akademisyen Sayısı Yüzdesi 0 42,1 21,1 31,6 5,3 100,0 BilirkiĢi/Alan Sayısı Uzmanı Yüzdesi 2,9 32,4 8,8 47,1 8,8 100,0 Sayısı TOPLAM Yüzdesi 6,7 38,0 15,7 33,2 6,4 100,0 Ki-kare= ; Serbestlik derecesi=12 ; p-değeri=0.098 ġekil Mesleğe göre Türkiye geneli (%2.65) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %4.31 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar Çizelge 3.40 da yapılan ki-kare testine göre katılımcıların mesleğinin Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninde Ankara nın Türkiye geneline göre daha bilimsel teknik ve bilinçli incelenip incelenmediği konusundaki görüģlerine etkisi yoktur (p-değeri>0.05). Yukarıdaki Çizelge 3.40 ve ġekil 3.34 de Türkiye geneli (%2.65) ve Ankara (%6,96) 2008

224 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 208 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %4.31 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesi kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorumun toplamı açısından değerlendirilirse itfaiyecilerin %44.6 sını oluģturan 68 kiģinin, polis/jandarmanın %48.1 ini oluģturan 52 kiģinin, akademisyenlerin %42.1 ini oluģturan 8 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %35.3 ünü oluģturan 12 kiģinin bu önermeyi doğru bulmadıkları görülmektedir. Ayrıca, katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum toplamı açısından bakıldığında, itfaiyecilerin %38.8 ini oluģturan 59 kiģinin, polis/jandarmanın %36.2 sini oluģturan 39 kiģinin, akademisyenlerin %36.9 unu oluģturan 7 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %55.9 unu oluģturan 19 kiģinin, Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninde Ankara nın Türkiye geneline göre daha bilimsel teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde oldukları görülmektedir. Burada bilirkiģi/alan uzmanlarının %55.9 luk yüksek bir oranda bu önermeyi desteklemeleri dikkat çekmektedir. Soru1. Mesleğiniz? Ġle Soru 16. Ġstanbul (%3.48) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %3.48 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.41 ve ġekil 3.35 de verilmiģtir. Çizelge Mesleğe göre Ġstanbul (%3.48) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %3.48 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar SABOTAJ YANGIN NEDENĠNDE ANKARA ĠSTANBUL A GÖRE DAHA BĠLĠMSEL Ġtfaiyeci Sayısı Yüzdesi 11,1 41,2 18,3 25,5 3,9 100,0 Polis/Jandarma Sayısı Yüzdesi 3,7 47,7 19,6 29, ,0 Akademisyen Sayısı Yüzdesi 0 31,6 42,1 21,1 5,3 100,0 BilirkiĢi/Alan Sayısı Uzmanı Yüzdesi 8,8 32,4 17,6 32,4 8,8 100,0 TOPLAM Sayısı Yüzdesi 7,7 41,9 20,1 27,2 3,2 100,0 5 den küçük beklenen sıklığa sahip göze sayısı oranı %30 sınırını aģması nedeniyle Ki-kare testi uygulanmamıģtır.

225 İtfaiyeci Sayısı Polis/Jandarma Sayısı Akademisyen Sayısı Bilirkişi/Alan Uzmanı Sayısı ġekil Mesleğe göre Ġstanbul (%3.48) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %3.48 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar Yukarıdaki Çizelge 3.41 ve ġekil 3.35 de Ġstanbul (%3.48) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %3.48 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesi kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorumun toplamı açısından değerlendirilirse itfaiyecilerin %52.3 ünü oluģturan 80 kiģinin, polis/jandarmanın %51.4 ünü oluģturan 55 kiģinin, akademisyenlerin %31.6 sını oluģturan 6 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %41.2 sini oluģturan 14 kiģinin bu önermeyi doğru bulmadıkları görülmektedir. Ayrıca, katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum toplamı açısından bakıldığında, itfaiyecilerin %29.4 ünü oluģturan 45 kiģinin, polis/jandarmanın %29 unu oluģturan 31 kiģinin, akademisyenlerin %26.4 ünü oluģturan 5 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %41.2 sini oluģturan 14 kiģinin, Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninde Ankara nın Ġstanbul a göre daha bilimsel teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde oldukları görülmektedir. Burada bilirkiģi/alan uzmanlarının % 41.2 lik bir oranda bu önermeyi desteklemeleri önemli görülmektedir. Soru1. Mesleğiniz? Ġle Soru yılı Türkiye geneli (%2.65) ve Ġngiltere (%17.17) yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %14.52 oran farklılığı Ġngiltere deki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.42 ve ġekil 3.36 da verilmiģtir.

226 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 210 Çizelge 3.42 Mesleğe göre 2008 yılı Türkiye geneli (%2.65) ve Ġngiltere (%17.17) yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %14.52 oran farklılığı Ġngiltere deki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar SABOTAJ(KUNDAKALAMA) YANGIN NEDENĠNDE ĠNGĠLTERE TÜRKĠYE DEN DAHA BĠLĠMSEL Ġtfaiyeci Sayısı Yüzdesi 15,1 21,7 17,8 34,2 11,2 100,0 Polis/Jandarma Sayısı Yüzdesi 5,5 31,2 19,3 39,4 4,6 100,0 Akademisyen Sayısı BilirkiĢi/Alan Uzmanı Yüzdesi 0 15,8 31,6 26,3 26,3 100,0 Sayısı Yüzdesi 6,1 18,2 0 60,6 15,2 100,0 TOPLAM Sayısı Yüzdesi 9,9 24,3 17,3 38,3 10,2 100,0 Ki-kare = ; Serbestlik derecesi =12; p-değeri=0.000 ġekil Mesleğe göre 2008 yılı Türkiye geneli (%2.65) ve Ġngiltere (%17.17) yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %14.52 oran farklılığı Ġngiltere deki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar Çizelge 3.42 de yapılan ki-kare testine göre katılımcıların mesleğinin Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninde Ġngiltere nin Türkiye geneline göre daha bilimsel teknik ve bilinçli incelenip incelenmediği konusundaki görüģlerine etkisi vardır (p-değeri<0.05). Yukarıdaki Çizelge 3.42 ve ġekil 3.36 da 2008 yılı Türkiye geneli (%2.65) ve Ġngiltere

227 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 211 (%17.17) yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %14.52 oran farklılığı Ġngiltere deki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir önermesi kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorumun toplamı açısından değerlendirilirse itfaiyecilerin %36.8 ini oluģturan 56 kiģinin, polis/jandarmanın %36.7 sini oluģturan 40 kiģinin, akademisyenlerin %15.8 ini oluģturan 3 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %24.3 ünü oluģturan 8 kiģinin bu önermeyi doğru bulmadıkları görülmektedir. Ayrıca, katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum toplamı açısından bakıldığında, itfaiyecilerin % 45.4 ünü oluģturan 69 kiģinin, polis/jandarmanın %44 ünü oluģturan 48 kiģinin, akademisyenlerin %52.6 sını oluģturan 10 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %75.8 ini oluģturan 25 kiģinin, sabotaj (kundaklama) yangın nedeninde Ġngiltere nin Türkiye geneline göre daha bilimsel teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde oldukları görülmektedir. Burada yine tüm katılımcıların %48.5 lik yüksek bir oranla bu önermeyi desteklemeleri dikkate değer bir husus olarak görülmektedir. Soru1. Mesleğiniz? ile Soru 18. Türkiye geneli (%19.52) ve Ġngiltere (%9.55) yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %9.97 oran farklılığı Ġngiltere deki Elektrik Kontağı yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Elektrik Kontağı yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.43 ve ġekil 3.37 de verilmiģtir. Çizelge Mesleğe göre Türkiye geneli (%19.52) ve Ġngiltere (%9.55) yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %9.97 oran farklılığı Ġngiltere deki Elektrik Kontağı yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Elektrik Kontağı yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar ELEKTRĠK KONTAĞI YANGIN NEDENĠNDE ĠNGĠLTERE TÜRKĠYE DEN DAHA BĠLĠMSEL Ġtfaiyeci Sayısı Yüzdesi 9,2 26,8 19,0 35,3 9,8 100,0 Polis/Jandarma Sayısı Yüzdesi 5,6 31,8 20,6 36,4 5,6 100,0 Akademisyen Sayısı Yüzdesi 0 31,6 31,6 21,1 15,8 100,0 BilirkiĢi/Alan Sayısı Uzmanı Yüzdesi 2,9 20,6 5,9 55,9 14,7 100,0 TOPLAM Sayısı Yüzdesi 6,7 28,1 18,8 37,1 9,3 100,0 Ki-kare=18.006; Serbestlik derecesi=12; p-değeri=0.115

228 212 ġekil Mesleğe göre Türkiye geneli (%19.52) ve Ġngiltere (%9.55) yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %9.97 oran farklılığı Ġngiltere deki Elektrik Kontağı yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Elektrik Kontağı yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesine verilen cevaplar Çizelge 3.43 de yapılan ki-kare testine göre katılımcıların mesleğinin elektrik kontağı yangın nedeninde Ġngiltere nin Türkiye geneline göre daha bilimsel teknik ve bilinçli incelenip incelenmediği konusundaki görüģlerine etkisi yoktur (p-değeri>0.05). Yukarıdaki Çizelge 3.43 ve ġekil 3.37 de Türkiye geneli (%19.52) ve Ġngiltere (%9.55) yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %9.97 oran farklılığı Ġngiltere deki Elektrik Kontağı yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Elektrik Kontağı yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesi kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorumun toplamı açısından değerlendirilirse itfaiyecilerin %36 sını oluģturan 45 kiģinin, polis/jandarmanın %37.4 ünü oluģturan 40 kiģinin, akademisyenlerin %31.6 sını oluģturan 6 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %23.5 ini oluģturan 8 kiģinin bu önermeyi doğru bulmadıkları görülmektedir. Ayrıca, katılıyorum ve kesinlikle katılıyorum toplamı açısından bakıldığında, itfaiyecilerin %45.1 ini oluģturan 69 kiģinin, polis/jandarmanın %42 sini oluģturan 45 kiģinin, akademisyenlerin %36.9 unu oluģturan 7 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %70.6 sını oluģturan 24 kiģinin, elektrik kontağı yangın nedeninde Ġngiltere nin Türkiye geneline göre daha bilimsel teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde oldukları görülmektedir. Burada yine bilirkiģi/alan uzmanlarının %70.6 lık yüksek bir oranla bu önermeyi desteklemeleri dikkate değer bir husus olarak görülmektedir. Soru1. Mesleğiniz? Ġle Soru 19. Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.44 ve ġekil 3.38 de verilmiģtir.

229 A-Ülkemizde sabotaj olaylarının Ġngiltere ve Kanada'ya göre daha düģük olduğu anlaģılır. B-Ġngiltere ve Kanada'da sabotaj(kundaklama) da yapılan çalıģmaların daha bilimsel olduğu anlaģılır A ve B nin eģit oranlarda(%50-%50) olduğu anlaģılır. A nın çok (% 50'den fazla) B nin az (% 50'den az) olduğu anlaģılır. A nın az (% 50'den az) B nin çok (% 50'den fazla) olduğu anlaģılır. TOPLAM 213 Çizelge Mesleğe göre Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz. önermesine verilen cevaplar SABOTAJ YANGIN NEDENĠNDE TÜRKĠYE, ĠNGĠLTERE VE KANADA YI NASIL DEĞERLENDĠRĠYORSUNUZ Ġtfaiyeci Sayısı Yüzdesi 52,6 29,2 9,7 5,2 3,2 100,0 Polis/Jandarma Sayısı Yüzdesi 37,1 33,3 10,5 13,3 5,7 100,0 Akademisyen Sayısı Yüzdesi 21,1 63,2 10,5 5, ,0 BilirkiĢi/Alan Sayısı Uzmanı Yüzdesi 14,7 64,7 5,9 5,9 8,8 100,0 Sayısı TOPLAM Yüzdesi 41,3 36,5 9,6 8,0 4,5 100,0 5 den küçük beklenen sıklığa sahip göze sayısı oranı %30 sınırını aģması nedeniyle Ki-kare testi uygulanmamıģtır. ġekil Mesleğe göre Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz. önermesine verilen cevaplar Yukarıdaki Çizelge 3.44 ve ġekil 3.38 e göre Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz. önermesini itfaiyecilerin %52.6 sını oluģturan

230 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM kiģinin, polis/jandarmanın %37.1 ini oluģturan 39 kiģinin, akademisyenlerin %21.1 ini oluģturan 4 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %14.7 sini oluģturan 5 kiģinin A-Ülkemizde sabotaj olaylarının Ġngiltere ve Kanada'ya göre daha düģük olduğu anlaģılır Ģeklinde yorumladıkları görülmektedir. Ayrıca, itfaiyecilerin % 29.2 sini oluģturan 45 kiģinin, polis/jandarmanın %33.3 ünü oluģturan 35 kiģinin, akademisyenlerin %63.2 sini oluģturan 12 kiģinin, bilirkiģi/alan uzmanlarının %64.7 sini oluģturan 22 kiģinin ise sabotaj (kundaklama) yangın nedeninde Ġngiltere ve Kanada nın Türkiye geneline göre daha bilimsel teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde oldukları görülmektedir. Burada itfaiye ile polis/jandarmanın toplam %89.7 lik bir oranla A görüģünü desteklemeleri, akademisyenler ile bilirkiģi/alan uzmanlarının ise toplam %127.9 luk dikkate değer bir oranla B görüģünü desteklemeleri önemli bir husus olarak görülmektedir. Soru5. Mezun olduğunuz okul / eğitim seviyeniz? ile Soru 7. Yangın nedenini belirleme ile ilgili aldığımız eğitimler yeterlidir sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.45 ve ġekil 3.39 da verilmiģtir. Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre yangın nedenini belirleme ile ilgili alınan eğitimlerin yeterliliği YANGIN NEDENĠNĠ BELĠRLEME ĠLE ĠLGĠLĠ ALDIĞIM EĞĠTĠMLER YETERLĠDĠR Ġlköğretim Sayısı Yüzdesi 25,0 25,0 12,5 37, ,0 Orta Öğretim Sayısı Yüzdesi 21,9 32,9 8,2 21,9 15,1 100,0 Ön Lisans Sayısı Yüzdesi 22,2 60,0 8,9 6,7 2,2 100,0 Lisans Sayısı Yüzdesi 21,4 48,1 10,7 17,6 2,3 100,0 Yüksek Lisans Sayısı Yüzdesi 12,8 64,1 12,8 10, ,0 Doktora Sayısı Yüzdesi 43,8 37,5 6,3 6,3 6,3 100,0 TOPLAM Sayısı Yüzdesi 21,8 47,1 9,9 16,0 5,1 100,0 5 den küçük beklenen sıklığa sahip göze sayısı oranı %30 sınırını aģması nedeniyle Ki-kare testi uygulanmamıģtır.

231 İlköğretim Orta Öğretim Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora 0 Kesinlikle Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılmıyorum Katılıyorum ġekil Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre yangın nedenini belirleme ile ilgili alınan eğitimlerin yeterliliği Yukarıdaki Çizelge 3.45 ve ġekil 3.39 da Yangın nedenini belirleme ile ilgili aldığımız eğitimler yeterlidir önermesi, kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum toplamı olarak değerlendirilmesi durumunda katılımcılardan ilköğretim seviyesinin % 50 sini oluģturan 4 kiģinin, ortaöğretim seviyesinin %54.8 ini oluģturan 40 kiģinin, ön lisans seviyesinin % 82.2 sini oluģturan 37 kiģinin, lisans seviyesinin %69.5 ini oluģturan 91 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin %76.9 unu oluģturan 30 kiģinin ve doktora seviyesinin %81.3 ünü oluģturan 13 kiģinin yangın nedenini belirleme ile ilgili aldıkları eğitimin yeterli olmadığını düģündükleri görülmektedir. Burada eğitim seviyesinin yükselmesi ile alınan eğitimlerin yeterli olduğu görüģüne katılmama oranının arttığı açık bir Ģekilde görülmektedir. Soru5.Mezun olduğunuz okul / eğitim seviyeniz? Ġle Soru8. ÇalıĢtığım yerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılmaktadır sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.46 ve ġekil 3.40 da verilmiģtir.

232 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 216 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre ÇalıĢtığım yerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılmaktadır. Önermesine verilen cevaplar ÇALIġTIĞIM YERDE BĠLĠMSEL YÖNTEMLER KULLANILMAKTADIR Ġlköğretim Orta Öğretim Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora TOPLAM Sayısı Yüzdesi 12,5 50,0 0 37, ,0 Sayısı Yüzdesi 31,5 28,8 6,8 23,3 9,6 100,0 Sayısı Yüzdesi 28,9 26,7 4,4 35,6 4,4 100,0 Sayısı Yüzdesi 15,4 41,9 5,9 33,1 3,7 100,0 Sayısı Yüzdesi 16,7 42,9 14,3 26, ,0 Sayısı Yüzdesi 12,5 37,5 25,0 25, ,0 Sayısı Yüzdesi 20,9 36,9 7,8 30,0 4,4 100,0 5 den küçük beklenen sıklığa sahip göze sayısı oranı %30 sınırını aģması nedeniyle Ki-kare testi uygulanmamıģtır. ġekil Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre ÇalıĢtığım yerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılmaktadır. Önermesine verilen cevaplar Yukarıdaki Çizelge 3.46 ve ġekil 3.40 da ÇalıĢtığım yerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılmaktadır. Önermesi, kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum toplamı olarak değerlendirilmesi durumunda katılımcılardan ilköğretim

233 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 217 seviyesinin %62.5 ini oluģturan 5 kiģinin, ortaöğretim seviyesinin %60.3 ünü oluģturan 44 kiģinin, ön lisans seviyesinin % 55.6 sını oluģturan 25 kiģinin, lisans seviyesinin %57.3 ünü oluģturan 78 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin %59.6 sını oluģturan 25 kiģinin ve doktora seviyesinin %50 sini oluģturan 8 kiģinin çalıģtıkları yerde yangın nedenini belirleme ile ilgili bilimsel yöntemler kullanılmadığını düģündükleri görülmektedir. Burada kesinlikle katılmama ve katılmama genel toplamının %57.8 gibi yüksek bir oran olması dikkate değer görülmüģtür. Soru5. Mezun olduğunuz okul / eğitim seviyeniz? ile Soru 9. Ġtfaiye Yangın Raporu mutlaka bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevliler tarafından hazırlanmaktadır. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.47 ve ġekil 3.41 de verilmiģtir. Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Ġtfaiye Yangın Raporu mutlaka bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevliler tarafından hazırlanmaktadır. Önermesine verilen cevaplar YANGIN RAPORU YETERLĠ EĞĠTĠM ALMIġ KĠġĠLER TARAFINDAN HAZIRLANMAKTADIR Ġlköğretim Orta Öğretim Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora TOPLAM Sayısı Yüzdesi 12,5 25,0 0 25,0 37,5 100,0 Sayısı Yüzdesi 24,7 17,8 5,5 32,9 19,2 100,0 Sayısı Yüzdesi 6,7 40,0 17,8 26,7 8,9 100,0 Sayısı Yüzdesi 17,6 21,3 27,2 25,7 8,1 100,0 Sayısı Yüzdesi 16,3 34,9 20,9 20,9 7,0 100,0 Sayısı Yüzdesi 0 35,3 41,2 17,6 5,9 100,0 Sayısı Yüzdesi 16,5 25,8 20,2 26,4 11,2 100,0 5 den küçük beklenen sıklığa sahip göze sayısı oranı %30 sınırını aģması nedeniyle Ki-kare testi uygulanmamıģtır.

234 218 ġekil Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Ġtfaiye Yangın Raporu mutlaka bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevliler tarafından hazırlanmaktadır. Önermesine verilen cevaplar Yukarıdaki Çizelge 3.47 ve ġekil 3.41 de Ġtfaiye Yangın Raporu mutlaka bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevliler tarafından hazırlanmaktadır. Önermesi, kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum toplamı olarak değerlendirilmesi durumunda katılımcılardan ilköğretim seviyesinin %37.5 ini oluģturan 3 kiģinin, ortaöğretim seviyesinin %42.5 ini oluģturan 31 kiģinin, ön lisans seviyesinin % 46.7 sini oluģturan 21 kiģinin, lisans seviyesinin %38.9 unu oluģturan 53 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin %51.2 sini oluģturan 22 kiģinin ve doktora seviyesinin %35.3 ünü oluģturan 6 kiģinin itfaiye yangın raporunu bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevlilerin hazırladıklarını düģünmedikleri görülmektedir. Burada kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum toplamı açısından değerlendirildiğinde ilköğretim seviyesinin %52.5 ini oluģturan 5 kiģinin ve ortaöğretim seviyesinin %52.1 ini oluģturan 38 kiģinin itfaiye yangın raporunu bu konuda yeterli eğitimi almıģ görevlilerin hazırladıklarını düģündükleri görülmektedir. Bu durum, ilköğretim ve orta öğretim seviyesindeki katılımcıların çoğunlukla itfaiye teģkilatı mensubu olmaları ve meslek taassubu sebebiyle bu oranların yüksek tutulmuģ olduğunu düģündürmektedir. Soru5.Mezun olduğunuz okul / eğitim seviyeniz? ile Soru 10. Yangın nedenini belirlemede Kolluk TeĢkilatına (Polis ve Jandarma) da Yangın Raporu hazırlama yetkisi verilmelidir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.48 ve ġekil 3.42 de verilmiģtir.

235 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 219 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Yangın nedenini belirlemede Kolluk TeĢkilatına (Polis ve Jandarma) da Yangın Raporu hazırlama yetkisi verilmelidir. Önermesine verilen cevaplar POLĠS/JANDARMA YA YANGIN RAPORU HAZIRLAMA YETKĠSĠ VERĠLMELĠDĠR Ġlköğretim Orta Öğretim Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora TOPLAM Sayısı Yüzdesi 37,5 50,0 0 12, ,0 Sayısı Yüzdesi 54,2 20,8 8,3 11,1 5,6 100,0 Sayısı Yüzdesi 45,5 27,3 4,5 18,2 4,5 100,0 Sayısı Yüzdesi 30,6 31,3 9,0 18,7 10,4 100,0 Sayısı Yüzdesi 21,4 26,2 16,7 35, ,0 Sayısı Yüzdesi 23,5 17,6 5,9 52, ,0 Sayısı Yüzdesi 36,6 27,4 8,8 20,8 6,3 100,0 Ki-kare= ; Serbestlik derecesi=12 ; p-değeri= Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum ġekil Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Yangın nedenini belirlemede Kolluk TeĢkilatına (Polis ve Jandarma) da Yangın Raporu hazırlama yetkisi verilmelidir. Önermesine verilen cevaplar Çizelge 3.48 de yapılan ki-kare testine göre katılımcıların Mezun olunan okul / eğitim seviyesinin yangın nedenini belirlemede kolluk teģkilatına (Polis ve Jandarma) da Yangın Raporu hazırlama yetkisinin verilip verilmemesi konusundaki görüģlerine etkisi

236 220 vardır (p-değeri<0.05). Yukarıdaki Çizelge 3.48 ve ġekil 3.42 de Yangın nedenini belirlemede Kolluk TeĢkilatına (Polis ve Jandarma) da Yangın Raporu hazırlama yetkisi verilmelidir. Önermesi, kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum toplamı olarak değerlendirilmesi durumunda katılımcılardan ilköğretim seviyesinin %87.5 ini oluģturan 7 kiģinin, ortaöğretim seviyesinin %75 ini oluģturan 54 kiģinin, ön lisans seviyesinin % 72.8 ini oluģturan 32 kiģinin, lisans seviyesinin %61.9 unu oluģturan 83 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin %47.6 sını oluģturan 20 kiģinin ve doktora seviyesinin %41.1 ini oluģturan 7 kiģinin Kolluk TeĢkilatına (Polis ve Jandarma) da Yangın Raporu hazırlama yetkisi verilmesini düģünmedikleri görülmektedir. Burada kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum toplamı açısından değerlendirildiğinde genel toplamın %64 ünü oluģturan 203 kiģinin kolluğa yangın raporu hazırlama yetkisi verilmemesini düģündükleri görülmektedir. Ayrıca, eğitim seviyesi yükseldikçe kolluğa yangın raporu hazırlama yetkisi verilmesin düģüncesinin azaldığı da dikkat çekmekte, hatta Çizelge 3.48 ve ġekil 3.42 de kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum toplamı açısından değerlendirme yapıldığında yüksek lisans seviyesinin %35.7 sini oluģturan 15 kiģinin, doktora seviyesinin % 52.9 unu oluģturan 9 kiģinin kolluğa yangın raporu hazırlama yetkisinin verilmesinin gerektiğini yüksek bir oranla düģündükleri, aksine eğitim seviyesi düģtükçe kolluğa yangın raporu hazırlama yetkisinin verilmesini isteme oranının da düģtüğü dikkat çekmektedir. Soru5. Mezun olduğunuz okul / eğitim seviyeniz? ile Soru 11. Yangın nedenini belirlemek için Yangın Raporu hazırlama yetkisi hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilmelidir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.49 ve ġekil 3.43 de verilmiģtir.

237 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 221 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Yangın nedenini belirlemek için Yangın Raporu hazırlama yetkisi hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilmelidir. Önermesine verilen cevaplar YANGIN RAPORU HAZIRLAMA YETKĠSĠ YETERLĠ EĞĠTĠMĠ ALMIġ AKADEMĠK KĠġĠLERE VERĠLMELĠDĠR Ġlköğretim Orta Öğretim Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora TOPLAM Sayısı Yüzdesi 37,5 12,5 0 37,5 12,5 100,0 Sayısı Yüzdesi 15,1 20,5 2,7 28,8 32,9 100,0 Sayısı Yüzdesi 7,0 16,3 4,7 39,5 32,6 100,0 Sayısı Yüzdesi 5,9 14,0 2,2 34,6 43,4 100,0 Sayısı Yüzdesi 11,6 7,0 4,7 44,2 32,6 100,0 Sayısı Yüzdesi 5,6 11,1 5,6 38,9 38,9 100,0 Sayısı Yüzdesi 9,7 14,6 3,1 35,5 37,1 100,0 5 den küçük beklenen sıklığa sahip göze sayısı oranı %30 sınırını aģması nedeniyle Ki-kare testi uygulanmamıģtır Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum ġekil 3.43 Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Yangın nedenini belirlemek için Yangın Raporu hazırlama yetkisi hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilmelidir. Önermesine verilen cevaplar Yukarıdaki Çizelge 3.49 ve ġekil 3.43 de Yangın nedenini belirlemek için Yangın Raporu hazırlama yetkisi hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilmelidir. Önermesi, kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum toplamı olarak değerlendirilmesi durumunda katılımcılardan

238 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 222 ilköğretim seviyesinin % 50 sini oluģturan 4 kiģinin, ortaöğretim seviyesinin %61.7 sini oluģturan 45 kiģinin, ön lisans seviyesinin % 72.1 ini oluģturan 31 kiģinin, lisans seviyesinin % 87 ini oluģturan 106 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin % 76.8 ini oluģturan 33 kiģinin ve doktora seviyesinin %77.8 ini oluģturan 14 kiģinin Yangın Raporu hazırlama yetkisi hangi birimde çalıģıyorsa çalıģsın bu konuda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere verilmesinin uygun olacağını düģündükleri görülmektedir. Burada kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum toplamı açısından değerlendirildiğinde eğitim seviyesi yükseldikçe yangın konusunda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere yangın raporu hazırlama yetkisinin verilmesi düģüncesinin arttığı dikkat çekmekte, hatta Çizelge 3.49 ve ġekil 3.43 de kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum toplamı açısından değerlendirme yapıldığında da aksine eğitim seviyesi düģtükçe yangın konusunda yeterli eğitimleri almıģ akademik çalıģmaları olan uzman bilirkiģilere yangın raporu hazırlama yetkisinin verilmesini isteme oranının düģtüğü de dikkat çekmektedir. Soru5.Mezun olduğunuz okul / eğitim seviyeniz? ile Soru 12. Yangın nedeni ile ilgili istatistikler bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmaktadır. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.50 ve ġekil 3.44 de verilmiģtir. Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Yangın nedeni ile ilgili istatistikler bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmaktadır. Önermesine verilen cevaplar YANGIN ĠSTATĠSTĠKLERĠ BĠLĠMSEL OLARAK YAPILMAKTADIR Ġlköğretim Orta Öğretim Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora TOPLAM Sayısı Yüzdesi 0 37,5 12,5 50, ,0 Sayısı Yüzdesi 13,9 33,3 16,7 26,4 9,7 100,0 Sayısı Yüzdesi 15,6 40,0 17,8 15,6 11,1 100,0 Sayısı Yüzdesi 16,2 46,3 27,9 8, ,0 Sayısı Yüzdesi 24,4 46,3 14,6 12,2 2,4 100,0 Sayısı Yüzdesi 16,7 38,9 22,2 16,7 5,6 100,0 Sayısı Yüzdesi 16,3 41,9 21,6 15,6 4,7 100,0 Ki-kare= ; Serbestlik derecesi=12 ; p-değeri=0.000

239 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum 0 ġekil Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Yangın nedeni ile ilgili istatistikler bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmaktadır. Önermesine verilen cevaplar Çizelge 3.50 de yapılan ki-kare testine göre katılımcıların Mezun olunan okul / eğitim seviyesinin yangın nedeni ile ilgili istatistiklerin bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılıp yapılmadığı konusundaki görüģlerine etkisi vardır (p-değeri<0.05). Yukarıdaki Çizelge 3.50 ve ġekil 3.44 de Yangın nedeni ile ilgili istatistikler bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmaktadır. Önermesi, kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum toplamı olarak değerlendirilmesi durumunda katılımcılardan ilköğretim seviyesinin % 37.5 ini oluģturan 3 kiģinin, ortaöğretim seviyesinin %47.2 sini oluģturan 34 kiģinin, ön lisans seviyesinin % 55.6 sını oluģturan 25 kiģinin, lisans seviyesinin % 62.5 ini oluģturan 85 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin % 70.7 sini oluģturan 29 kiģinin ve doktora seviyesinin %55.6 sını oluģturan 10 kiģinin yangın nedeni ile ilgili istatistiklerin bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmadığını düģündükleri görülmektedir. Burada kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum toplamı açısından değerlendirildiğinde eğitim seviyesi yükseldikçe yangın nedeni ile ilgili istatistiklerin bilimsel verilere dayalı olarak çok hassas bir Ģekilde yapılmadığı düģüncesinin arttığı dikkat çekmekle birlikte doktora seviyesi bu düģüncenin istisnasını oluģturmaktadır. Soru5.Mezun olduğunuz okul / eğitim seviyeniz? ile Soru 13. Türkiye geneli (%19.52) ve Ankara (%38.30) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %18.78 oran farklılığı Türkiye genelindeki elektrik yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ankara daki elektrik yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.51 ve ġekil 3.45 de verilmiģtir.

240 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 224 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Türkiye geneli (%19.52) ve Ankara (%38.30) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %18.78 oran farklılığı Türkiye genelindeki elektrik yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ankara daki elektrik yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar ELEKTRĠK KONTAĞI INDA TÜRKĠYE GENELĠ ANKARA YA GÖRE DAHA BĠLĠMSEL Ġlköğretim Orta Öğretim Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora TOPLAM Sayısı Yüzdesi 12,5 50,0 0 37, ,0 Sayısı Yüzdesi 26,0 30,1 8,2 21,9 13,7 100,0 Sayısı Yüzdesi 13,6 31,8 11,4 31,8 11,4 100,0 Sayısı Yüzdesi 6,8 45,5 21,2 22,7 3,8 100,0 Sayısı Yüzdesi 4,8 40,5 19,0 33,3 2,4 100,0 Sayısı Yüzdesi 5,6 38,9 33,3 11,1 11,1 100,0 Sayısı Yüzdesi 12,0 39,1 16,7 24,9 7,3 100,0 5 den küçük beklenen sıklığa sahip göze sayısı oranı %30 sınırını aģması nedeniyle Ki-kare testi uygulanmamıģtır Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum ġekil Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Türkiye geneli (%19.52) ve Ankara (%38.30) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %18.78 oran farklılığı Türkiye genelindeki elektrik yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ankara daki elektrik yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar Yukarıdaki Çizelge 3.51 ve ġekil 3.45 de Türkiye geneli (%19.52) ve Ankara (%38.30) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin

241 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 225 %18.78 oran farklılığı Türkiye genelindeki elektrik yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ankara daki elektrik yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesi, kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum toplamı olarak değerlendirilmesi durumunda katılımcılardan ilköğretim seviyesinin % 62.5 ini oluģturan 5 kiģinin, ortaöğretim seviyesinin %56.1 ini oluģturan 41 kiģinin, ön lisans seviyesinin % 45.4 ünü oluģturan 20 kiģinin, lisans seviyesinin % 52.3 ünü oluģturan 69 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin % 45.3 ünü oluģturan 19 kiģinin ve doktora seviyesinin %44.5 ini oluģturan 8 kiģinin elektrik kontağı yangın nedeninde Türkiye genelinin Ankara ya göre daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde olmadıkları görülmektedir. Soru5. Mezun olduğunuz okul / eğitim seviyeniz? ile Soru 14. Türkiye geneli (%32.87) ve Ġstanbul (%59.72) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin %26.85 oran farklılığı Türkiye genelindeki yangınların genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul daki sigara ve kibritten kaynaklanan yangınların ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.52 ve ġekil 3.46 da verilmiģtir. Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Türkiye geneli (%32.87) ve Ġstanbul (%59.72) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin %26.85 oran farklılığı Türkiye genelindeki yangınların genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul daki sigara ve kibritten kaynaklanan yangınların ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar SĠGARA VE KĠBRĠT YANGIN NEDENĠNDE TÜRKĠYE GENELĠ ĠSTANBUL A GÖRE DAHA BĠLĠMSEL Ġlköğretim Orta Öğretim Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora TOPLAM Sayısı Yüzdesi 37,5 12,5 37,5 12, ,0 Sayısı Yüzdesi 21,9 24,7 17,8 26,0 9,6 100,0 Sayısı Yüzdesi 16,7 42,9 2,4 31,0 7,1 100,0 Sayısı Yüzdesi 12,2 44,3 15,3 27, ,0 Sayısı Yüzdesi 4,8 35,7 19,0 40, ,0 Sayısı Yüzdesi 5,6 44,4 27,8 11,1 11,1 100,0 Sayısı Yüzdesi 14,3 37,6 15,9 28,0 4,1 100,0 5 den küçük beklenen sıklığa sahip göze sayısı oranı %30 sınırını aģması nedeniyle Ki-kare testi uygulanmamıģtır.

242 226 ġekil Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Türkiye geneli (%32.87) ve Ġstanbul (%59.72) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin %26.85 oran farklılığı Türkiye genelindeki yangınların genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul daki sigara ve kibritten kaynaklanan yangınların ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar Yukarıdaki Çizelge 3.52 ve ġekil 3.46 de Türkiye geneli (%32.87) ve Ġstanbul (%59.72) 2008 yılı yangın nedeni istatistiklerindeki Sigara ve Kibrit yangın nedeninin %26.85 oran farklılığı Türkiye genelindeki yangınların genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul daki sigara ve kibritten kaynaklanan yangınların ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesi, kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum toplamı olarak değerlendirilmesi durumunda katılımcılardan ilköğretim seviyesinin % 50 sini oluģturan 4 kiģinin, ortaöğretim seviyesinin %46.6 sını oluģturan 34 kiģinin, ön lisans seviyesinin % 59.6 sını oluģturan 25 kiģinin, lisans seviyesinin % 56.5 ini oluģturan 74 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin % 40.5 ini oluģturan 17 kiģinin ve doktora seviyesinin %50 sini oluģturan 9 kiģinin sigara ve kibrit yangın nedeninde Türkiye genelinin Ġstanbul a göre daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde olmadıkları görülmektedir. Soru5.Mezun olduğunuz okul / eğitim seviyeniz? Ġle Soru 15. Türkiye geneli (%2.65) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %4.31 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.53 ve ġekil 3.47 de verilmiģtir.

243 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 227 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Türkiye geneli (%2.65) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %4.31 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar SABOTAJ YANGIN NEDENĠNDE ANKARA TÜRKĠYE YE GÖRE DAHA BĠLĠMSEL Ġlköğretim Orta Öğretim Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora TOPLAM Sayısı Yüzdesi 12,5 37,5 37,5 12, ,0 Sayısı Yüzdesi 13,7 21,9 13,7 34,2 16,4 100,0 Sayısı Yüzdesi 11,9 45,2 9,5 33, ,0 Sayısı Yüzdesi 3,8 46,2 15,9 31,1 3,0 100,0 Sayısı Yüzdesi 0 35,9 15,4 46,2 2,6 100,0 Sayısı Yüzdesi 0 33,3 27,8 22,2 16,7 100,0 Sayısı Yüzdesi 6,7 38,1 15,7 33,0 6,4 100,0 5 den küçük beklenen sıklığa sahip göze sayısı oranı %30 sınırını aģması nedeniyle Ki-kare testi uygulanmamıģtır Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum ġekil Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Türkiye geneli (%2.65) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %4.31 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar

244 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 228 Yukarıdaki Çizelge 3.53 ve ġekil 3.47 de Türkiye geneli (%2.65) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %4.31 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesi, kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum toplamı olarak değerlendirilmesi durumunda katılımcılardan ilköğretim seviyesinin % 50 sini oluģturan 4 kiģinin, ortaöğretim seviyesinin %35.6 sını oluģturan 26 kiģinin, ön lisans seviyesinin % 57.1 ini oluģturan 24 kiģinin, lisans seviyesinin % 50 sini oluģturan 66 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin % 35.9 unu oluģturan 14 kiģinin ve doktora seviyesinin %33.3 ünü oluģturan 6 kiģinin Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninde Ankara nın Türkiye geneline göre daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde olmadıkları görülmektedir. Soru5. Mezun olduğunuz okul / eğitim seviyeniz? ile Soru 16. Ġstanbul (%3.48) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %3.48 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge ve ġekil 3.48 de verilmiģtir. Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Ġstanbul (%3.48) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %3.48 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar SABOTAJ YANGIN NEDENĠNDE ANKARA ĠSTANBUL A GÖRE DAHA BĠLĠMSEL Ġlköğretim Orta Öğretim Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora TOPLAM Sayısı Yüzdesi 25,0 25,0 37,5 12, ,0 Sayısı Yüzdesi 13,7 30,1 23,3 28,8 4,1 100,0 Sayısı Yüzdesi 9,3 53,5 7,0 25,6 4,7 100,0 Sayısı Yüzdesi 5,4 50,8 18,5 24, ,0 Sayısı Yüzdesi 2,4 34,1 24,4 36,6 2,4 100,0 Sayısı Yüzdesi 0 23,5 35,3 23,5 17,6 100,0 Sayısı Yüzdesi 7,7 42,0 20,2 26,9 3,2 100,0 5 den küçük beklenen sıklığa sahip göze sayısı oranı %30 sınırını aģması nedeniyle Ki-kare testi uygulanmamıģtır.

245 İlköğretim Orta Öğretim Ön Lisans Lisans Doktora ġekil Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Ġstanbul (%3.48) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %3.48 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar Yukarıdaki Çizelge 3.54 ve ġekil 3.48 de Ġstanbul (%3.48) ve Ankara (%6,96) 2008 yılı yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %3.48 oran farklılığı Ankara daki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Ġstanbul Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesi, kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum toplamı olarak değerlendirilmesi durumunda katılımcılardan ilköğretim seviyesinin % 50 sini oluģturan 4 kiģinin, ortaöğretim seviyesinin %43.8 ini oluģturan 32 kiģinin, ön lisans seviyesinin % 62.8 ini oluģturan 27 kiģinin, lisans seviyesinin % 56.2 sini oluģturan 73 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin % 36.5 ini oluģturan 15 kiģinin ve doktora seviyesinin %23.5 ini oluģturan 4 kiģinin Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninde Ankara nın Ġstanbul a göre daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde olmadıkları görülmektedir. Ayrıca, kesinlikle katılıyorum ve katılıyorumun toplamı açısından değerlendirildiğinde yüksek lisans seviyesinin %39 unu oluģturan 16 kiģinin, doktora seviyesinin %41.1 ini oluģturan 7 kiģinin Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninde Ankara nın Ġstanbul a göre daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde oldukları dikkat çekmektedir. Soru5.Mezun olduğunuz okul / eğitim seviyeniz? Ġle Soru yılı Türkiye geneli (%2.65) ve Ġngiltere (%17.17) yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %14.52 oran farklılığı Ġngiltere deki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.55 ve ġekil 3.49 da verilmiģtir.

246 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 230 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre 2008 yılı Türkiye geneli (%2.65) ve Ġngiltere (%17.17) yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %14.52 oran farklılığı Ġngiltere deki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar SABOTAJ YANGIN NEDENĠNDE ĠNGĠLTERE VE KANADA TÜRKĠYE DEN DAHA BĠLĠMSEL Ġlköğretim Orta Öğretim Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora TOPLAM Sayısı Yüzdesi 12,5 25,0 50,0 12, ,0 Sayısı Yüzdesi 17,8 20,5 17,8 27,4 16,4 100,0 Sayısı Yüzdesi 14,0 16,3 14,0 48,8 7,0 100,0 Sayısı Yüzdesi 8,4 29,0 16,0 38,2 8,4 100,0 Sayısı Yüzdesi 0 23,1 15,4 51,3 10,3 100,0 Sayısı Yüzdesi 0 22,2 22,2 44,4 11,1 100,0 Sayısı Yüzdesi 9,9 24,0 17,3 38,5 10,3 100,0 5 den küçük beklenen sıklığa sahip göze sayısı oranı %30 sınırını aģması nedeniyle Ki-kare testi uygulanmamıģtır Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum ġekil Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre 2008 yılı Türkiye geneli (%2.65) ve Ġngiltere (%17.17) yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %14.52 oran farklılığı Ġngiltere deki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar Yukarıdaki Çizelge 3.55 ve ġekil 3.49 da 2008 yılı Türkiye geneli (%2.65) ve

247 231 Ġngiltere (%17.17) yangın nedenleri istatistiklerindeki Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %14.52 oran farklılığı Ġngiltere deki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesi, kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum toplamı olarak değerlendirilmesi durumunda katılımcılardan ilköğretim seviyesinin % 37.5 ini oluģturan 3 kiģinin, ortaöğretim seviyesinin %38.3 ünü oluģturan 28 kiģinin, ön lisans seviyesinin % 30.3 ünü oluģturan 13 kiģinin, lisans seviyesinin % 37.4 ünü oluģturan 49 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin % 23.1 ini oluģturan 9 kiģinin ve doktora seviyesinin %22.2 sini oluģturan 4 kiģinin, Ġngiltere deki Sabotaj (kundaklama) yangınlarının Türkiye geneline göre daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde olmadıkları görülmektedir. Ayrıca, kesinlikle katılıyorum ve katılıyorumun toplamı açısından değerlendirildiğinde ilköğretim seviyesinde %12.5 ini oluģturan 1 kiģinin, orta öğretim seviyesinde %43.8 ini oluģturan 32 kiģinin, ön lisans seviyesinin %55.8 ini oluģturan 24 kiģinin, lisans seviyesinin %46.6 sını oluģturan 61 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin %61.6 sını oluģturan 24 kiģinin, doktora seviyesinin %55.5 ini oluģturan 10 kiģinin Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninde Ġngiltere nin Türkiye geneline göre daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde oldukları dikkat çekmektedir. Soru5. Mezun olduğunuz okul / eğitim seviyeniz? ile Soru 18. Türkiye geneli (%19.52) ve Ġngiltere (%9.55) yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %9.97 oran farklılığı Ġngiltere deki Elektrik Kontağı yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Elektrik Kontağı yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.56 ve ġekil 3.50 de verilmiģtir.

248 Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum TOPLAM 232 Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Türkiye geneli (%19.52) ve Ġngiltere (%9.55) yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %9.97 oran farklılığı Ġngiltere deki Elektrik Kontağı yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Elektrik Kontağı yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar ELEKTRĠK KONTAĞI YANGIN NEDENĠNDE ĠNGĠLTERE TÜRKĠYE DEN DAHA BĠLĠMSEL Ġlköğretim Orta Öğretim Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora TOPLAM Sayısı Yüzdesi 12,5 25,0 37,5 25, ,0 Sayısı Yüzdesi 8,2 26,0 19,2 28,8 17,8 100,0 Sayısı Yüzdesi 14,0 25,6 11,6 41,9 7,0 100,0 Sayısı Yüzdesi 5,4 32,3 17,7 36,9 7,7 100,0 Sayısı Yüzdesi 0 24,4 22,0 51,2 2,4 100,0 Sayısı Yüzdesi 5,9 23,5 29,4 29,4 11,8 100,0 Sayısı Yüzdesi 6,7 28,2 18,9 36,9 9,3 100,0 5 den küçük beklenen sıklığa sahip göze sayısı oranı %30 sınırını aģması nedeniyle Ki-kare testi uygulanmamıģtır Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Bir Fikrim Yok Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum ġekil Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Türkiye geneli (%19.52) ve Ġngiltere (%9.55) yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %9.97 oran farklılığı Ġngiltere deki Elektrik Kontağı yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Elektrik Kontağı yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. Önermesine verilen cevaplar

249 Ülkemizde sabotaj olaylarının Ġngiltere ve Kanada' ya göre daha düģük olduğu anlaģılır. Ġngiltere ve Kanada'da sabotaj ile ilgili yapılan çalıģmaların daha bilimsel olduğu anlaģılır A ve B nin eģit oranlarda(%5 0-%50) olduğu anlaģılır. A nın çok (% 50'den fazla) B nin az (% 50'den az) olduğu anlaģılır. A nın az (% 50'den az) B nin çok (% 50'den fazla) olduğu anlaģılır. TOPLAM 233 Yukarıdaki Çizelge 3.56 ve ġekil 3.50 de Türkiye geneli (%19.52) ve Ġngiltere (%9.55) yangın nedenleri istatistiklerindeki Elektrik Kontağı yangın nedeninin %9.97 oran farklılığı Ġngiltere deki Elektrik Kontağı yangınlarının genel olarak daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiğini, Türkiye genelindeki Elektrik Kontağı yangınlarının ise iyi incelenmediğini gösterebilir. önermesi, kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum toplamı olarak değerlendirilmesi durumunda katılımcılardan ilköğretim seviyesinin % 37.5 ini oluģturan 3 kiģinin, ortaöğretim seviyesinin %34.2 sini oluģturan 25 kiģinin, ön lisans seviyesinin % 39.6 sını oluģturan 17 kiģinin, lisans seviyesinin % 37.7 sini oluģturan 49 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin % 24.4 ünü oluģturan 10 kiģinin ve doktora seviyesinin %29.4 ünü oluģturan 5 kiģinin, Ġngiltere deki Elektrik Kontağı yangınlarının Türkiye geneline göre daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde olmadıkları görülmektedir. Ayrıca, kesinlikle katılıyorum ve katılıyorumun toplamı açısından değerlendirildiğinde ilköğretim seviyesinde %25 ini oluģturan 2 kiģinin, orta öğretim seviyesinde %46.6 sını oluģturan 34 kiģinin, ön lisans seviyesinin %48.9 unu oluģturan 21 kiģinin, lisans seviyesinin %46.6 sını oluģturan 61 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin %53.6 sını oluģturan 22 kiģinin, doktora seviyesinin %41.2 sini oluģturan 7 kiģinin Elektrik Kontağı yangın nedeninde Ġngiltere nin Türkiye geneline göre daha bilimsel, teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde oldukları görülmektedir. Soru5. Mezun olduğunuz okul / eğitim seviyeniz? Ġle Soru 19. Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Sorularının çapraz değerlendirilmesi ile ilgili sonuçlar Çizelge 3.57 ve ġekil 3.51de verilmiģtir. Çizelge Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Önermesine verilen cevaplar SABOTAJ YANGIN NEDENĠNDE TÜRKĠYE, ĠNGĠLTERE VE KANADA YI NASIL DEĞERLENDĠRĠYORS UNUZ Ġlköğretim Orta Öğretim Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora TOPLAM Sayısı Yüzdesi 37,5 25,0 12,5 25, ,0 Sayısı Yüzdesi 61,6 26,0 8,2 4, ,0 Sayısı Yüzdesi 44,2 27,9 14,0 2,3 11,6 100,0 Sayısı Yüzdesi 39,4 34,6 10,2 10,2 5,5 100,0 Sayısı Yüzdesi 16,7 59,5 7,1 11,9 4,8 100,0 Sayısı Yüzdesi 27,8 61,1 5,6 5, ,0 Sayısı Yüzdesi 41,5 36,3 9,6 8,0 4,5 100,0 5 den küçük beklenen sıklığa sahip göze sayısı oranı %30 sınırını aģması nedeniyle Ki-kare testi uygulanmamıģtır.

250 İlköğretim Orta Öğretim Ön Lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora Ülkemizde sabotaj olaylarının Ġngiltere ve Kanada' ya göre daha düģük olduğu anlaģılır. Ġngiltere ve Kanada'da sabotaj ile ilgili yapılan çalıģmaların daha bilimsel olduğu anlaģılır A ve B nin eģit oranlarda(%50-%50) olduğu anlaģılır. A nın çok (% 50'den fazla) B nin az (% 50'den az) olduğu anlaģılır. A nın az (% 50'den az) B nin çok (% 50'den fazla) olduğu anlaģılır. ġekil Mezun olunan okul / eğitim seviyesine göre Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Önermesine verilen cevaplar Yukarıdaki Çizelge 3.57 ve ġekil 3.51 de Türkiye geneli yangın nedenleri içinde Sabotaj (kundaklama) yangın nedeninin %2.65, Ġngiltere nin %17.17, Kanada nın ise %24.61 olmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? önermesini katılımcılardan ilköğretim seviyesinin % 37.5 ini oluģturan 3 kiģinin, ortaöğretim seviyesinin %61.6 sını oluģturan 45 kiģinin, ön lisans seviyesinin % 44.2 sini oluģturan 19 kiģinin, lisans seviyesinin % 39.4 ünü oluģturan 50 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin % 16.7 sini oluģturan 7 kiģinin ve doktora seviyesinin %27.8 ini oluģturan 5 kiģinin A-Ülkemizde sabotaj olaylarının Ġngiltere ve Kanada'ya göre daha düģük olduğu anlaģılır Ģeklinde yorumladıkları görülmektedir. Ayrıca, katılımcılardan ilköğretim seviyesinin % 25 ini oluģturan 2 kiģinin, ortaöğretim seviyesinin %26 sını oluģturan 19 kiģinin, ön lisans seviyesinin % 27.9 unu oluģturan 12 kiģinin, lisans seviyesinin % 39.4 ünü oluģturan 50 kiģinin, yüksek lisans seviyesinin % 59.5 ini oluģturan 25 kiģinin ve doktora seviyesinin %61.1 ini oluģturan 11 kiģinin ise sabotaj (kundaklama) yangın nedeninde Ġngiltere ve Kanada nın Türkiye geneline göre daha bilimsel teknik ve bilinçli incelendiği görüģünde oldukları görülmektedir.

ANKARA DA ÇIKAN YANGINLARIN KUNDAKLAMA AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

ANKARA DA ÇIKAN YANGINLARIN KUNDAKLAMA AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ANKARA DA ÇIKAN YANGINLARIN KUNDAKLAMA AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Oğuz KARAKUŞ DİSİPLİNLER ARASI ADLİ TIP ANABİLİM DALI KRİMİNALİSTİK

Detaylı

YANMA. Özgür Deniz KOÇ

YANMA. Özgür Deniz KOÇ YANMA Özgür Deniz KOÇ 16360057 1 Yanma Tepkimesi Yanma Çeşitleri İÇİNDEKİLER Yavaş Yanma Hızlı Yanma Parlama ve Parlatma Kendi Kendine Yanma 2 Yanma Sınıfları Yanma Kayıpları 3 Yanma Tepkimesi Nedir Bir

Detaylı

3-TEHLĠKELĠ SAHA Patlayıcı hava, gaz buhar ve toz karıģımının bulunduğu ve bulunma olasılığının olduğu yerlerdir.

3-TEHLĠKELĠ SAHA Patlayıcı hava, gaz buhar ve toz karıģımının bulunduğu ve bulunma olasılığının olduğu yerlerdir. GĠRĠġ PATLAYICI ORTAMLAR ve ELEKTRĠK CĠHAZLARI Yanıcı gazların, katıların ve sıvıların üretildiği, taģındığı depolandığı ve kullanıldığı endüstriler ve diğer ortamlar elektrik enerjisinin denetim dıģı

Detaylı

İÇERİK. Amaç Yanma Dizel motorlardan kaynaklanan emisyonlar Dizel motor kaynaklı emisyonların insan ve çevre sağlığına etkileri Sonuç

İÇERİK. Amaç Yanma Dizel motorlardan kaynaklanan emisyonlar Dizel motor kaynaklı emisyonların insan ve çevre sağlığına etkileri Sonuç SAKARYA 2011 İÇERİK Amaç Yanma Dizel motorlardan kaynaklanan emisyonlar Dizel motor kaynaklı emisyonların insan ve çevre sağlığına etkileri Sonuç Yanma prosesinin incelenmesi ve temel yanma ürünleri Sıkıştırmalı

Detaylı

AKM-F-193 / 10.04.2014 / Rev:00

AKM-F-193 / 10.04.2014 / Rev:00 AKM-F-193 / 10.04.2014 / Rev:00 YANMA NEDİR? Maddenin ısı ( sıcaklık ) ve oksijenle birleşmesi sonucu oluşan kimyasal bir olaydır. Bir yangının başlayabilmesi için gerekenler : 1- OKSİJEN ( HAVA ) 2- SICAKLIK

Detaylı

7. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi 4. Ünite: Madde ve Yapısı Konu: Elementler ve Sembolleri

7. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi 4. Ünite: Madde ve Yapısı Konu: Elementler ve Sembolleri ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞĐMĐ 7. Sınıf Fen ve Teknoloji Dersi 4. Ünite: Madde ve Yapısı Konu: Elementler ve Sembolleri Çalışma Yaprağı Konu Anlatımı-Değerlendirme çalışma Yaprağı- Çözümlü

Detaylı

ELEMETLER VE BİLEŞİKLER ELEMENTLER VE SEMBOLLERİ

ELEMETLER VE BİLEŞİKLER ELEMENTLER VE SEMBOLLERİ ELEMENTLER VE SEMBOLLERİ Elementler Aynı cins atomlardan oluşan, fiziksel ya da kimyasal yollarla kendinden daha basit ve farklı maddelere ayrılamayan saf maddelere element denir. Elementler çok sayıda

Detaylı

T.C. KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÜKSEK LİSANSI (İÖ)

T.C. KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÜKSEK LİSANSI (İÖ) T.C. KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÜKSEK LİSANSI (İÖ) CEREN ŞAHİN 145148006 İŞSAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNDE GÜNCEL UYGULAMALAR YANGIN ÇEŞİTLERİ VE KULLANILMASI GEREKEN

Detaylı

1- Aşağıdakilerden hangisi Aşındırıcı sembolüdür? a. b. c. d. CEVAP: D. 2- Aşağıdakilerden hangisi Yanıcı sembolüdür? a. b. c. d.

1- Aşağıdakilerden hangisi Aşındırıcı sembolüdür? a. b. c. d. CEVAP: D. 2- Aşağıdakilerden hangisi Yanıcı sembolüdür? a. b. c. d. 1- Aşağıdakilerden hangisi Aşındırıcı sembolüdür? 2- Aşağıdakilerden hangisi Yanıcı sembolüdür? 3- Aşağıdakilerden hangisi Zararlı Madde sembolüdür? 4- Aşağıdakilerden hangisi Oksitleyici (Yükseltgen)

Detaylı

ELEMENT VE BİLEŞİKLER

ELEMENT VE BİLEŞİKLER ELEMENT VE BİLEŞİKLER 1- Elementler ve Elementlerin Özellikleri: a) Elementler: Aynı cins atomlardan oluşan, fiziksel ya da kimyasal yollarla kendinden daha basit ve farklı maddelere ayrılamayan saf maddelere

Detaylı

ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞĐMĐ ÇALIŞMA YAPRAĞI

ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞĐMĐ ÇALIŞMA YAPRAĞI ÖĞRETĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MATERYAL GELĐŞĐMĐ ÇALIŞMA YAPRAĞI REAKSĐYON HIZINA ETKĐ EDEN FAKTÖRLER YASEMĐN KONMAZ 20338575 Çalışma Yaprağı Ders Anlatımı: REAKSĐYON HIZINA ETKĐ EDEN FAKTÖRLER: 1.Reaktif Maddelerin

Detaylı

ELEMENTLER VE BİLEŞİKLER

ELEMENTLER VE BİLEŞİKLER ELEMENTLER VE BİLEŞİKLER 1- Elementler ve Elementlerin Özellikleri a) ELEMENTLER Aynı cins atomlardan oluşan, fiziksel ya da kimyasal yollarla kendinden daha basit ve farklı maddelere ayrılamayan saf maddelere

Detaylı

3 )Peroksitlerle deney yapılırken aşağıdakilerden hangisi yapılmamalıdır?

3 )Peroksitlerle deney yapılırken aşağıdakilerden hangisi yapılmamalıdır? 1)Aşağıdakilerden hangisi kuvvetli patlayıcılar sınıfına girer? Dumansız barut Kibrit Roket yakıtı Havai fişek Dinamit** 2) Yanıcı sıvıları parlayıcı sıvılardan ayıran en önemli fark aşağıdakilerden hangisidir?

Detaylı

Günümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur) bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı

Günümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur) bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı Günümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur) bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı kimyasal özelliklere sahip milyonlarca yani madde yani bileşik

Detaylı

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği

Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği 1 Kaynak için gerekli ısının biri yanıcı, diğeri yakıcı olan gazların yakılmasıyla elde edilen yüksek sıcaklıktaki alev ile yapılan kaynağa "gaz ergitme kaynağı" adı verilir. 1892-1900 yılları arasında

Detaylı

Kaynak: Forum Media Yayıncılık; İş Sağlığı ve Güvenliği için Eğitim Seti

Kaynak: Forum Media Yayıncılık; İş Sağlığı ve Güvenliği için Eğitim Seti Kaynak: Forum Media Yayıncılık; İş Sağlığı ve Güvenliği için Eğitim Seti YANMA NEDİR? Yanma;Yanıcı maddenin, ısı ve oksijenle birleşmesi sonucu oluşan kimyasal bir olaydır. Yanma olayının oluşabilmesi

Detaylı

BİLEŞİKLER VE FORMÜLLERİ

BİLEŞİKLER VE FORMÜLLERİ BİLEŞİKLER VE FORMÜLLERİ Bileşikler : Günümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur). Bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı kimyasal özelliklere

Detaylı

HİDROKARBONLAR ve ALKANLAR. Kimya Ders Notu

HİDROKARBONLAR ve ALKANLAR. Kimya Ders Notu HİDROKARBONLAR ve ALKANLAR Kimya Ders Notu HİDROKARBONLAR ve ALKANLAR ALKANLAR Hidrokarbon zincirinde C atomları birbirine tek bağ ile bağlanmışlardır ve tüm bağları sigma bağıdır. Moleküllerindeki C atomları

Detaylı

TEHLİKELİ MADDE SINIFLANDIRMALARINDA TEHLİKE İŞARET VE LEVHALARININ ÖZELLİKLERİ

TEHLİKELİ MADDE SINIFLANDIRMALARINDA TEHLİKE İŞARET VE LEVHALARININ ÖZELLİKLERİ TEHLİKELİ MADDE SINIFLANDIRMALARINDA TEHLİKE İŞARET VE LEVHALARININ ÖZELLİKLERİ Hazırlayan Abdurrahman KAR Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı (TMGD) Ferhuniye Mah Mümtaz Koru Sok. Çetinkaya İş Merkezi

Detaylı

KİMYA-IV. Yrd. Doç. Dr. Yakup Güneş

KİMYA-IV. Yrd. Doç. Dr. Yakup Güneş KİMYA-IV Yrd. Doç. Dr. Yakup Güneş Organik Kimyaya Giriş Kimyasal bileşikler, eski zamanlarda, elde edildikleri kaynaklara bağlı olarak Anorganik ve Organik olmak üzere, iki sınıf altında toplanmışlardır.

Detaylı

Kaynak: Forum Media Yayıncılık; İş Sağlığı ve güvenliği için Eğitim Seti

Kaynak: Forum Media Yayıncılık; İş Sağlığı ve güvenliği için Eğitim Seti Kaynak: Forum Media Yayıncılık; İş Sağlığı ve güvenliği için Eğitim Seti Kimyasallar; herkesin yaşamının bir parçasıdır. Dünyada 5 7 milyon değişik türde kimyasal madde bulunmaktadır. Kimyasal maddeler

Detaylı

MAKİNE VE TEÇHİZAT İŞLERİNDE İSG

MAKİNE VE TEÇHİZAT İŞLERİNDE İSG MAKİNE VE TEÇHİZAT İŞLERİNDE İSG 3.HAFTA Hazırlayan: Öğr. Gör. Tuğberk ÖNAL MALATYA 2017 YAKITLAR -YANMA Enerji birçok ülke için günümüzün en önemli sorunlarının başında gelmektedir. Özellikle ülkemiz

Detaylı

Örnek : 3- Bileşiklerin Özellikleri :

Örnek : 3- Bileşiklerin Özellikleri : Bileşikler : Günümüzde bilinen 117 element olmasına rağmen (92 tanesi doğada bulunur) bu elementler farklı sayıda ve şekilde birleşerek ve etkileşerek farklı kimyasal özelliklere sahip milyonlarca yani

Detaylı

1. Doğalgaz nedir? 2. Doğalgaz nasıl oluşur?

1. Doğalgaz nedir? 2. Doğalgaz nasıl oluşur? 1. Doğalgaz nedir? Başta Metan (CH 4 ) ve Etan (C2H6) olmak üzere çeşitli hidrokarbonlardan oluşan yanıcı bir gaz karışımıdır. Doğalgaz renksiz, kokusuz havadan daha hafif bir gazdır. 2. Doğalgaz nasıl

Detaylı

STOKİYOMETRİ. Kimyasal Tepkimelerde Kütle İlişkisi

STOKİYOMETRİ. Kimyasal Tepkimelerde Kütle İlişkisi STOKİYOMETRİ Kimyasal Tepkimelerde Kütle İlişkisi Sülfür oksijen içerisinde yanarak kükürt dioksit oluşturur. Modeller elementel sülfürü (S8), oksijeni ve kükürt dioksit moleküllerini göstermektedir. Her

Detaylı

1- ELEMENTLER: 2. BÖLÜM SAF MADDELER. saf madde denir.

1- ELEMENTLER: 2. BÖLÜM SAF MADDELER. saf madde denir. 2. BÖLÜM SAF MADDELER Saf madde: Aynı cins taneciklerden oluşan ( yani aynı cins atomlardan ya da aynı cins moleküllerden oluşan ) maddelere saf madde denir. SAF MADDELER - Elementler - Bileşikler olmak

Detaylı

FOSİL YAKITLARIN YANMASI

FOSİL YAKITLARIN YANMASI Kömür, sıvı yakıtlar ve doğal gazın yakılması sırasında açığa çıkan bazı gazların zehirleyici etkileri ve çevre için zararları vardır. Kükürtdioksit (SO 2 ) ve (NO x ) ler bu zararlı gazların miktar ve

Detaylı

KĐMYA DENEYLERĐNDE AÇIĞA ÇIKAN GAZLAR KÜRESEL ISINMAYA ETKĐ EDER MĐ? Tahir Emre Gencer DERS SORUMLUSU : Prof. Dr Đnci MORGĐL

KĐMYA DENEYLERĐNDE AÇIĞA ÇIKAN GAZLAR KÜRESEL ISINMAYA ETKĐ EDER MĐ? Tahir Emre Gencer DERS SORUMLUSU : Prof. Dr Đnci MORGĐL KĐMYA DENEYLERĐNDE AÇIĞA ÇIKAN GAZLAR KÜRESEL ISINMAYA ETKĐ EDER MĐ? Tahir Emre Gencer DERS SORUMLUSU : Prof. Dr Đnci MORGĐL KÜRESEL ISINMA NEDĐR? Đnsanlar tarafından atmosfere salınan gazların sera etkisi

Detaylı

Elektronların Dizilişi ve Kimyasal Özellikleri

Elektronların Dizilişi ve Kimyasal Özellikleri Elektronların Dizilişi ve Kimyasal Özellikleri ELEKTRON ALIŞVERİŞİ VE SONUÇLARI: Helyum (2), neon (10), argon (18)in elektron dağılımları incelendiğinde Eğer bu üç elementin birer elektronu daha olsaydı,

Detaylı

ORMAN YANGIN DAVRANIŞINA GİRİŞ

ORMAN YANGIN DAVRANIŞINA GİRİŞ Orman Koruma Dersi ORMAN YANGIN DAVRANIŞINA GİRİŞ Prof. Dr. Ertuğrul BİLGİLİ Ekim 2014 1.2. Orman Yangını Tanımı Orman yangını, çevresi açık olması nedeniyle serbest yayılma eğiliminde olan ve ormandaki

Detaylı

KİMYASALLARIN GÜVENLİ DEPOLANMASI (Toplam 3 Bölüm) Bölüm:1

KİMYASALLARIN GÜVENLİ DEPOLANMASI (Toplam 3 Bölüm) Bölüm:1 KİMYASALLARIN GÜVENLİ DEPOLANMASI (Toplam 3 Bölüm) Bölüm:1 HURİYE KUMRAL KİMYA Y. MÜH. Huriye Kumral 1 TEHLİKELİ MADDE Tehlikeli maddeler içerisinde bulunan formülasyonlarla kişiyi ve çevreyi zarara uğratma

Detaylı

TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJE ONAY FORMU. Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi, Denetimi, Planlaması ve Ekonomisi

TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJE ONAY FORMU. Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi, Denetimi, Planlaması ve Ekonomisi TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJE ONAY FORMU Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi, Denetimi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı öğrencisi Ahmet ÖZKAN tarafından hazırlanan Ġlkokul ve Ortaokul Yöneticilerinin

Detaylı

KANALİZASYONLARDA HİDROJEN SÜLFÜR GAZI OLUŞUMU SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ

KANALİZASYONLARDA HİDROJEN SÜLFÜR GAZI OLUŞUMU SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ KANALİZASYONLARDA HİDROJEN SÜLFÜR GAZI OLUŞUMU SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ Bu Çalışma Çevre Orman Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sayın Prof. Dr. Mustafa Öztürk tarafından 2006 yılında yapılmıştır. Orijinal

Detaylı

TIG GAZALTI KAYNAK YÖNTEMİNDE KULLANILAN GAZLAR VE ÖZELLİKLERİ PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ

TIG GAZALTI KAYNAK YÖNTEMİNDE KULLANILAN GAZLAR VE ÖZELLİKLERİ PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ TIG GAZALTI KAYNAK YÖNTEMİNDE KULLANILAN GAZLAR VE ÖZELLİKLERİ PROF. DR. HÜSEYİN UZUN HOŞGELDİNİZ 1 NİÇİN KORUYUCU GAZ KULLANILIR? 1- Ergimiş kaynak banyosunu, havada mevcut olan gazların zararlı etkilerinden

Detaylı

Karbonmonoksit (CO) Oluşumu

Karbonmonoksit (CO) Oluşumu Yanma Kaynaklı Emisyonların Oluşum Mekanizmaları Karbonmonoksit (CO) Oluşumu Karbonmonoksit emisyonlarının ana kaynağı benzinli taşıt motorlarıdır. H/Y oranının CO emisyonu üzerine etkisi çok fazladır.

Detaylı

YANGININ TANIMI ve KAVRAMLAR

YANGININ TANIMI ve KAVRAMLAR YANGIN YANGININ TANIMI ve KAVRAMLAR Yangın (Fire): Katı, sıvı veya gaz halindeki yanıcı maddelerin kontrol dışı yanma olayıdır. Yanma: Yanıcı maddenin tutuşma sıcaklığına ısıtıldığında oksijenle verdiği

Detaylı

Serüveni 7.ÜNİTE Endüstride -CANLILARDA ENERJİ hidrokarbonlar

Serüveni 7.ÜNİTE Endüstride -CANLILARDA ENERJİ hidrokarbonlar Serüveni 7.ÜNİTE Endüstride -CANLILARDA ENERJİ hidrokarbonlar HİDROKARBONLAR C ve H elementlerinden oluşan bileşiklere denir. Temel element karbondur. KARBON ELEMENTİNİN BAĞ YAPMA ÖZELLİKLERİ Karbon atomları

Detaylı

Elektronların Dağılımı ve Kimyasal Özellikleri

Elektronların Dağılımı ve Kimyasal Özellikleri Elektronların Dağılımı ve Kimyasal Özellikleri Helyum (2), neon (10), argon (18)in elektron dağılımları incelendiğinde Eğer bu üç elementin birer elektronu daha olsaydı, her birinde yeni bir katman oluşacaktı.

Detaylı

Çalışma hayatında en çok karşılaşılan soru işyerinden patlama tehlikesi olup olmadığı yönündedir. Bu sorunun cevabı, yapılacak risk

Çalışma hayatında en çok karşılaşılan soru işyerinden patlama tehlikesi olup olmadığı yönündedir. Bu sorunun cevabı, yapılacak risk Çalışma hayatında en çok karşılaşılan soru işyerinden patlama tehlikesi olup olmadığı yönündedir. Bu sorunun cevabı, yapılacak risk değerlendirmesiyle birlikte aşağıdaki sorularla birlikte basitçe değerlendirilebilir.

Detaylı

Pik (Ham) Demir Üretimi

Pik (Ham) Demir Üretimi Pik (Ham) Demir Üretimi Çelik üretiminin ilk safhası pik demirin eldesidir. Pik demir için başlıca şu maddeler gereklidir: 1. Cevher: Demir oksit veya karbonatlardan oluşan, bir miktarda topraksal empüriteler

Detaylı

OMV Petrol Ofisi A.Ş. Tarım Kredi Kooperatifleri Tanker Şoförleri Patlayıcı Ortamlar Bilgilendirme Eğitimi

OMV Petrol Ofisi A.Ş. Tarım Kredi Kooperatifleri Tanker Şoförleri Patlayıcı Ortamlar Bilgilendirme Eğitimi OMV Petrol Ofisi A.Ş. Tarım Kredi Kooperatifleri Tanker Şoförleri Patlayıcı Ortamlar Bilgilendirme Eğitimi Amaç Akaryakıt Taşıma Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler Emniyetli Sürüş Teknikleri Uyku ve

Detaylı

2+ 2- Mg SO 4. (NH 4 ) 2 SO 4 (amonyum sülfat) bileşiğini katyon ve anyonlara ayıralım.

2+ 2- Mg SO 4. (NH 4 ) 2 SO 4 (amonyum sülfat) bileşiğini katyon ve anyonlara ayıralım. KONU: Kimyasal Tepkimeler Dersin Adı Dersin Konusu İYONİK BİLEŞİKLERİN FORMÜLLERİNİN YAZILMASI İyonik bağlı bileşiklerin formüllerini yazmak için atomların yüklerini bilmek gerekir. Bunu da daha önceki

Detaylı

İstanbul Sağlık Müdürlüğü. Güvenlik ve Sağlık İşaretlerinin Kullanımı

İstanbul Sağlık Müdürlüğü. Güvenlik ve Sağlık İşaretlerinin Kullanımı İstanbul Sağlık Müdürlüğü Güvenlik ve Sağlık İşaretlerinin Kullanımı İkaz ve Uyarı İşaretleri Parlayıcı madde veya yüksek ısı Toksik (Zehirli) madde IŞIKLI İŞARET : Saydam veya yarı saydam malzemeden

Detaylı

Şekilde görüldüğü gibi Gerilim/akım yoğunluğu karakteristik eğrisi dört nedenden dolayi meydana gelir.

Şekilde görüldüğü gibi Gerilim/akım yoğunluğu karakteristik eğrisi dört nedenden dolayi meydana gelir. Bir fuel cell in teorik açık devre gerilimi: Formülüne göre 100 oc altinda yaklaşık 1.2 V dur. Fakat gerçekte bu değere hiçbir zaman ulaşılamaz. Şekil 3.1 de normal hava basıncında ve yaklaşık 70 oc da

Detaylı

Biyogaz Temel Eğitimi

Biyogaz Temel Eğitimi Biyogaz Temel Eğitimi Sunanlar: Dursun AYDÖNER Proje Müdürü Rasim ÜNER Is Gelistime ve Pazarlama Müdürü Biyogaz Temel Eğitimi 1.Biyogaz Nedir? 2.Biyogaz Nasıl Oluşur? 3.Biyogaz Tesisi - Biyogaz Tesis Çeşitleri

Detaylı

MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgi Formu)

MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgi Formu) 1. KİMYASAL ÜRÜN & ŞİRKET TANIMI Ürün Adı: SPT-1657 Ürün tanımı: Tek komponentli Poliüretan yapıştırıcı Fabrika:. SAMHO CHEMICAL CO. LTD. Adres: 241-2, Chongwon-ri, Mado-myun, Hwasung-City Kyunggi-do,

Detaylı

MALZEME GÜVENLĠK BĠLGĠ FORMU

MALZEME GÜVENLĠK BĠLGĠ FORMU MALZEME GÜVENLĠK BĠLGĠ FORMU 1. ÜRÜN VE TEDARĠKÇĠ TANIMLAMA Ürün Adı Üretici : İzocam Ekspande Polistren (EPS) : İzocam Ticaret ve Sanayi A.Ş. Altayçeşme Mah. Öz Sok. No:19 Kat:6, 34843 Maltepe İstanbul

Detaylı

AMİNLER SEKONDER AMİN

AMİNLER SEKONDER AMİN AMİNLER (ALKİLLENMİŞ AMONYAK) AMİNLER (RNH 2 )PRİMER AMİN TERSİYER AMİN(R 3 N) SEKONDER AMİN R 2 NH Aminler Alkillenmiş Amonyak olarak tanımlanır. Azot Atomuna bağlı 2 tane H atomu varsa(bir tane alkil

Detaylı

BACALAR, BACA YANGINLARI, SEBEPLERİ VE ÖNLENMESİ. Mak. Müh. Doğan ÖZDEMİR

BACALAR, BACA YANGINLARI, SEBEPLERİ VE ÖNLENMESİ. Mak. Müh. Doğan ÖZDEMİR BACALAR, BACA YANGINLARI, SEBEPLERİ VE ÖNLENMESİ Mak. Müh. Doğan ÖZDEMİR RESTORAN VE ENDÜSTRİYEL MUTFAK HAVALANDIRMASI Genel olarak bir mutfak havalandırma sisteminde davlumbaz, kanallar, egzoz fanı, baca

Detaylı

Element ve Bileşikler

Element ve Bileşikler Element ve Bileşikler Aynı cins atomlardan oluşan, fiziksel ya da kimyasal yollarla kendinden daha basit ve farklı maddelere ayrılamayan saf maddelere element denir. Bir elementi oluşturan bütün atomların

Detaylı

DENEYĐN ADI. Organik bileşiklerde nitel olarak Karbon ve hidrojen elementlerinin aranması

DENEYĐN ADI. Organik bileşiklerde nitel olarak Karbon ve hidrojen elementlerinin aranması DENEYĐN ADI Organik bileşiklerde nitel olarak Karbon ve hidrojen elementlerinin aranması Deneyin amacı Organik bir bileşikte karbon ve hidrojen elementlerinin nitel olarak tayin etmek. Nicel ve nitel analiz

Detaylı

1/10 PR _P-Hidrokarbon. PROSENSE P SERİSİ (P-XX25 ve P-XX23) HİDROKARBON (PATLAYICI) GAZ DEDEKTÖRLERİ UYGULAMA ALANLARI TEKNİK ÖZELLİKLER

1/10 PR _P-Hidrokarbon. PROSENSE P SERİSİ (P-XX25 ve P-XX23) HİDROKARBON (PATLAYICI) GAZ DEDEKTÖRLERİ UYGULAMA ALANLARI TEKNİK ÖZELLİKLER PR20160926-1_P-Hidrokarbon PROSENSE P SERİSİ (P-XX25 ve P-XX23) HİDROKARBON (PATLAYICI) GAZ DEDEKTÖRLERİ Prosense "P" serisi gaz dedektörleri havada bulunan Parlayıcı gaz buharlarının ve Patlayıcı gazların

Detaylı

HİDROJEN ÜRETİMİ BUĞRA DOĞUKAN CANPOLAT

HİDROJEN ÜRETİMİ BUĞRA DOĞUKAN CANPOLAT 1 HİDROJEN ÜRETİMİ BUĞRA DOĞUKAN CANPOLAT 16360018 2 HİDROJEN ÜRETİMİ HİDROJEN KAYNAĞI HİDROKARBONLARIN BUHARLA İYİLEŞTİRİMESİ KISMİ OKSİDASYON DOĞAL GAZ İÇİN TERMAL KRAKİNG KÖMÜR GAZLAŞTIRMA BİYOKÜTLE

Detaylı

1) Katı ve sıvı maddelerin ısıyı iletme yeteneklerini kullanarak diğer katı veya sıvı cisimlere teması ile ısıyı iletmesine ne ad verilir?

1) Katı ve sıvı maddelerin ısıyı iletme yeteneklerini kullanarak diğer katı veya sıvı cisimlere teması ile ısıyı iletmesine ne ad verilir? 1) Katı ve sıvı maddelerin ısıyı iletme yeteneklerini kullanarak diğer katı veya sıvı cisimlere teması ile ısıyı iletmesine ne ad verilir? a) Kondüksüyon b) Konveksiyon c) Radyasyon d) Yanma e) Perstüksüyon

Detaylı

Öğretim Üyeleri İçin Ön Söz Öğrenciler İçin Ön Söz Teşekkürler Yazar Hakkında Çevirenler Çeviri Editöründen

Öğretim Üyeleri İçin Ön Söz Öğrenciler İçin Ön Söz Teşekkürler Yazar Hakkında Çevirenler Çeviri Editöründen Öğretim Üyeleri İçin Ön Söz Öğrenciler İçin Ön Söz Teşekkürler Yazar Hakkında Çevirenler Çeviri Editöründen ix xiii xv xvii xix xxi 1. Çevre Kimyasına Giriş 3 1.1. Çevre Kimyasına Genel Bakış ve Önemi

Detaylı

ÖĞRENME ALANI : MADDE VE DEĞİŞİM ÜNİTE 4 : MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

ÖĞRENME ALANI : MADDE VE DEĞİŞİM ÜNİTE 4 : MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ ÖĞRENME ALANI : MADDE VE DEĞİŞİM ÜNİTE 4 : MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ E BİLEŞİKLER VE FRMÜLLERİ (4 SAAT) 1 Bileşikler 2 Bileşiklerin luşması 3 Bileşiklerin Özellikleri 4 Bileşik Çeşitleri 5 Bileşik

Detaylı

MADDENİN HALLERİ VE TANECİKLİ YAPI

MADDENİN HALLERİ VE TANECİKLİ YAPI MADDENİN HALLERİ VE TANECİKLİ YAPI MADDE BİLGİSİ Kütlesi hacmi ve eylemsizliği olan her şeye madde denir. Maddenin şekil almış haline cisim denir. Cam bir madde iken cam bardak bir cisimdir. Maddeler doğada

Detaylı

YANGININ TANIMI ve KAVRAMLAR

YANGININ TANIMI ve KAVRAMLAR YANGIN YANGININ TANIMI ve KAVRAMLAR Yangın (Fire): Katı, sıvı veya gaz halindeki yanıcı maddelerin kontrol dıģı yanma olayıdır. Yanma: Yanıcı maddenin tutuşma sıcaklığına ısıtıldığında oksijenle verdiği

Detaylı

Bölüm 2 Kirletici Maddelerin Oluşumu

Bölüm 2 Kirletici Maddelerin Oluşumu Egzoz Gazları Emisyonu Prof.Dr. Cem Soruşbay Bölüm 2 Kirletici Maddelerin Oluşumu İstanbul Teknik Üniversitesi Otomotiv Laboratuvarı İçerik Motorlu taşıtlarda kirletici maddelerin oluşumu Egzoz gazları

Detaylı

TEKSTİL MATERYALLERİNİN YANMA MEKANİZMASI VE LİMİT OKSİJEN İNDEKS DEĞERLERİ

TEKSTİL MATERYALLERİNİN YANMA MEKANİZMASI VE LİMİT OKSİJEN İNDEKS DEĞERLERİ T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TEKSTİL EĞİTİMİ ANABİLİM DALI TEKSTİL MATERYALLERİNİN YANMA MEKANİZMASI VE LİMİT OKSİJEN İNDEKS DEĞERLERİ HAZIRLAYAN DERSİN ADI :SELCAN KAYAN : ENSTRÜMANTAL

Detaylı

TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJE ONAY FORMU. Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi, Denetimi, Planlaması ve Ekonomisi

TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJE ONAY FORMU. Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi, Denetimi, Planlaması ve Ekonomisi TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJE ONAY FORMU Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi, Denetimi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı öğrencisi Feyzi ÖZMEN tarafından hazırlanan Aday Öğretmenlerin Öz Yeterlilikleri

Detaylı

ENERJİ AKIŞI VE MADDE DÖNGÜSÜ

ENERJİ AKIŞI VE MADDE DÖNGÜSÜ ENERJİ AKIŞI VE MADDE DÖNGÜSÜ Ekosistem, birbiriyle ilişkili canlı ve cansız unsurlardan oluşur. Ekosistem, bu unsurlar arasındaki madde ve enerji dolaşımı ile kendini besler ve yeniler. Madde döngüsü

Detaylı

TAMGA ENDÜSTRİYEL KONTROL SİSTEMLERİ LTD.ŞTİ., ENERJİ YÖNETİMİNDE SINIRSIZ ÇÖZÜMLER SUNAR. HOŞGELDİNİZ

TAMGA ENDÜSTRİYEL KONTROL SİSTEMLERİ LTD.ŞTİ., ENERJİ YÖNETİMİNDE SINIRSIZ ÇÖZÜMLER SUNAR. HOŞGELDİNİZ TAMGA ENDÜSTRİYEL KONTROL SİSTEMLERİ LTD.ŞTİ., ENERJİ YÖNETİMİNDE SINIRSIZ ÇÖZÜMLER SUNAR. HOŞGELDİNİZ TAMGA TRİO YANMA VERİMİ Yakma ekipmanları tarafından yakıtın içerdiği enerjinin, ısı enerjisine dönüştürülme

Detaylı

KONU MOTORLARIN ÇEVREYE OLUMSUZ ETKĠLERĠ VE BU ETKĠLERĠN AZALTILMASI

KONU MOTORLARIN ÇEVREYE OLUMSUZ ETKĠLERĠ VE BU ETKĠLERĠN AZALTILMASI KONU MOTORLARIN ÇEVREYE OLUMSUZ ETKĠLERĠ VE BU ETKĠLERĠN AZALTILMASI HAVA Etrafımızı saran gaz karışımıdır ( Atmosfer). Kuru Temiz hava içerisinde yaklaģık olarak ; - %78 Azot - %21 Oksijen - %0,03 Karbondioksit

Detaylı

BÖLÜM 3 DİFÜZYON (YAYINIM)

BÖLÜM 3 DİFÜZYON (YAYINIM) BÖLÜM 3 DİFÜZYON (YAYINIM) 1 Mürekkebin suda yayılması veya kolonyanın havada yayılması difüzyona örnektir. En hızlı difüzyon gazlarda görülür. Katılarda atom hareketleri daha yavaş olduğu için katılarda

Detaylı

BileĢiklerin formülleri atom sayıları oranını yansıtan en basit formüldür.

BileĢiklerin formülleri atom sayıları oranını yansıtan en basit formüldür. KATILAR KRĠSTAL KATI Sert SıkıĢtırılmayan Tanecikleri belirli geometrik Ģekle sahiptir. ĠYONĠK KRĠSTAL Anyon- katyonlar arasında elektrostatik çekim kuvveti sonucu oluģur (iyonik bağ içerir). Sert-sağlam-

Detaylı

ATEġ NASIL YAKILIR. www.umke.org

ATEġ NASIL YAKILIR. www.umke.org ATEġ NASIL YAKILIR Doğadaki yaģam mücadelesinde sudan sonra en gerekli olan Ģey ateģdir.ateģ sayesinde ısınırız,yemek piģiririz,geceleyin güvenlik sağlarız,suyu mikroplardan temizleriz,yerimizi belli etmek

Detaylı

HAZIRLAYAN Mutlu ŞAHİN. Hacettepe Fen Bilgisi Öğretmenliği. DENEY NO: 6 DENEYİN ADI: DOYMUŞ NaCl ÇÖZELTİSİNİN ELEKTROLİZİ

HAZIRLAYAN Mutlu ŞAHİN. Hacettepe Fen Bilgisi Öğretmenliği. DENEY NO: 6 DENEYİN ADI: DOYMUŞ NaCl ÇÖZELTİSİNİN ELEKTROLİZİ HAZIRLAYAN Mutlu ŞAHİN Hacettepe Fen Bilgisi Öğretmenliği DENEY NO: 6 DENEYİN ADI: DOYMUŞ NaCl ÇÖZELTİSİNİN ELEKTROLİZİ DENEYİN AMACI: Doymuş NaCl çözeltisinin elektroliz sonucu elementlerine ayrışmasının

Detaylı

Patlama nedir? Tozların, gazların ve patlayıcıların kimyasal enerjisinin ani büyümesi. www. atexegitim.com

Patlama nedir? Tozların, gazların ve patlayıcıların kimyasal enerjisinin ani büyümesi. www. atexegitim.com Patlama nedir? Tozların, gazların ve patlayıcıların kimyasal enerjisinin ani büyümesi Toz patlaması Toz patlaması Toz patlamasının etkileri çok yıkıcı olabilmektedir. Toz Patlaması - Riskler ve Korunma

Detaylı

Atomlar ve Moleküller

Atomlar ve Moleküller Atomlar ve Moleküller Madde, uzayda yer işgal eden ve kütlesi olan herşeydir. Element, kimyasal tepkimelerle başka bileşiklere parçalanamayan maddedir. -Doğada 92 tane element bulunmaktadır. Bileşik, belli

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. H. Hasan YOLCU. hasanyolcu.wordpress.com

Yrd. Doç. Dr. H. Hasan YOLCU. hasanyolcu.wordpress.com Yrd. Doç. Dr. H. Hasan YOLCU hasanyolcu.wordpress.com En az iki atomun belli bir düzenlemeyle kimyasal bağ oluşturmak suretiyle bir araya gelmesidir. Aynı atomda olabilir farklı atomlarda olabilir. H 2,

Detaylı

Patlayıcı Atmosferlerin (ATEX) Patlama Davranışları. Abdurrahman İNCE Kimya Müh. İSG Uzmanı İBB İtfaiye APK Amiri

Patlayıcı Atmosferlerin (ATEX) Patlama Davranışları. Abdurrahman İNCE Kimya Müh. İSG Uzmanı İBB İtfaiye APK Amiri Patlayıcı Atmosferlerin (ATEX) Patlama Davranışları Abdurrahman İNCE Kimya Müh. İSG Uzmanı İBB İtfaiye APK Amiri ATEX Avrupa Birliği Organizasyonlarının ATEX direktifleri 1 Temmuz 2003 tarihinden itibaren

Detaylı

ATIK RÖNTGEN ÇÖZELTİSİNDEN GÜMÜŞ METALİNİN ELDE EDİLMESİ

ATIK RÖNTGEN ÇÖZELTİSİNDEN GÜMÜŞ METALİNİN ELDE EDİLMESİ TÜBİTAK-BİDEB KĠMYA LĠSANS ÖĞRENCĠLERĠ-KĠMYAGERLĠK,KĠMYA ÖĞRETMENLĠĞĠ,KĠMYA MÜHENDĠSLĠĞĠ- BĠOMÜHENDĠSLĠK ARAġTIRMA PROJESĠ EĞĠTĠMĠ ÇALIġTAYI KĠMYA-3 (ÇALIġTAYI 2012) ATIK RÖNTGEN ÇÖZELTİSİNDEN GÜMÜŞ METALİNİN

Detaylı

A- LABORATUAR MALZEMELERİ

A- LABORATUAR MALZEMELERİ 1- Cam Aktarma ve Ölçüm Kapları: DENEY 1 A- LABORATUAR MALZEMELERİ 2- Porselen Malzemeler 3- Metal Malzemeler B- KARIŞIMLAR - BİLEŞİKLER Nitel Gözlemler, Faz Ayırımları, Isısal Bozunma AMAÇ: Karışım ve

Detaylı

YENĠ NESĠL ORTAM ve YÜZEY DEZENFEKSĠYONU (akacid plus )

YENĠ NESĠL ORTAM ve YÜZEY DEZENFEKSĠYONU (akacid plus ) YENĠ NESĠL ORTAM ve YÜZEY DEZENFEKSĠYONU (akacid plus ) MANTAR, VĠRÜS, KÜF VE BAKTERĠLERĠ YOK EDER, SAĞLIKLI YAġAM ALANLARI OLUġTURUR. % 100 EKOLOJĠK DEZENFEKSĠYONU SAĞLIYOR ve KÖTÜ KOKUKULARA SON VERĠYORUZ

Detaylı

Tozların Şekillendirilmesi ve Sinterleme. Yrd. Doç. Dr. Rıdvan YAMANOĞLU

Tozların Şekillendirilmesi ve Sinterleme. Yrd. Doç. Dr. Rıdvan YAMANOĞLU Tozların Şekillendirilmesi ve Sinterleme Fırın Tasarımı Toz metalurjisinin çoğu uygulamalarında nihai ürün açısından yüksek yoğunluk öncelikli bir kavramdır. Toz yoğunlaştırması (densifikasyon) aşağıda

Detaylı

SEMİH AKBAŞ

SEMİH AKBAŞ SEMİH AKBAŞ 16360002 1 KONU BAŞLIKLARI GÜVENİLİR YAKIT HİDROJEN HİDROJEN SİSTEM SEÇİMİ 2 Dünyadaki petrol rezervlerinin aşırı kullanımı sonucu azalması ve buna bağlı olarak fiyatının artması, ayrıca çevreye

Detaylı

Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Buca/İZMİR. Yanma. Prof.Dr. Abdurrahman BAYRAM

Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Buca/İZMİR. Yanma. Prof.Dr. Abdurrahman BAYRAM Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, Buca/İZMİR Yanma Prof.Dr. Abdurrahman BAYRAM Telefon: 0232 3017494 Faks: 0232 3017498 E-Mail: abayram@deu.edu.tr ÇEV 3016 Hava

Detaylı

ALKANLAR FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ

ALKANLAR FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ ALKANLAR FİZİKSEL VE KİMYASAL ÖZELLİKLERİ ALKANLAR Alkanların Fiziksel Özellikleri Alkan bileşikleri apolar yapılı moleküllerden oluşur. Bu yüzden molekülleri arasında zayıf London kuvvetleri bulunmaktadır.

Detaylı

Şekil 3. Kireç ile pratik konserve ısıtma işlemi.

Şekil 3. Kireç ile pratik konserve ısıtma işlemi. DOĞAL ISINAN KONSERVE Hatice ŞENEL a Nurdan TAHAN b a Mehmet Soysaraç İ.Ö.O. Melikgazi / Kayseri b Sadiye Nuhoğlu İ.Ö.O Kocasinan / Kayseri ÖZET Hazır konservelerin ve yiyeceklerin doğal kireç kullanılarak

Detaylı

MOL KAVRAMI I. ÖRNEK 2

MOL KAVRAMI I.  ÖRNEK 2 MOL KAVRAMI I Maddelerin taneciklerden oluştuğunu biliyoruz. Bu taneciklere atom, molekül ya da iyon denir. Atom : Kimyasal yöntemlerle daha basit taneciklere ayrılmayan ve elementlerin yapıtaşı olan taneciklere

Detaylı

Maddenin Tanecikli Yapısı

Maddenin Tanecikli Yapısı Maddenin Tanecikli Yapısı MADDENİN TANIMI MADDENİN HALLERİ MADDENİN EN KÜÇÜK BİRİMİ MADDENİN DEĞİŞİMİ YAPISI Maddenin Tanımı Kütlesi olan ve boşlukta yer kaplayan her şeye madde denir. Cisim nedir? Maddenin

Detaylı

maddelere saf maddeler denir

maddelere saf maddeler denir Madde :Kütlesi olan her şeye madde denir. Saf madde: Aynı cins atom veya moleküllerden oluşan maddeye denir. Fiziksel yollarla kendisinden başka maddelere ayrışmayan maddelere saf maddeler denir Element:

Detaylı

Havacılık Meteorolojisi Ders Notları. 1. Atmosfer ve İçeriği

Havacılık Meteorolojisi Ders Notları. 1. Atmosfer ve İçeriği Havacılık Meteorolojisi Ders Notları 1. Atmosfer ve İçeriği Yard.Doç.Dr. İbrahim Sönmez Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ballıca Kampüsü Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü

Detaylı

Kimyanın Temel Kanunları

Kimyanın Temel Kanunları Kimyanın Temel Kanunları A. Kütlenin Korunumu Kanunu Lavoiser miktarı belli olan kalay (Sn) parçasını içinde bir miktar hava bulunan bir fanusa koyarak tartmış.daha sonra fanusu içindekilerle birlikte

Detaylı

MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ ATOM

MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ ATOM MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ ATOM ATOMUN YAPISI Elementlerin tüm özelliğini gösteren en küçük parçasına atom denir. Atomu oluşturan parçacıklar farklı yüklere sa-hiptir. Atomda bulunan yükler; negatif

Detaylı

1/9 PR _BTN-Hidrokarbon PROSENSE BTN SERİSİ (BTN-XX42) 0-50 LEL HİDROKARBON (PATLAYICI) GAZ DEDEKTÖRLERİ UYGULAMA ALANLARI TEKNİK ÖZELLİKLER

1/9 PR _BTN-Hidrokarbon PROSENSE BTN SERİSİ (BTN-XX42) 0-50 LEL HİDROKARBON (PATLAYICI) GAZ DEDEKTÖRLERİ UYGULAMA ALANLARI TEKNİK ÖZELLİKLER PR20160926-1_BTN-Hidrokarbon PROSENSE BTN SERİSİ (BTN-XX42) 0-50 LEL HİDROKARBON (PATLAYICI) GAZ DEDEKTÖRLERİ Prosense BTN serisi yanıcı-patlayıcı gaz dedektörleri açık ve kapalı ortamlarda gaz algılama

Detaylı

KURUBUZ. Bileşimi / Safsızlıklar : Ürün sınıflandırmasını etkiliyecek herhangi bir madde veya safsızlık içermemektedir

KURUBUZ. Bileşimi / Safsızlıklar : Ürün sınıflandırmasını etkiliyecek herhangi bir madde veya safsızlık içermemektedir KURUBUZ 1- KISA TANITIM Ürün Adı : Kurubuz ( Karbondioksit, katı ) Kimyasal Formülü : CO 2 Kullanım alanları : Gıda maddelerinin korunması, soğutulması ve dondurulması amacıyla kullanılır. Ayrıca özel

Detaylı

Sıcaklık (Temperature):

Sıcaklık (Temperature): Sıcaklık (Temperature): Sıcaklık tanım olarak bir maddenin yapısındaki molekül veya atomların ortalama kinetik enerjilerinin ölçüm değeridir. Sıcaklık t veya T ile gösterilir. Termometre kullanılarak ölçülür.

Detaylı

Kaynak: Forum Media Yayıncılık; İş Sağlığı ve Güvenliği için Eğitim Seti

Kaynak: Forum Media Yayıncılık; İş Sağlığı ve Güvenliği için Eğitim Seti Kaynak: Forum Media Yayıncılık; İş Sağlığı ve Güvenliği için Eğitim Seti Yangının Sınıfları A Sınıfı (Odun, kağıt, tekstil ve benzeri maddeler.) B Sınıfı (Yanabilir sıvılar ve sıvılaşabilir katı maddeler)

Detaylı

ÜRÜN GÜVENLİK BİLGİ FORMU

ÜRÜN GÜVENLİK BİLGİ FORMU 91 / 155 / EEC ve Güvenlik Bilgi Formu Hazırlama Usul ve Esaslarına (11 / 03 / 2002 24692) göre hazırlanmıştır. 1. Madde / Müstahzar ve Şirket/ İş Sahibinin Tanımı: Ürünün Ticari İsmi : VP SITROMAT Ürün

Detaylı

BİTKİ BESİN MADDELERİ (BBM)

BİTKİ BESİN MADDELERİ (BBM) BİTKİ BESİN MADDELERİ (BBM) Toprak Bilgisi Dersi Prof. Dr. Günay Erpul erpul@ankara.edu.tr Işık Enerjisinin Kimyasal Enerjiye Dönüştürülmesi Fotosentez, karbon (C), oksijen (O) ve hidrojen (H) atomlarını

Detaylı

MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ 1. Atomun Yapısı KONULAR 2.Element ve Sembolleri 3. Elektronların Dizilimi ve Kimyasal Özellikler 4. Kimyasal Bağ 5. Bileşikler ve Formülleri 6. Karışımlar 1.Atomun Yapısı

Detaylı

MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMU

MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMU MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMU 1. ÜRÜN VE TEDARİKÇİ TANIMLAMA Ürün Adı Üretici : İzocam Ekspande Polistren (EPS) : İzocam Ticaret ve Sanayi A.Ş. 41455 Gebze - Kocaeli TÜRKİYE Telefon Numarası : + 90 262

Detaylı

ISI VE SICAKLIK. 1 cal = 4,18 j

ISI VE SICAKLIK. 1 cal = 4,18 j ISI VE SICAKLIK ISI Isı ve sıcaklık farklı şeylerdir. Bir maddeyi oluşturan bütün taneciklerin sahip olduğu kinetik enerjilerin toplamına ISI denir. Isı bir enerji türüdür. Isı birimleri joule ( j ) ve

Detaylı

HAVA KĠRLĠLĠĞĠ KONTROLÜ

HAVA KĠRLĠLĠĞĠ KONTROLÜ Çevre Mühendisliğine GiriĢ Dersi Ders Notları HAVA KĠRLĠLĠĞĠ KONTROLÜ Yrd. Doç Dr. Orhan CERİT Daha önceki derslerimizde, hava kirliliği çalıģmalarının üç parametresi bulunduğunu ifade etmiģtik. 1.Kirletici

Detaylı

DUYURU. Eğitim Programı

DUYURU. Eğitim Programı DUYURU 30/04/2013 tarih, 28633 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik 10. madde kapsamında işverenler tarafından

Detaylı

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ FARMASÖTİK KİMYA ANABİLİMDALI GENEL KİMYA II DERS NOTLARI (ORGANİK KİMYAYA GİRİŞ)

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ FARMASÖTİK KİMYA ANABİLİMDALI GENEL KİMYA II DERS NOTLARI (ORGANİK KİMYAYA GİRİŞ) ANADOLU ÜNİVERSİTESİ ECZACILIK FAKÜLTESİ FARMASÖTİK KİMYA ANABİLİMDALI GENEL KİMYA II DERS NOTLARI (ORGANİK KİMYAYA GİRİŞ) Hazırlayan: Doç. Dr. Yusuf ÖZKAY 1. Organik bileşik kavramının tarihsel gelişimi

Detaylı

Halil CANTÜRK İbrahim Halil NURDAĞ. Yıldız Teknik Üniversitesi Gemi İnşaatı ve Gemi Makineleri Mühendisliği Bölümü

Halil CANTÜRK İbrahim Halil NURDAĞ. Yıldız Teknik Üniversitesi Gemi İnşaatı ve Gemi Makineleri Mühendisliği Bölümü Halil CANTÜRK İbrahim Halil NURDAĞ Yıldız Teknik Üniversitesi Gemi İnşaatı ve Gemi Makineleri Mühendisliği Bölümü Genel olarak kaynak teknolojisinden, bina kurulmasından, cihaz onarımlarına, ağır sanayiden

Detaylı

ISININ YAYILMA YOLLARI

ISININ YAYILMA YOLLARI ISININ YAYILMA YOLLARI Isı 3 yolla yayılır. 1- İLETİM : Isı katılarda iletim yoluyla yayılır.metal bir telin ucu ısıtıldığında diğer uçtan tutan el ısıyı çok çabuk hisseder.yoğun maddeler ısıyı daha iyi

Detaylı