SAMSUN MEDİKAL SANAYİ SEKTÖRÜNÜN MEVCUT DURUM ANALİZİ VE MEDİKAL SANAYİ SEKTÖRÜ İHTİSAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (OSB) FİZİBİLİTE RAPORU I.

Transkript

1 SAMSUN MEDİKAL SANAYİ SEKTÖRÜNÜN MEVCUT DURUM ANALİZİ VE MEDİKAL SANAYİ SEKTÖRÜ İHTİSAS ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ (OSB) FİZİBİLİTE RAPORU I. RAPOR Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA) nın Doğrudan Faaliyet Desteği ile Vezir Araştırma ve Danışmanlık Ltd. Tarafından Hazırlanmıştır Mart 2012 Bu Rapor, Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı nın desteklediği Samsun Medikal Sanayi Sektörünün Mevcut Durum Analizi ve Medikal İhtisas OSB Fizibilite Raporu Projesi kapsamında Vezir Araştırma ve Danışmanlık Ltd. tarafından hazırlanmıştır İçerik ile ilgili tek sorumluluk Vezir Araştırma ve Danışmanlık Ltd. ye aittir ve T.C. Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı nın görüşlerini yansıtmaz. 1

2 SAMSUN MEDİKAL SANAYİ SEKTÖRÜNÜN MEVCUT DURUM ANALİZİ VE MEDİKAL İHTİSAS OSB FİZİBİLİTE RAPORU Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA) nın Doğrudan Faaliyet Desteği ile Vezir Araştırma ve Danışmanlık Ltd. tarafından hazırlanmıştır Mart 2012

3 PROJEDEN SORUMLU İDARİ BİRİM Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA) Samsun MEDİKÜM Medikal Kümelenme Derneği Samsun İl Özel İdaresi PROJE EKİBİ Doç. Dr. Hakkı Eraslan : Iconomy Group Prof. Dr. Murat Kasımoğlu : İstanbul Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Muaz Güngören : İstanbul Üniversitesi Öğr. Gör. Ahmet Akaydın : Dicle Üniversitesi Teknopark Maruf Dündar : Iconomy Group Kağan Yıldırım : Iconomy Group Emel Altın : Iconomy Group Özgür Kınay : Iconomy Group 3

4 İÇİNDEKİLER PROJEDEN SORUMLU İDARİ BİRİM PROJE EKİBİ... 3 ŞEKİL LİSTESİ TABLO LİSTESİ KISALTMALAR... 8 GİRİŞ MEDİKAL SEKTÖRÜN DÜNYA EKONOMİSİNDEKİ YERİ Medikal Sanayi Sektörünün Dış Piyasalardaki Durumu Medikal Sanayi Sektörünün Dünyada ve AB Ülkelerindeki Durumu Medikal Sanayi Sektörünün Alt Pazarlarının Dünyadaki Durumu Dünya Medikal Sanayi Sektöründe Dış Ticaret Dünya Medikal Sanayi Sektöründe İthalat Dünya Medikal Sanayi Sektöründe İhracat Dünya Medikal Sanayi Sektöründe İstihdam Medikal Sanayi Alanında Teknoloji ve Ar-Ge Teknoloji ve Ar-Ge Alanında Bir Başarı Örneği: İsrail Medikal Sanayi Sektöründe Satın Alma ve Birleşmeler MEDİKAL SANAYİ SEKTÖRÜNÜN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ Türkiye Medikal Sanayi Sektörünün Mevcut Kapasite Kullanımı Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Üretim Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Önemli Ulusal Üreticiler Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Dış Ticaret Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe İhracat Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe İthalat Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Pazar Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe İstihdam Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Yatırımlar Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Teknoloji ve Ar-Ge Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Mevcut Teşvik Tedbirleri Değerlendirmesi ve Bölgesel Teşvikler Genel yatırım teşvik rejimi Büyük Ölçekli Yatırımlara Yönelik Teşvikler Bölgesel ve Sektörel Teşvikler Araştırma ve Geliştirme Destekleri Ar-Ge Kanunu Kamu İhale Mevzuatında Düzenlemeler Teknoloji Geliştirme Bölgelerine Yönelik Destekler TTGV (Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı)

5 TÜBİTAK Kalkınma Ajansları Desteği KOBİ Desteği Sanayi Tezi (SANTEZ) Programı İŞKUR Destekleri Milli Eğitim Bakanlığı nın Destekleri İhracata Yönelik Devlet Teşvikleri Türkiye Medikal Sanayi Sektörünün Rekabet Gücü Türkiye Medikal Sanayi Sektörünün Yan Sanayi ile İlişkileri Döküm Sanayi Demir Çelik Sektörü Makine İmalatı Mobilya Sektörü Tekstil Sektörü Kimya Sanayi Savunma Sanayi ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ Çalışmanın Amacı Veri Toplama Yöntemi Araştırmada Kullanılan İkincil Veri Toplama Yöntemi Araştırmada Kullanılan Birincil Veri Toplama Yöntemi Yarı Yapılı Yüzyüze Anket Yöntemi Odak Grup Toplantıları Yarı Yapılı Derinlemesine Mülakat Tekniği Saha Gözlem Çalışması Ortak Akıl Toplantısı Verilerin Değerlendirilme Yöntemi SWOT Analizi Talep Analizi Fizibilite Çalışması

6 TABLOLAR LİSTESİ Tablo1: 2010 Yılı Dünyada Medikal Sanayi Sektörünün Girdileri Tablo 2: 2010 Yılı Dünya Medikal Sanayideki Pazarlar ve Potansiyelleri Tablo 3: Türkiye de Medikal Sanayi Sektöründe Yer Alan Firmaların Sayısı. 11 Tablo 4: Dünya Medikal Sanayi Sektöründe Yaratılan Katma Değer.. 16 Tablo 5: Dünya Medikal Sanayi Sektöründe Kişi Başına Yaratılan Katma Değer. 17 Tablo 6: Medikal Sanayi Sektöründe Ülkelere Göre Sarf Malzemeleri Pazarı Tablo 7: Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre Teşhis ve Görüntüleme Cihazları Pazarı Tablo 8: Dünya Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre Dişçiliğe İlişkin Alet ve Cihaz Pazarı.. 20 Tablo 9: Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre Ortopedi ve Protez Alet ve Cihaz Pazarı. 21 Tablo 10:Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre Tedavi Edici Cihazların Pazarı Tablo 11: Avrupa da Tıbbi Cihaz Sektöründe İstihdam.. 26 Tablo 12: Türkiye de Tıbbi Cihaz Sektöründe Bazı Birleşme ve Satın Alma İşlemleri.. 29 Tablo 13: Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Kapasite Kullanım Oranı Tablo 14: Yılı Son Çeyrekte Medikal Sanayi Sektöründe Üretim ve Satış Değerleri Tablo 15: Türkiye Medikal Sanayi Ürünleri İhracatı Tablo 16: Türkiye Medikal Sanayi Ürünleri İthalatı Tablo 17: Türkiye de Medikal Sanayi Sektörünün Kategorilere Göre Görünümü. 37 Tablo 18: Tıbbi Cihaz Üreticileri ve Yarattıkları İstihdam.. 38 Tablo 19: Türkiye de Medikal Sanayi Sektörünün Diğer İmalat Sektörleri Arasındaki Yeri Tablo 20: Santez Destekleri Medikal Sanayi Sektörüne İlişkin Tamamlanan Projeler 49 Tablo 21: 2012 Yılı Medikal Sanayi Sektörüne Yönelik Uluslararası Fuarlar Takvim. 51 6

7 KISALTMALAR AB :Avrupa Birliği ABD :Amerika Birleşik Devletleri Ar-Ge :Araştırma Geliştirme CE : Avrupa ya Uygunluk EFTA : Avrupa Serbest Ticaret Birliği EUCOMED : Avrupa Medikal Teknoloji Sanayi Derneği GSYİH :Gayri Safi Yurt İçi Hasıla KDV :Katma Değer Vergisi KOBİ :Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler OSB :Organize Sanayi Bölgesi SADER : Sağlık Gereçleri Üreticileri ve Temsilcileri Derneği SEİS : Türkiye Sağlık Endüstrisi İşverenleri Sendikası GZFT :Güçlü, Zayıf,Tehditler ve Fırsatlar TİSK :Tükiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu TOBB :Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği TUİK : Türkiye İstatistik Kurumu TÜMDEF : Tüm Tıbbi Cihaz Üreticisi ve Tedarikçi Dernekleri Federasyonu TTGV : Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı KOSGEB : Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu 7

8 GİRİŞ Tıbbi cihaz ve aletler insan üzerinde bir hastalığın, yaralanmanın, sakatlığın tanısı, tedavisi, izlenmesi ve kontrol altında tutulması, hafifletilmesi veya iyileştirilmesini sağlayan farmokolojik, kimyasal, immünolojik veya metabolik etkilerle de desteklenebilen her türlü araç, alet, cihaz, aksesuar veya diğer malzemeler sınıfına girmektedir. Kullanım alanı çok geniş olan medikal cihazlar tek kullanımlık sarf malzemelerinden (şırınga, pamuk, vs.) cerrahi alet ve cihazlara kadar den fazla geniş bir ürün yelpazesi ve birçok farklı teknolojiye sahiptir. Şekil 1: Ana Kategorideki Tıbbi Alet ve Cihazlar Laboratuvar Analiz Cihazları Fizik Tedavi Cihazları Tek Kullanımlık Sarf Malzemeleri Radyoterapi Sistemleri Protezler, Diş ve Göz İle İlgili Tüm Cihaz ve Aletler Cerrahi Alet ve Cihazlar Ameliyathanelerdeki Tüm Cihazlar Solunum Cihazları Diyaliz Cihazları Kaynak: TÜMDEF, Dünya sağlık sektöründeki teknoloji ve yenilik ihtiyacı Tıbbi Cihaz ve Aletler Sanayisinin gelişimini doğrudan etkilemektedir. Dünya da sağlık harcamaları toplamı küresel GSYİH nin %10 nu düzeyine ulaşmıştır yılında yaşanan ekonomik kriz nedeniyle %3 oranında küçülse de diğer sektörlerle kıyaslandığında kriz dönemlerinde en az küçülen sektörün sağlık olduğu görülmektedir. 8

9 Tablo1: 2010 Yılı Dünya da Medikal Sanayi Sektörünün Girdileri Türkiye Amerika Batı Avrupa Orta ve Doğu Avrupa Orta Doğu ve Afrika Asya ve Pasifik Dünya Toplam GSYH (Milyar $) 724, , , , , , ,8 Kişi Başına Düşen GSYH ($) , , , , , ,5 Sağlık Harcaması (Milyar $) 49, , ,7 188,2 165, ,4 Kişi Başına Düşen Sağlık Harcaması ($) Sağlık Harcamasının GSYH içindeki Yeri (%) , ,6 606,7 452,1 301, ,5 6,8 14,2 10,7 6,4 5,9 6,1 10,1 Nüfus (milyon) 73,3 823,8 408,6 365,6 310, , ,8 Nüfus Artış Hızı (%) 1 1,01 0,39-0,22 1,39 1,07 0,96 Hastane Sayısı Yatak Sayısı Kişi Başına Düşen Yatak Sayısı Kaynak: Espicom, ,7 2,4 4,8 8,2 2 1,9 2,5 İleri teknoloji sektörleri içerisinde değerlendirilen ve sağlık sektöründeki ilerlemelere en büyük katkıyı sağlayan medikal sanayi sektörü geleceğin parlayan yıldızı olacaktır yılında küresel medikal sanayinin yarattığı katma değer 296,81 milyar dolara ulaşmıştır. Tablo 2: 2010 Yılı Dünya Medikal Sanayideki Pazarlar ve Potansiyelleri Pazar Çeşidi Toplam Pazar (Milyar $) Anestezik ve Solunum Cihazları 48,08 Kardiyoloji ve Göğüs Cerrahisi 55,80 Kozmetik Cerrahi Ürünleri 5,94 Genel Cerrahi ve Tedavi Cihazları 18,40 İntravenöz ve İnfüzyon Cihazları 8,90 Minimal İnvaziv Cerrahi Cihazlar 21,07 Nöroloji ve Nöromusküler Cihazlar 6,53 Oftalmik ve Optik Aletler 14,25 Ortopedik Protez ve Cihazlar 37,10 Tek Kullanımlık Cerrahi ve Sarf 20,48 Üroloji ve Kadın Hastalıkları Cihazlar 12,47 Yara Bakımı ve Biyomalzeme 23,45 Diğer 24,34 Kaynak: Frost ve Sullivan,

10 Türkiye de tıbbi cihaz ve malzeme alanının düzenlenmesi Sağlık Bakanlığı tarafından yapılmaktadır. Ayrıca bu amaçla özel olarak Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde Biyomedikal Mühendislik Hizmetleri Daire Başkanlığı, Piyasa Gözetimi ve Denetimi Şube Müdürlüğü ve Tıbbi Cihaz Planlama Şube Müdürlüğü faaliyet göstermektedir. Diğer ülkeler ile kıyaslandığında Türkiye deki medikal sanayi sektörü oldukça genç bir sektördür yılı itibariyle tıbbi cihazların üretimi sıralamasında Türkiye dünyada 30. Sırada yer almaktadır. Türkiye de medikal sanayi sektörü büyük oranda dışarıya bağımlıdır. Tıbbi cihazların neredeyse tamamı, alet ve sarf malzemelerinin ise büyük bir kısmı ithal edilmektedir. Tıbbi alet ve malzemelerin üretimini ve ihracatını yapan küçük ölçekli de olsa yerli firmalar bulunmaktadır. Türkiye de de gelişen bu sektör iş gücü ve tesis bakımından büyük bir potansiyele sahiptir. Tıbbi cihaz sektörü yarattığı katma değer açısından Türkiye sıralamasında 13. sırada yer almaktadır. Sektörde yaratılan istihdamın toplam istihdam içindeki payı %0,9 dur. Tablo 3: Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Yer Alan Firmaların Sayısı Firma Faaliyetleri Firma Sayısı Toplam Üretici Firma Sayısı İthalatçı Firmalar Toplam Firma Sayısı Kaynak: TUSİAD, 2011 Türkiye de Medikal Sanayi Sektöründe yer alan firmalar, TİSK e bağı Türkiye Sağlık Endüstrisi İşverenleri Sendikası (SEİS) yerel dernekler ve bu derneklerin oluşturduğu bir konferasyon (Tüm Tıbbi Cihaz Üreticisi ve Tedarikçi Dernekleri Federasyonu TÜMDEF), Sağlık Gereçleri Üreticileri ve Temsilcileri Derneği (SADER) yapısı altında örgütlenmişlerdir. Tıbbi Cihaz Sektörü TOBB bünyesinde Türkiye Medikal Sektör Meclisi ile temsil edilmekte ve faaliyetlerini sürdürmektedir. OSB lerdeki kuruluşlar aynı üretim dalında faaliyet gösteren ya da ürettikleri ürünler birbirinin yan ürünü veya tamamlayıcısı olan orta ve küçük ölçekli kuruluşlardır. OSB ler mekan düzenleme aracı olduğu gibi, aynı zamanda bir gelişme aracıdır. İhtisas OSB ler ise bir kalkınma modeli olarak kümelenmeye birinci elden katkı sağlamakta ve kümelenme modeli 10

11 çerçevesinde birlikte hareket eden firmaların uygun yatırım alanı ihtiyaçlarının karşılaması açısından önemli rol oynamaktadır. Samsun da var olan 5 OSB nin hepsinin yeterli kapasite kullanım oranına sahip olmaması yeni bir ihtisas OSB yaratılmasının önünde büyük bir mevzuat sıkıntısı yaratmaktadır. Mevzuattaki ve teşvik mekanizmalarındaki diğer sıkıntılar yatırımcıyı düşündürmektedir. Samsun da Medikal Sanayinin en büyük sıkıntısı dışa olan bağımlılığıdır. Samsun un özellikle cerrahi alet üretiminde el işçiliğinin gelişmiş, pratik bilgilerinin ve yönetim organizasyon yeteneğinin yüksek ve medikal sanayi yapısının esnek olmasına rağmen kendine bir marka imajı yaratamamıştır. En büyük sıkıntılardan bir diğeri nitelikli iş gücünün sürekli olmamasıdır. Bölgedeki meslek liseleri teknik açıdan yetersiz kalmakta ve üniversite mezunları teorik bilgiye sahip olmanın ötesine geçememektedir. Firmalar kendi elemanlarını yetiştirmek zorunda kalmakta kendi tedarikleri için elemanlarına yeni iş alanları açmakta ve onları bu alanlarda teşvik etmektedirler. Fakat bu çabaları kendi asli işlerine odaklanmalarını güçleştirmekte ve ihtisaslaşmalarının önünde bir engel teşkil etmektedir. Üretimin her adımını kendilerinin gerçekleştirmeleri malzemeleri verimsiz kullanılmasına da yol açmaktadır. Fikirlerinin olmasına rağmen yenilik ve Ar-Ge yapma kapasitesi düşüktür. Üretim kapasitelerinin yetersiz olması ihracatta büyük hacimli satışlar gerçekleştirememelerine neden olmaktadır. Diğer yandan, bölgesel düzeyde yatırım ve teşviki arttıracak düzeyde genişleyecek mekan bulunmamaktadır. Lojistik ve uluslararası tanınırlık açısından sahip olunan avantaja rağmen giderek büyüyen OSB yapısının yanlış stratejilerle dağınık bir yapıya dönüşme riski (hammaddeye ve limanlara uzaklık gibi) avantajlarını dezavantaja çevirebilecek kadar büyüktür. Medikal sanayinin emek yoğun olması nedeniyle insanların yaşam stilleri ve alışkanlıkları ihtisas OSB için alternif mekan arayışında en az coğrafi konum kadar etkilidir. En az savunma sanayi kadar stratejik öneme sahip gelecek vadeden medikal sanayi sektöründe yenilikçilik-girişimcilik kültürünün yerleşebilmesi için öncelikle gelecek referanslı olmak ve güçlü bir vizyon, misyon ve bölge ihtiyaçlarına cevap veren stratejiler ile desteklenen bir işletme modeline ihtiyaç duyulmaktadır. Medikal Sanayi Sektöründe bölgesel analizinin yapılabilmesi için daha önce yapılan çalışmaların incelenmesi, araştırma yapılan konu hakkında önemli bir zemin oluşturmaktadır. 11

12 Bölge insanının alışkanlıkları ve tüketim davranışları fizibilite çalışmaları için büyük önem taşıması nedeniyle niçin? Sorusuna da cevap arayarak sektörün temel yapı taşları olan oyunculardan bilgi ve veri elde edilmeye çalışılmıştır. Sektörün mevcut durumunda güçlüklerin ve zayıflıkların gelecekte ise karşılaşılabilecek fırsat ve tehditler çekirdek yeteneklerden yola çıkarak GZFT (SWOT) analizi ile ortaya konmuştur. Samsun da yerel ekonomik kalkınmanın hızlanmasına destek olunması ve sektörün kümelenme çalışmalarına yön vermek amacıyla ilgili alt yapının oluşturulması için sektörünün bölgesel analizi çıkarıldıktan sonra, sektörün ihtiyacı olan medikal ihtisas Organize Sanayi Bölgesi planlanması için talep analizi de kullanılarak bir fizibilite raporu oluşturulmuştur. Diğer yandan sektörün kısa uzun ve orta vadede stratejilerinin belirlenmesi için yerel medikal sektörün sorunlarından yola çıkarak çözüm noktasında yapılması gerekenler zaman değer zincirinde önceliklendirilmiştir. Araştırma sırasında yarı-yapılı yüz-yüze anket, odak grup toplantısı, yarı yapılı mülakat, saha gözlem ve ortak akıl toplantısı tekniklerine müracaat edilmiştir. En az savunma sanayi kadar stratejik öneme sahip olan medikal sanayinin fiziki çalışma koşullarının iyileştirilmesi, verimliliğin ve üretimin artırılması, nitelikli işgücüyle istihdam yaratabilmek için bölge ve ülke genelindeki sahaya ilişkin üreticilerin birlikteliği büyük önem taşımaktadır. Böylece gelecek vadeden medikal sanayi sektöründe yenilikçilik-girişimcilik kültürü de yerleşmiş olacaktır. Bu anlamda tüm paydaşların katılımcılığıyla üretimi emek yoğun olan Samsun da teknolojik alt yapının geliştirilmesi ve çağla özdeş modern teknolojilerle büyük boyutlarda ve katma değeri yüksek ürünler elde edecek; ihracat kapasitesini arttıracak; ulusal ve bölgesel kalkınmaya katkı sağlayacak ve ileride örnek alınabilecek bir ihtisas OSB modeli ortaya konulmuştur. Araştırma ve geliştirme, tedarik ağı, eğitim ve finansman mekanizmalarını içeren imalat planlaması ve koordinasyonu güçlü olan bu işletme modeli ile hem mevcut kümelenme geliştirmeye sağlam bir zemin hazırlanmış, hem de bölgenin medikal sanayi alanında bir cazibe merkezi haline gelmesi sağlanmıştır.. 12

13 MEDİKAL SANAYİ SEKTÖRÜNÜN DÜNYA EKONOMİSİNDEKİ YERİ 13

14 1.1 Medikal Sanayi Sektörünün Dış Piyasalardaki Durumu Tıbbi Cihaz ve Aletler yıl önce 100 civarında iken bugün 7.000'i aşmıştır. Örneğin başlangıçta sadece 3 firma ultrason cihazı üretirken bugün 70 den fazla firma bu cihazı üretir hale gelmiştir. Her yıl 100 kadar yeni tıbbi cihaz piyasaya sunulmaktadır. Dünyada medikal sektörünün sürekli olarak geliştiği görülmektedir. Şekil 2: 2010 Dünya Medikal Sanayi Pazarının Genel Görünümü (%) 21,5 1,8 2,1 2,2 2,7 3,4 3,6 3,8 8,1 10,1 40,7 ABD Japonya Almanya Fransa İtalya İngiltere Çin İspanya Kanada İsviçre Diğer Kaynak: Frost ve Sullivan,2011. Bu sektöre öncelik veren politikalar izleyen A.B.D., AB ülkeleri, Japonya, Çin ve Kanada ulusal ekonomilerine önemli katkılar sağlamışlardır. Elde ettikleri kazanca göre dünya tıbbi cihaz pazarının %41 i ABD nin, %23 ü Avrupa Birliği nin %10 u Japonya nın elinde bulunmaktadır. Pazarın 2009 ile 2014 yılları arasında kalan zaman dilimi içerisinde yıllık %4.4 bileşik büyüme oranı ile 2015 yılı başında 368,5 milyar dolar büyüklüğe ulaşacağı tahmin edilmektedir. 14

15 Tablo 4: Dünya Medikal Sanayi Sektöründe Yaratılan Katma Değer (Ülkelere Göre,Milyon $) Sıra Ülke ABD , , , , , ,7 2 Japonya , , , , , ,7 3 Almanya , , , , , ,7 4 Fransa 6.712, , , , , ,8 5 İngiltere 8.278, , , , , ,3 6 İtalya , , , , Çin 4.046, , , , , ,8 8 Kanada 4.034, , , , , ,2 9 Rusya 1.773, , , , , ,1 11 İsviçre 2.704, , , , , ,9 12 Güney Kore 2.959, , , , , ,1 14 Brezilya 1.289, , , , , ,9 17 Hindistan 1.188, , , , , ,9 19 Türkiye 1.383, , , , , ,8 33 İsrail 756,2 837,8 834,6 904,4 785,2 861,8 42 Venezuela 283,2 267,0 428,5 928,2 970,3 572,2 47 Şili 248,6 321,7 348,6 398,4 364,4 431,6 Dünya Toplam , , , , , ,6 Kaynak: Espicom, Dünya Medikal Sanayi Sektörüne bakıldığında sektör liderinin Amerika olduğu görülmektedir. Amerika yı Japonya ve Almanya izlerken Türkiye 1919,8 milyon $ ile 19 uncu sırada yer almaktadır. Dünya Medikal Sanayi Sektörünün toplam değeri , 60 milyon $ dır. Türkiye dünya medikal sanayi sektöründen %0.74 pay almaktadır. Şekil 3: Kıtalara Göre Medikal Sanayi Sektöründe Yaratılan Katma Değer (Milyon $) , , , , , ,00 0,00 Amerika Batı Avrupa Asya ve Pasifik Orta Avrupa Orda Doğu ve Afrika Dünya Toplam 15

16 Tablo 5: Dünya Medikal Sanayi Sektöründe Kişi Başına Yaratılan Katma Değer (Ülkelere Göre, $) Sıra Ülke İsviçre ABD Almanya Japonya Kanada Fransa İtalya İngiltere İsrail Güney Kore Türkiye Şili Venezuela Brezilya Çin Hindistan Dünya Toplamı Kaynak: Espicom, Dünya Medikal Sanayi Sektöründe en fazla katma değer yaratan ülke ABD olmasına rağmen 2010 yılında kişi başına en fazla olan ülke 572 dolar ile İsviçre dir. Türkiye ise 26 $ la 40. sırada yer almaktadır. Dünya genelinde kişi başına düşen medikal sanayi geliri 47 dir. Şekil 4: Kıtalara Göre Medikal Sanayi Sektöründe Kişi Başına Yaratılan Katma Değer ($) Batı Avrupa Amerika Merkez ve Doğu Avrupa Orta Doğu ve Afrika Asya ve Pasific Dünya Ortalama Kaynak: Espicom,

17 1.2 Medikal Sanayi Sektörünün Dünyada ve AB Ülkelerindeki Durumu Dünya Medikal Sanayi Sektöründe yer alan cihaz ve aletler ana kategoride sarf malzemeleri, tanı ve görüntüleme cihazları dişçilik aletleri, ortopedi ve protez cihazları, tedavi edici cihazlar ve diğer ürünler olarak değerlendirilebilir Dünya Medikal Sanayi Sektörünün Alt Pazarlarının Dünyadaki Durumu Medikal Sanayi Sektöründe sarf malzemeleri en büyük pazarı oluşturmaktadır. Tablo 6: Medikal Sanayi Sektöründe Ülkelere Göre Sarf Malzemeleri Pazarı (2010, Milyon $) Sıra Ülke ABD , , , , , ,3 2 Japonya 3.134, , , , , ,1 3 Almanya 2.913, , , , , ,3 7 Çin 516,8 575,1 704,8 956, , ,4 9 Brezilya 343,2 433,5 561,1 654,8 759,1 945,4 10 Kanada 669,7 770,9 869,5 901,4 871,2 940,3 13 Rusya 207,0 281,8 404,7 526,5 508,8 620,3 18 Hindistan 201,6 274,4 327,5 345,1 387,6 461,2 19 Güney Kore 229,8 278,4 339,9 369,9 375,9 454,7 23 Türkiye 206,8 252,2 321,3 331,0 284,9 322,0 Dünya Toplamı , , , , , ,2 Kaynak: Espicom, Amerika bu pazardan %22 pay alırken Türkiye 322 milyon $ ile aldığı pay %1 bile değildir. Amerika yı %12,6 pay ile Japonya ve %10,3 pay ile Almanya izlemektedir. Şekil 5: Medikal Sanayi Sektörü Kıtalara Göre Sarf Malzemeleri Pazarı (2010, Milyon $) , , , ,00 0,00 Batı Avrupa Amerika Merkez ve Doğu Avrupa Orta Doğu ve Afrika Asya ve Pasific Dünya Ortalama 17

18 Tablo 7: Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre Teşhis ve Görüntüleme Cihazları Pazarı (2010, Milyon $) Sıra Ülke ABD , , , , , ,1 2 Japonya 6.909, , , , , ,3 3 Almanya 3.376, , , , , ,5 4 Çin 1.901, , , , , ,5 5 Rusya 642, , , , , ,9 9 Kanada 1.066, , , , , ,1 10 Güney Kore 505,2 681, , ,4 817, ,1 11 Hindistan 458,7 542,9 633,6 783,1 730,2 864,5 12 Brezilya 363,9 467,7 594,0 710,6 678,0 838,4 18 Türkiye 347,8 401,2 465,3 534,6 391,1 438,7 Dünya Toplam , , , , , ,1 Kaynak: Espicom, Medikal Sanayi Sektöründe teşhis ve görüntüleme cihaz ve aletleri bakımından en büyük payı %48 ile yine Amerika alırken onu %24 pay ile Avrupa izlemektedir. Şekil 6: Medikal Sanayi Sektörü Kıtalara Göre Teşhis ve Görüntüleme Cihaz Pazarı ,00 (2010, Milyon $) , , , , , ,00 0,00 Amerika Asya ve Pasifik Batı Avrupa Orta ve Doğu Avrupa Orta Doğu ve Afrika Dünya Toplam Kaynak:Espicom,

19 Tablo 8: Dünya Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre Dişçiliğe İlişkin Alet ve Cihaz Pazarı (2010, Milyon $) Sıra Ülke ABD 3.032, , , , , ,3 3 Japonya 951, , , , , ,3 2 Almanya 1.455, , , , , ,8 15 Çin 69,0 84,4 111,0 150,4 191,9 221,6 8 Kanada 329,1 353,8 383,5 410,7 413,7 436,7 11 Rusya 97,7 135,2 218,9 303,8 208,2 247,5 9 Güney Kore 389,8 490,5 513,1 513,3 375,2 394,2 19 Türkiye 70,5 81,5 96,2 129,2 105,3 120,3 13 Brezilya 101,2 112,6 152,2 187,5 195,0 240,2 29 Hindistan 28,9 38,0 49,2 58,2 55,5 66,7 Dünya Toplam , , , , , ,3 Kaynak: Espicom, Medikal Sanayi Sektörünün alt kategorilerinden biri olan dişçilik ile ilgili aletler en fazla Avrupa %45 lik paya sahiptir. Amerika ise %33 lük bir paya sahiptir. Şekil 7: Medikal Sanayi Sektörü Kıtalara Göre Dişçiliğe İlişkin Alet ve Cihaz Pazarı (2010, Milyon $) , , , , , , , , ,00 0,00 Batı Avrupa Amerika Asya ve Pasifik Merkez ve Doğu Avrupa Orta Doğu ve Afrika Dünya Toplam Kaynak:Espicom,

20 Tablo 9: Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre Ortopedi ve Protez Alet ve Cihaz Pazarı (2010, Milyon $) Sıra Ülke ABD 4.359, , , , , ,6 2 Japonya 2.346, , , , , ,4 3 Almanya 1.784, , , , , ,8 9 Kanada 173,3 183,9 234,0 311,3 358,6 406,4 11 Brezilya 151,3 200,6 277,2 379,5 404,5 517,9 12 Çin 173,3 183,9 234,0 311,3 358,6 406,4 15 Güney Kore 511,8 445,1 290,1 323,8 293,6 309,2 16 Türkiye 168,9 214,4 226,5 292,8 271,8 308,8 17 Rusya 66,8 113,5 175,8 275,2 225,6 283,5 26 Hindistan 34,7 38,6 57,1 88,2 105,6 130,4 Dünya Toplam , , , , , ,4 Kaynak:Espicom, Amerika 2010 yılında Ortopedi ve Protez Alet ve Cihaz pazarının %48 ine sahiptir. Avrupa ise %32 sine Sahiptir. Türkiye nin ise dünya sıralamasında milyon $ ile Güney Kore den sonra 16 sıradadır. Şekil 8:Medikal Sanayi Sektörü Kıtalara Göre Ortopedi ve Protez Alet ve Cihaz Pazarı (2010, Milyon $) , , , , , , , ,00 0,00 Amerika Batı Avrupa Asya ve Pasifik Orta ve Doğu Avrupa Orta Doğu ve Afrika Dünya Toplam 20

21 Tablo 10:Medikal Sanayi Sektörü Ülkelere Göre Tedavi Edici Cihazların Pazarı (2010, Milyon $) Sıra Ülke ABD 4.181, , , , , ,8 2 Japonya 2.083, , , , , ,7 3 Almanya 1.543, , , , , ,0 7 Çin 602,1 654,4 702,9 886, , ,6 9 Kanada 411,9 724,5 812,6 864,0 828,4 891,4 12 Rusya 183,4 309,7 508,7 695,0 537,9 662,2 13 Güney Kore 354,2 399,7 441,1 449,4 426,1 566,1 14 Brezilya 180,3 221,6 278,6 328,5 354,4 440,5 22 Türkiye 125,8 167,4 202,4 211,1 172,5 195,0 25 Hindistan 53,3 71,0 92,7 104,9 141,4 174,9 Dünya Toplam , , , , , ,6 Kaynak: Espicom, Amerika 2010 yılında Medikal Sanayi Sektörü içinde tedavi edici mekanik ve mekanik olmayan cihaz pazarı toplamın %28 ine sahiptir. Avrupa ise %44 lük bir payla bu alanda lider konumdadır. Türkiye dünya sıralamasında milyon $ lık yarattığı katma değer ile 22 sırada yer almaktadır. Şekil 9: Medikal Sanayi Sektörü Kıtalara Göre Tedavi Edici Cihazların Pazarı (2010, Milyon $) , , , , , ,00 0,00 Batı Avrupa Amerika Asya ve Pasifik Orta ve Doğu Avrupa Orta Doğu ve Afrika Dünya Toplam 21

22 1.2.2 Dünya Medikal Sanayi Sektöründe Dış Ticaret 2009 yılında meydana gelen küresel ekonomik krizin etkileri medikal sanayi sektöründe de görülmüştür. Özellikle 2005 ten 2009 yılına kadar bir büyüme trendi yakalayan dünya ihracatı 2009 yılında keskin bir düşüş yaşamıştır yılında ise ihracat değerlerinde bir toparlanma görülmektedir yılında ihracatın ithalatı karşılama oranı %97 dir Dünya Medikal Sanayi Sektöründe İthalat Dünya Medikal Sanayi İthalatı yaklaşık 166 dolar olarak gerçekleşmiştir. Dünya ithalatının %25 i Amerika nın elinde %51!i ise Avrupa nın elindedir. Şekil 10: 2010 Dünya Medikal Sanayi Sektörü İthalatı (Bin $) Batı Avrupa Amerika Asya ve Pasifik Orta ve Doğu Avrupa Orta Doğu ve Afrika Toplam Dünya Kaynak: Espicom, Dünya ithalatının büyüme oranı 2010 yılında %6,5 luk bir artış göstermiştir. En dalgalı seyir Orta ve Doğu Avrupa da görülmüştür yılında %30,9 olan ithalatın büyüme hızı 2009 yılında %21,5 küçülme göstermiş bir sonraki sene ise (2010 yılında) %10,1 artış göstermiştir. 22

23 Şekil11:Dünya Medikal Sanayi İthalatının Büyüme Hızı (%) Dünya Ortalama Batı Avrupa Orta Doğu ve Afrika Orta ve Doğu Avrupa Amerika Asya ve Pasifik Kaynak: Espicom, Dünya Medikal Sanayi Sektöründe İhracat Dünya Medikal Sanayi İhracatı yaklaşık 161 dolar olarak gerçekleşmiştir. Dünya ithalatının %25 i Amerika nın elinde %58 i Avrupa nın elinde, % 14 ü ise Asya ve Pasifik ülkeleri gerçekleştirmektedir. Şekil 12: Dünya Medikal Sanayi Sektöründe İhracat (Bin $) Batı Avrupa Amerika Asya ve Pasifik Orta ve Doğu Orta Doğu ve Avrupa Afrika Toplam Dünya

24 Dünya medikal sanayi ihracatının büyüme oranı 2010 yılında %7 lik bir artış göstermiştir. En dalgalı seyir Orta ve Doğu Avrupa da görülmüştür yılında %27,3 olan ihracatın büyüme hızı 2009 yılında % - 9,9 lara gerilemiştir. Bir sonraki sene ise (2010 yılında) %11,7 lik bir büyüme hızı yakalamıştır. Şekil 13: Dünya Medikal Sanayi İhracatının Büyüme Hızı (%) Dünya Ortalama Batı Avrupa Orta Doğu ve Afrika Amerika Orta ve Doğu Avrupa Asya ve Pasifik Kaynak: Espicom, Dünya Medikal Sanayi Sektöründe İstihdam Avrupa Birliği nde tıbbi malzeme sektörünün toplam imalat sanayi içindeki payı %1,2 dir. İstihdam açısından Almanya ve İngiltere ilk sıralarda yer almaktadırlar. Bu ülkelerin ardından Fransa, İsviçre, İtalya, Romanya ve İsveç gelmektedir. İsveç, Avrupa tıbbi cihaz pazarında çalışanların % 3,5 oranına sahipken ihracat gelirinin % 9 nu yine bu sektörden sağlamaktadır. Tıbbi cihaz sektörü Avrupa da son derece büyük bir öneme sahip ve yaklaşık 11 bin üreticinin faaliyet gösterdiği büyük bir sanayidir. Bu üreticilerin %80 i KOBİ lerdir ve Avrupa da sektörün yıllık büyüme oranı yaklaşık %6, toplam çalışan sayısı AB ve EFTA ülkeleri olmak üzere toplam 590 bin personelden oluşmaktadır. Avrupa tıbbı teknoloji sanayi birliği (EUCOMED) tıbbi cihaz sektörünün Avrupa Birliği seviyesindeki örgütüdür ve temsil ettiği şirket sayısı 4500 dür. Bu kuruluş AB düzeyinde sektörle ilgili kararlar alma sürecinde üyelerin çıkarlarını temsil etmektedir. Ayrıca ülkelerinde kendi ulusal düzeyde dernek ve kuruluşları mevcuttur. 24

25 2006 EUCOMED verilerine göre Avrupa Birliği Tıbbi Cihaz Sektöründe istihdam edilen çalışan sayıları aşağıdaki Tablo da verilmiştir. Tablo 11: Avrupa da Tıbbi Cihaz Sektöründe İstihdam (2006) Ülkeler Çalışan Sayısı Toplam Yüzdesi Almanya ,30 İngiltere ,80 Fransa ,20 İsviçre ,20 İtalya ,90 İrlanda ,00 Diğer ,6 Dünya Toplam Kaynak: TOBB, Avrupa da 250 den az kişi çalıştıran firma sayısı %80 den fazla olmakla birlikte bu alanda toplam yaklaşık istihdam yaratılmıştır. 1.3 Medikal Sanayi Alanında Teknoloji ve Ar-Ge Çalışmaları Ar-Ge çalışmaları harcamalarının en yüksek olduğu Amerika ve diğer Avrupa Birliği ülkeleri medikal sanayide yenilik yarışında ön sıralardaki yerlerini almışlardır. Tıbbi ürün çeşitliliğinin çok farklı mühendislik dallarıyla ilgili teknolojileri gerektirmesi, Ar-Ge harcamalarının en yüksek olduğu ABD ve Japonya nın Medikal Sanayi sektöründe de en başta yer almalarını sağlamaktadır. ABD ve Avrupa da tıbbi teknolojilere ayrılan oran bu ülkeler için yaklaşık olarak milli gelirin yaklaşık %6 sını meydana getirmektedir. Tıbbi cihaz üretimi gelişmiş ülkelerde oldukça yüksek standartlar çerçevesinde yürütülmekle beraber sürekli bir denetim mekanizması ile işlemektedir. Avrupa da şırınga ve bandajdan ortopedik implantı ve kalp piline kadar medikal teknoloji bulunmaktadır. Avrupa daki sektör 2009 yılında 95 milyar satışta bulunmuştur. Bu satışların %30 undan fazlası diğer ülkelere yapılmıştır. Avrupa nın büyüme oranı yıllık %5 civarındadır. Satışlardan elde edilen gelirin %8 i Ar-Ge ye yatırım yapmak için ayrılmaktadır. Avrupa daki medikal sanayiye yönelik araştırma geliştirme endüstrinin büyüme hızı yıllık %5 ten fazladır. 25

26 Düşük Orta Şekil14:2010 Yılı Dünya Medikal Sanayi Ar-Ge Yatırımlarının Seviyesi Çin Hindistan Amerika İspanya Fransa İtalya İngiltere Almanya Kaynak: Frost ve Sullivan, Asya da Ar-Ge yatırımlarının giderek arttığı görülmektedir. Çin ve Hindistan gibi ülkeler medikal sanayi sektöründe en yenilikçi ülkeler arasındadır Teknoloji ve Ar-Ge Alanında İsrail Örneği İsrail de medikal sanayi sektöründe sektöründe ciddi bir planlama yaparak ve eşgüdüm sağlayarak başarı elde etmiştir. Girişimci kültürünü besleyen yenilikçi ve güçlü beşeri sermaye altyapısı, başarılı akademik kurum ve araştırma enstitüleri, savunma sanayisindeki buluşların diğer sektörlere yayılması, şirket Ar-Ge si teknoloji kuluçka merkezleri, hastane ve araştırma merkezlerinin desteklediği teknolojik altyapı, güçlü devlet desteği ve deneyimli girişim sermayesi İsrail de yaşam bilimlerinde başarılı şirketler yaratmıştır. Ayrıca destekleyici bir iş ortamı, ileri bankacılık ve finans sektörü, patent ve markalara sağlanan güçlü korumalar İsrail in başarısındaki diğer faktörlerdir. İsrail öncelikle İhracat ve Uluslararası İşbirliği Enstitüsü tarafından büyüme potansiyeli en yüksek sektörleri belirlemiştir. Bu endüstrilerin geliştirilmesi için öncelikle eğitime önem verilerek beşeri sermaye geliştirilmiştir. Yüksek nitelikli eğitilmiş işgücü ve dünya çapında iyi araştırma enstitüleri ve Ar-Ge kuruluları yenilik için gerekli güçlü altyapıyı oluşturmuştur. Hastanelerde görevli doktorlar, profesyoneller ve deneyimli araştırmacılar sektörün ihtiyaçlarını bilen akademisyenler ile işbirliği yaparak, beşeri sermaye kümelenmesi 26

27 oluşturmuşlardır. İsrail de disiplinler arası işbirliği de oldukça güçlüdür. Gelişmiş iletişim teknolojileri, bilgisayar teknolojileri ve savunma sanayindeki bilgi ve gelişmeler özellikle yaşam bilimlerinde yenilik ve uygulama alanı bulmuşlardır. Tıbbi araştırma enstitüleriyle firmalar arasında güçlü bir işbirliği sağlanmıştır. Her üniversite ve araştırma enstitüsünün bir araştırma yöntemi mekanizması mevcuttur. Bu mekanizma ile akademisyenlerin araştırma için kaynak bulmasına ve bu fonların ve hibelerin yönetilmesine katkı sağlanır. Güçlü ticari bağlantılar ile yatırımcılara ulaşılır. Buluşun piyasaya ulaştırılması ve ticaretleştirilmesi yönünde gerekli tüm işlem ve süreçler takip edilir. Ayrıca teknoloji transferi sürecine de katkı sağlanır. İsrail üniversitelerinde altyapısı sağlam bir Ar-Ge laboratuvarları kurulmuştur. Ar-Ge araştırmaları, Sanayi Bakanlığı na bağlı bir Baş Bilim adamı Ofisi tarafından desteklenmekte ve teşvik edilmektedir. Bu ofis akademik kuruluşlardan endüstriye bilim ve teknoloji aktarımını teşvik etmekte, bireysel buluşlara ve başlangıç aşamasındaki şirketlere destek vermektedir. İsrail de devlet tıbbi teknoloji sektörünü aktif olarak desteklemektedir. Araştırma bütçesinin üçte biri yaşam bilimlerine ayrılmaktadır ve güçlü bir kümelenme söz konusudur. Tıbbi teknoloji girişimcilerine lisans haklarından hisse yoluyla Ar-Ge ödenekleri sağlamakta, bilimsel kuluçka desteği ve vergi muafiyeti gibi ilave teşvikler verilmektedir. İsrail Sağlık Bakanlığı na bağlı Tıbbi Cihaz Değerlendirme Birimi tarafından FDA nın laboratuar, hayvanlar ve klinik deneyleri ile ilgili standartlara göre üretilen cihazların değerlendirilmesi ve denetimi yapılmaktadır. Alet ve cihazlar ABD kalitesini garantilediğinden ürünün onaylanması ve piyasaya erişiminde çabukluk sağlanmaktadır Medikal Sanayi Sektöründe Satın Alma ve Birleşmeler Satın alma ve birleşmeler tıbbi cihaz ve teknoloji endüstrisinde oldukça yaygındır. Birçok gelecek nesil ve önemli teknolojiler genellikle tek ürün üreten girişim şirketleri tarafından geliştirilmekte ve genellikle büyük firmalara satılmalardır. Böylelikle satın alan teknolojiyi elde etmekte, satan da yatırım riski ve üretim maliyetleri ile mevzuat ve pazarlama konusundaki deneyimsizlik risklerinden kurtulmaktadır. Tıbbi cihaz ve teknoloji şirketlerinin kazançlarının üçte ikisi bu tarzdaki yenilik modelinden kaynaklanan geçmiş son iki yıldaki ürün sürümünden elde edilmiştir. 27

28 Şekil 15:Medikal Sanayi Sektöründe Ana Birleşme ve Satın Almalar ile Aktarılan Değer (2010, Milyon $) Boston Scientific Corporation - Asthmatx, Inc Covidien - ev3 Inc 3M Company - Arizant Inc. Medtronic, Inc - GE Healthcare - Johnson & Ardian, Inc. Clarient, Inc. Johnson Micrus Endovascular Corporation Kaynak: Frost ve Sullavian, Yüksek küresel rekabet ülkelerin ulusal karakteristikleri ile yenilikçi teknolojilerin artmasını sağlamıştır. Çok uluslu firmalar diğer ülkenin yasal yükümlülüklerini yerine getirerek kendi teknolojik ürünlerini tanıtmak için şirket ortaklıklarına, satın almalarına ve büyümeye odaklanmışlardır. Tablo 12: Türkiye de Tıbbi Cihaz Sektöründe Bazı Birleşme ve Satın Alma İşlemleri Alıcı Şirket Partners in Life Sciences (PILS) Alvimedica ApS Kayanak: Deloitte, Alıcının Ülkesi İngiltere Danimarka Alınan Şirket Betasan Bant Sanayi Nemed Tibbi Urunler Sanayi Ve Dis Ticaret Ltd Sti Tarih Aralık 2008 Hisse Şubat 2008 %85,0 İşlem Değeri (Milyon, $) %100,0-6,8 Türkiye de Ar-Ge etkinliklerinin yetersiz ve fikri mülkiyet hakları konusundaki zayıflıklara rağmen Türkiye de, dünya medikal sanayi sektöründe tanınmış çok uluslu şirketler ülkeye çekilebildiği görülmektedir. Yukarıdaki Tablo da 2008 yılında Tıbbi Cihaz Sektöründe gerçekleşen satın almalara ilişkin bilgilere yer verilmiştir. 28

29 MEDİKAL SANAYİ SEKTÖRÜNÜN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ 29

30 2.1 Türkiye Medikal Sanayi Sektörünün Mevcut Kapasite Kullanımı Türkiye deki Tıbbi Cihaz Üretimi piyasası tamamen özel yatırımcılardan oluşan bir piyasadır. Aşağıdaki Tablo da tıbbi ve cerrahi teçhizat ile ortopedik araçların imalatında 2009 yılının aylık ortalama kapasite kullanım oranları verilmiştir. Tablo 13: Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Kapasite Kullanım Oranı (2009) Ay Ortalama Kapasite Kullanım Oranı (%) Kullanılan Üretim Kapasitelerine Göre İşyeri Yüzdeleri (%) arası arası arası 1 73,5 14,2 71,5 14,3 2 77,4 10,8 47,2 42,1 3 64,4 10,4 71,7 17,9 4 69,3 10,6 71,4 17,9 5 77,6 10,6 52,7 36,6 6 76,6 8,3 53,3 38,4 7 76,2 2,4 51,6 38, ,3 48,8 17,2 9 78,1 4,4 54,1 41, ,5 4,6 48,1 39, ,3 2,3 50,4 39, ,7 9,8 51,2 39 Kaynak: TUİK, Tablo dan şirketlerin çoğunun kapasitelerini yüzde 60 ile 79 oranında kullandığı anlaşılmaktadır. Şirketlerin tam kapasite ile çalışamamaları hammadde eksikliği, işçilerle ilgili meseleler, maddi imkânsızlıklar ve talep yetersizliğinden kaynaklanmaktadır. 2.2 Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Üretim Üretimin tüketimi karşılama oranı % 8-10 arasında olup üretimde düşük teknoloji kapsamında ürünler üretilmekte ve katma değer oranı düşük olmaktadır. Üretimde sektörel kümelenme; İstanbul, İzmir, Ankara, Samsun ve Konya da oluşmaktadır. Son zamanlarda gerçekleşen yatırımlar ile Samsun un özellikle cerrahi el aletleri imalatı konusunda, Almanya-Tutlingen ve Pakistan-Sialkot kentlerinden sonra dünyanın üçüncü cerrahi el aletleri üretim üssü olduğu bilinmektedir. Genel anlamda tıbbi cihaz imalat sanayi firmalarının üretimleri, ulusal imalat sanayinin %0,83 ünü, istihdamın da %0,81 ini oluşturmaktadır. Firmaların %57,39 u teknolojik yenilik yapmaksızın üretim faaliyetlerine devam etmektedir. Serbest ithalat rejimi nedeniyle, ikinci hatta üçüncü el tıbbi cihazlar 30

31 kolaylıkla ithal edilmektedir. Gerek yeterli servis gerekse yeterli birikime sahip kullanıcı altyapısı da yoktur. Türkiye de üretilen başlıca mallar; ameliyat masaları ve lambaları, anestezi cihazları, jinekolojik masalar, cerrahi aspiratörler, oksijen verme cihazları, röntgen cihazları, şırıngalar, iğneler, buhar ve kuru hava sterilizatörleri, kan alma koltukları, tıbbi gaz sistemleri, elastik bandajlar, hasta yatakları, dişçi üniteleri, cerrahi aletler, drenaj, stent, kateter ve sondalar, taş kırma cihazları, sedyeler, kan ve kan ürünleri, alma verme setleri, kan torbaları, ameliyat ve muayene eldivenleri, hasta başı monitörleri, ortopedik protezler, ortopedik onarım malzemeleri, ameliyat örtüleri ve katküt, santrifüjler, gazlı bez ve pamuk, elektrokoter, röntgen banyo solüsyonları, ameliyat iplikleri, diş hekimliği onarım malzemeleri, tıbbi maskeler, kan saklama dolapları, bio taşıyıcılar, defi brilatör, serum setleri ve paslanmaz çelik ürün grubu olarak sıralanabilir. Tablo 14: Yılı Son Çeyrekte Medikal Sanayi Sektöründe Üretim ve Satış Değerleri Araç ve Cihazlar Yıl İş Yeri Sayısı Şırıngalar; iğneli ya da iğnesiz; tıbbi, cerrahi, dişçilik veya veterinerlik bilimlerinde kullanılanlar Kaynak: TUİK.,2011. Üretim Miktarı (Adet) Üretim Değeri (TL) Satış Miktarı (Adet) Satış Değeri (TL) Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Önemli Ulusal Üreticiler Tıbbi Cihaz Sektöründe yer alan firmalar, TİSK e bağlı Türkiye Sağlık Endüstrisi İşverenleri Sendikası (SEİS), yerel dernekler ve bu derneklerin oluşturduğu bir konfederasyon (Tüm Tıbbi Cihaz Üretici ve Tedarikçi Dernekleri Federasyonu-TÜMDEF), Sağlık Gereçleri Üreticileri ve Temsilcileri Derneği (SADER) yapısı altında örgütlenmişlerdir. Tıbbi Cihaz Sektörü TOBB bünyesinde Türkiye Medikal Sektör Meclisi ile temsil edilmekte ve faaliyetlerini sürdürmektedir. Bıçakçılar 1959 yılında kurulmuştur. İstanbul da cerrahi cihaz ve alet üretimi yapan bir merkezleri bulunmaktadır. Şirketin 550 çalışanı bulunmaktadır. Adana, Ankara, Antalya, İzmir, Konya ve Samsun da satış ofisleri bulunmaktadır. 31

32 Çağdaş Elektronik Medikal 1981 yılında kurulmuştur. Merkezi İstanbul da olmak üzere Ankara da satış ofisi bulunmaktadır. Yaklaşık 25 çalışanı bulunan şirket çok geniş bir yelpazede tıbbi cihaz ve alet üretmektedir. Detaysan A.Ş yılında kurulmuştur. Hastane mobilyaları üretmektedir. İzmir de 75 çalışanı ve 5000 metre karelik alana kurulu olan şirketin hem satış hem de üretim merkezleri bulunmaktadır. Afrika, Asya, Avrupa ve Orta Doğu ya ihracatta bulunmaktadır. Sesinoks Paslanmaz Ltd yılında kurulmuştur. Medikal sanayi sektörü için paslanmaz çelik ve yapı malzemesi üretmektedir. İstanbul da 15 çalışanı ve iki deposuyla ulusal bir dağıtım ağı kurarak 3 milyon dolar yıllık ciroya ulaşmıştır. Bahadır A.Ş yılında kurulan firma cerrahi aletler imalatı üzerine faaliyet göstermektedir. Şekil 16: Medikal Sanayi Sektöründe Bulunan Üreticilerin İllere Göre Dağılımı (2009) Kayanak: TOBB,

33 Sağlık Bakanlığı, 2009 verilerine göre Medikal Sanayi Sektöründe üretim yapılan bölge ve illere bakıldığında üretimin İstanbul ve çevresinde yoğunlaştığı görülmektedir. Üretimde İstanbul u Ankara ve İzmir takip etmektedir. Bursa Eskişehir, Gaziantep, Kayseri, Denizli ve Kocaeli gibi sanayi kentlerinin yanı sıra Samsun tıbbi cihaz sektöründe özellikle cerrahi aletler alanında ilerlemiştir. 33

34 2.3 Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Dış Ticaret Türkiye nin medikal sanayi sektöründe ihracat yaptığı ülkelerin başında Almanya, Azerbaycan, Fransa, Irak ve İtalya; ithalatta ise Amerika, Almanya, Çin, Japonya, İtalya ve Avrupa ülkeleri gelmektedir yılı ihracatı %37,5 luk bir artış göstermiştir yılında daha önce hiç ihracat yapılmayan Somali de en fazla ihracat yapılan ülkeler sıralamasına girmiştir. Ayrıca en çok ithalat gerçekleştiren 22. ülke olarak Türkiye nin tedarikçileri arasına İrlanda da onuncu sırada girmiştir. Türkiye nin tıbbi cihazların ihracında büyüme oranı geçmiş yıllara bakıldığında hızla artmıştır yılında küresel ekonomik krizin etkisiyle dünya genelinde sert bir düşüş yaşanmasına rağmen dış ticaret eğilimlerine bakıldığında Türkiye nin küresel ekonomik krizden diğer ülkeler kadar olumsuz etkilenmediği görülmektedir Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe İhracat Medikal sanayi sektöründe 2009 yılında ihracat başta Almanya (%12,5) olmak üzere Azerbaycan (%10), Fransa (%7,4), Irak (%4,1), İtalya (%4,1) ülkelerine yapılmakta olup toplamda yaklaşık 161,6 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Avrupa ya (%44,3) ise 71,3 milyon $ ihracat gerçekleştirilmektedir. Tablo 15: Türkiye Medikal Sanayi Ürünleri İhracatı (2009, Bin $) Almanya Azerbeycan Fransa Irak İtalya Avrupa (E-27) Sarf Malzemeleri Tanı ve Görüntüleme Dişçilik Ürünleri Ortapedi ve Protez 5.163Ürünleri Tedavi Edici Cihazlar Diğer Toplam Kaynak: Espicom, Sarf malzemeleri, teşhis ve görüntüleme cihazları ile tedavi ürünleri araçları 2009 yılındaki küresel ekonomik krizden etkilenmezken dişçilik araç ve cihazlarının ihracatında %4,8 oranında düşüş yaşanmıştır. 34

35 Şekil 17: Türkiye Medikal Sanayi Ürünleri İhracat Trendi (Bin $) Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe İthalat 1997 den bu yana sürekli artış gösteren ithalat küresel krizin etkisiyle 2009 yılında 1.783,7 milyon dolardan 1.454,4 dolara %18,5 oranında gerilemiştir. Medikal sanayi sektöründe ABD (% 25,1) Türkiye için milyon dolar ile lider tedarikçidir yılında ortopedik ve protez ürünlerinin %35,6 sı Amerika dan sağlanmıştır. Diğer cihaz ve alet ithal edilen devletler Almanya (%19,9), Çin (%8,0), Japonya (%5,8) ve İtalya (%5,1) dır. Avrupa (%43,9) dan yapılan ithalat tutarı ise 638,6 milyon $ dır. Tablo 16: Türkiye Medikal Sanayi Ürünleri İthalatı (2009, Bin $) ABD Almanya Çin Japonya İtalya AB (E-27) Sarf Malzemeleri Tanı ve Görüntüleme Dişçilik Ürünleri Ortapedi ve Protez Ürünleri Tedavi Edici Cihazlar Diğer Toplam Kaynak: Espicom, Diğer tedarikçiler arasında Güney Kore (%2,1), Meksika (%2,0), Hollanda (%1,9), Tayland (1,5), Serbest bölgeler (%0,9) ve İsrail (%0,7) bulunmaktadır. Türkiye en fazla ihracatı teşhis ve görüntüleme teknolojilerinde göstermektedir yılında toplam ihracat 1.4 milyon $ 35

36 olarak gerçekleşmiştir. Teşhis ve görüntüleme cihazlarının toplam ihracat içindeki değeri %25 dir yılında meydana gelen küresel ekonomik krizi Türkiye ihracatını da olumsuz etkilemiştir yılına kadar bir büyüme trendi yakalayan medikal sanayi ihracatı 2009 yılında %22 oranında azalmıştır. Medikal Sanayi Sektöründe sarf malzemeleri pazarına bakıldığında 2011 yılında milyon $ katma değer yaratılmıştır. Kişi başına ise 4,5$ katma değer üretilmektedir. Sarf malzemeleri toplam pazarın %16,9 unu oluşturmaktadır. Yara bakım ürünlerinin %45 i Amerika, Çin ve Tayland dan ithal edilmektedir. Tek kullanımlık sarf malzemeleri (kan gruplama, ameliyat eldivenleri, vb.) gibi ürünlerde %89 oranında İsveç, Malezya ve İrlanda dan ithal edilmektedir. Teşhis ve görüntüleme cihazları pazarında toplam 447,6 milyon $ değer üretilirken kişi başına yaratılan katma değer 6 $ dır. Teşhis ve görüntüleme cihazları pazarı toplam pazarın %94 ünü oluşturmaktadır. X ray ve radyo terapi gibi cihazların çoğunluğu Amerika dan ithal edilmektedir. Görüntüleme aletleri ve parçaları ise Japonya, Almanya ve Belçika dan ithal edilmektedir milyon $ lık katma değer yaratılan dişçilikle ilgili alet ve cihaz pazarında X ray cihazları, dişçi sandalyesi vb. araçların %80 i İtalya dan X ray aletlerinin ise çoğunlukla Japonya dan ithal edilmektedir. Dişçilik aletlerin %64 ü ise Almanya ve Amerika dan ithal edilmektedir yılında ortopedi ürünleri pazarında kişi başına yaratılan 4.3$ lık katma değerin toplamı milyon $ dır. Ortopedi ürünleri toplam pazarın %16,3 ünü oluşturmaktadır. Ortopedi uygulamalarının %81 i ithal ürünlerle gerçekleştirilmektedir. Mekanik ve mekanik olmayan tedavi edici vb. malzemeler piyasasında 2011 yılında 200,6$ lık katma değer yaratılmaktadır. Kişi başına düşen katma değer 2,7 $ dır. Tedavi edici cihazlar toplam pazarın %10 2 lik kısmını oluşturmaktadır. Mekanik olmayan terapi araçlarının %85 i ithal edilirken Mekanik olan terapi araçları ise büyük oranda Çin den ithal edilmektedir. 36

37 Şekil 18: Türkiye Medikal Sanayi Ürünleri İthalat Trendi (Bin$) Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Pazar Türkiye tıbbi cihaz pazarı kademeli olarak büyümekte olup dünyadaki ilk 30 pazar arasında yer almaktadır yılında toplam pazar payı 1.959,9 milyon $ şeklinde gerçekleşmiştir. Toplam sağlık harcamalarının %3,8 inden oluşmakta olup GSYH içindeki payı %0,3 tür. Toplam dünya pazar payı içindeki oranı 0,8 tir. Dışa bağımlılığı %85 olan sektörün büyüme oranı %7,4 tür yılında ticaret dengesinin eksiye döndüğü sektörde borç 1.293,4 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Tablo 17: Türkiye de Medikal Sanayi Sektörünün Kategorilere Göre Görünümü Toplam Yaratılan Katma Değer (Milyon $) Yaratılan Katma Değerdeki Payı (%) Kişi Başı Yaratılan Katma Değer ($) Sarf Malzemeleri ,9 17,5 4,5 6,3 Teşhis ve Görüntü Cihazları ,8 22,8 6,0 8,2 Dişçiliğe İlişkin Alet ve Cihazlar ,4 7,0 1,7 2,5 Ortopedi ve Protez Cihazları ,3 17,3 4,3 6,3 Tedavi Edici Cihazlar ,2 10,6 2,7 3,8 Diğer 536,3 696,4 27,4 24,9 8,8 9,0 Toplam 1.959, , ,5 36,2 Kaynak: Espicom,

38 2010 yılında ülkemizde tıbbi cihaz, ekipman ve sarf malzeme pazarı 2,1 milyar $ dır. Sektörün ithalata bağımlılık oranı hala % 85 düzeyindedir. Katma değer zinciri içinde önemli bir pay yurtdışında kalmaktadır. Yerli üretimde genel olarak katma değeri düşük ürünler imal edilmektedir dan bu yana hızla yükselişe geçen sektör 2009 da %18,4 lük sert bir düşüş göstermiştir da tekrar canlanmaya başlayan sektörde %12,2 lik bir büyüme gerçekleşmiştir yılında pazarın 2.7 milyon $ a çıkması ve büyüme oranının da 4,7 olması beklenmektedir. 2.5 Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe İstihdam Tıbbi Cihaz üretiminde istihdam 20 bin kişi dolayındadır. TOBB 2008 sanayi veri tabanına kayıtlı yaklaşık 540 adet yerli üretici bulunmaktadır. Bu sayı 2009 yılında 700 e çıkmıştır. Bu firmaların tamamı Sağlık Bakanlığınca yayınlanan Tıbbi Cihaz Yönetmelikleri kapsamında bulunan ürünlerin imalatını yapmaktadır. Bu üreticilerin TOBB sanayi veri tabanındaki dağılımları ve sağladıkları istihdam sayıları Tablo da verilmiştir. Tablo 18: Türkiye de Tıbbi Cihaz Üreticileri ve Yarattıkları İstihdam Üretim Konusu Üretici Firma Sayısı Çalışan Sayısı Sağlık Araçları (Ameliyat Masaları, Anestesi Cihazları, Tıbbi Monitörler, Sterilizasyon Cihazları, X-Ray Cihazları, Cerrahi El Aletleri, vb.) Laboratuvar Reaktifleri, Kitler, Çözeltiler 30 - Sağlık Amaçlı Malzemeler (Ortopedik İmplantlar, Protezler, Cerrahi İplikler, Tıbbi Tekstil, Gazlı Bez, Pamuk, Bandaj, Tıbbi Plaster, vb.) Tekerlekli Sandalyeler, Motorlu ve Motorsuz Özürlü Araçları, Sedyeler 9 - Optik Gözlük Camı TOPLAM Kaynak: TOBB, Tıbbi Cihaz Üreticileri, üretim miktarı ve çalışan sayısına bakılmaksızın Kapasite Raporu bulunan firmaların tamamını göstermektedir. Çalışan başına yaratılan katma değer bakımından Tıbbi ve Cerrahi Teçhizat ile Ortopedik Araçların İmalatı diğer İmalat Sanayi Sektörleri arasında 10. sırada yer almaktadır. 38

39 Tablo 19: Türkiye de Medikal Sanayi Sektörünün Diğer İmalat Sektörleri Arasındaki Yeri İktisadi Faaliyet Kolları Çalışan Başına Yaratılan Katma Değer Rafine Petrol Ürünleri ve Nükleer Yakıt İmalatı ,86 Büro Makineleri ve Bilgisayar İmalatı ,40 Radyo, Televizyon Haberleşme Cihazı İmalatı ,90 Kimyasal Madde ve Ürünlerin İmalatı ,69 Ana Metal Sanayi Tütün Ürünleri İmalatı ,60 Ölçme Kontrol ve Test Amaçlı Alet ve Cihaz İmalatı (Sanayide Kullanılanlar Hariç) ,69 Kağıt Hamuru, Kağıt ve Kağıt Ürünleri İmalatı ,65 Mineral Ürünlerin İmalatı ,63 Cerrahi ve Ortopedik Araçların İmalatı ,78 Plastik ve Kauçuk Ürünleri İmalatı ,77 Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı ,77 Tekstil Ürünleri İmalatı ,99 Ağaç ve Ağaç mantarı Ürünleri İmalatı (mobilya hariç) Makine ve Teçhizatı hariç; Fabrikasyon Metal Ürünleri İmalatı Kaynak: Milli Prodüktivite Merkezi, , ,83 Çalışan başına yaratılan katma değer bakımından Tıbbi ve Cerrahi Teçhizat ile Ortopedik Araçların İmalatı diğer imalat sanayi sektörleri arasında 10. Sırada yer almaktadır. 2.6 Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Yatırımlar Tıbbi cihazlar konusunda öne çıkan ve ABD dışında bu sektöre en çok yatırım çeken ülke İsrail dir. İsrail de yaklaşık 300 firma faaliyet göstermekte ve sektör ülkenin yaşam bilimleri sektörünün %54 ünü oluşturmaktadır. İsrail de 1990 lı yıllardan başlayarak ileri teknoloji alanlarında girişimcilere devlet fonları ve sermaye desteği sağlanmıştır. Risk sermayesi ve halka arz yoluyla desteklenen firmalar özellikle ABD nin büyük ve uluslararası firmalarını ülkeye çekmeye başlamıştır. Şirketler ve girişimciler arasında ulusal ve uluslararası düzeyde güçlü bir işbirliği ve teknoloji transfer merkezleri kurulmuştur. İsrail Yatırım Merkezi vergi teşvikleri ve hibeleri ile şirketlere destek vermektedir. 39

40 Türkiye de ise TTGV girişim sermayesine yönelik ön kuluçka ve sermaye öncesi çekirdek finansmanına odaklanarak, yeni bir oluşumun hazırlıklarını yapmaktadır. TTGV nin Ankara Ofisi içinde Kıvılcım R2B Ön Kuluçka Merkezi kurmayı amaçlamaktadır. Böylece üniversite araştırmalarının ticarileştirilmesi gayretlerine yeni bir bakış açısı ve hareketlilik getirilebilecektir. Bunun yanında TTGV 2007 yılında Teknoloji Yatırım şirketini kurarak başlangıç sermayesi yatırımları yapılmasını sağlamıştır. Şirketin yatırımları arasında Tıbbi Cihazlar Sektörüne yönelik olarak sağlık çalışanların enfeksiyon risklerini azaltmak için güvenli medikal araçlar tasarlayan Asset Medikal bulunmaktadır. Türkiye çok uluslu şirketler için oldukça önemi bir yatırım ülkesidir. Çok uluslu şirketler yerel ajansları ya da dağıtıcıları ile Türkiye ye ürünlerini satmaktadırlar. Johnson ve Johson İstanbul da temsilciliği bulunan medikal sanayi sektörünün en büyük oyuncularındandır. Fresenius,Philips, Boston Scientific, Covidien, Smith and Nephew ve Striker gibi şirketlerin Türkiye de bayilikleri ve satış noktaları olmalarına rağmen üretim merkezleri yoktur. Bu çokuluslu şirketler ithalata yönelik faaliyetler göstermektedirler. Fresenius ve Siemens in ise Türkiye de üretim alanları bulunmaktadır. Son yıllarda Siemens, Philips ve GE Healthcare üniversitelerle kurdukları işbirlikleri ile araştırma yatırımlarına yönelmişlerdir. Orta Asya, Orta Doğu, Afrika, Rusya ve serbest alanların pazarlarına yönelik ihracat odaklı bir uluslararası ofisi bulunan General Electric 2009 Haziran ında Ankara da yeni bir medikal üretim merkezi açmak için yatırım yapacağını duyurmuştur. Son yıllarda Ankara, İzmir, İstanbul ve Samsun da medikal sanayi kümelenmelerine yönelmişlerdir. Ankara da OSTİM Medikal Sanayi Kümelenmesi, İstanbul Çatalca Sağlık Vadisi (Çatalca Sağlık Bilim ve Çözümleri Serbest Bölgesi), İzmir de İNOVİZ Sağlık için İzmir Samsun da MEDİKÜM Medikal Sanayi Kümelenmesi adıyla kurulan bu kümelenmelerr sanayi-üniversite işbirliğinin, firma üretim performanslarının arttırılmasını, yenilikçi ürünlerin ticaretleştirilmesinin desteklenmesini hedeflemektedir. Hacettepe Üniversitesi ve Hacettepe Teknokent öncülüğünde sağlık sektöründe yer alan sivil toplum kuruluşları, işçi ve iş veren sendikaları ve firmaların desteği ile çalışmalarına başlayan Medikal Sanayi Platformu (MEDİPLAT) tıbbi cihaz ve teknoloji sektörünü de içine alacak şekilde Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerini planlamayı ve etkinleştirmeyi hedeflemektedir. Bu 40

41 kümelenmelerin ortak amacı sağlık sektörünün ihtiyaçlarının karşılanmasında yerli üretimin payını arttırmaktır. İstanbul Çatalca Sağlık Vadisi özellikle biyomedikal Ar-Ge yatırımları alanına odaklanmaktadır. Alvimedika, Eylül 2009 da 21 milyon dolarlık yatırımla kurduğu tesiste imal ettiği imal ettiği yenilikçi ürünlerle dünya pazarında yer edinmiştir. 2.7 Türkiye de Medikal Sanayi Sektöründe Teknoloji ve Ar- Ge Türkiye de Tıbbi kullanıma uygun hammadde üretim teknolojisi (plastikler, polimerler) konusu dışında ülkemizdeki mevcut teknolojiler plastik ağırlıklı tıbbi sarf malzemelerini üretebilmek için yeterlidir. Kalıpçılık konusu çok gelişmiştir. Elektronik montaj alanlarında üretim yapan birçok firma vardır. Hidrolik, pnömatik devre elemanları ve dişli aksamları yerli firmalarca üretilmektedir. Hem plastik enjeksiyon hem de şişirme makineler yerli firmalarca üretilmekte ve ihraç edilmektedir. Bir kısım ortopedi protezleri üretilmektedir. Birçok tıbbi cihazın çalışma prensipleri ve üretim teknikleri iyi bilinmektedir. Motor üreten firmalar bulunmakta olup, bunlar stepper motor üretebilecek kapasiteye sahiplerdir. Birkaç üniversitede çeşitli sensörler üretilmektedir. Biyoteknolojik yatırımların maliyetleri düşüktür. Biyoteknolojik ürünlerin pazarı gittikçe büyümektedir. Buna karşın sensör teknolojisi alanında ülkemizde hiçbir yatırım bulunmamaktadır. Biyoteknoloji alanında eğitimli personel yetersizdir. Display, çelik örgü, tel ve ince boru çekme biyo uyumlu malzeme ve kompozit malzemeler teknolojilerinde araştırma çalışmalarına gerekli önem verilmemektedir. Hizmet içi eğitimin dünya standartlarının altında olması nedeniyle hekimler biyoteknolojik tetkiklere ve ürünlere yeterli önemi vermemektedirler. Kalıpçılığa uygun kaliteli çelik ithal edilmemektedir. Tıbbi kullanıma uygun plastik hammaddelerin tamamı ithalat yoluyla karşılanmaktadır. Dünya genelinde faaliyet gösteren firmalar, tıbbi cihaz ve malzeme alanında yıllık işletme gelirlerinin %8 ini Ar-Ge ye ayırmakta iken Türkiye deki firmalarda bu oran %0,8 civarındadır. Sürekli ithalat içinde olmak, ülkeyi bilim ve teknoloji geliştirmekten alıkoyarak bağımlı bir pazar hâlinde tutmakta, sektörler arası birlik kurulamamakta, bilim-sanayi işbirliği gerçekleşememektedir. Ar-Ge yerine ithalat yoluyla edinme hem pahalılığa hem de teknolojik geriliğe yol açabilmektedir. Cihazların işletme materyali, malzemeleri ve yedek parçaları stratejik değerdedir. 41

42 Önümüzdeki 20 yıllık periyot içinde bilgi ve iletişim teknolojileri, genetik ve moleküler biyoloji, biyoteknoloji, nanoteknoloji, malzeme teknolojisi ve kompozit malzemeler alanlarında yaşanacak gelişmeler Tıbbi Cihazlar sektöründe de ürün çeşitliliği ve teknolojik ilerlemeler yaşatacağı öngörülebilir. İnfüzyon pompası setleri, enteral beslenme setleri, i.v. setler, iğneler, endovasküler greftler, kateterler, ekstrakorporeal tubing setler, hemodiyaliz setleri, aferezis setleri, ameliyathane ve yoğun bakımda kullanılan çeşitli plastik hortum ve komponentlerden meydana gelen setler ve benzeri sarf malzemelerinin önümüzdeki yıllarda tamamen yerli hammadde ve yan sanayi ürünlerinin kullanılarak üretilecektir. Sarf malzemelerinin hemen tümünün ülkemizde tasarlanması ve üretilmesi olanaklıdır. Sarf malzemeleri üretimi, yurt dışına bağımlılığı ortadan kaldıracaktır. Şekil 19: Önümüzdeki Dönemde İlerleme Sağlayacak Teknolojiler Mikro-Kamera Sistemleri Hammadde Üretim Teknolojisi Biyo-Uyumlu Malzeme Teknolojisi Optik ve Mercek Teknolojisi Uzaktan Programlama Yazılımları ve Donanımı Robotik Kaynak: TOBB,

43 2.8 Türkiye Medikal Sanayi Sektöründe Mevcut Teşvik Tedbirleri Değerlendirilmesi ve Bölgesel Teşvikler Medikal Cihazlar ve Aletler sektörüne özel destek ve teşvik söz konusu değildir. Tüm firmalara hitabeden destek ve teşviklerden faydalanılır. Medikal Sanayi Sektörü Sanayi Teknoloji Bakanlığı, rekabetçiliğin geliştirilmesi, Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfının başlangıç aşamasında sermaye desteği ve ürün ticaretleştirmesi, TUBİTAK, KOSGEB, SANTEZ ve Kalkınma Ajanslarının Ar-Ge ile kamu ve özel sektöre yönelik proje desteklerinden yararlanılabilir. Sektörel yatırımların yanı sıra ihracatı artırmak amacıyla yatırım ve teşvik sisteminde sık sık iyileştirmeye gidilmektedir. Sürekli değişen yatırım ortamında yerli ve yabancı yatırımcıların medikal sanayi sektöründe yararlanabilecekleri teşvikler ve desteklerin yanı sıra karşılaşabilecekleri zorluklar değerlendirilmiştir. Medikal Sanayi Sektörü tüm Türkiye de kayıt dışı işlem yapmayan tek sektördür. Fakat sektörün ilerisini öngörebilecek vizyonu bulunmamaktadır. 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarının teşkilat ve görevleri hakkında KHK nin sektöre olan etkileri hala belirsizliğini koruması firmaların yatırımlarını bekletmelerine yol açmaktadır. Tıp alanındaki Ar-Ge çalışmalarıyla sektörleri yan yana getirecek mekânsal sıkıntılar mevcuttur. Medikal Sanayi Alanındaki diğer sorunlar ise teknolojik ve sektörel, hukuki ve uluslararası düzenlemelerden kaynaklanmaktadır Genel Yatırım Teşvik Rejimi Katma değer vergisi uygulamasında tıbbi cihaz üreticileri hammadde alırken yüzde 18 KDV ödemektedir ama tıbbi cihaz üretip satarken yüzde 8 KDV tahsil etmektedir. Bu durum firmaların sermayesinin büyük bir bölümünü KDV ye ayırmasına neden olmaktadır Tarih ve 2009/15199 Sayılı Bakanlar Kurulu nun Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararı ile yeni bir teşvik sistemi ortaya konmuştur. Yeni sistem ile birlikte; Kimya, Petrol, Enerji, Otomotiv, Ulaştırma, Taşımacılık, Elektronik, Tıbbi Cihaz, İlaç, Havacılık, Makine, Madencilik olmak üzere on iki sektörde yapılacak büyük yatırım projeleri için (1) gümrük muafiyeti ve KDV istisnası, (2) kurumlar vergisi indirim (Kurumlar Vergisi Kanunu nun 32/A maddesinde belirtilen yatırım tutarı ve oranına göre belirlenen indirimli oran uygulaması), (3) sigorta primi işveren hissesi desteği, (4) yatırım yeri tahsisi ve (5) 43

44 asgarî sabit yatırım tutarının üzerindeki tüm yatırımlar için, bölgesel ve sektörel ayrım yapılmaksızın gümrük vergisi muafiyeti ile katma değer vergisi (KDV) istisnası öngörülmektedir. Medikal Sanayi Sektöründe KDV uygulaması ile herhangi bir zarara uğramadan ticaret yapabilme yöntemleri geliştirilmelidir. Böylece yerli üretim özendirilmekle birlikte teknolojinin de geliştirilmesi sağlanabilir. Örneğin, kamunun büyük satın alma gücü kullanılarak ucuz satın almanın yanında teknoloji transfer etme ile teknoloji geliştirme ve Ar- Ge faaliyetleri yapılabilir. Bunun yanında Savunma Sanayindeki ofset uygulamaları Tıbbi Cihaz Sektöründe de kullanılarak yerli üretim desteklenebilir. Bu uygulama ile Türk Silahlı Kuvvetleri ihtiyaçlarının yüzde 52 sini yerli üretimle karşılayabilir hale gelmiştir. Kalitesiz ürünlerin ülkemize girmesinin ve kullanımının engellenmesi, maliyetlerin azalması, katma değerin getirisinin ülkemizde kalmasını sağlayabilmek için toplu alımlardan vazgeçilmeli bunun yerine yerinde alımlar yapılmalı, kamu ve özel sektör iş birliği artırılmalı, kaliteli ve aynı zamanda yerli üretiminde önü açılmalıdır. Bunlara ek olarak etkin denetim mekanizmaları da güçlendirilmelidir Büyük Ölçekli Yatırımlara Yönelik Teşvikler tarihinden önce başlayan yatırımlar için %2-10 oranlarında kurumlar vergisi; tarihinden önce başlayan yatırımlar için ise işverenlere 7 yıla varan SGK primi desteği, tıbbi ve optik aletlerde asgari 50 milyon TL tutarındaki yatırımlara yönelik destekler ile devlet arazisi tahsisi teşvikleri mevcuttur. Ayrıca tıbbi aletler hassas optik aletler alanında yapılacak 50 milyon liranın üzerindeki yatırımlarda büyük yatırımlar kapsamına alınmıştır. 44

45 2.8.3 Bölgesel ve Sektörel Teşvikler Teşvik tedbirleri olarak tıbbi cihaz yatırımları öncelikli yatırımlar kapsamında değerlendirilmeli ve desteklenmelidir. Öncelikli bölge kalkınma kapsamında yapılan yatırım teşvikleri farklılığı medikal sanayi sektörü içinde yaratılmalı ve yatırım nereye yapılırsa yapılsın medikal sanayi bölgesine yapılan yatırımlar öncelikli bölge yatırım teşvikleri kapsamında değerlendirilmelidir TURQUALITY ve Marka Desteği kapsamında henüz tıbbi cihaz firması bulunmamasına rağmen medikal sanayi sektöründeki firmalar da bu kapsama girmektedir. TURQUALITY programı 5 yıl süreyle yüzde 50 oranında marka patent, tescil, marka tanıtım, kira gibi alanlardaki harcamaları desteklemektedir. Marka Programı ise, harcamaların 4 yıl süreyle yüzde 50 si karşılar. TURQUALITY programında 77 firma, 88 marka, Marka programında ise 33 firma, 36 marka bulunmakta ve 185 firmada müracaat etmiş durumdadır. Yurt dışında mağaza, ofis, depo, showroom ve franchise mağaza örgütlenmesi olduğunda da destek kapsamına girmektedir Araştırma ve Geliştirme Destekleri Medikal sanayi sektörüne en büyük teşvik belki de bütün bakanlıkların kendi alanlarıyla ilgili bütçelerinde bir Ar-Ge payı ayırması olacaktır. Medikal sanayi sektörü sağlık sektörüne sağladığı girdiden dolayı bu paydan öncelikli olarak yararlandırılmalıdır. Bunun yanında diğer sektörlerdeki yenilik anlamındaki ilerlemelerin olumlu etkileri Medikal Sanayi Sektörüne katlanarak yansıyacaktır Ar-Ge Kanunu Medikal Sanayi Alanındaki sorunlar genellikle teknolojik, sektörel, hukuki ve uluslararası düzenlemelerden kaynaklanmaktadır. Türkiye deki Ar-Ge Kanunu, bir Ar-Ge merkezinde en az 50 personel istihdam edilmesi koşuluyla Türkiye deki Ar-Ge yatırım projelerine özel teşvikler sağlamaktadır sayılı bu Ar-Ge Kanunu, yeni girişimlere olanak sağlamaktan uzak ve gerçek hayatla ilgisi olmayan bir kanun durumundadır. Bu kanunla getirilen, 50 araştırmacı personel şartını, yerli firmalar kesinlikle karşılayamayacaktır. Bu kanun yeni kurulacak hiç bir işletmeye şans tanımamasının yanında orta ve küçük ölçekli şirketlere de teşvik sunmamaktadır. Bu yüzden en az şartı kaldırılmalıdır. 45

46 Mevzuattaki değişikliklerle birlikte yerli ürünlerin geliştirilmesine yönelik olarak, kamuda çalışan doktorların, yerli üretici firmalara Ar-Ge desteği sağlayarak ürün geliştirilmesine katkıda bulunması sağlanacaktır. Yerli firmalara ürün desteği sağlamak amacıyla 209 sayılı kanunda değişiklik yapılmıştır Kamu İhale Mevzuatında Düzenlemeler Kamu İhale Kurumu istatistiklerine göre 2010 yılındaki ihale sayısı 120 bin 451 dir. Bu ihalelerin 87 bin 976 sı kanunda belirtilen ihale usulleri kapsamında gerçekleştirilirken, 32 bin 475 i istisna kapsamında gerçekleştirilmiştir. Kamu İhale Bülteninde yayımlanan ilan sayısı ise 68 bin 766 dir. Türkiye de kamu alımları ihalelerde imzalanan sözleşme sayısı toplamı olurken, sözleşme bedeli toplamı 63 milyar TL dir. Bu tutarın 54milyar TL si Kanunda belirtilen ihale usulleri kapsamında yapılan alımlara ait olurken, 9 milyar TL si ise istisna kapsamında gerçekleştirilen alımlardır. Doğrudan temin yöntemi ile yıllık alımların miktarı ise 6 milyara yakın bir tutardır sayılı Kanun kapsamında yapılan ihalelerin adet olarak yüzde i mal alımı, yüzde sı hizmet alımı, yüzde i yapım işlerine aittir yılında toplam kamu alımı harcamalarının yüzde sı mal alımı için, yüzde si hizmet alımı için, yüzde si yapım işleri için yapılmıştır. Mal alımı toplam tutarı 14 milyar TL, hizmet alımı toplam tutarı 21 milyar TL, yapım işleri toplam tutarı 18 milyar TL dir yılında Kuruma yapılan itirazen şikayet başvurularının sayısı toplam 4 bin 281 olurken, şikayetçi sayısı dir. Son 3 yıldır tıbbi cihaz mal alımlarında gelen şikayet, teknik şartnamenin belli bir marka ve modeli esas alınarak hazırlanması iddiası ve üzerine kalan ihalenin teknik şartnameyi karşılayamaması veya teknik şartnamenin karşılanmasına rağmen ihalede değerlendirme dışı bırakılmaktır. 1 Ocak 2011 ile 30 Eylül 2011 tarihleri arasında bin 151 idare tarafından Tıbbi Cihaz, İlaç ve Kişisel Bakamı ürünlerine ilişkin olarak 5 bin 594 ihale gerçekleştirilmiştir. Bu ihalelerden 25 bin sözleşme imzalanmıştır. Bu ihaleler çerçevesinde imzalanan sözleşme sayısı 25 bin 381 olup sözleşme tutarı ise 2 milyar TL dir. Tıbbi cihaz alımlarında fiyat avantajı tanınan ihale sayısı 1 Ocak 2011 ile 30 Eylül 2011 tarihleri arasında gerçekleştirilen tıbbi cihaz alımı ihalesinin sadece 35 inde yerli malı teklif eden yerli istekli lehine fiyat avantajı uygulanmıştır. 46

47 Yerli istekli ve yerli malı teklif eden istekli lehine fiyat avantajına ilişkin yasal düzenleme, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 63. maddesinde yer almaktadır sayılı Kanunun 63. maddesinde, 13/2/2011 tarihli ve 6111 sayılı Kanun ile değişiklik yapılmıştır. Yapılan değişikle eşik değerin altındaki mal alımı ihalelerinde de yerli malı teklif eden istekliler lehine fiyat avantajı tanınmasına imkan verilmiştir. Yerli malı ve yerli malı teklif eden istekliler lehine fiyat avantajı konusunda ayrıntılı açıklama, Kamu İhale Genel Tebliğinin 6.2. maddesinde yer almaktadır. Bakanlık ve bağlı kuruluşları, sağlık hizmeti sunumunda ihtiyaç duyulan tıbbî cihaz, ilaç ve diğer ürün ve hizmetlerin alımında mümkün olduğunca yurtiçi sanayi imkanlarından faydalanır ihtiyaç halinde yerli ve yabancı gerçek ve tüzel kişilerle alım garantili sözleşmeler yapılmalıdır ve 7 yıla kadar, gelecek yıllara yaygın yüklenmeye girişilmelidir. Sadece CE belgesi ile ülkemize girebilen tıbbi malzemeler ilaç gibi ruhsatlandırılmalıdır. CE belgeleri açısından pozitif ve negatif listeler tanımlanmalıdır. Özellikle ayaktan tedavide kullanılan ürünlerde fiyatlandırmanın yapılabilmesi için UBB kayıtları güçlendirilmelidir. UBB nin mantığı değiştirilmelidir. Sistemde 1 milyon 300 bin tane kayıtlı dağınık ürün bulunmaktadır. Bu ürünler sınıflandırılmalıdır. Tıbbi cihaz malzemelerde bir standardın oluşabilmesi için tüm medikal sektörüne ruhsat verilerek alımlarda sözleşmeler yapılmalıdır Teknoloji Geliştirme Bölgelerine Yönelik Destekler Kiralamaya hazır ofisler ve altyapı tesisleri sağlanmaktadır. Yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilen kârlar tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden muaftır. TGB içinde üretilen uygulama yazılımlarının satışı tarihine kadar KDV den muaftır. TGB lerde istihdam edilen araştırmacılar ile yazılım geliştirme ve Ar-Ge personeline ödenecek maaşlar tarihine kadar kişisel gelir vergisinden muaftır tarihine kadar beş yıl boyunca SGK primi işveren payının % 50 si devlet tarafından karşılanacaktır. Sanayi Bilim ve Teknoloji Bakanlığı teknoloji geliştirme için verdiği destekler kapsamında adet firmadan tıp sektöründe 40, biyomedikal sektöründe 45 ve biyoteknoloji sektöründe ise 30 adet firma yer almaktadır. 47

48 Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV); teknoloji geliştirme ve sektörel projeler için uzun vadeli faizsiz krediler sunmaktadır. Ayrıca Avrupa İşletmeler ağı ile firmalara uluslararası destek verilmekte, yeniliği, tek pazarda yeni ürünlere kavuşma fırsatı yaratılmakta ve AB projeleri ile fonlara erişim imkânı sağlanmaktadır TÜBİTAK Ar-Ge projeleri için Ar-Ge masraflarını karşılamaktadır. TÜBİTAK teşvikleri kapsamına giren projeler arasında Kavram geliştirme Teknolojik araştırma ve teknik fizibilite araştırması Konseptin tasarıma dönüşmesi sürecinde laboratuvar araştırmaları Proje ve çizim faaliyetleri Prototip üretimi Pilot tesis inşaatı Test üretimi Patent ve lisans araştırmaları Ürün tasarımından kaynaklanan satış sonrası sorunlarla ilgili faaliyetler bulunmaktadır Kalkınma Ajansları Desteği Tıbbi malzeme yerli üretimi için Kalkınma Ajansları Yenilikçi Uygulamalar Mali Destek Programı çerçevesinde üretici firmalara hazırladıkları projelerinin toplam bütçesinin yüzde 30 u kadar geri ödemesiz kredi vermektedir KOBİ Desteği Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB), KOBİ leri güçlendirmek amacıyla finansman temini, araştırma ve geliştirme (Ar-Ge), ortak tesisler, piyasa araştırması, yatırım alanları, pazarlama, ihracat ve eğitim gibi destek unsurları sağlayarak önemli katkılarda bulunmaktadır. KOBİ işbirliği ve kümelenme projesi kapsamında Çorum, Samsun, Trabzon, Kahramanmaraş, Gaziantep yer almaktadır. Samsun da Medikal Tedarik ve Hizmetler İş Kümesi çalışmaları kapsamında kümede yer alan firmaların rekabetçiliğinin artırılması, pilot çalışmalar ile 48

49 KOBİ lerin verimliliğinin en az yüzde 20 artırılması, Samsun da kurulan Küme Bilgi Ofisi ile kümede yer alan KOBİ lerin ihracata yönelik faaliyetleri desteklenmesi, Türkiye de aynı sektörde yer alan BROP ve BROP dışı illerde işbirliklerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır Sanayi Tezi (SANTEZ) Programı Üniversite iş birliğiyle gerçekleştirilecek yeni teknoloji adaptasyonu, süreç geliştirilmesi, kalite artırılması ve çevresel değişim projelerinde; Proje bütçesi maksimum %75 i aşmayacak şekilde doğrudan hibe olarak desteklenebilir. Proje süresi 3 yıldır, bu süre 6 ay uzatılabilir. Laboratuvar analizleri ve test malzemeleri desteklenmektedir. Tablo 20: Santez Destekleri - Medikal Sanayi Sektörüne İlişkin Tamamlanan Projeler: İşbirliği Yapılan Üniversite İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Gazi Üniversitesi Yeditepe Üniversitesi Bilkent Üniversitesi Firma Hipokrat Tıbbi Malzemeler İmalat ve Pazarlama A.Ş. İstem Medikal Tıbbi Cihaz ve San.Tic.Ltd.Şti. Nemed Tıbbı Ürünler San. ve Dıs Tic. Ltd. Şti Troyka Med Tıbbi Sistemler A.Ş Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) Destekleri Türkiye İş Kurumu (İŞKUR), maksimum 6 ay süreyle mesleki eğitim projelerini destekleyebilmektedir. İstihdam öncesi eğitim sürecinde kursiyerler ve İŞKUR da kayıtlı işsiz adaylar için doğrudan maaş desteği (kısmi maaş = 15 TL/ gün) sağlanmakta ve SGK primleri (iş kazaları ve mesleki hastalıklar) İŞKUR tarafından karşılanmaktadır. Eğitmenin ücreti, elektrik ve su faturaları gibi program masrafları işverene kısmi olarak İŞKUR tarafından ödenmektedir. Toplam tutar, stajyer başı ücret üzerinden hesaplanır ve işverenin sağlanan hizmetleri İŞKUR a fatura etmesi gerekmektedir. İŞKUR söz konusu eğitim programında işvereni (şirketi) hukuki taraf olarak kabul etmektedir. Program sonrasında eğitim gören belirli sayıda (oranda) kursiyerin istihdam edilmesi gerekmektedir. 49

50 Milli Eğitim Bakanlığı nın Destekleri İstenilen programa yönelik meslek okulları Bakanlık kararına istinaden açılabilir. Mevcut bir meslek lisesinde talep edilen programların adaptasyonu, eğitim takımına yönelik genel masraflar Bakanlık tarafından desteklenebilmektedir İhracata Yönelik Devlet Teşvikleri Bu teşvik programının temel amacı ihracatı teşvik etmek ve uluslararası pazarlarda faaliyet gösteren şirketlerin rekabet gücünü artırmaktır. Bu özel paket temel olarak Ar-Ge faaliyetlerini, piyasa araştırmalarını, sergi ve uluslararası fuarlara katılımları, patent, ticari marka ve sanayi tasarım masraflarını kapsamaktadır. Medikal Sanayi Sektöründe uluslararası Rekabetçiliğin Geliştirilmesinin Desteklenmesi amacı ile Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ihtiyaç analizi, eğitim danışmanlık, yurt dışı pazarlama alım heyeti, istihdam, bireysel danışmanlık, yurtdışı pazar araştırması, tanıtım gibi alanlarda yüzde 75 e varan destekler vermektedir. Şirket olduğunda harcama bedellerinin yüzde 60 ı, iş birliği kuruluşu tanımına giren kuruluşlarda ise yüzde 75 i maksimum 200 bin dolar olmak üzere desteklenmektedir. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı firmaların ve sektörel derneklerin fuar katılım bedellerini, temsilcilerin ulaşım masraflarını, stant donanım ve kira ve nakliye masraflarını karşılamaktadır yılında 231 adet fuar bu şekilde gerçekleştirilmiştir yılında 2770 adet fuar bireysel katılımı desteklenen fuarlar listesinde yer almıştır. Genel fuarlarda azami 10 bin dolar sektörel fuarlarda azami 15 bin dolar ve yaklaşık harcamanın yüzde 50 si oranında karşılanmaktadır.. 50

51 Tablo 21: 2012 Yılı Medikal Sanayi Sektörüne Yönelik Uluslararası Fuar Takvimi Fuar Tarihi Fuarın adı ve Açıklama Mido: Uluslararası Optik ve Teknolojileri Fuarı MEDTEC Europe: Teknoloji, Ekipman, Tıbbi cihazlar fuarı ids cologne 2012 : Dişçilik Malzemeleri ve Ekipmanları Fuari BWS : Avrupa Tıbbi Ekipman Tasarım ve Teknoloji Fuarı ve Konferansı China Med: Medikal Ekipmanları Fuarı SHAAM : Tıbbi Teknoloji, Sağlık ve Eczacılık Fuari FIEE ELÉTRICA : Uluslararası Laboratuar Teknolojisi Fuari İDEX 2012: 11.İstanbul Ağız-Diş Sağlığı Cihaz ve Ekipmanları EKSPOMED 2012 : 19.Uluslararası İstanbul Tıbbi Analiz, Teşhis, Tedavi, Koruma ve Rehabilitasyon Ürün, Cihaz, Teknik ve Ekipmanları Fuarı LABTEK 2012 : 15.Uluslararası İstanbul Laboratuar Teknolojisi ve Ekipmanları Fuarı CMEF Medicinal Equipment : Çin - Shenzhen Tıbbi Araç Gereçler Fuarı Medical Fair: Çin - Hong Kong Medikal Ekipmanları Fuarı HOSPEQ - SINOMED: Medikal Ekipmalar Fuarı Pragodent: 20. Uluslararası diş cihazları, aletleri, cerrahi malzeme ve hizmetleri faurı Çukurova Tıp 2012 : 3.Tıbbi Ürünler, Tıbbi Cihazlar, Hastane Donanımları ve Malzemeleri Laboratuar Teknolojisi ve Ekipmanlar MEDIST 2012 : 10.Uluslararası Medikal Ürünler, Laboratuar Ekipmanları ve Hastane Donanımları Fuarı Fuar Yeri-Organizatör Milano EFOP Stutgart Canon Communications Köln Koeln Messe Stuttgart Canon Communications Pekin MDC Yeni Delhi Messe Düsseldorf Dubai The Arablab İFM Yeşilköy CNR Ekspo Istanbul Tüyap IST Istanbul Tuyap IST Shenzhen Reed Sinopharm Hong Kong HKTDC Pekin Ihec Prag Incheba & Gurtour Adana Tüyap Adana İFM Yeşilköy CNR Ekspo 2.9. Türkiye Medikal Sanayi Sektörünün Rekabet Gücü Tıbbi Cihaz Sektöründeki üreticiler varlıklarını sürdürebilmek için bir yandan ABD, Avrupa ve son yıllarda Uzak doğudaki büyük üreticilere karşı yaşam savaşı vermekte bir yandan da ülkemizde son yıllarda sürekli değişen yasal zorunluluklara uyum sağlamaya çalışmaktadır. Alman, Amerikan, İngiliz, Fransız ve Japon mühendisliğinin ve kalitesinin dünyada markalaşmış olması ve Medikal Cihazlar ve Aletler sektöründe uluslararası pazarda markalaşmış firmaların bu ülkelerin firması olması nedeni ile Türk üreticilerin önemli bir rekabet dezavantajı mevcuttur. 51

52 Medikal sektörde düşük Ar-Ge harcamaları düşük rekabet gücü meydana getirmektedir. Türkiye de Ar-Ge merkezlerinin sektörel dağılımları ele alındığında Medikal Sanayi Sektörünün payının kuyumculuk sektörünün (%1.1) dahi gerisinde kaldığı görülmektedir. Sağlık sektöründe KDV oranı yüzde 18 den yüzde 8 e indirilmiş, tüm hammadde ve yarı mamul girdileri yüzde 18 olan imalatçılar bu farkı yılsonuna kadar finanse etmek zorunda kalmışlardır. Avrupa Birliğine uyum sürecinde uygulamaya konulan CE belgelendirmesi için yerli Onaylanmış Kuruluşun atanamayışı nedeniyle ve belge almak için yurtdışı kuruluşlara ödenen yüksek ücretler özellikle küçük işletmeleri zorlamaktadır. Üretim yeri izni için yaşanılan sorunlar yeni müteşebbisleri caydırmaktadır. Standartlara uygun yerli üretime karşı, standartlara uygun olmayan kalitesiz ithal ürüne (özellikle Uzakdoğu malları) izin verilerek haksız rekabet yaratılmaktadır. Yurt içinde Sağlık Bakanlığı tarafından yapılması gereken Piyasa Gözetimi etkin bir şekilde yapılamadığı için yerli imalatçılardan da standartlara uygun imalat yapmayanlara yaptırım uygulanmamaktadır. Bu durumda haksız rekabet yaratmaktadır. Ülkemizde yerli imalatçıların sektör, ürün çeşidi, kapasite detayları belirlenemediğinden ülkemiz açısından muhtemel fırsatlar ya da oluşturulacak teşvikler gündeme getirilememektedir. İstatistiğe dayalı veri olmadığından ulusal bazda üretim planlaması yapılamamaktadır. Devlet teşvikleri kullanılamamaktadır çünkü sektörün ihtiyacı olan üst düzeyde yetişmiş insan gücü, Ar-Ge ve Üniversite desteği bölgesel teşvik yerine sektörel teşviki gerektirmektedir. Yan sanayinin olmayışı üreticiyi her bileşeni kendisinin yapmasına zorlamakta buda büyümeyi engellemektedir. Yabancı firmaların teknolojisi yüksek yeni üretim yatırımı yapmak yerine, mevcut firmaları satın alarak pazara girmeyi tercih etmeleri, yerli üretimde kapasitenin artmasına izin vermemektedir Türkiye Medikal Sanayi Sektörünün Yan Sanayi İle İlişkileri Medikal Sanayi birçok sanayi ve sektörle ilişki içerisinde bulunmaktadır. Bu sektörlerdeki gelişmeler Medikal sanayi sektörüne girdi sağlaması, hammadde kaynağı olması ve medikal sanayiyi sürükleyici nitelikte olması nedeniyle önemlidir Döküm Sanayi Türkiye de döküm sektörü ve zanaatı köklü tarihsel geçmişi ile beraber sanayileşme döneminde özel teşebbüs yatırımları ile gelişmiştir. Türk döküm sektörünün gerek Avrupa da, gerekse dünyada önemli bir yeri vardır. Türk döküm sektörü 2009 yılı üretim rakamları itibarı 52

53 ile Almanya, Fransa ve İtalya yı takiben Avrupa da 4. sıraya yerleşmiş ve 2008 yılında 5. sırada iken, 2009 yılı üretimi ile İspanya yı geride bırakarak dünyanın önde gelen döküm üreticileri arasında yükselmeye devam etmiştir. Sektör, 2009 yılı dünya sıralamasında ise 12. sıradadır yılında döküm sektöründe faaliyet gösteren firma, toplam 2,13 milyar Euro kıymetinde ton üretim yapmış 1.6 milyar Euro nun üzerinde ihracat gerçekleştirmiş ve kişiye istihdam yaratmıştır. Metal döküm sanayi sektöründe işletme sayısı yüksek olmakla beraber üretimin büyük çoğunluğu sermaye şirketlerinde yapılmaktadır. Sektörde kayıt dışılık %5 in altındadır. Türkiye deki değişik yapıdaki döküm işletmeleri, 2010 yılında ortalama %65 kapasite ile çalışmışlardır. Kapasite kullanımı, demir döküm sanayinde %89, çelik dökümde %60, demir dışında ise %80 olarak gerçekleşmiştir Demir Çelik Sektörü 2010 yılında dünya ham çelik üretimi %15 oranında artarak 1 milyar 413 milyon tona ulaşmıştır. Bu dönemde, dünya ham çelik üretimindeki artışın itici gücünü Çin Halk Cumhuriyeti oluşturmuştur. Türkiye, dünyadaki 66 çelik üreten ülke arasında 10. sırada, Avrupa daki çelik üreticileri arasında ise Almanya dan sonra 2. sırada yer almaktadır yılında ekonomik krizin büyük oranda aşılmaya başlanmasıyla yıllık üretim değeri 29 milyon tonu bulmuştur. Türkiye Demir-Çelik sektörü, uzun ürünlerde tüketiminin iki katından daha fazla üretim yaparken, katma değeri yüksek olan yassı ve vasıflı çelik ürünlerinde, tüketiminin sırasıyla % 44 ve % 32 sini gerçekleştirebilmektedir. Bu nedenle, sektör uzun ürünlerde net ihracatçı iken, yassı ve vasıflı ürünlerde net ithalatçı konumundadır. Demir Çelik sektörü 2010 yılı itibarıyla 12,3 milyar dolarlık ihracatı ile ihracat miktarını bir önceki yıla göre % 11 artırmış ve toplam ülke ihracatın % 11 ini oluşturmuştur yılının ilk çeyreğinde üretimini % 31 oranında artıran sektör, bu dönemde dünya çelik üretiminde ilk 10 üretici arasına girmiştir Mayıs ayı itibarıyla, 4,69 milyar dolarlık ihracat gerçekleştiren sektör yılın her döneminde ithalatta fazla vererek, 3,24 milyar dolarlık ticaret açığı oluşturmuştur. 53

54 Makine İmalat Sanayi Makina sanayinin üretimdeki payının, başta ileri sanayi ülkeleri olmak üzere tüm ülkeler genelinde artış gösterdiği görülmektedir. Bu artış trendine paralel olarak; 2009 yılı toplam dünya ticareti 25 trilyon ABD doları, toplam dünya makina ticareti ise 3 trilyon ABD doları olmuştur ve makina sektörünün dünya ticaretinden aldığı pay %12,2 dir. Türk makina sanayi 1990 yılından bu yana yaklaşık %20 oranında yıllık büyüme oranı göstermiştir. Birçok ülkede olduğu gibi, Türkiye de de makina imalatçılarının büyük çoğunluğu küçük ve orta ölçekli işletme (KOBİ) niteliğindedir. Sektörde faaliyet gösteren KOBİ lerin sahip olduğu ucuz işgücü avantajı ve gelişmiş mühendislik becerileri, makina imalatçılarının uluslararası pazarlarda rekabet şansını arttıran unsurlardır. Türk Makina İmalat Sanayinde, her türlü parça ve aksamın yüksek kalitede ve rekabet edebilir fiyatlarda üretimi yapılmaktadır. Üretim sürecinde yerli girdi oranı %80-85 civarındadır. 84. fasıl itibariyle, Makine ve Aksamları Sektörü dış ticaretinde açık verildiği görülmektedir. Dış ticaret açığı, 2010 yılı sonunda, bir önceki yıla göre %31,7 lik bir artışla 11,9 milyar ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir yılı Ocak-Nisan dönemi geçici verilerine göre ise bu rakam 4,9 milyar ABD Doları düzeyindedir Mobilya Sektörü Mobilya sektörü endüstriyel üretime 1970 li yıllarda başlamıştır milyar $ lık bir büyüklüğü olan ve çoğu küçük atölyelerden oluşan, ayrıca %85 ler mertebesinde kayıt dışılık, atıl yatırım, kapasite kullanımı, ölçeksel imalat miktarları ve bilgi birikimi yetersizlikleri ve branşlaşmama nedeniyle maliyet ve kalite sorunları vardır. Türkiye de mobilya ve ahşap sanayi, genelde küçük ölçekli çok sayıda aile işletmesinden oluşmaktadır. Mobilya sektörü, belirli bölgelerde toplanmıştır. Üretimdeki toplam paylarına göre mobilya üretiminin yoğunlaştığı önemli iller sırasıyla; İstanbul, Ankara, Kayseri, Bursa, İzmir ve Adana şeklindedir. 54

55 Tekstil Sektörü Hazır giyim sektörü birlikte değerlendirildiğinde, gayri safi yurt içi hasıla, imalat sanayi ve toplam sanayi üretimindeki payı, ihracat, ekonomiye sağladığı net döviz girdisi, istihdam, yatırımlar, dışa açıklık ve makro-ekonomik büyüklükler açısından Türkiye nin birinci sektörü konumundadır. Tekstil ve hazır giyim sanayi ülkemiz GSYH nın yaklaşık %10 unu sağlamaktadır. Bugün Türk deri ve deri ürünleri sektörü sanayi imalatının %2,5 ini, istihdamın %1,5 ini ve sanayi ürünleri ihracatının %1,2 sini karşılamaktadır Kimya Sanayi Kimya sanayi tarafından üretilen (plastikten kozmetiğe, ilaçlardan boyalara) ürünlerin %30 u doğrudan tüketiciye ulaşırken %70 i ise diğer sektörlerde (tekstil, elektrikli eşya, metal, madeni ürünler, inşaat, otomotiv, kâğıt, hizmet sektörü) ara mal veya hammadde olarak kullanılmaktadır. Bu özelliği nedeniyle kimya sanayi hem yaşamımız hem de diğer sektörler için vazgeçilmez öneme sahip bir sanayi dalıdır. Kimya sektörü oldukça geniş bir ürün yelpazesine sahiptir. Sektör, temizlik ürünleri, boya, kozmetik ürünleri, ilaçlar gibi tüketim mallarının yanı sıra, tarım sektörü için gübreler ve tarım ilaçları, kimya sanayinin de dâhil olduğu imalat sanayinin ihtiyaç duyduğu organik ve inorganik kimyasallar, boyalar, laboratuvar kimyasalları, termoplastikler ve benzeri ürünleri üretmektedir. Böylesine yoğun ürün yelpazesine sahip olan kimya sektörü ithalata bağımlı bir sektördür. Kullanılan hammaddenin % 70 i ithal edilmekte, % 30 u ise yerli üretimle karşılanmaktadır yılında, kimya sektörü ithalatı 37,8 milyar ABD doları, ihracatı ise 13 milyar ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Kimya sektörü, dış ticaretinin yarıdan fazlasını AB ülkeleri ile yapmaktadır. TÜİK verilerine göre kimya sektöründe 2009 yılında kişi istihdam edilmektedir. Kimya sektörü istihdamının imalat sanayi içindeki payı 2009 yılında % 8,8 olmuştur yılı itibariyle kimya sektöründe işyeri bulunurken bu rakam % 15,8 artarak 2009 yılında olmuştur. Kimya sektörü işyeri sayısının imalat sanayi içindeki payı 2009 yılında % 6,81 olmuştur. 55

56 Havacılık ve Savunma Sanayi Sektörü (HASSAS) 2010 yılında Savunma Sanayi yaklaşık 3,5 milyar $ ciroya ulaşarak üretimde büyük bir sıçrayış yapmıştır yılı savunma ihracatı 634 milyon $ olarak gerçekleşmiştir ve toplam Ar-Ge harcaması da 666 milyon $ a ulaşmıştır. Türkiye savunma sanayiinde, Cumhuriyetin kuruluşundan hemen sonra başlayan gayretlerine rağmen Silahlı Kuvvetleri nin modernizasyon ihtiyaçları için büyük ölçüde dışarıya bağımlı, dünyanın önde gelen silah ithalatçısı ülkelerinden biri olmuştur. Çok kritik bir bölgede, muhtelif farklı tehditlere karşı görev yapan ve en üst standartlarda teçhizi gerekli olan Silahlı Kuvvetlerin ihtiyaçlarının imkanları zorlaması ve milli savunma sanayiine pazar yaratma mecburiyeti, Türkiye yi offset pazarında önemli bir oyuncu yapmıştır. Böylece Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyaçlarını yurt içi karşılama oranında hatırı sayılır bir yükseliş olmuştur. Bu oran 2010 yılında % 45,7 den % 52,1 e yükselmiştir. Türkiye rekabet ettiği ülkelere kıyasla oldukça düşük olan araştırma-geliştirme seviyesindedir. Son yıllarda savunma sanayii gibi artan yüksek teknoloji bilinci ve bu alanlarda milli kabiliyet geliştirilmesi gereğine inanan sektörlerin medikal sanayi sektörü ile ilişkili olması hem farklı teknolojilerin ve imkanların sektörler arası yaygınlaşması hem de yeniliği tetiklemesi açısından önemlidir. Savunma sanayinden örnek alınarak kullanılacak offset uygulamalarında en önemli unsurlardan biri ek maliyetler açısından hangi ülkeler ile anlaşma yapılacağı diğeri ise offset imkanlarının hangi çerçeve içinde, hangi amaçlara hizmet edecek şekilde yöneltileceği konusunda politika belirlenmesidir. En önemli sonucu ise offset uygulamaları ile elde edilen imkanların ihtiyaçları karşılaması yanında teknolojik altyapının da geliştirilmesi ve ekonomik açıdan dışa bağımlılıktan kurtulmaya katkı sağlamasıdır. 56

57 ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ 57

58 3.1 Çalışmanın Amacı Samsun da yerel ekonomik kalkınmanın hızlanmasına destek olunması amacıyla, sektörün kümelenme çalışmalarına yön vermek ve bununla ilgili alt yapının oluşturulması gerekmektedir. Daha önce yapılmış olan rekabet analizi çalışmalarının sonucunda uluslararası rekabet düzeyi Orta seviyede belirlenen tıbbi cihazlar ve el aletleri sektörünün rekabet düzeyinin geliştirilmesi için gerekli analizler ortaya konulmuştur. Bu çalışma ile Medikal sanayi sektörünün bölgesel analizi çıkarıldıktan sonra, sektörün ihtiyacı olan Medikal İhtisas Organize Sanayi Bölgesi planlanması için gerekli fizibilite çalışmasının yapılması amaçlanmıştır. Samsun ili ve çevresinde bölgenin kalkınması ve rekabet gücü açısından öne çıkan Medikal sanayi sektörünün mevcut durumunun belirlenmesi saha çalışmaları, araştırmalar vs. bu sektörlerdeki fırsatların araştırılması GZFT (SWOT) analizi, Medikal İhtisas OSB bölgesi kurulmasına ilişkin talep analizi gibi yöntemler kullanılarak, Samsun Medikal Sanayi Sektör Raporu ve Medikal İhtisas OSB Fizibilite Raporu oluşturulmuştur. Bu bağlamda araştırmanın temel amacı, Samsun ilinde Medikal Sanayi Sektörünün değerlendirmesi, bu sektörlerdeki fırsatların araştırılması ve stratejilerin belirlenmesine ilişkin en gerçekçi ve güncel durumu belirlemek ve Medikal İhtisas OSB Fizibilite raporunu hazırlamaktır. 3.2 Veri Toplama Yöntemi Fizibilite raporunun oluşturulması için nesnel bir şekilde ölçülebilir ve sayısal olarak ifade edilebilir olgulardan yola çıkıp bölge insanının alışkanlıkları ve tüketim davranışları da göz önünde bulundurulduğundan niçin? sorusuna cevap arayarak çalışma süresince nicel (quantitative) ve nitel (qualitative) araştırma yöntemlerine müracaat edilmiştir. Aynı zamanda araştırma; Iconomy Group Vezir Araştırma ve Danışmanlık Ltd. nin daha önceki projelerde geliştirdiği ve uyguladığı vizyon çerçevesinde ele alınmıştır. 58

59 Şekil 20: Araştırma Yöntemi Vizyonu Yerel Ekonomik Kalkınmanın Hızlanması Medikal Sanayi Sektörü Kümelenme Çalışmalarına Yön Verme Samsun Medikal Sanayi İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Medikal Sanayi Sektörünün Rekabetçiliğine Katkı Uygulanabilirİşletme Modeli Geliştirme Yukarıdaki Şekil de yer alan vizyon dahilinde araştırmanın iş paketleri oluşturulmuş ve 6 adet kilometre taşı belirlenmiştir. Tamamen bilimsel yöntem ve tekniklere dayandırılan bu çalışmada, Samsun Medikal Sanayi Sektörünün yapısı ve faaliyetleri incelenmiştir. Projenin amacı doğrultusunda ikincil veri toplama teknikleri ile Bölge deki Medikal Sanayi Sektörünün temel değişkenleri, sorunları ve potansiyeline yönelik daha önce yapılmış araştırma, rapor, tez vb çalışmalar incelenmiştir. Bu aşamayı birincil veri toplama teknikleri izlemiş, paydaş toplantıları ile sektörün vizyonu ve stratejileri belirlenmiştir. Bunun yanında saha gözlemleri yapılarak sektörün bölgesel envanteri çıkarılmış, talep analizleri ve fizibilite çalışmaları gerçekleştirilerek Samsun İhtisas Medikal OSB stratejileri ortaya konmuştur. Daha sonra toplanan bütün veriler detaylı bir şekilde analiz edilmiştir. Proje süresince yapılan bütün faaliyetler her aşamada değerlendirilerek projenin amaçlarından sapmamasına yönelik gerekli tedbirler alınmıştır. Çalışmada son olarak sektörün mevcut durumu, potansiyeli ve elde edilen veriler çerçevesinde Medikal OSB İşletme Modeli çizilmiş ve Stratejik Planı oluşturulmuş ve bir Tablo şeklinde sunulmuştur. 59