Hastal k fliddetlerine göre hastalar n grupland r lmas. Yo un Bak mlar n Tasar m. Hastane nfeksiyonlar ve Hastane Tasar m :

Transkript

1 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: Hastane İnfeksiyonları Hastane nfeksiyonlar ve Hastane Tasar m : Yo un Bak mlar n Tasar m Dr. Necmettin ÜNAL* * Ankara Üniversitesi T p Fakültesi, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dal, Ankara. Hastal k fliddetlerine göre hastalar n grupland r lmas ifllemi, çok eskilerde bafllam fl olmas na karfl n, tam olarak kabul edilmesi 1940 l y llardan sonra kurulan, yan k ve travma üniteleri ile olmufltur. Bu ünitelerde, gerekli ekipman n ve özel e itimli personelin toplanmas hasta bak m n n daha etkin hale gelmesini sa lam flt r. Zaman içinde santral venöz bas nç monitörizasyonu gibi yeni uygulamalar n bulunmas, 1950 li y llardaki poliomiyelit salg n sonras nda mekanik ventilasyon ekipman n n geliflmesi, takiben monitörizasyon olanaklar n n artmas 1960 l y llardan itibaren yo un bak m ünitelerinin geliflmesine yol açm flt r. Bu dönemde, öncelikle koroner bak m üniteleri ve solunumsal destek üniteleri kurulmufltur. Zaman içerisinde bu ünitelerin rolleri daha da genifllemifl ve sonuçta tüm yüksek riskli hastalar n kabul edildi i multidisipliner yo un bak m üniteleri haline gelmifllerdir. Özellikle son y lda yo un bak m ünitelerinin olanaklar nda çok h zl geliflmeler oluflmufltur. Yo un bak m ünitelerinin olanaklar nda, hasta çeflitlili i ve say s nda oluflan bu h zl geliflmeler, yo un bak mlar n fiziksel özellikleri ve alt yap lar ile ilgili gereksinimlerinin de h zla artmas na yol açm flt r. Dolay s ile yeni bir yo- un bak m ünitesi kurulaca zaman öncelikle fiziksel özellikleri ile alt yap s n n çok iyi planlanmas gerekmektedir. Yo un bak m ünitelerinin bafllang çta iyi tasarlanmas ; Daha sonradan giderilmesi mümkün olmayan eksikliklerin önlenmesini, Alt yap n n daha ileri tarihlerde günün flartlar na göre kolayca gelifltirilebilir flekilde yap lmas n, Çal flanlar n konforunun ve tedavideki baflar lar n n artt r lmas n, Hastalar n sa l k güvencelerinin artt r lmas n sa layacakt r. Bu planlama, ihtiyaç duyulan yo un bak m yata say s, yo un bak m ünitesine kabul edilmesi planlanan hastalar n özellikleri ve hastal k fliddetleri, bu hastalarda kullan lmas planlanan tedavi yöntemleri, bu tedavi yöntemlerini uygulamak için gerekli olan cihazlar, cihazlar n teknik özellikleri, cihazlar n kullan m için gereken alt yap özellikleri, yatak ve cihazlar n ünitede kar - fl kl a yol açmayacak flekilde yerlefltirilmesi, ünitenin kullan m ak fl plan, ünitede çal flacak olan personelin say lar ve özellikleri, yo un bak m personelinin konforu, ünitenin etkin çal flmas için gerekli destek ünitelerinin özellikleri, ünitedeki hastalar n tedavisi s ras nda destek al nacak baflka branfl hekimlerinin gereksinimleri, temizlik, emniyet tedbirleri vb. detaylar gözönüne al narak yap lmal d r. Dolay s ile yeni bir 183

2 Ünal N. Hastane nfeksiyonlar ve Hastane Tasar m : Yo un Bak mlar n Tasar m yo un bak m ünitesinin planlanmas ve kurulmas için bu konuda tecrübesi olan yo un bak m doktorlar na ek olarak, farkl t p branfllar ve farkl mesleklerden kiflilerin bilgi ve tecrübelerinden yararlan lmas gerekmektedir. Ancak, her yo un bak m ünitesinin kuruluflu s ras nda tüm bu konularda bilgi ve tecrübe sahibi olan kiflileri bir araya getirmek mümkün de ildir. Bu durumda daha önceden yo un bak m ünitesi planlanmas, kurulmas ve iflletilmesinde tecrübeli kiflilerin ortak görüfllerinin yans t ld kaynaklardan yararlan lmas gerekmektedir. Ancak, yo un bak m ünitelerinin fiziksel alt yap s n n planlanmas ve inflas ile alakal kaynak say s oldukça k s tl d r ve bunlara ulafl lmas da her zaman mümkün olamamaktad r (1-4). Bu konuda çeflitli öneriler ileriye sürülmesine karfl n, 1988 y l nda Amerikan Yo un Bak m Derne i taraf ndan yay nlanan yo un bak m tasar m ile ilgili tavsiyeler en çok kabul gören kaynak halini alm flt r (4). Ayn dernek, 1995 y l nda de iflen koflullara göre bu öneriler paketini yeniden gözden geçirerek yo un bak m tasar m rehberini yay nlam flt r (1). Avusturalya ve Yeni Zelanda Anesteziyoloji Koleji de y llar nda yo un bak m ünitelerinin sahip olmas gereken standartlar belirlemifltir (2,3). Son y llarda ülkemizde de ileri teknolojik niteliklere sahip yo un bak m ünitelerinin, giderek artan say larla kurulmaya baflland görülmektedir. Ancak, ülkemizde yo un bak m ünitelerinin planlanmas ve inflaat konusunda ihtisaslaflm fl teknik adamlar, firmalar ve uyulmas gereken standartlar mevcut olmad ndan arzu edilen hedeflere ulafl lmas genellikle güç olmaktad r. Bu konuda kapsaml ve kolay ulafl labilecek Türkçe kaynak da yoktur (5). Sonuçta, yo- un bak m üniteleri genellikle o ünite hekimlerinin isteklerine ve daha önceden yo un bak m ünitesi kurmufl olan kliniklerin tecrübelerine dayan larak, hastanenin tahsis etti i alan ve bütçe s n rlar içerisinde, ticari firmalar n satmakta olduklar ürünlerin özelliklerine ba l kal narak kurulmaktad r. Bu yo un bak m ünitelerinin kurulufllar s ras nda gerekli fiziksel alt yap n n oluflturulamamas, gerek kullan m s ras nda gerekse daha sonra ortaya ç kan yeni teknolojik olanaklar n ilavesi gerekti inde problemler oluflmas na yol açmaktad r. Problemler zaman zaman oldukça maliyetli olan ve ünitenin kapat lmas n gerektiren bak m-onar m çal flmalar ile çözülmeye çal fl lmaktad r. Di er taraftan ilk kuruluflu s ras nda genellikle çok s k fl k alanlara fazla say da hasta yata s k flt r lmas fleklindeki yaklafl mlar, bak m-onar m çal flmalar n n baflar flans n azaltmakta veya yatak say s n n azalt lmas na neden olabilmektedir. Yukar da özetlemeye çal flt m z nedenlerle ve ülkemizdeki çeflitli hastanelerde yo un bak m üniteleri kurulurken karfl laflt m z yard m taleplerini gözönüne alarak; kendi tecrübelerimizi ve bu konuda yap lm fl yay nlar biraraya getirerek, yo un bak m ünitesinin fiziksel özellikleri ve alt yap s n n planlanmas konusundaki önerileri derleyip sunmay uygun bulduk (1-15). Ancak burada sunulan özelliklerin en üst seviyedeki yo- un bak m üniteleri için oluflturuldu u ve kurulmas planlanan yo un bak m ünitesinin düzeyine göre de ifltirilebilece i unutulmamal d r. YO UN BAKIM ÜN TES ile LG L TANIMLAMALAR ve YO UN BAKIM ÇALIfiANLARI Yo un bak m ünitesinin fiziksel özelliklerinin ve alt yap s n n uygun flekilde planlanabilmesi için o üniteye al nacak hastalar n durumunu, bu hastalar n takip ve tedavisinde kullan lacak araçgereç ve uygulamalar, yo un bak m ünitesinde çal flacak kiflileri iyice tan mlamak gerekmektedir. Yo un bak m hastas fizyolojik stabilitesini kaybetmifl, organ fonksiyonlar ndaki çok ufak de iflikliklerin bile vücut fonksiyonlar nda çok ciddi bozulmalara ve ölüme yol açabilece i dahili veya cerrahi hastad r. Yo un bak m ünitesi ise organ fonksiyonlar ndaki en ufak de iflikliklerin bile derhal tespit edilmesini sa layacak monitörizasyon olanaklar ile tespit edilen her türlü de iflikli in derhal tedavi edilmesini sa layacak ekip ve ekipmana sahip olan ünitedir. Yo- un bak m üniteleri öncelikle anesteziyologlar olmak üzere, dahili ve cerrahi birçok branfl doktorlar n n katk s n gerektiren multidisipliner ünitelerdir. Bu ünitelerde doktorlarla birlikte yo- un bak m hemflireleri, solunum terapistleri, fizyoterapistler, diyetisyenler, sosyal hizmet uzmanlar, radyoloji teknisyenleri, elektrik-elektronik teknisyenleri, sekreterler çal flmaktad r. Sonuç olarak, yo un bak m ünitelerinin fonksiyonlar n n en iyi flekilde gerçekleflebilmesi için insan, teknoloji, ilaç ve yer olanaklar n n en uyumlu flekilde kullan lmas gereklidir. Yo un bak m üniteleri kurulurken en s k karfl lafl lan tart flmalardan birisi her t p branfl n n kendi konusu ile ilgili spesifik yo un bak m üni- 184 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3

3 Hastane nfeksiyonlar ve Hastane Tasar m : Yo un Bak mlar n Tasar m Ünal N. telerine sahip olma e ilimlerini gündeme getirmelerinden kaynaklanmaktad r. Spesifik, küçük ve çeflitli yo un bak m ünitelerinin kurulmas bu ünitelerin ilgilendi i hasta gruplar n n çak flmas na, hasta ve yo un bak m çal flanlar n n gereksinimlerinin tam olarak karfl lanamamas na, kaynaklar n boflu bofluna harcanmas na, at l yo un bak m yata say s n n artmas na ve hastane içinde hofl olmayan çekiflmelere yol açabilir. Halbuki, genel yo un bak m ünitelerinin kurulmas bu olumsuzluklar ortadan kald r r. Yo un bak m ünitelerine yat r lan hastalarda primer neden ne olursa olsun uygulanacak bak m ve tedaviler benzerdir. Bu nedenle bu uygulamalar n yo un flekilde verildi i ünitelerde tecrübe, beceri ve bilgi birikiminin daha fazla olmas kaç n lmazd r. Ancak bu durum, yo un bak m ünitelerinin hastal k veya t p branfllar na göre de ilde kabul edilen hastalar n hastal klar n n fliddetine veya yap lacak uygulamalar n cinsine göre ayr lmas na engel de ildir. Bunlara örnek olarak mekanik ventilasyon uygulanacak hastalar n al nd yüksek seviyeli yo un bak m üniteleri, postoperatif hastalar n kabul edildi i yo un bak m üniteleri ve özellikli bak m gerektiren spesifik hasta gruplar n n al nd yo un bak m üniteleri (beyin cerrahisi ve kardiyovasküler cerrahi yo un bak m üniteleri, yan k üniteleri) verilebilir. Neonatal ve pediatrik yo un bak m ünitelerininde genel yo- un bak m ünitelerinden ayr olmas gereklidir. Spesifik yo un bak m ünitelerinin avantaj ise doktor ve hemflirelerin en iyi bildikleri ifli yapmalar nedeni ile hizmet kalitesinin yükselmesidir. Ancak bu durum, hastanenin kapasitesi ve olanaklar na göre de erlendirilmelidir. Yeterli yatak doluluk oran sa layabilen branfllar için spesifik yo un bak m üniteleri kurulabilirken, yeterli doluluk oran sa layamayanlar için ise genel yo un bak m üniteleri oluflturulabilir. Yo un bak m ünitelerinin genel veya spesifik olmalar d fl nda hizmet verecekleri hasta grubunun gereksinimlerine göre s n fland r lmalar da sözkonusudur. Buna göre; yo un bak m üniteleri 4 kademeye ayr lmaktad r (8). Birinci Kademe Yo un Bak m Üniteleri Kapsaml ve multidisipliner tedavilerin uyguland yo un bak m üniteleridir. Her türlü invaziv ve noninvaziv monitörizasyon ve tedavi olanaklar na sahiptir. Hemflire/hasta oran 1/1 veya daha yüksektir. kinci Kademe Yo un Bak m Üniteleri Genel veya özel amaçl yo un bak m üniteleridir. nvaziv ve noninvaziv monitörizasyon ve tedavi yöntemleri uygulan r. Hemflire/hasta oran 1/1 ile 1/3 aras ndad r. Bu tür ünitelere örnek olarak solunum tedavisi yap lan yo un bak mlar, koroner bak m üniteleri ve nöroloji/nöroflirürji yo un bak mlar verilebilir. Üçüncü Kademe Yo un Bak m Üniteleri Bu ünitelerde invaziv monitörizasyon ve tedavi uygulamalar k s tl miktarda yap l r. Hemflire/hasta oran 1/2 ile 1/4 aras nda de iflir. Dördüncü Kademe Yo un Bak m Üniteleri Bunlar spesifik bak m üniteleridir. Tam anlam ile yo un bak m ünitesi olarak kabul edilmeyebilirler. Sadece noninvaziv monitörizasyon ve tedavi yöntemleri uygulan r. Hemflire/hasta oran 1/4 veya 1/5 tir. Yo un bak m üniteleri planlan rken hangi kademeye uyacak bir yo un bak m ünitesi kurulaca na, yo un bak m ünitesinin genel mi yoksa spesifik mi olaca na, al nacak hastalar n hastal k fliddetlerine, monitörizasyon ve tedavi olanaklar na, personel olanaklar na göre de erlendirme yap lmal d r. Ancak, daha düflük kademede yo- un bak m ihtiyac varken yüksek standartl yo- un bak m üniteleri kurman n hastalar n prognozu üzerinde etkisi olmazken kurulufl ve idame maliyetlerini çok artt rd unutulmamal d r (7,15). Bu nedenle, hastanelerde yo un bak m ünitelerinin yan s ra yo un bak m ünitesi ile normal servis aras ndaki ara ünitelerinde (4. kademe yo un bak m ünitesi) kurulmas gerekmektedir (3,7). Bu derlemede verilen özellikler 1. kademe yo un bak m ünitelerinde bulunmas gereken özelliklerdir. YO UN BAKIM ÜN TES PLANLAMA EK B Yeni bir yo un bak m ünitesi kurulurken o hastanenin yöneticilerinin, ünitenin alt yap s n n oluflumunu sa layacak teknik elemanlar n, o ünitede çal flacak kiflilerin ve o üniteye hastalar n verecek olan bölüm çal flanlar n n önerileri dikkate al narak ideal bir ünite kurulmaya çal fl lmal d r. Yo un bak m ünitelerinin planlanmas nda mutlaka; Yo un bak m ünitesinin t bbi yöneticisi ve doktorlar, Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3 185

4 Ünal N. Hastane nfeksiyonlar ve Hastane Tasar m : Yo un Bak mlar n Tasar m Ünitenin sorumlu-yönetici hemfliresi, Hastanenin fonksiyonel planlanmas ve hastane alanlar n n kullan m nda tecrübeli bir mimar, Hastane yöneticisi, Hastanelerdeki mekanik ve elektronik sistemlerin planlanmas nda tecrübeli bir mühendis bulunmal d r. Bunlara ek olarak planlama ekibinde bulunmalar arzuya ba l olan veya fikirleri al nmas önerilen di er kifliler; nflaat mühendisi, ç mimar, nfeksiyon hastal klar uzman, Emniyet görevlisi, lgili (üniteye hasta verecek veya hizmet verecek) cerrahi, dahili veya laboratuvar bölüm baflkanlar, Radyolog, Fizyoterapist, Hasta yak nlar d r. YO UN BAKIM ÜN TELER N N TOPLAM YATAK SAYISI Amerikan Yo un Bak m Derne i, bir yo un bak m ünitesinde en fazla 12 yata n, ideal olarak 8 yata n bulunmas n n gerekli oldu unu, daha büyük ünitelerde kar fl kl n artt n bildirmektedir. Ancak, hastane için gerekli olan toplam yo un bak m yata ve yo un bak m ünitesi say s n n hastane flartlar na göre ayr ca hesaplanmas gereklidir. Genel olarak, hastanedeki toplam yatak say s n n %1-2 si kadar yo un bak m yata olmas gerekti i belirtilmektedir. Di- er taraftan baz ülkelerde hastanelerin toplam yatak say s n n %10-15 ini yo un bak m yataklar oluflturmaktad r. Bu hesaplama hastanenin daha önceden bilinen yo un bak m gerektiren hasta say lar, hastanenin di er ünitelerinin yeterlilik ve kapasiteleri, çevre hastanelerdeki yo un bak m ünitelerinin yeterlili i ve yeni bir yo un bak m hastas için yüzde kaç olas l kla bofl bir yatak bulunmas n n istendi i gözönüne al narak yap lmal d r. Örne in, acil servisinde yeterli monitörizasyon imkanlar olmayan ve kapasitesi düflük olan hastanelerle, ameliyat yükü fazla oldu u halde yeterli kapasitede ve olanaklarda derlenme odas bulunmayan hastanelerde ve çevre hastanelerde yeterli yo un bak m olana olmayan hastanelerde yo un bak m yata say s n n daha fazla tutulmas gerekmektedir. YO UN BAKIM ÜN TES N N HASTANE Ç NDEK YERLEfi M Yo un bak m ünitelerinin hastanenin normal ziyaretçi ve personel trafi inden uzakta olmas, buna karfl l k acil servis, ameliyathane, laboratuvar, radyoloji ünitesi ve asansörlere yak n olmas arzu edilir. Ünitenin hastane içindeki yerleflimi hasta al m ve hastaya yönelik hizmetlerin kolayca sa lanmas n n yan s ra cenazelerin ve at klar n ünite d fl na ç kart lmas s ras nda da ola an hastane trafi i d fl ndaki yollar n kullan m na olanak verecek flekilde yap lmal d r. Hastane içinde çok say da spesifik ve/veya genel yo un bak m ünitesi kurulacaksa, bunlar n horizontal veya vertikal yerleflimle birarada kurulmas kaynaklar n (inflaat ve planlama maliyeti, malzeme, cihaz, alt yap, laboratuvar, hekim ve hemflire, di er personel) daha verimli olarak kullan m n temin eder. YO UN BAKIM ÜN TES Ç NDE YATAKLARIN YERLEfiT R LMES Yo un bak m üniteleri içinde yataklar n yerlefltirilmesi 3 farkl flekilde yap labilir: 1. Aç k Sistem Büyük bir salon içinde tüm yataklar bafl uçlar duvara denk gelecek flekilde yanyana dizilir ve salonun ortas na gözlem masas (merkezi monitörizasyon-gözlem bölgesi) yerlefltirilir. Yataklar aras mesafe minimum m olacak flekilde ayarlanmal d r. Bu sistemin dezavantajlar hasta ve hasta yak nlar n n mahremiyetinin korunamamas, sürekli aktivite nedeni ile kar fl kl k varm fl gibi bir görüntü vermesi ve gürültü seviyesinin yüksek olmas d r. Di er bir problem ise çaprazkontaminasyon ve nozokomiyal infeksiyon olas - l n n daha yüksek olmas d r. Ancak, gerekli önlemler al nd taktirde özel odalar sistemi ile aç k sistem aras nda nozokomiyal infeksiyon aç - s ndan fark olmad da iddia edilmektedir (13,14). Bununla birlikte her aç k yo un bak m ünitesinde aç k yatak say s n n %20 si kadar izolasyon odas olmas n n özel durumlar nedeni ile gerekli olaca belirtilmektedir. Aç k sistemin avantajlar ise çal flan personelin olaylar takip etmesinin kolay olmas, personelin yard mlaflma olana n n artmas ve hemflire gereksiniminin azalmas d r. 186 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3

5 Hastane nfeksiyonlar ve Hastane Tasar m : Yo un Bak mlar n Tasar m Ünal N. 2. Özel Odalar Sistemi Ortadaki bir merkezi gözlem ünitesinin çevresine, gözlem ünitesinden takibe olanak verecek flekilde, tek kiflilik odalar yap l r. Personel say s n n daha fazla olmas n gerektiren bir sistemdir. Her hastaya bir hemflire düflmesi gerekir ve bu hemflire herhangi bir nedenle oda d fl na ç kt nda hasta takipsiz kalabilir. Özellikle gece nöbetleri s ras nda yeterli yo un bak m hemfliresi olmamas takip problemlerine ve istenmeyen sonuçlara neden olabilir. Bu nedenle özel odalar n yap m s ras nda yerlefliminin ve kullan lan malzemenin hastan n hemflire gözlem masas ndan görülmesine engel olmayacak flekilde yap lmas gerekmektedir. Özel (izolasyon) odalar sisteminin kurulufl ve idame maliyeti aç k sisteme göre daha yüksektir. 3. ki veya Üç Yatakl Üniteler Sistemi Ünite 2-4 yatakl k odalar haline bölünür. Her odaya bir hemflire gözlem merkezi kurulur. Bu sistem aç k sistemli ünitelerde yaflanan kar fl kl - n ortadan kalkmas n, hemflireler aras nda yard mlaflma olmas n, her yata a 1 den az hemflire ile hizmet verilebilmesini temin eder. Bu sistem uyguland nda 12 yatakl bir ünite için 2 adet 4 yatakl alt ünite, 1 adet 2 yatakl alt ünite ve 2 adet de izolasyon odas yap labilir. Bu alt ünitelerin hepsi için ayr hemflire gözlem merkezi ve di er alt yap kurulmal d r. Hangi sistem uygulan rsa uygulans n, hasta yata n n bafl ile duvar aras nda her türlü giriflimin yap lmas na olanak verecek kadar bir mesafe b rak lmal d r. Sonuç olarak, hasta yata çevresindeki her noktadan hastaya ulaflma ve müdahalede bulunma olas l korunmal d r. Tamamen özel odalar sistemine dayanan ünitelerin kurulmas her hastane için çok pahal ya gelmektedir. Ancak, aç k sistem veya subuniteler sisteminin seçimi ünitelerin kabul etti i hastalar n özelliklerine ve hastane imkanlar na göre karar verilecek bir konudur. YO UN BAKIM ÜN TES N N ALANI Aç k sistemli ve subuniter sistemli yo un bak mlarda her yatak için 21 m 2, özel odalar ve izolasyon odalar için 23 m 2 alan ayr lmal d r. Özel/izolasyon odalar n n geniflli i ve boyu en az 4.5 metre olmal d r. zolasyon odalar n n giriflinde en az m 2 lik bir antre bölümü yap lmal - d r. Yo un bak m yataklar için ayr lan toplam alan n 2-3 kat kadar bir alan da destek alan olarak ayr lmal d r. Destek alan içinde depolar n yeri çok önemlidir. Ortalama olarak yataklar için ayr lan alan n %30 u kadar depo alan ayr lmas önerilmektedir. Dolay s ile 10 aç k ünite yata ve 2 izolasyon odas ndan oluflacak bir yo un bak m ünitesinde hasta yataklar n n oldu u bölüm için 260 m 2, destek üniteleri için m 2 olmak üzere toplam m 2 alan ayr lmal d r. Bu toplam alan n yaklafl k 80 m 2 si depo olarak ayr lmal d r. Baflka bir kaynakta ise aç k ünite yataklar n n 20 m 2, izolasyon odalar n n 30 m 2, izolasyon odas antrelerinin 2.5 m 2, depolar n her yatak için 12 m 2 (5 m 2 elektronik aletler, 5 m 2 tek kullan ml k steril sarf malzemeleri, 2 m 2 çarflaf vb. malzemeler için), yataklar aras mesafenin 2.5 m olmas gerekti i ve toplam yo un bak m alan nda yataklara ayr lan alan n %40 geçmemesi gerekti i ifade edilmektedir. YO UN BAKIM ÜN TES N N ALT YAPISI Duvarlar Yo un bak m ünitesindeki duvarlar ses ve s yal t m sa layacak nitelikte yap lmal d r. Duvarlar n boya veya kaplamalar n n ses absorbsiyonu yüksek, kolay temizlenen, hatta antibakteriyel nitelikte (epoksi esasl boyalar) olmas tercih edilir. Bu amaçla vinil esasl kaplama malzemeleri kullan labilir. Boya ve kaplamalarda hastalar sakinlefltirici, rahatlat c renkler seçilmelidir, iddial renklerden kaç n lmal d r. Ancak, hastalar n görsel ilgisini çekmek ve bir yerde oyalanmalar na olanak sa lamak için baz duvarlar n rengi daha çarp c yap labilece i gibi yer yer resimler, yaz lar ve grafikler as labilir. Yo un bak mda hastalar n yatt bölümdeki bölmelerin ise gözlemlemeye engel olmayacak flekilde a rl kl olarak camla yap lmas tercih edilmelidir. Yer Döflemeleri Kullan lan döfleme malzemesi mümkün oldu- u kadar az birleflim yeri gösteren büyük tabakalardan oluflmal d r. Antimikrobiyal özellikte olmalar tercih edilir. A r cihazlar n geçmesine veya yuvarlanmas na dirençli olmal d r. Mümkün oldu unca az ses ç kmas na yol açacak özellikte olmal ve sesi absorbe etmelidir. Bak m ve temizli i kolay olmal d r. Birleflim yerleri seviye farkl l klar göstermemelidir. Hastalar n yatt bölümler ve salonlar için bu flartlara uyan en iyi seçenek vinil esasl büyük tabakalardan oluflan döflemelerdir. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3 187

6 Ünal N. Hastane nfeksiyonlar ve Hastane Tasar m : Yo un Bak mlar n Tasar m Kap lar Yo un bak m ünitesinde kullan lan kap lar otomatik olarak aç l r kapan r nitelikte olmal d r. Kap lar aç ld nda sedye, yatak ve di er ekipman n geçmesine olanak verecek flekilde en az 90 cm lik bir geçifl aral oluflturabilmelidir. Kap lar kapand nda, aral k b rakmayacak flekilde üst üste binmeli; böylece ses, s ve partikül izolasyonu sa lamal d r. Özel odalar ve izolasyon odalar nda ise yerden tasarruf etmek ve gözlem olana n artt rmak için sürgülü cam kap lar n kullan m tercih edilmelidir. Yo un bak m ünitesinin hasta ziyaretçilerine aç k olan resepsiyon ve bekleme odas bölümünden sonraki ana girifl kap lar resepsiyonistin kontrolünde olmal d r. Bu kap lar ve personelin üniteye girdi i kap larda personelin geçifli için manyetik kart sistemleri kullan lmal d r. Manyetik kartlar n yaka kart fleklinde yap lmas ve kap lar belirli bir mesafeden açmas kullan m kolayl sa layacakt r. Koridorlar Yo un bak m ünitesine girifl ve ç k fl sa layan koridorlar n 90 cm den daha genifl olmas arzu edilir. Tercihen 2 m genifllikte olmal d rlar. Ziyaretçilerin gelip gitti i koridorlarla personelin girip ç kt, hasta tafl mas n n yap ld, malzeme ve at klar n tafl nd koridorlar n birbiriyle iliflkisiz olmas arzu edilir. Havaland rma Ünite içi s cakl C aras nda ve statik elektrikten do abilecek tehlikeleri önlemek için rölatif nem düzeyini %30-60 aras nda sabit olarak tutacak bir havaland rma sistemi bulunmal d r. Havaland rma sistemi hasta odalar, kirli malzeme odalar ve tuvaletlerdeki havay temizleyip geri vermek yerine d flar ya at p, yerine taze hava verecek flekilde planlanm fl olmal d r. Sistem, hastalar n bulundu u alanlarda ve temiz bölgelerde nispi olarak daha pozitif, kirli alanlarda ise (tuvalet, kirli odas, resepsiyon) nispi olarak daha negatif bas nç oluflturacak flekilde planlanm fl olmal d r. Böylece kap lar aç ld nda temiz alanlara d flar dan partikül girifli engellenmifl olacakt r. zolasyon odalar n n oda içi bas nc n n yat r lan hastan n özelli ine göre pozitif veya negatif bas nçl hale getirilmesinin gereklili i tart flmal d r. Ancak her yo un bak m ünitesinde birkaç odada bu sistemin kurulmas önerilmektedir. Aç k yo un bak m ünitelerinde havaland rma sisteminin hastan n yata ndan çevreye do ru hava ak m oluflturmas tercih edilir. Ancak, hastalar n çevresinde oluflan hava ak m mümkün oldu unca az olmal ve hastalar rahats z etmemelidir. Sistem, hastalar n yatt bölümlerin havas n saatte 6 kez, di er bölümlerin havas n ise saatte 2 kez tamamen de ifltirecek flekilde havaland rma yapmal d r. Tuvaletlerde dakikada 2 m 3 hava d flar ya at lacak flekilde havaland rma yap lmal d r. Havaland rma sistemi ünite içine verdi i havay her türlü partikülden ar nd - rabilmelidir. Bu amaçla kullan labilecek olan laminar hava ak m sisteminin kurulufl ve idame maliyeti yüksek oldu undan s k olarak kullan lamamaktad r. Ancak çok özellikli, immün sistem depresyonu olan hastalar n al nd yo un bak m ünitelerindeki izolasyon odalar n n bir k sm nda kullan labilir. Bunun d fl nda en yayg n kullan lan filtrasyon sistemi hepafiltrasyon sistemidir. Buna ek olarak elektrostatik filtrasyon sistemleri de kullan labilmektedir. Elektrik Yo un bak m ünitesinin ayr bir elektrik hatt olmal d r. Ana hat yo un bak m giriflinde, ana kumanda paneline ba lanmal d r. Elektrik paneli/panelleri yo un bak m çal flanlar n n kolayca ulaflabilece i bir yerde olmal d r. Ana kumanda panelinden ç kan her hat için ayr anahtar ve sigorta bulunmal d r. Yo un bak m ünitesindeki her hasta yata için en az 2 ayr elektrik hatt, anahtarlar ve sigorta sistemi bulunmas tercih edilir. Böylece ünite veya ilgili yatak boflalt lmadan elektrik sisteminde oluflmas muhtemel ar - zalar n tamir edilmesi mümkün olabilecektir. Elektrik paneli üzerindeki tüm anahtar ve sigortalar n hangi alt üniteye, hangi yata a ve hangi priz/prizlere ait oldu unu gösteren etiket sistemi mutlaka bulunmal d r. Elektrik kesintileri durumunda derhal devreye girebilecek (10 saniye içinde) bir jeneratör sistemi bulunmal ve bu jeneratör sistemi de ana kontrol paneline ba lanmal d r. Bunlara ek olarak flehir flebekesi ile jeneratör aras ndaki geçifller s ras nda yo un bak m ünitesinde bulunan cihazlar n kalibrasyon ve ayarlar n n bozulmas na engel olmak için bir kesintisiz güç kayna n n da (UPS) kurulmas nda fayda vard r. Kesintisiz güç kayna jeneratörün devreye girmesinin gecikti i durumlarda en az ndan hastalar için hayati önemi olan cihazlar (ventilatör, intraaortik balon pompas (IABP), hemofiltrasyon cihaz, monitör vb.) besleyecek nitelikte olmal d r. Hasta bafl ndaki tüm prizler 188 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3

7 Hastane nfeksiyonlar ve Hastane Tasar m : Yo un Bak mlar n Tasar m Ünal N. UPS taraf ndan beslenemiyorsa UPS ba lant l prizler iflaretli olmal ve bu prizlere sadece hasta aç s ndan hayati olan cihazlar ba lanmal d r. Elektrik panellerinde kullan lan sigorta sistemleri ve elektrik kablolar yüksek ak ml cihazlar n (seyyar röntgen cihaz gibi) çal flmas na olanak verecek özellikte olmal d r. Tüm elektrik hatlar ve prizler yüksek elektrik ak m gerektiren cihazlar n çal flmas na uygun olarak planlanmad ysa her hasta yata bafl nda en az ndan 1 priz yüksek ak ml cihazlar n çal flmas na olanak verecek özellikte yap lmal d r. Yüksek ak ml prizler iflaretlenmelidir. Elektrik sisteminde problem oluflmamas için her hasta yata bafl nda kullan lacak cihazlar n ak m ve güç gereksinimleri elektrik projesini yapacak mühendise önceden verilmelidir. Tüm hatlar ve prizler toprak hatl olmal d r. Ayd nlatma Mümkün oldu unca do al ayd nlatma sa lanmal d r. Pencerelerin varl hastalar n gündüzgece oryantasyonlar n n devam n sa layacakt r. Pencerelerde yang na dayan kl, kolay temizlenir perde veya güneflliklerin kullan m ortam n daha s cak görünmesini sa layaca gibi gürültüyü de absorbe edecektir. Perde veya günefllikler çok gerekli de il ise, direkt günefl fl na engel olmak için panjurlar, günefl kesici paneller, renkli veya yans t c özellikte camlar kullan labilir. Ünitenin do al ayd nlatmas olmayan bölümleri ile geceleri tüm bölümleri 30 fc yi geçmeyecek flekilde, tercihen indirekt ve yumuflak fl k kullan larak ayd nlat lmal d r. Ayd nlatma dü meleri fliddet ayar yapmaya olanak sa layacak flekilde olmal d r (dimmerli veya reostal ). Hasta bafl üzerinde fc fliddetinde ayd nlatma sa layan lambalar olmal d r. Geceleri ayd nlatma 6.5 fc yi veya k sa süreler için 19 fc yi geçmemelidir. zolasyon odalar nda veya özel oda sistemli yo un bak m ünitelerinde ayd nlatma ile ilgili elektrik dü meleri odan n d fl nda olmal ve fl n fliddetini artt r p azaltmaya olanak veren dü meler (dimmer, reosta) kullan lmal d r. Her hasta yata n n bafl nda 30 fc ayd nlanma oluflturan bir hasta bafl okuma lambas bulunmal d r. Okuma lambas yerden 2 m yükse e monte edilmifl olmal d r. Ayr ca her hasta yata üzerinde acil durumlarda ve çeflitli giriflimler s ras nda kullan lmak üzere, sadece hasta yata n tamamen ayd nlatan, 150 fc gücünde, gölge oluflturmayan fl k kayna bulunmal d r. Su Yo un bak m ünitesine su tek bir boru halinde girmeli ve bir ana musluk ile kapat labilir nitelikte olmal d r. Sürekli olarak s cak ve so uk su bulunmal d r. Su kayna bakteri ve mineral içeri i aç s ndan test edilip onaylanm fl olmal d r. Bu özellikle hemodiyaliz yap lacak ünitelerde daha da önemlidir. Hemodiyaliz yap lacak ünitelerde yataklar n bafl na kadar filtre edilmifl su sistemi döflenmeli ve su giderlerinin yap lmas unutulmamal d r. Gürültü Gürültü düzeyi gündüz 45, akflam 40, geceleri ise 20 db yi geçmemelidir. Bunun için yo un bak m ünitesinde kullan lan her türlü malzeme ses izolasyonu sa layan ve sesi emen özellikte olmal d r. Medikal Gaz ve Vakum Sistemi Medikal gazlar (oksijen, medikal hava) ve vakum sistemi için hastanenin ana merkezinden farkl olarak sadece yo un bak m ünitesine ait olan bir merkez yap lmal d r. Medikal hava ya s z kompresörlerden elde edildikten sonra filtrasyon ve kurutma ifllemlerine tabi tutulmufl olmal d r. Gerek medikal gazlar gerekse vakum sistemi için yedekleme sistemleri bulunmal d r. Gazlar yo un bak m ünitesine getiren bak r boru sistemi içinde çapak, is ve yan k oluflumuna engel olacak flekilde kaynak yap lmal d r. Medikal gazlar ünite içinde psi bas nç oluflturabilmelidir. Bas nç sapmalar için görsel ve duysal yüksek bas nç ve düflük bas nç alarmlar bulunmal d r. Vakum sistemi, vakum pompas na en uzak yerde bile en az 290 mmhg l k emifl oluflturabilmelidir. Emifl gücü 194 mmhg alt na düfltü- ünde görsel ve duysal alarm sistemi devreye girmelidir. Sistemin kurulmas nda kullan lan her türlü malzeme ve iflçilik standartlara uygun olmal d r. Ünite giriflinde gaz ve vakum ak m n kesmeye olanak veren bir vana sistemi mutlaka bulunmal d r. Medikal gaz ve vakuma ait hasta bafl konnektörleri standartlara uygun anahtarl fifl sisteminde olmal d r. letiflim Yo un bak m ünitesinde ünite içi, hastane içi ve hastane d fl telefon olanaklar ; yo un bak m ünitesinin alt üniteleri aras nda iletiflim sa layacak interkom sistemi ve ünite içi kodlu alarm sistemi bulunmal d r. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3 189

8 Ünal N. Hastane nfeksiyonlar ve Hastane Tasar m : Yo un Bak mlar n Tasar m Pnömatik Tüp Sistemi laçlar n temini ve laboratuvara gönderilecek malzemenin iletilmesi amac yla pnömatik tüp sisteminin kurulmas zaman ve personel tasarrufu sa layacakt r. Bilgisayar (Veri Yönetim) Sistemi Yo un bak m ünitelerinde tedavi ve monitörizasyonla ilgili kay tlar n çoklu u nedeni ile bunlar n düzenli olarak tutulmas ve saklanmas nda problemler s kl kla oluflmaktad r. Özellikle ünitede önceden yat r l p tedavileri yap lm fl hastalar n tüm verilerine yeniden ulaflmak mümkün olamamaktad r. Bu nedenle yo un bak m ünitelerinde: Her türlü elektronik cihaz n (ventilatörler, monitörler, laboratuvar cihazlar ) on-line olarak bilgisayar sistemine ba lanmas, Hastalarla ilgili olarak ka t üzerinde tutulan her türlü kay t n direkt olarak hasta bafl terminallerinden bilgisayara girilmesi, Hastalarla ilgili sarflar n, faturaland rman n, stok kontrollerinin, raporlar n vb. bilgisayar sistemi ile haz rlanmas, Girilen verilerin analizi, bunlar kullanarak ikincil hesaplamalar n yap lmas, grafikler çizilmesi ve bunlarla ilgili printer veya plotter ç kt s al nmas n sa layacak alt yap n n oluflturulmas arzu edilir. Böylece hastalarla ilgili her türlü verinin düzenli ve tam olarak gözden geçirilme ve saklanma olas l sa lanm fl olur. Ayr ca, ünite içindeki sarflar, maliyetler, malzeme kullan m takip edilebilir ve özellikle yüksek maliyetler nedeni ile sa l k sigorta kurumlar ile oluflan problemler ortadan kald r lm fl olur. Bu nedenlerle her yeni yo un bak m ünitesine bu bilgisayar sistemi kurulmaya çal fl lmal, bu baflar lamad taktirde kurulacakm fl gibi alt yap s oluflturulmal d r. Ancak bu türden bir bilgisayar sistemi için gelifltirilmifl programlardan hiçbirinin ideal özelliklere sahip olmad ve ünitenin ihtiyaçlar na göre, ancak k smen de ifltirilebildi i unutulmamal d r. Monitörlerle lgili Alt Yap Yo un bak m ünitesinde EKG, invaziv bas nç ölçümü, direkt ya da indirekt arteryel oksijen seviyesi ölçümü (pulse oksimetri veya transkütan po 2 ), end-tidal CO 2, transkütan pco 2, s, termodilüsyon yöntemi ile kardiyak output (CO) ölçümü, noninvaziv CO ölçümü, miksed venöz O 2 satürasyonu ölçümü, elektroensefalografi (EEG), mass spektrometri, solunum mekani i ölçümü, somatosensörial uyar lm fl potansiyeller (SEP) ölçümleri ile ilgili monitörizasyon olanaklar n n oluflturulmas hedeflenmelidir. Bu olanaklar n hepsi bafllang çta kurulamasa bile daha sonradan kurulacakm fl gibi hasta bafl nda ve yo un bak m ünitesi içinde bunlarla ilgili her türlü alt yap haz r hale getirilmifl olmal d r. HASTA YATA I ÇEVRES N N DÜZENLENMES Hasta yataklar hastan n merkezi monitör masas ndaki görevlileri, görevlilerin de hastalar rahatça görebilece i flekilde yerlefltirilmelidir. Bu nedenle izolasyon odalar cam seperatörlerle ve sürgülü cam kap larla oluflturulmal d r. Di er taraftan çeflitli giriflimler s ras nda hastan n mahremiyetini sa layacak önlemler de al nmal d r. Bu amaçla, cam içine yerlefltirilmifl jaluzi sistemlerinin veya iste e göre opaklaflabilen camlar n kullan lmas, kontaminasyonun önlenmesi ve temizli in etkinli ini artt rmak aç s ndan tercih edilebilir. zolasyon odalar n n giriflindeki antrede lavabo, depolama ve giyinip soyunma imkanlar, gerekli görülürse hastaya özel tuvalet bulunmal - d r. Antrelerde o hastan n ördek-sürgüsünün temizlenmesi ve dezenfeksiyonunu sa layacak imkanlar bulunmal d r. Ayr ca, medikal at klar n çevreyi kontamine etmemesi için bu tür at klar n paketlenmesini sa layacak sistemlerde kurulmal d r. zolasyon odalar nda oda içi bas nç ayarlanabilmeli, böylece kap lar aç ld nda iste e göre içeriden d flar ya veya d flar dan içeriye do ru hava ak m olmas temin edilmelidir. Aç k ünitelerde hastalar n mahremiyetini korumaya yönelik perde ve paravan olanaklar sa lanmal d r. Ancak bu yap lanmalar n kontamine olmayacak ve kolayca temizlenebilecek nitelikte olmas gereklidir. Bu amaçla, hasta yataklar n n bafl bölümünden itibaren 1/3-1/2 bölümünü kapsayacak uzunlukta seperatörler yap labilir. Bu seperatörler ayn zamanda hastaya ait eflyalar n depoland yerler olarak da kullan labilirler. Seperatörlerin içinde kurflun levhalar n olmas röntgen çekimleri s ras nda di er hastalar n radyasyona maruz kalmas na engel olacakt r. 190 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3

9 Hastane nfeksiyonlar ve Hastane Tasar m : Yo un Bak mlar n Tasar m Ünal N. Her hasta yata bafl nda monitör, ventilatör, infüzyon pompalar, bilgisayar terminalinin yerlefltirilebilece i raflar, kay tlar n tutulabilece i ve acil ilaçlar n yer alaca bir masa, o hastaya ait t bbi ve tuvalet-bak m malzemelerinin koyulaca- dolaplar bulunmal d r. Her hastan n görebilece i yerde bir duvar saati bulunmal d r. Her yatak bafl nda uzaktan kumandal TV, merkezi radyo hoparlörü, acil durum kodlu alarm dü mesi, interkom ve mümkünse telefon bulunmas çok fazla kullan lmamakla birlikte arzu edilen özelliklerdir. Bu nedenle bu olanaklar yap lmasa bile daha sonradan yap lacakm fl gibi alt yap lar n n haz rlanmas nda fayda vard r. Her yatak bafl nda 16 toprakl priz olmas arzu edilir. Prizler hastadan m uzakta, yerden 90 cm yüksekte monte edilmelidir. fiayet, yata- n yanlar nda ve ayak ucunda da priz varsa bunlar kordonlara tak l p düflmeyi engellemek için yere yak n olarak yerlefltirilmelidir. Bu prizlerin tamam n n jeneratör üzerinden de enerji alabiliyor olmas gereklidir. Ayr ca, hasta için hayati önemi olan cihazlar n (ventilatör, IABP, hemofiltre, infüzyon cihaz vb.) kesintisiz çal flmas n sa lamak için belli say da prizin UPS sistemi ile desteklenmesinde fayda vard r. Her hasta yata bafl ndaki 1 prizin yüksek ak ml cihazlara (seyyar röntgen) uygun flekilde yap lm fl olmas gereklidir. UPS beslemeli ve yüksek ak m kayna olan prizler etiketlerle iflaretlenmelidir. Her yatak bafl nda en az 3 oksijen ç k fl, 2 bas nçl hava ç k fl ve 3-4 vakum ç k fl bulunmal - d r. Bu ç k fllar yerden 1.5 m yükseklikte olmal ve tercihen yata n her 2 yan nda bulunmal d r. Her hasta odas nda, izolasyon odalar n n antre bölümünde, aç k ünitelerde 2 yatak aras nda mutlaka lavabo bulunmal d r. Lavabonun çevreye su s çramas n engelleyecek flekilde büyük ve derin olmas gereklidir. Musluklar dirsek, diz, ayak veya optik göz kontrollü olmal d r. Lavabolar n üstüne antiseptik el solüsyonu, s v sabun ve ka t havlu koyulmas için kolay temizlenebilen ve gerekti inde steril edilebilecek nitelikte tercihen krom-nikel sactan yap lm fl sabunluk ve havluluklar monte edilmelidir. zolasyon odalar - na özgü tuvaletler varsa bu tuvaletlerde s cakso uk su, ördek sürgü temizleme ekipman ve at k paketleme sistemi bulunmal d r. Çevre ayd nlatmas na ek olarak hasta yata bafl nda; Bafl üstü genel ayd nlatma lambas, fc fliddetinde ayd nlanma sa layan bir okuma lambas, Acil durumlarda ve giriflimler s ras nda kullan lmak üzere planlanm fl 150 fc gücünde gölgesiz ayd nlatma sa layan bir lamba bulunmal d r. Bu lambalar n kontrolü hasta taraf ndan ya da hasta yata bafl ndaki kolondan yap labildi i gibi hasta odas d fl ndan da yap labilmelidir. Her hasta yata bafl nda uygun monitörizasyon ve ventilasyon (ventilatör, oksijen maskesi, ambu) olanaklar bulunmal d r. Monitörlerden ç kan ve hastaya uzanan çok say daki kablo kar - fl kl a neden olmaktad r. Bu nedenle monitörlerle hasta aras ndaki tüm ileti bu amaçla özel olarak yap lm fl tek bir kablo ile yap lmal, bu kablo hasta yata na ba lanan da t m kutusuna ba lanmal d r. Hasta yata çevresine getirilen bu olanaklar n hastaya müdahale edilmesine engel olmamas için hasta yata n n bafl ndaki duvar sistemine, hasta yata yan ndaki kolon sistemine veya tavandan sarkan kollar üzerine monte edilmesi sa lanmal d r. Böylelikle hasta çevresindeki hiçbir olana n yerde olmamas, uzant lar n n yere de memesi sa lanarak temizlik daha kolay ve etkin hale getirilebilir. Hastan n tedavisi s ras nda kullan lan serumlar, infüzyon ve beslenme pompalar n n konvansiyonel serum ask lar na tak lmas hastaya müdahaleyi zorlaflt racak ve kar fl kl a neden olacakt r. Bu nedenle bunlar n as lmas için; Hasta yata üzerinde tavana monte edilmifl bir ray sistemi üzerinde hareket edebilen ve hastaya do ru sarkan ask lar, Hasta yata kenarlar na tak lan ask lar, Pendantlar üzerine monte edilmifl ask lar kullan lmal d r. Diyaliz yap lmas planlanan yo un bak m ünitelerinde tüm yatak bafllar na veya diyaliz yap lmas planlanan yatak bafllar na filtre edilmifl su tesisat ve drenaj sistemi getirilmifl olmal d r. Hasta yata yan na takibi yapacak hemflirenin oturmas için bir sandalye yerlefltirilmelidir. Yo un bak m ünitelerinde nitrik oksit kullan - m n n giderek artaca düflünülerek, her hasta yata bafl na gaz at k sistemi kurulmas nda fayda vard r. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3 191

10 Ünal N. Hastane nfeksiyonlar ve Hastane Tasar m : Yo un Bak mlar n Tasar m MERKEZ MON TÖR ZASYON-GÖZLEME BÖLGES (HEMfi RE STASYONU) Merkezi monitörizasyon-gözleme bölgesi görevli elemanlar n hastalar, hastalar n da görevli elemanlar rahatça görebilece i flekilde yerlefltirilmifl olmal d r. Bu amaçla, hasta yataklar n n bulundu u alan n ortas na veya bir kenar na yap lmas gereklidir. Hemflire istasyonunda merkezi monitörler, bilgisayar terminali (yo un bak m veri yönetim sistemi, hastane tahakkuklar ve laboratuvar ba lant s için), printer, telefon, interkom, kodlu alarm sistemi, medikal gaz ve vakum sistemi bas nç göstergeleri ile alarmlar bulunmal d r. Hasta takip formlar n n saklanmas, formlar n doldurulmas, çal flan personelin gözlenmesi ve nöbet de iflimleri için yeterli imkanlar oluflturulmal d r. Merkezi monitörizasyon bölgesinden tüm hasta odalar ve hastalar görülemiyorsa, görülemeyen hastalar n sürekli izlenmesi için video monitör sistemi kurulabilir. Bu alanda bir sekreter de çal flacaksa alan ve alt yap s buna göre düzenlenmelidir. YO UN BAKIM ÜN TES N N DESTEK ALANLARI ve D ER BÖLÜMLER laç Haz rlama Odas laçlar, serumlar, parenteral veya enteral g - dalar, enjektörler burada depolanmal ve haz rlanmal d r. laç haz rlama odas nda ilaçlar n saklanmas için dolaplar, lavabo, s cak-so uk su muslu u, tezgah ve buzdolab bulunmal d r. Ayr ca, narkotik analjezikler, çok pahal ilaçlar vb. için kilitli dolaplar olmal d r. Bu oda en az m 2 olmal d r. Oda hastalar n yatt bölümden cam duvarlarla ayr lmal d r. Böylece hastalar n görülmesine olanak verdi i gibi hasta bafl ndakiler taraf ndan da görülebilir nitelikte olmal d r. Laboratuvar Yo un bak m ünitesinde heparinize edilmifl az miktarda kan örne i ile tam kan say m, glukoz, kan gazlar, elektrolit, laktat, p ht laflma testleri (ACT vb.), ozmolarite ve mümkünse kan biyokimyas testlerini yapabilecek bir laboratuvar bulunmal d r. Ayr ca idrar, balgam ve di er örneklerin incelenebilmesi için bir mikroskop, basit preparat boyamalar n n (Gram boyas ) yap labilmesi için ekipman bulunmal d r. Laboratuvarda yeterli say da toprakl priz, lavabo, tezgah ve küçük bir buzdolab bulunmal d r. Laboratuvarda analiz amac ile kullan lan tüm cihazlar n bilgisayara ba lanmas n sa layacak alt yap oluflturulmal d r. Böylelikle sonuçlar n ka da bast r lmas na gerek kalmadan ünite içindeki bilgisayarlardan ve hasta bafl monitörlerinden an nda görülmesi sa lanabilir. Ayr ca, sonuçlar direkt olarak ilgili hastan n verileri aras na kaydedilebilir. Özel Giriflim Odas Yo un bak m ünitelerinde her türlü invaziv giriflimin (kateterizasyon, trakeostomi, kardiyoversiyon, skopi, resussitasyon) yap lmas na olanak verecek bir acil giriflim odas n n bulunmas tavsiye edilmektedir. Bu odada halen yatmakta olan hastalar üzerinde gerekli giriflimler yap labilece i gibi acil olarak yo un bak m ünitesine al nan ve multipl giriflim yap lmas gereken hastalar n müdahalesi de yap labilir. Odan n en az m genifllikte olmas ve hasta yataklar bafl nda bulunan her türlü olana a sahip olmas gereklidir. Ancak bu tür odalar n kullan m giderek azalmakta ve buralarda yap lmas planlanan birçok giriflim hasta yata nda uygulanmaktad r. Ekipman Odas Kullan m d fl nda olan ventilatör, monitör, EKG, defibrilatör, infüzyon pompas, beslenme pompas, aspiratör, sedye, tekerlekli sandalye, yo un bak m yataklar, transport ekipman n koyuldu u bir depo mutlaka bulunmal d r. Bu depoda flarj edilecek aletlerin ba lanabilmesi için bol miktarda toprakl priz mevcut olmal d r. Bu depoda ventilatörlerin test edilmesini sa lamak için en az birer tane oksijen ve medikal hava ç - k fl olmal d r. Depo her bir yatak için en az 9-10 m 2 alan içermelidir. Kirli ve Temiz Malzeme Odalar Bu odalar birbirinden ayr ve iliflkisiz olmal - d r. Kirli malzeme odas n n havaland rmas ayr olmal ve kirli hava d flar ya at lmal d r. Temiz malzeme odas nda temiz veya steril malzemeler saklanmal d r. Toplam alan n n 10 m 2 olmas önerilmektedir. Bunun için yeterli miktarda raf ve dolap bulunmal d r. Raf ve dolaplar zeminden yüksekte bulunmal d r. Böylece taban temizli ine engel olmamal d r. Merkezi sterilizasyon uygulamas n n olmad hastanelerde sterilizatörler de temiz malzeme odas nda bulunmal d r. Yaklafl k 20 m 2 olmas önerilen kirli malzeme odas nda lavabo, s cak-so uk su olana, at klar için kapakl kovalar ve keskin-delici t bbi at klar için özel at k kutular bulunmal d r. Kirli malzeme odas nda ördek/sürgülerin boflalt laca- bir gider ve sürgü/ördeklerin sanitizasyonu 192 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3

11 Hastane nfeksiyonlar ve Hastane Tasar m : Yo un Bak mlar n Tasar m Ünal N. için uygun ekipman bulunmal d r. Ayr ca medikal at klar n çevreye bulaflmamas için özel paketleme imkanlar da bulunmal d r. Kirli odas yeterince büyükse paketlenmifl at klar buraya koyulan özel kutulara koyulmal veya daha iyisi kirli odas na bitiflik ayr bir çöp odas nda saklanmal d r. Çöp odas n n 2-3 m 2 olmas önerilmektedir. Kirli odas nda ya da buna bitiflik çöp odas nda biriktirilen at klar n ünite d fl na ç kart lmas için hasta, hasta yak n ve personel trafi inin olmad bir koridor veya ç k fl mutlaka planlanmal d r. Radyoloji Odas Seyyar röntgen cihaz n n bulundu u, film banyolar n n yap ld, negatoskop bulunan ve röntgen arflivinin bulundu u odad r. Film banyosu için yo un bak m ünitesinin kapasitesine uygun manüel veya otomatik banyo sisteminin kuruluflu için gerekli alt yap oluflturulmal d r. Röntgen arflivi için en ideal yol görüntülerin bilgisayarda saklanmas d r. Bu özel röntgen scannerlar yolu ile yap labildi i gibi dijital nitelikteki röntgen cihazlar ile de sa lanabilir. Ayr ca, yo- un bak m ünitelerinde giderek artan tomografik incelemeler nedeni ile tomografi görüntülerinin on-line olarak bilgisayara kayd n sa layacak veri tafl ma hatlar n n yap lmas da düflünülebilir. Bu durumda uygun özellikte bilgisayar ve programlar n temini gereklidir. Ancak bu teknolojinin oldukça pahal oldu u unutulmamal d r. Personel Dinlenme Odas Personelin dinlenmesi için rahat; tuvaleti, duflu, oca, mikrodalga f r n ve buzdolab olan bir alan ayr lmal d r. Burada personel için yeterli g da ve içecekler bulunmal d r. Toplant Odas Toplant, konferans ve e itim için mutlaka bir toplant salonu bulunmal d r. Toplant salonunda gerekli her türlü t bbi kitap ve dergiler bulunmal d r. Teknisyen Odas Yo un bak m ünitesi içinde kullan lan her türlü cihaz n tamir, bak m, kontrol ve kalibrasyon gibi teknik hizmetlerini vermek üzere bu konularda e itim görmüfl bir teknisyen ve her türlü teknik olana a sahip bir teknisyen odas bulunmal d r. Bu odada yeterince toprakl priz, medikal gaz ve vakum kaynaklar bulunmal d r. dari Odalar Yo un bak m ünitesinde t bbi yönetici, hemflirelik iflleri yöneticisi, sekreterya ve doktor odalar bulunmal d r. Doktor Nöbet Odas Yatak, dufl, tuvalet, telefon, kodlu alarm sistemi ve interkom bulunan odalar olmal d r. Bilgisayar Odas Bu konudaki alt yap s tamamlanm fl yo un bak mlarda yer almas düflünülebilecek bir odad r. Bilgisayar serveri, printer ve plotterlar bu odada bulunurlar. Bu odada merkezi monitörizasyon-gözlem bölgesindeki her türlü olanak da bulunmal d r. Mutfak Oral yolla beslenmeye bafllayan hastalar n yiyeceklerinin haz rlanmas için kullan lmal d r. çinde buzdolab, ocak, f r n, lavabo, s cak ve so- uk su bulunmal d r. K rtasiye Odas veya Dolab Bu oda veya dolapta ünite içinde kullan lan her türlü form ile (kay t, takip, istem, laboratuvar, konsültasyon formlar vb.) her türlü k rtasiye malzemesi bulunmal d r. Resepsiyon Ziyaretçilerin üniteye girifllerini kontrol etmek, bilgi vermek ve gerekti inde girifle engel olmak için bir resepsiyon bölgesi bulunmal d r. Bu bölge tercihen personel giriflinden farkl bir yerde olmal d r. Resepsiyon alan telefon ve/veya interkomla yo un bak m ünitesinin di er bölümlerine ba l olmal d r. Sekreterya hizmetlerinin de bu bölgeden yap lmas düflünülmelidir. Ziyaretçi Bekleme Odas Girifl ç k fllar n resepsiyonist taraf ndan kontrol edilebilece i bir yerde olmal d r. Her hasta yata için 1-2 oturma yeri içermelidir. Telefon, televizyon, müzik ve tuvalet bulunmal d r. ndirekt ayd nlatma yap lmal d r, mümkünse pencereli olmal d r, s cak renklerle boyanmal ve döflenmelidir. Bu oda içinde veya odaya ba l olarak ailelere hastalar hakk nda özel bilgilerin verilebilece i küçük bir mekan daha bulunmal d r. Temizlikçi Odas veya Alan Birçok standart veya öneride yer almamas na karfl n yo un bak m ünitesinde çal flan temizlik personelinin kullanaca, araç ve gereçlerini ko- Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3 193

12 Ünal N. Hastane nfeksiyonlar ve Hastane Tasar m : Yo un Bak mlar n Tasar m yaca alanlar da oluflturulmal d r. Bu amaçla, yo- un bak m ünitesi içinde bir oda tahsis edilmelidir. Ünite içindeki her alt ünitenin temizlik malzemesinin (paspas, süpürge, kova vb.) farkl olmas çapraz kontaminasyonun azalt lmas aç s ndan büyük önem tafl maktad r. Bu ayr m n tek bir temizlik odas tahsisi ile sa lanamamas durumunda her alt ünitede o üniteye ait temizlik malzemelerinin sakland özel dolaplar yap lmal d r. KAYNAKLAR 1. Guidelines/Practice Parameters Commitee of the American College of Critical Care Medicine, Society of Critical Care Medicine: Guidelines for intensive care design. Crit Care Med 1995;23: Faculty of Intensive Care, Australian and New Zeland College of Anaesthetists (FICANZCA): Minumum standards for intensive care units. IC-1. Australian and New Zeland College of Anaesthetists, Melbourne 1997: Faculty of Intensive Care, Australian and New Zeland College of Anaesthetists (FICANZCA): Minumum standards for high dependency units seeking accreditation for training in intensive care. IC-13. Australian and New Zeland College of Anaesthetists, Melbourne 2000: Task Force on guidelines. Society of critical care medicine. Recommendations for critical care unit design. Crit Care Med 1988;16: Ünal N. Yo un bak m ünitesinin fiziksel özellikleri ve alt yap s ile ilgili tavsiyeler ve standartlar. Yo un Bak m nfeksiyonlar. Ankara Numune Hastanesi Mezuniyet Sonras E itim Kurslar IX Haziran 1997: Holyt JW, Harwey MA, Axon DC. The critical care unit: Design recommendations and standards. In: Shoemaker WC, Ayres SM, Grenvik A, Holbbrook PR (eds). Textbook of Critical Care. Philadelphia: WB Saunders Company, 1995: Cheng DCH, Byrick RJ, Knobel E. Structural models for intermediate care areas. Crit Care Med 1999;27: Critical Care Medicine. National institutes of health consensus development conference statement. Critical Care Medicine 1983;4: Oh TE. Design of the department. In: Webb AR, Shapiro MJ, Singer M, Suter PM (eds). Oxford Textbook of Critical Care. New York: Oxford Medical Publications, 1999: Jerwood DC, Major E. Site, size and interactions with other departments. In: Webb AR, Shapiro MJ, Singer M, Suter PM (eds). Oxford Textbook of Critical Care. New York: Oxford Medical Publications, 1999: The International Task Force on Safety in the Intensive Care Unit. International standards for safety in the intensive care unit. Critical Care Med 1993;21: Lumb PD. International standards for safety in the intensive care unit. Critical Care Med 1993;21: Preston GA, Lars n EI, Stamm WE. The effect of private isolation rooms on patient care practices, colonization and infection in an intensive care unit. Am J Med 1981;70: Huebner J, Frank U, Kappstein I et al. Influence of architectural design on nosocomial infections in intensive care units. A prospective 2 year analysis. Intensive Care Med 1989;15: American College of Critical Care Medicine of the Society of Critical Care Medicine. Critical care services and personnel: Recommendations based on a system of categorization into two levels of care. Crit Care Med 1999;27: YAZIfiMA ADRES : Dr. Necmettin ÜNAL Ankara Üniversitesi T p Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dal ANKARA 194 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2001; 5: 3