VER TABANLARINA G R fi

Transkript

1 T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2351 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1348 VER TABANLARINA G R fi Yazarlar Serdar ERGEN (Ünite 1-4) Ender KELLEC (Ünite 5-7) Editör Prof.Dr. Adnan KONUK ANADOLU ÜN VERS TES

2 Bu kitab n bas m, yay m ve sat fl haklar Anadolu Üniversitesine aittir. Uzaktan Ö retim tekni ine uygun olarak haz rlanan bu kitab n bütün haklar sakl d r. lgili kurulufltan izin almadan kitab n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay t veya baflka flekillerde ço alt lamaz, bas lamaz ve da t lamaz. Copyright 2011 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University. UZAKTAN Ö RET M TASARIM B R M Genel Koordinatör Prof.Dr. Levend K l ç Genel Koordinatör Yard mc s Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Ö retim Tasar mc s Arfl.Gör.Dr. Mestan Küçük Grafik Tasar m Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö r.gör. Cemalettin Y ld z Ö r.gör. Nilgün Salur Ölçme De erlendirme Sorumlular Ö r.gör. E. Emre Özkeskin Grafiker Gülflah Y lmaz Aziz Arda Ataseven Serhat Y lmaz Kitap Koordinasyon Birimi Yrd.Doç.Dr. Feyyaz Bodur Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Dizgi Aç kö retim Fakültesi Dizgi Ekibi Veritabanlar na Girifl ISBN Bask Bu kitap ANADOLU ÜN VERS TES Web-Ofset Tesislerinde 250 adet bas lm flt r. ESK fieh R, Ekim 2011

3 çindekiler iii çindekiler Önsöz... vii Temel Kavramlar... 2 VER NED R?... 3 VER TABANI NED R?... 5 NEDEN VER TABANI KULLANILIR?... 6 VER TABANI YÖNET M S STEMLER... 7 VER TABANI YÖNET M S STEM N N AVANTAJLARI... 9 VER TABANI YÖNET M S STEM N N DEZAVANTAJLARI VER TABANI YÖNET M S STEM M MAR S Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar liflkisel Veritaban Bileflenleri TABLOLAR VER T PLER (DATA TYPE) Metinsel Veri Tipleri Say sal Veri Tipleri Tam Say Veri Türleri Ondal k Veri Türleri Tarih - Zaman Veri Tipleri kili (Binary) Veri Tipleri Di er Veri Tipleri Basit Veri Tipleri Karmafl k Veri Tipleri Özel Veri Tipleri K s tlay c (Constraint) Anahtarlar (Key) Birincil Anahtar (Primary Key) Tekil Anahtar (Unique Key) Bileflik Anahtar (Composite Key) Yabanc Anahtar (Foreign Key) SORGULAR NDEKSLER ndex Türleri Birincil ndeks kincil ndeks ndeks Kullan m n n Yararlar ndeks Kullan m n n Zararlar ndeks Ne Zaman Kullan l r? GÖRÜNÜMLER (VIEW) ÜN TE 2. ÜN TE

4 iv çindekiler L fik LEND RME (JOIN) SAKLI YORDAMLAR (STORE PROCEDURE) TET KLEY C LER (TRIGGER) Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar ÜN TE Veritaban Modelleri H YERARfi K VER TABANI MODEL Hiyerarflik Veritaban Modelinin Avantajlar Hiyerarflik Veritaban Modelinin Dezavantajlar A VER TABANI MODEL A Modelinin Temel Yap s A Modelinin Avantajlar A Modelinin Dezavantajlar L fik SEL VER TABANI MODEL NESNEYE YÖNEL K VER TABANI MODEL VARLIK- L fik MODEL (E-R MODEL ) Varl k- liflki Modeli Kavramlar Varl k ve Nitelikleri Varl k Kümesi Etki Alan Anahtar Nitelik Türetilen Nitelik Birleflik Nitelik Tek ve Çok De erli Nitelikler liflki liflki Türleri Bire Bir liflki (One To One - 1:1) Bire Çok liflki (One To Many - 1:N) Çoka Çok liflki (Many To Many- N:N) Varolma Ba ml l Güçlü ve Zay f Varl k Kümeleri Varl k- liflki Diyagramlar n n Tablolara Dönüfltürülmesi Bire Bir (One To One - 1:1) liflkilerin Tablolara Dönüfltürülmesi Bire Çok (One To Many - 1:N) liflkilerin Tablolara Dönüfltürülmesi Çoka Çok (Many To Many- N:N) liflkilerin Tablolara Dönüfltürülmesi Çok De erli Niteliklerin Dönüfltürülmesi Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar... 57

5 çindekiler v Veritaban Normalizasyonu NORMAL ZASYON NED R? Normalizasyonun Avantajlar NORMAL ZASYON KURALI (B R NC NORMAL FORM) Sat r Ekleme Sorunu Sat r Silme Sorunu Sat r Güncelleme Sorunu NORMAL ZASYON KURALI ( K NC NORMAL FORM) Sat r Ekleme Sorunu Sat r Silme Sorunu NORMAL ZASYON KURALI (ÜÇÜNCÜ NORMAL FORM) NORMAL ZASYON KURALI (DÖRDÜNCÜ NORMAL FORM) NORMAL ZASYON KURALI (BEfi NC NORMAL FORM) BOYCE-CODD NORMAL FORMU Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Veritaban Tasar m TASARIM BASAMAKLARI VER TABANI OLUfiTURMAKTAK AMAÇ KULLANILACAK VER LER N BEL RLENMES TABLOLARIN OLUfiTURULMASI ALANLARIN BEL RLENMES ANAHTAR ALANLARIN BEL RLENMES TABLOLAR ARASINDAK L fik LER N TANIMLANMASI NORMAL ZASYON filemler N N UYGULANMASI Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar Veritaban Yönetimi YAPILANDIRILMIfi SORGULAMA D L (SQL) VER TANIMLAMA D L (DATA DEFINITION LANGUAGE) VER KONTROL D L (DATA CONTROL LANGUAGE) VER fileme D L (DATA MANIPULATION LANGUAGE) Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar ÜN TE 5. ÜN TE 6. ÜN TE

6 vi çindekiler 7. ÜN TE Veritaban Sorgulama VER SORGULAMA D L (DATA QUERY LANGUAGE) KARfiILAfiTIRMA OPERATÖRLER Belirtilen De ere Eflit Olanlar Seçme Belirtilen De ere Eflit Olmayanlar Seçme Belirtilen De erden Büyük Olanlar Seçme Belirtilen De erden Eflit veya Büyük Olanlar Seçme Belirtilen De erden Küçük Olanlar Seçme Belirtilen De erden Küçük veya Eflit Olanlar Seçme Belirtilen De erler çinde Olanlar Seçme Belirtilen De erler D fl nda Olanlar Seçme Belirtilen De erler Aras nda Olanlar Seçme Belirtilen De erler Aras nda Olmayanlar Seçme NULL De erine Sahip Olanlar Seçme NULL De erine Sahip Olmayanlar Seçme Belirli Bir Alanda Arama Yaparak Seçme MANTIKSAL OPERATÖRLER YARDIMCI FONKS YONLAR Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan Kaynaklar

7 Önsöz vii Önsöz Bilgisayar teknolojilerinin geliflimi ile birlikte numaralar, isimler, telefonlar, adresler, ürünler, fiyatlar akl n za gelebilecek her tür veri bilgisayar ortam nda saklanmaya baflland. Tüm bu verileri saklamak, gerekti inde kolayca ulaflmak veya di er kiflilerin de bu verilere ulaflmas n sa lamak için otuz y l önce uzmanlar konu ile ilgili birçok araflt rma yaz lar yay nlamaya bafllad. Amaç, verilerin en verimli flekilde nas l kullan labilece i yönündeydi. Bu amaç do rultusunda veritaban kavram ortaya ç kt. Bugün veritabanlar modern toplumda günlük yaflam n önemli bir bilefleni haline gelmifltir. Veritabanlar ifl, elektronik ticaret, mühendislik, t p, hukuk, e itim gibi hemen her alanda hayat m zda kritik bir rol üstlenmektedir. Bilgisayar yaz - l mlar n n %80 i veritaban kullanmaktad r. Günlük hayat m zda do rudan veya dolayl olarak sürekli veritaban kullanmaktay z. Verilerin düzgün bir flekilde saklanmas, gerekti inde tekrar kullan labilmesi için veritaban tasar m çok önemlidir. Veritaban bir binan n temeli gibidir. Temel sa lam de ilse üzerindeki katlar ne kadar sa lam olursa olsun en ufak bir sars nt da y k lacakt r. Co rafi Bilgi Sistemleri ad ndan da anlafl laca gibi bir bilgi sistemidir. Bilgi sistemi verilerin toplan p ifllenmesi sonucu kullan l r hale gelmesini sa layan sistemdir. Bu nedenle bilgi sistemleri için en önemli ö e veridir. Verilerin saklanmas, sorgulanmas, güncellefltirilmesi, analiz edilmesi, yönetilmesi, ifllenmesi gibi ifllemlerin yap labilmesi için ise veritaban gereklidir. Bu kitap, bir veritaban tasarlamak için gerekli olan temel kavramlar anlatmaktad r. Veri bütünlü ünün sa lanmas ve veritaban n n performansl çal flmas için nas l tasarlamas gerekti i, ayr ca verilere ulaflmak, sorgulama yapabilmek ve sürekli veri ekleyebilmek için h zl, esnek ve güvenilir bir yap n n nas l olaca aç klanmaktad r. Veritabanlar na Girifl ad alt nda haz rlanm fl bu kitapla, CBS kullanan ö renci, araflt rmac, personel ve karar verici konumundaki yöneticilere temel düzeyde veritaban yap s n tan tmak amaçlanm flt r. Kitap, toplam yedi üniteden oluflmaktad r. Birinci ünitede temel kavramlar, ikinci ünitede iliflkisel veritaban bileflenleri, üçüncü ünitede veritaban modelleri, dördüncü ünitede veritaban normalizasyonu, beflinci ünitede veritaban tasar m, alt nc ünitede veritaban yönetimi ve yedinci ünitede veritaban sorgulama konular ele al nm flt r. Her bölümde konularla ilgili örneklere yer verilmifl, s ra sizde sorular ile ö renilen konular n pekifltirilmesi ve kendimizi s nayal m bafll alt nda verilen soru ve yan tlarla kendinizi s - naman z hedeflenmifltir. Editör Prof.Dr. Adnan KONUK

8 1VER TABANLARINA G R fi Amaçlar m z Bu üniteyi tamamlad ktan sonra; Veri kavram n aç klayabilecek, Bilgi, bilgi teknolojileri, bilgi sistemleri kavramlar n tan mlayabilecek, Neden veritaban kullanman z gerekti ini aç klayabilecek, Veritaban yönetim sistemlerinin kullan m amac n anlatabilecek bilgi ve beceriler kazanacaks n z. Anahtar Kavramlar Veri Bilgi Bilgi Sistemleri Veritaban Veritaban Yönetim Sistemleri çindekiler Veritabanlar na Girifl Temel Kavramlar VER NED R? VER TABANI NED R? NEDEN VER TABANI KULLANILIR? VER TABANI YÖNET M S STEMLER VER TABANI YÖNET M S STEM N N AVANTAJLARI VER TABANI YÖNET M S STEM N N DEZAVANTAJLARI VER TABANI YÖNET M S STEM M MAR S

9 Temel Kavramlar VER NED R? Veri bir konu hakk nda bilgi edinmek için kullan lan ham malzeme olarak ifade edilebilir. ncelenmekte olan bir konuyla ilgili say lar, sözcükler, metinler, resimler, olaylar vb. biçimde temsil edilen her fley veridir. Örne in bir dünya haritas n düflünecek olursak; k talar, okyanuslar, ülkeler ile ilgili haritada gördü ünüz özelliklerin tümü veridir (fiekil 1.1). Sonuç ç karmak, ç karsama yapmak, ya da bir incelemeyi sürdürmek için gerekli olaylara, iliflkilere ve say sal ham de erlere veri denir. fiekil 1.1 Dünya haritas. Bu verilerin ifllenmesi ile ilgili elde edilen sonuç ise bilgidir. Ancak genellikle veri ve bilgi kavramlar birbirine kar flt r lmaktad r. Veri ile bilgi aras ndaki fark aç klamak için basit bir örnek vermek gerekirse; Herhangi bir kiflinin do um tarihi, üzerinde hiçbir ifllem yap lmam fl ham veridir. Kiflinin yafl ise bilgidir. Çünkü kiflinin yafl n n bilinmesi için do um tarihi verisine gereksinim duyulmaktad r. Kiflinin yafl ö renilmek istenilen tarihten do um tarihi ç kart larak bulunabilir. Örne- in kifli 2000 y l nda do mufl ise 2005 y l nda 5 yafl nda, 2011 y l nda ise 11 yafl ndad r. Her ne kadar kiflinin yafl da veri olarak görünse de yafl elde etmek için bir ifllem yap lm fl, kiflinin do um tarihi ve yafl n n ö renilmek istendi i tarih verileri kullan larak bir bilgi elde edilmifltir.

10 4 Veritabanlar na Girifl fiekil 1.2 Bilgi üretim flemas. Örnekte görüldü ü üzere verinin bilgiye dönüflmesi için bir veri iflleme süreci gereklidir. Önce üretilecek bilginin ne olaca na karar verilmelidir. Yani amaç belirlenmelidir. Bu amaç için elde yeterli veri olup olmad na bak lmal, e er veri yeterli ise bilgi üretimi için ifllem yap lmal d r. Son ürün amaç do rultusunda üretilen bilgidir (fiekil 1.2). Amaç: Kiflinin yafl n n bulunmas Veri: Do um tarihi, kiflinin yafl n n ö renilmek istendi i tarih fllem: Aritmetiksel ifllem (ç kartma) Sonuç: Kiflinin yafl AMAÇ VER filem B LG ngilizce karfl l ile veri (data), bilgi (information) ve tam olarak anlam aç - s ndan karfl lamasa da bilgi birikimi (knowledge), sürekli olarak kar flt r lan ve birbirinin yerine kullan lan kavramlard r. Eski Türkçe de ise bilgi (information) malûmat olarak kullan lm flt r. Temel olarak bu üç kavram n birbirleri aras ndaki fark hiyerarflik s ralamalar d r. Veri (data) bu hiyerarflideki en alt kademedeki kavram olup, bilgi (information) bir üst hiyerarflideki kavram ve son olarak bilgi birikimi (knowledge) ise en üst kademedeki kavrama karfl l k gelmektedir. Veri kendi bafl na bir anlam ifade etmeyen deneysel çal flmalar veya gözlemler ile elde edilen sonuçlard r. Verinin anlaml bilgiye dönüflebilmesi için ifllenmesi gerekmektedir. Bir örnek vererek aç klamak gerekirse; Everest in deniz seviyesinden yüksekli i veri (data) olarak nitelendirilecek say sal bir de erdir. Ancak Everest in dünyan n en yüksek noktas olarak tan mlanmas di er da lar n yükseklik verileri ile karfl laflt rma yap larak, veriyi iflleme sonucu elde edilmifl bir bilgidir (information). Bunun yan nda Everest in en yüksek noktas na ulaflmak için pratikte uygulanmas gerekenler ise bilgi birikimi (knowledge) olarak kabul edilmektedir. Veri ve bilgi kavramlar günümüzde teknoloji ile iç içe girmifl ve bu ba lamda bilgi teknolojileri kavram ortaya ç km flt r. Herhangi bir araç veya teknik kullan - larak, bilgi elde etmek veya ifllemek için kullan lan her tür teknolojiye bilgi teknolojisi ad verilir. Bilgi teknolojileri belirli bir sistematik kullanarak veriyi iflleyen sistemlerin oluflmas na neden olmufltur. Veri, bilgi sistemleri için girdi olarak kullan l r. Bilgi sistemleri verileri iflleyerek bilgi ç kt s olufltururlar. Bilgi verinin anlaml hale gelmesi ile ortaya ç kmaktad r. Örne in, ö rencilerin kay t verileri, ö renci numaras, isim, adres, bölüm ve telefon numaras vb. verileri temsil eder. Ö rencilerin seçti i dersler sonucunda oluflan derse kay tl ö renci listeleri ise bilgidir (fiekil 1.3).

11 1. Ünite - Temel Kavramlar 5 fiekil 1.3 Verinin bilgiye dönüflmesi. Ö RENC KAYIT VER LER Ö RENC KAYIT S STEM SINIF L STELER Bilgi ve veri aras ndaki iliflkiyi özetlersek; Veri bilginin yap tafl d r, Bilgi verinin ifllenmesi sonucu oluflur, Bilgi verileri anlamland rmak için kullan l r. Do ru zamanda do ru bilgiye ulaflabilmek için verinin sa l kl bir flekilde üretilmesi, saklanmas, veriye kolay eriflimin sa lanmas ve ifllenmesi için do ru yönetilmesi gerekmektedir. Di er bir deyiflle veri bir sistematik alt nda yap land r lmal ve yönetilmelidir. Bilgi sistemleri bu gereksinime do rudan cevap veren bir kavramd r. Verinin üretimi, saklanmas, aranmas, güncellefltirilmesi, analiz edilmesi, yönetilmesi, ifllenmesi ve anlaml bilgi olarak ç kt verilmesi için tasarlanm fl dijital ve analog teknolojilerinin genel ad na Bilgi Sistemleri denir. Bilgi sistemlerinin en temel ögesi veritabanlar d r. Veri nedir? VER TABANI NED R? Veritabanlar ve veritaban sistemleri modern toplumda günlük yaflam n önemli bir bilefleni haline gelmifltir. Ço umuz veritabanlar ile etkileflim içeren çeflitli etkinliklerle karfl lafl yoruz. Örne in otel veya havayolu rezervasyonu yapt r rken, SORU üniversite kütüphanesini tararken, internet üzerinden al fl-verifl yaparken, ya da internet SORU üzerinden arabam z veya evimizi sat l a ç karmak için ilan verirken veritabanlar üzerinde sorgulama, veri girifli ve veri güncelleme ifllemleri yap yoruz. Art k internetin hayat m z n ayr lmaz parças oldu u günümüzde, hemen herkes, öyle veya böyle, bir flekilde veritabanlar ile tan fl yor. Veritabanlar ve veritaban teknolojisi bilgisayarlar n artan kullan m üzerinde Kullan m amac na uygun büyük bir etkiye sahipler. Veritabanlar bilgisayarlar yard m ile ifl, elektronik ticaret, mühendislik, t p, hukuk, e itim ve kütüphanecilik dâhil AMAÇLARIMIZ olmak üzere, kullan - denir. olarak düzenlenmifl veri toplulu una veritaban lan hemen her alanda hayat m zda kritik bir rol üstlenmektedir. Bu rol öylesine AMAÇLARIMIZ kritik ki yaflay p yaflamad m z bile art k veritabanlar biliyor. Ülkemizde MERN S ad ile bilinen proje kapsam nda her bireyin kimlik bilgisi devlet K kay tlar nda T A P veritabanlar nda tutuluyor. Sözcük anlam n genel bir tan mla aç klarsak; kullan m amac na uygun olarak düzenlenmifl veri toplulu una veritaban denir. Veritaban, veri ögesi olmadan çok da anlaml bir kavram de ildir. Veri sözcü ünün di er bir tan m ile veritaban kavram - n aç klamaya çal fl rsak; Kaydedilebilir bilinen de er ve gerçeklere veri denir. Örne- in, tan d m z insanlar n isimlerini, telefon numaralar n ve adreslerini düflünün. Bunlar bilgisayar ortam nda bir yaz l m kullanarak kaydedilmifl olsun. NTERNET flte bu telefon NTERNET rehberi veri toplama ifli basit bir veritaban d r. Telefon rehberinde birçok kiflinin ad, soyad, adresi ve telefon verileri alfabetik s ra ile düzenlenmifltir. Telefon numaras - n ö renmek istedi imiz kiflin ad n soyad n kullanarak telefon rehberi üzerinden kiflinin telefon numaras na kolayca eriflebiliriz. Bu aç dan telefon rehberi kullan m amac na uygun düzenli bir veri toplulu udur, yani veritaban d r fiekil (1.4). 1

12 6 Veritabanlar na Girifl fiekil 1.4 Telefon rehberi. ADI SOYADI ÜNVANI GÖREV YER DAH L TEL. HAKAN TÜRE HAKAN U URLU HAKAN UYGUÇG L HAKAN ÜNALAN HAKAN ÜNVER HAKAN YAKAR TEKN SYEN YRD.DOÇ.DR YRD.DOÇ.DR Ö R.GÖR. ARfi.GÖR. GARSON ENDÜSTR YEL SANATLAR Y.O LET fi M B L MLER FAKÜLTES UYDU UZAY B L. ENST. ENGELL LER ENTEGRE Y. OK. FEN FAKÜLTES YEMEKHANALER DARE AM RL HAKAN YILMAZ ARfi.GÖR. TUR ZM VE OTEL filetmenc L Y. OK fiekil 1.5 Veritaban ndan beklenen, verileri saklamas, baflka veriler ile iliflkilendirilebilmesi ve gerekti inde veriler üzerinde düzenlemelerin ve sorgulamalar n yap labilmesidir. Veritaban kullan larak yeni veriler üretilebilmekte, veriler tek bir merkezde toplanabilmekte, eriflim kolayl ve güvenli i sa lanabilmekte ve di er sistemlerle entegre çal fl labilmektedir (fiekil 1.5). Veritaban kullan larak tüm veriler tek merkezde toplan r. SORU 2 Bilgi teknolojilerinin geliflmesiyle birlikte, bilgisayar ortam nda oluflturulan veri say s h zla artm fl, bu verilerin saklanmas, düzenlenmesi ve istenildi inde tekrar eriflilmesi oldukça zorlaflm flt r. Bu verilerin saklanmas, düzenlenmesi, sorgulanabilmesi ve gerekti inde eriflilebilmesi için veritaban kullan lmaya bafllanm flt r. Kütüphane veritaban nda hangi veriler olabilir? NEDEN VER TABANI KULLANILIR? Numaralar, isimler, telefonlar, adresler, ürünler, fiyatlar akl n za gelebilecek her fley binlerce, on binlerce, milyonlarca veri bilgisayar ortam nda tutulmaya baflland. Tüm verileri SORU saklamak, gerekti inde kolayca ulaflmak veya di er kiflilerinde bu verilere ulaflmas n sa lamak, veriler ço ald kça içinden ç k lmaz bir hal almaktad r. Bir kütüphanede bulunan tüm kitaplar n bir y n fleklinde kütüphanenin ortas nda durdu unu düflünün. Böyle bir durumda arad n z bir kitab bulman z sa- atler hatta günler sürebilir. Ancak bir kütüphanede kitaplar birbirleriyle ilgili alanlarda ve isim s ras na göre dizilmifl olarak raflarda olursa arad n z bulmak çok daha kolay olacakt r. AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ

13 1. Ünite - Temel Kavramlar 7 Baflka bir örnek vererek neden veritaban kullan l r sorusuna yan t arayal m. Bir ecza deposu düflünün. Her gün çok çeflitli ilaçlar n geldi i ve eczanelere sevk edildi i bir depo. Veritaban sistemi olmadan bu ilaçlar n geleneksel yöntemlerle, evrak sistemi ile iflletildi ini varsayal m. A fabrikas nda 10 kalem ilaç, B fabrikas ndan 20 kalem ilaç ve adetlerinin fatura ve irsaliyelerle geldi ini ve bu ilaçlar n gereksinimler do rultusunda eczanelere sevk edildi ini düflünelim. Ecza deposundaki iflleyiflin takibinin ne kadar zor oldu unu san r m hayal edebilirsiniz. Bilgisayar ortam nda veritaban sistemi kullan ld nda ise bu ecza deposunda; Verileri s k flt rarak saklayabilirsiniz. Ancak kâ t fatura ve irsaliyeler için bu durum pek de mümkün de ildir. Bilgisayar h z ile bütün kay tlar içinde arad n z an nda bulabilirsiniz. Hangi ilaçtan kalmam fl, nereye ne kadar ilaç sevk etmiflsiniz vb. sorulara yan t alabilirsiniz. Geleneksel stok ifllemleri ile bu h zda sorular n za yan t alamazs n z. Deponun anl k durumunu ö renebilirsiniz. Gün, hafta, ay, y l gibi kriterleri vererek depodaki ilaç sirkülasyonunu raporlayabilirsiniz ve stokta hangi ilaçtan ne kadar var sorusuna do ru, güncel ve h zl bir flekilde istendi inde ulaflabilirsiniz. Ecza deponuzla ilgili tüm verileri daha güvenli bir flekilde saklayabilirsiniz. Yukar da sayd m z tüm bu nedenlerden dolay veritaban kullan lmal d r. Daha genel bir deyiflle; mevcut verilerin düzenli bir flekilde saklanmas, paylaflt r lmas, analiz edilmesi, raporlanmas, kolayca ulafl labilmesi ve bilgi haline dönüfltürülmesini kolaylaflt rmak için veritaban kullan l r. Veritaban kullanman n avantajlar n k saca flöyle belirtebiliriz; Veri tekrar n n önlenmesi, Veri tutarl l n n sa lanmas, Veri paylafl m n n sa lanmas, Yetkilendirme yap larak veri gizlili i sa lanmas, Her kullan c ya istedi i verilerin, al fl k oldu u kolay, anlafl l r yap larda sunulmas, Sunulan çözümleme, tasar m ve gelifltirme araçlar ile uygulama yaz l m gelifltirmenin kolaylaflmas, Güvenlik sa lanmas, Yedekleme kolayl sa lanmas. Neden veritaban kullan l r? VER TABANI YÖNET M S STEMLER Veritaban yönetim sistemi (Database Management System), veritabanlar n oluflturmak ve yönetmek için tasarlanm fl sistem ve yaz l md r. Veritaban n tan mlama, yaratma, de ifltirme, yedekleme ve veritaban kullan c yetkilerini SORU tan mlama gibi SORU veritaban ile ilgili tüm ifllemler veritaban yönetim sistemi yaz l mlar ile gerçeklefltirilir. Microsoft Access, Oracle, Microsoft SQL Server, Sybase, DB2, Ingres ve MySQL veritaban yönetim sistemi yaz l m ürünlerine örnek gösterilebilir. Veritaban yönetim sistemi yaz l mlar genel olarak; Veritaban oluflturmada, Veritaban üzerinde sorgulama yapmada, Veritaban bak m yapmada, AMAÇLARIMIZ Veritaban n n gereksinimlere göre gelifltirilmesi ve de ifltirilmesini sa lamada, AMAÇLARIMIZ Veritaban na eriflecek kullan c lar ve bu kullan c lar n yetkilerini tan mlamada kullan lmaktad r. 3

14 8 Veritabanlar na Girifl fiekil 1.6 Veritaban yönetim sistemi. Veritaban yönetim sistemi yaz l mlar desteklemifl olduklar veritaban modellerine göre veritaban oluflturmaktad r. En yayg n olarak bilinen veritaban modelleri hiyerarflik, a, iliflkisel ve nesne veritaban modelleridir. Günümüzde en çok kullan lan veritaban modeli iliflkisel veritaban modelidir ve bu model birçok veritaban yönetim sistemi yaz l m taraf ndan desteklenmektedir. Veritaban yönetim sistemi yaz l mlar ile veritaban n n oluflturulmas depolanacak olan verilerin özelliklerinin tan mlanmas, verilerin eklenmesi, silinmesi, de ifltirilmesi ifllemleri gerçeklefltirilmekte olup ayr ca bu veriler sorgulanabilmekte ve istenilen raporlamalar oluflturulabilmektedir. Veritaban yönetim sistemi yaz l m kullan c lar n veritaban üzerinde ifllem yapmas n sa laman n yan nda veritaban uygulama yaz l mlar n n da veritaban na eriflimini ve veritaban üzerinde ifllem yapmas n sa lar. Veritabanlar n n bak m, onar m ve güvenli i de veritaban yönetim sistemi yaz l mlar üzerinden gerçeklefltirilir. Veritaban na eriflecek kullan c lar n tan mlanmas ve yetkilendirilmesi ifllemleri ile birden fazla kullan c ve uygulama yaz l m - n n eriflimi veritaban yönetim sistemi yaz l mlar ile sa lanmaktad r(fiekil 1.6). KULLANICI KULLANICI KULLANICI VER TABANI UYGULAMA YAZILIMI VER TABANI YÖNET M S STEM YAZILIMI VER TABANI (Veri) (Metadata) Veritaban Yönetim Sistemi

15 1. Ünite - Temel Kavramlar 9 Veritaban veri ve metaveriden oluflmaktad r. Metaveri k saca veri hakk ndaki veri, verinin verisi olarak tan mlanabilir. Veritaban yönetim sistemleri veritaban ve veritaban ndaki verilerle ilgili yap sal bilgileri metaveri olarak tutar. Örne in Türkiye deki iller hakk ndaki bilgilerin oldu u bir il veritaban düflünelim (Çizelge 1.1). Veritaban nda tutulan iller ile ilgili tabloda birinci kolonda plaka numaras, ikinci kolonda il ad, üçüncü kolonda yüz ölçümü ve dördüncü kolonda da nüfus bilgisi tutulsun. Verilerin tutuldu u alan adlar, türleri, uzunluklar, veri içeri i ve hangi y lda kimin taraf ndan üretildi i gibi veriler metaveridir. PLAKA_NO L_ADI YÜZÖLÇÜMÜ NÜFUSU 01 ADANA ADIYAMAN AFYON A RI AMASYA ANKARA Çizelge 1.1 l tablosu. Veritaban yönetim sistemi nedir? VER TABANI YÖNET M S STEM N N AVANTAJLARI Veritaban yaklafl m, geleneksel dosya sistemlerinin verilerin artmas yla birlikte isteklere cevap verememesi sonucu ortaya ç km flt r. Veritaban yaklafl m nda veri merkezi bir yerde saklanmakta ve birden çok kullan c ya eriflim SORU olana sa lamaktad r. Bu nedenle veritaban yönetim sisteminin en önemli avantaj merkezi bir ya- SORU p da olmas d r. Veritaban yönetim sisteminin bu merkezi yap s birçok avantaj sa lar. Bu avantajlar; Veri Tekrar n n ( data redundancy ) Önlenmesi: Veritaban nda veriler tek bir merkezde saklanmaktad r. Bu da verilerin farkl yerlerden SIRA birden S ZDE çok kez kaydedilmesini engelleyerek veri tekrarlar n önler. Veri tekrar n n önlenmesi depola- ma alan kazan lmas n sa lar. Gereksiz yere veriler birden çok yerde haf zada yer AMAÇLARIMIZ iflgal etmemifl olur. Veri tekrarlar n n önlenmesi veriler üzerinde yap lan ifllemlerdeki performans artt r. AMAÇLARIMIZ Veri Tutarl l n n ( data consistency ) Sa lanmas : Veritaban ndaki verilerin tek bir merkezde saklanmas ile veri tekrarlar önlenildi i gibi ayn zamanda veri tutarl l sa lan r. Veriler tek bir merkezde tutuldu u için ekleme, silme, güncellefltirme gibi ifllemler yap ld nda veri tutarl l bozulmaz. E er veriler birçok yerde saklan yor olsayd, tüm veriler üzerinde ifllem yap lmas gerekirdi. Bu durumda bu verilerden herhangi birinde bu ifllemlerin uygulanmamas veri tutars zl - na ( data inconsistency ) yol açacakt. Veri Bütünlü ünün ( data integrity ) Sa lanmas : Veritaban NTERNET yönetim sistemlerinde veri bütünlü ü sa lamak, dosya sistemlerine göre oldukça kolayd r. NTERNET Verilerin bütünlü ünü sa lamak için çeflitli k s tlamalar veritaban yönetim sistemi yaz l mlar ile veritaban tasar m aflamas nda belirlenmektedir. Örne in, Türkiye deki il plaka kodlar 81 e kadard r. Veritaban na il bilgileri girilirken il plaka koduna 100 de eri girilirse, yanl fl bilgi nedeniyle bu iste in yerine getirilmemesi istenebilir. Burada il plaka kodunun 81 den büyük olmayaca fleklinde k s tlama yap larak veri bütünlü ü sa lanmaktad r. 4

16 10 Veritabanlar na Girifl Veri Paylafl m / Eflzamanl l k ( concurrency ) Sa lanmas : Veritaban nda depolanan verilere birden fazla kullan c n n veya uygulama yaz l mlar n n ayn anda eriflimi veritaban yönetim sistemi taraf ndan sa lanmaktad r. Veritaban na veri bütünlü ü ve veri tutarl l bozulmadan çok say da eriflim yap labilir. Uygulama Gelifltirme Kolayl : Kullan c lar n gereksinimlerine göre veritaban uygulama programlar gelifltirilebilir. Veritaban yönetim sistemi efl zamanl eriflim, güvenlik, veri bütünlü ü, vb konularda ifllemleri gerçeklefltirir. Bu sayede uygulama gelifltirme daha kolay bir flekilde yap l r. Veri Güvenli i ( data security ) Sa lanmas : Veri güvenli i verilerin tek merkezde saklanmas ndan dolay çok daha kolayd r. Veritaban yönetim sistemi veritaban na eriflecek kullan c lar tan mlama ve belirli k s tlamalar getiren çeflitli güvenlik fonksiyonlar na sahiptir. Kullan c lar için flifre tan mlanabilmekte kullan c lar n belirli tablolar görmesi ve de ifltirmesi gibi yetkilendirme ifllemleri yap labilmektedir. Kullan c Arayüzleri: Veritaban yönetim sistemi, farkl teknik bilgiye sahip, çeflitli kullan c lar n gereksinimlerini karfl lamak amac yla, veri sorgulamalar n n yap labildi i uygulama programlar, arayüzleri ve grafik kullan c arayüzleri (GUI) ile bunlara benzer form ve arayüzler sa lar. Yedekleme ve Kurtarma: Veritaban yönetim sistemi donan msal ve yaz l msal nedenler ile oluflabilecek veri kay plar n önlemek amac ile yedekleme ve kurtarma araçlar na sahiptir. Uygulama-Veri Ba ms zl ( data independence ) Sa lanmas : Veritaban yönetim sistemi, veritaban ile çal flan uygulama yaz l mlar ndan ba ms z flekilde veriler üzerinde hertürlü de iflikli i yapabilmektedir. Veri Soyutlama: Veritaban yönetim sistemleri kullan c lara veritaban n n fiziksel depolama özelliklerini ve uygulama detaylar vermeden verileri soyut bir görünüm halinde sunmaktad r. VER TABANI YÖNET M S STEM N N DEZAVANTAJLARI Veritaban yönetim sistemlerinin kullan lmas n n avantajlar n n yan nda dezavantajlar da göz önünde bulundurulmal d r. Bunlar; Veritaban yönetim sisteminin dosya sistemlerine göre daha karmafl k yap - da olmas, Veritaban yönetim sistemlerinin yönetilmesi için yeterli e itimi alm fl deneyimli personele ihtiyaç duyulmas, Veritaban yönetim sistemlerinin kullan lmas donan msal, yaz l msal ve deneyimli personel istihdam gibi birçok maliyeti beraberinde getirmesi olarak s ralanabilir. VER TABANI YÖNET M S STEM M MAR S Veritaban yönetim sistemi mimarisi veritaban ndaki verilerin kullan c lar taraf ndan nas l görüntülendi ini aç klamaktad r. Bu mimaride kullan c lara veriler soyut bir bak fl aç s ile sunulmaktad r. Bu yap kullan c lar n verilerin nerede, nas l tutuldu unu önemsemeden sadece veriler üzerinde ifllem yapmas n sa lar. Genel olarak veritaban yönetim sistemi mimarisi iç, d fl ve kavramsal flema olmak üzere üç seviyeden oluflmaktad r. Bu mimari ANSI / SPARC (Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü / Standartlar Planlama ve Koflullar Komitesi) taraf ndan önerilmektedir. Bu nedenle ayn zamanda ANSI / SPARC mimarisi olarak da isimlendirilmektedir (fiekil 1.7).

17 1. Ünite - Temel Kavramlar 11 fiekil 1.7 D fl flema D fl flema D fl flema Veritaban yönetim sistemi mimarisi. Kavramsal fiema ç (Fiziksel) fiemalar VER TABANI ç fiema: Veritaban n fiziksel yap s ile ilgili tan mlamalar ile eriflim yollar n n tan mlamalar n içermektedir. ç flema fiziksel flema olarak da isimlendirilmektedir. ç flema veri soyutlamada en düflük seviyedir. Bu flema fiziksel olarak verilerin nas l depoland n ve depolama ortam nda nas l düzenlendi ini aç klar. Veritaban - n n performans n artt rmak için indeksler, veri s k flt rma ve flifreleme gibi teknikler ile verilerin saklanmas için depolama alanlar n n ayr lmas gibi teknikleri içerir. Veritaban n n bilgisayarda bulunan disk üzerindeki adresi ve özellikleri ile ilgili tan mlar iç flemay oluflturur. Kavramsal fiema: Veritaban nda bulunan tüm veriler ile bu veriler aras ndaki iliflkileri tutan k s md r. Kavramsal flema veritaban n n kurulufl düzeyindeki mant ksal yap s d r. Bu nedenle mant ksal flema olarak da isimlendirilmektedir. D fl fiema: Veritaban nda kullan c lar n görünüm oluflturdu u flemad r. Ayn zamanda görüntüleme flemas olarak da bilinmektedir. Veritaban yönetim sisteminin en yüksek soyutlama seviyesidir. Kullan c lar ve uygulama yaz l mlar genel olarak veritaban nda bulunan tüm verilere ihtiyaç duymazlar. Bu flema kullan c lar n ayn anda ayn veriyi görebilmelerine, istedikleri gibi görünümü özellefltirebilmelerine olanak sa lar. Böylece farkl kullan c lar kendileri için özellefltirilmifl verilere eriflim sa larlar. Bu soyutlamalar kullan c n n veritaban n arka taraf nda çal flan uygulamalardan habersiz olmas n sa lar. Bu üç flema da çeflitli düzeylerde veritaban flemas n tan mlamak için kullan l r. Bu yap üç seviyeli mimari veya üç flema mimarisi olarak da bilinir. Özetlersek, iç flema veritaban n n fiziksel depolama yap s n aç klar, kavramsal flema tüm veritaban n n yap s n tan mlar ve d fl flema da kullan c lar n gereksimlerine göre veritaban nda belirli k sm göstermek ve geri kalan k sm gizlemek için kullan l r.

18 12 Veritabanlar na Girifl Özet A MAÇ 1 A MAÇ 2 Veri kavram n aç klamak ncelenmekte olan bir konuyla ilgili say lar, sözcükler, metinler, resimler, olaylar vb. biçimde temsil edilen her fley veridir. Örne in bir ilin yüzölçümü, nüfusu, ad vb. özellikleri veridir. Bilgi ise verinin ifllenmifl halidir. Veri ile bilgi çok kar flt r lan iki kavramd r. Bu nedenle veri ile bilgi aras ndaki fark n çok iyi bilinmesi gerekmektedir. Örne in bir kiflinin do- um tarihi veri, yafl ise bilgidir. Çünkü yafl do- um tarihi verisi kullan larak bulunmaktad r. Veritaban oluflturulurken veriler kullan l r. Bilgi bu verilerin ifllenmesi ile elde edilir. Bilgi, bilgi teknolojileri, bilgi sistemleri kavramlar n tan mlamak Veri, bilgi ve bilgi birikimi kavramlar sürekli olarak kar flt r lan ve birbirlerinin yerlerine de kullan lan kavramlard r. Bu üç kavram birbirleriyle hiyerarflik biçimde, ba lant l bir flekilde s ralanmaktad r. S ralama veri- bilgi-bilgi birikimi fleklindedir. Veri kendi bafl na anlam ifade etmeyen deneysel çal flmalar ve gözlemler sonucunda elde edilen sonuçlard r. Bilgi bu verilerin kullan lmas ile elde edilen ifllenmifl verilerdir. Bilgi birikimi ise, verilerin ifllenmesi ile elde edilen bilgilerin kullan lmas ile elde edilen konu ile ilgili deneyim ve yorumdur. Örne in bir bölgenin haziran ay ndaki s cakl 40 derece ise bu veridir. Ancak bu s cakl n o bölgedeki son on y l n en yüksek s cakl olmas bir bilgidir. Bu s cakl k belirli bir süre sürmesi sonucunda baz endemik türlerin yok olmas ile o bölge bir kurakl k oluflmas olas l yorumu ise bilgi birikimidir. Bilgi elde etmek veya ifllemek için kullan lan teknolojilere bilgi teknolojisi ad verilir. Bilgi teknolojilerinin geliflmesi ile birlikte verinin belirli bir sistematikte ifllenmesi ve kullan lmas veritabanlar kullan larak sa lanm flt r. A MAÇ 3 A MAÇ 4 Neden veritaban kullanman z gerekti ini aç klamak Veritaban kullan m amac na göre düzenlenmifl veri toplulu udur. Bu verilerin düzenli bir flekilde saklanmas, paylaflt r lmas, analiz edilmesi, raporlanmas, kolayca ulafl labilmesi ve bilgi haline dönüfltürülmesi için veritaban kullan l r. Veritaban kullan lmas, veri tekrar n önleyerek veri tutarl l n sa lamaktad r. Ayr ca verilerin birden çok kullan c ve program taraf ndan kullan lmas na olanak sa lamakla birlikte, yetkilendirme ifllemlerinin yap labilmesi, veri güvenli ini sa lamaktad r. Kullan c lar n verileri tek bir merkezde toplamas na olanak sa lamas verilere ulafl labilirli i artt rmakta ve yedekleme ifllemlerini kolaylaflt rmaktad r. Veritaban yönetim sistemlerinin kullan m amac n anlatmak Veritabanlar n tan mlamak, yaratmak, kullanmak, de ifltirmek ve veritaban sistemleri ile ilgili her türlü iflletim gereksinimlerini karfl lamak için veritaban yönetim sistemleri kullan lmaktad r. Veritaban yönetim sistemi ile veritabanlar - n n gereksinimlerine göre gelifltirilmesi ve de ifltirilmesi ifllemleri, veritaban na eriflecek kullan - c lar n ve yetkilerinin tan mlanmas gerçeklefltirilmektedir. Veritaban bak m ve yedekleme ifllemleri de veritaban yönetim sistemi ile yap labilmektedir.

19 1. Ünite - Temel Kavramlar 13 Kendimizi S nayal m 1. Veri nedir? a. Bir tabloda bulunan kay tlar n tümüdür. b. Çal fl lan konu ile ilgili toplanan tüm belge ve ölçüm de erlerinin ham halidir. c. Araflt r lan konu hakk nda toplanan ham de erlerin ifllenmesi ile ilgili elde edilen anlaml sonuçtur. d. Veritaban nda bulunan tablolardaki bilgi alanlar d r. e. Veritaban yönetim sistemleri yaz l mlar n n temel bileflenidir. 2. Afla dakilerden hangisi veri de ildir? a. Plaka No b. l Ad c. l Nüfusu d. l Yüzölçümü e. l Nüfus Yo unlu u 3. Bilgi Nedir? a. Bir tabloda bulunan kay tlar n tümüdür. b. Çal fl lan konu ile ilgili toplanan tüm belge ve ölçüm de erlerinin ham halidir. c. Araflt r lan konu hakk nda toplanan ham de erlerin ifllenmesi ile ilgili elde edilen anlaml sonuçtur. d. Veritaban nda bulunan tablolardaki bilgi alanlar d r. e. Veritaban yönetim sistemleri yaz l mlar n n temel bileflenidir. 4. Afla dakilerden hangisi veri ile bilgi aras ndaki iliflkiyi ifade etmez? a. Veri bilginin yap tafl d r. b. Bilgi verileri anlamland rmak için kullan l r. c. Bilgi verinin ifllenmesi sonucu oluflur. d. Verinin anlaml bilgiye dönüflebilmesi için ifllenmesi gerekmektedir. e. Bilgi her zaman ilgilenilen konu hakk ndaki bilinmeyen verileri ortaya koyar. 6. Metaveri nedir? a. Verinin ifllenmesi sonucu elde edilen veridir. b. Bilgi edinmek için kullan lan ham veridir. c. Bir konu hakk nda toplanan ilk verilerdir. d. Veri hakk nda tan mlanan yap sal verilerdir. e. Veritaban yönetim sistemi yaz l mlar nda kullan lan verilerdir. 7. Afla dakilerden hangisi metaveri de ildir? a. llerin nüfus verileri b. ller tablosunun kimin taraf ndan oluflturuldu u c. ller tablosundaki bilgi alanlar n n türleri d. ller tablosunun hangi tarihte üretildi i e. ller tablosundaki bilgi alanlar n n adlar 8. Afla dakilerden hangisi veritaban kullanman n avantajlar ndan de ildir? a. Veri yap lar ortadan kald rmas b. Veri tutarl l n n sa lanmas c. Veri paylafl m n n sa lanmas d. Veri gizlili inin sa lanmas e. Veri güvenlili inin sa lanmas 9. Afla dakilerden hangisi veritaban yönetim sistemlerinin sa lad yaralardan de ildir? a. Sorgunun sözdizimsel ve anlamsal özümlemesini yapmas b. Veri tutarl l n n sa lanmas c. Veri paylafl m d. Veri bütünlü ü e. Veri güvenlili i 10. Afla lardan hangisi veritaban yönetim sistemi mimarisinde bulunan flemalardan de ildir? a. ç fiema b. D fl fiema c. Yan fiema d. Fiziksel fiema e. Kavramsal fiema 5. Veritaban nedir? a. Bir konu hakk nda ö renilen bilgilerin tümüdür. b. Kullan m amac na uygun olarak düzenlenmifl veri toplulu udur. c. Verilerin eklenmesi, silinmesi ve güncellemesi gibi ifllemlerin yap ld yaz l mlard r. d. Verilerin sorgulanmas için kullan lan sorgu dilidir. e. Verilerin ifllenmesiyle elde edilen sonuçtur.

20 14 Veritabanlar na Girifl Okuma Parças Bilinen Veritaban Yönetim Sistemi Yaz l mlar Birçok veritaban yönetim sistemi program mevcuttur. Bunlardan en çok bilinenler; MS Access: Microsoft Access, merkezi Amerika Birleflik Devletleri nde bulunan ve Bill Gates in sahibi oldu u yaz l m firmas Microsoft taraf ndan Microsoft Windows iflletim sistemi taban nda çal flmak üzere yaz lan ve da- t m yap lan veritaban program. Veritaban programlar aras na Access, çok sonradan girmifl olmas na ra men bu alanda önemli ölçüde baflar sa layarak en çok kullan lan veritaban yaz l mlar ndan biri haline gelmifltir. Bunda, Access in veritaban na getirdi i farkl boyutun etkisi büyüktür. Access de veritaban nda bulunan nesnelerin bir ço u sihirbazlar yard m yla kolayca haz rlanabilir. Ço u zaman hiç tasar m ortam na girmeden, sadece sihirbazlar kullan larak veritaban haz rlanabilir. Access in iki yüzü vard r. Bunlardan birinde hiç program kodu kullanmadan veritaban haz rlamak mümkündür. Bu ortamda hiç programc l k bilgisi olmayan biri, programc l ö renmesine gerek kalmadan, kendi veritaban dosyalar n haz rlayabilir. Programc l k bilgisi olanlar Access de haz rlad klar veritabanlar na kod yazarak daha ileri düzey ifllemleri yapabilir. MS SQL Server: MicroSoft SQL Server bir veritaban sunucu yaz l m d r. Veritabanlar n n oluflturulmas n ve yönetilmesini sa lar. Verilerin organizasyonunu merkezi olarak yapan Sql Server, client uygulamalar n server üzerindeki verilere eriflmesini sa lar. Orta ve büyük ölçekli bir VTYS dir. ANSI SQL e eklentiler yazmak için T- SQL i destekler. Oracle: Oracle Veritaban veya sadece Oracle olarak an lan, geliflmifl bir iliflkisel veritaban yönetim sistemidir (relational database management system). Tüm iliflkisel veritaban sistemleri gibi, büyük miktarda verinin çok-kullan c l ortamda depolanmas n ve güvenli bir flekilde eriflimini yönetir. Oracle, özellikle kurumsal alanda yayg n olarak kullan lan bir veritaban sistemidir. ORACLE çok say da araçtan oluflur ve uygulama gelifltiricilerinin kolay ve esnek uygulamalar gelifltirmesini sa lar. ORACLE da di er veritaban yönetim sistemlerinde oldu u gibi, stored procedure lar, paketler, trigger lar gibi bileflenler yer al r. Daha çok yüksek ölçekli uygulamalarda tercih edilen bir VTYS dir. ANSI SQL e eklentiler yapmak için PL/SQL gelifltirilmifltir. DB/2: DB2 uzun bir geçmifle sahiptir. Oracle n ticari veritaban ürünü daha önce üretilmesine ra men IBM DB2 SQL kullanan ilk veritaban yaz l m olarak kabul edilir. DB2 veritaban yönetim sistemi IBM taraf ndan 1983 te yay nland. DB2 nin alt yap s n haz rlayan ve IBM de çal flan Edgar Codd, Haziran 1970 te iliflkisel veritaban modeli teorisini sunmufltu. Daha sonra bu teorisini gerçeklefltirmek için Alpha isminde bir iliflkisel veritaban dili yapt. O dönem IBM Codd un bu fikrine inanmad, fakat Codd un gözetiminde olmayan bir grup programc, Codd un temellerini att iliflkisel modeli devam ettirerek SEQUEL dilini gelifltirdi. (Structured English QU- Ery Language - Yap land r lm fl ngilizce Sorgu Dili). IBM ilk iliflkisel veritaban ürününü yay nlad ktan sonra, bu ürüne bir de kurumsal düzeyde kullan labilecek bir dil ihtiyac duydu ve SEQUEL i elden geçirip de ifltirerek SQL olarak adland rd dili kulland. PostgreSQL: PostgreSQL, veritabanlar için iliflkisel modeli kullanan ve SQL standart sorgu dilini destekleyen bir veritaban yönetim sistemidir. PostgreSQL ayn zamanda iyi performans veren, güvenli ve genifl özellikleri olan bir Veritaban Yönetim Sistemi dir. Hemen hemen tüm UNIX ya da Unix türevi (Linux, FreeBSD gibi) iflletim sistemlerinde çal fl r. Ayr ca NT çekirdekli tüm Windows sistemlerde de çal flt r labilir. PostgreSQL ücretsiz ve aç k kodludur. PostgreSQL di er ticari ya da aç k kodlu veritabanlar nda bulabilece iniz özelliklerin hemen hemen hepsini (ya da daha fazlas n ) kapsar. MySQL: MySQL, alt milyondan fazla sistemde yüklü bulunan çoklu ifl parçac kl (multi-threaded), çok kullan c l (multi-user), h zl ve sa lam (robust) bir veritaban yönetim sistemidir. UNIX, OS/2 ve Windows platformlar için ücretsiz da - t lmakla birlikte ticari lisans kullanmak isteyenler için de ücretli bir lisans seçene i de mevcuttur. Linux alt nda daha h zl bir performans sergilemektedir. Kaynak kodu aç k olan MySQL in pek çok platform için çal flt - r labilir ikilik kod halindeki indirilebilir sürümleri de mevcuttur. Ayr ca ODBC sürücüleri de bulundu u için birçok gelifltirme platformunda rahatl kla kullan labilir. Web sunucular nda en çok kullan lan veritaban - d r,.asp,.php v.b. birçok web programlama dili ile kullan labilir. Kaynak: