YENİ FİNANSMAN TEKNİKLERİ DERS NOTLARI 7 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI PROF.DR. YILDIRIM B. ÖNAL

Transkript

1 YENİ FİNANSMAN TEKNİKLERİ DERS NOTLARI 7 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI PROF.DR. YILDIRIM B. ÖNAL

2 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI Sermaye Piyasası Kanunu çerçevesinde, Sermaye Piyasası Kurulu tarafindan düzenlenen gayrimenkul yatırım ortaklıkları, gayrimenkullere, gayrimenkule dayalı projelere ve gayrimenkule dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırım yapmak suretiyle faaliyet gösteren özel bir portföy yönetim şirketi tipidir.

3 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI 3 şekilde GYO kurulabilir. Bunlar; 1. Belirli bir projeyi gerçekleştirmek amacıyla süreli, 2. Belirli alanlarda yatırım yapmak amacıyla süreli veya süresiz, 3. Amaçlarında bir sınırlama olmaksızın süreli veya süresiz

4 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIKLARI Gayrimenkul yatırım ortaklığının amacı, getiri potansiyeli yüksek gayrimenkullere, gayrimenkule dayalı projelere yatırım yapmak, portföyündeki gayrimenkullerden kira geliri ve gayrimenkul alım satım kazancı elde etmektir. Portföyündeki varlıklardan kazanç elde eden gayrimenkul yatırım ortaklığı, yılsonunda bu kazancı, Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemeleri çerçevesinde, ortaklarına temettü olarak dağıtabilmekte ve böylece gayrimenkul gelirini ortaklarına aktarabilmektedir. Gayrimenkul yatırım ortaklığının hisse senedini alarak ortak olan bir yatırımcı, yüksek getirili gayrimenkullerden dolaylı olarak yararlanmış olmaktadır.

5 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIKLARININ KURULMASINDAKİ AMAÇ Gayrimenkul yatırım ortaklıkları gayrimenkullere, gayrimenkullere dayalı haklara ve gayrimenkul projelerine portföy değerlerinin en az % 50'si oranında yatırım yapmak zorundadırlar. Asgari % 50 oranı sağlanamazsa SPK'ya başvurulur ve SPK yapacağı değerlendirmede bir defaya mahsus olmak üzere ortaklığa bir yıl süre tanıyabilir. Ayrıca, gayrimenkul yatırım ortaklıkları, sermaye piyasası araçlarını alabilir ve satabilir, borsa para piyasası ve ters repo işlemi yapabilir, Türk Lirası veya yabancı para cinsinden vadesiz ve vadeli mevduat hesabı açtırabilirler ve ayrıca sermaye piyasası araçlarını ödünç verebilir.

6 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI Gayrimenkul yatırım ortaklıkları, iş merkezleri veya alışveriş merkezleri gibi, büyük ölçekli gayrimenkul projelerinin finansmanına kaynak sağlar. Olağan şartlarda bu tür büyük projeleri gerçekleştirmeyi hedefleyen bir şirketin tüm finansman yükünü üstlenmesi gerekir. Bu durum çoğu kez kendi öz kaynakları yetersiz olan şirketler için kredi yoluyla finansman, bir başka ifade ile faiz yükü demektir. Ayrıca özkaynakları yeterli bile olsa şirket için bir özkaynak maliyeti söz konusudur. Halbuki bu tür projeler, halktan gayrimenkul yatırım ortaklığı hisse senetleri karşılığında toplanacak paralarla finanse edilebilir ve böylece finansman yükü inşaatçı şirketin üzerinden alınmış olur.

7 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI Gayrimenkul yatırım ortaklıkları; XYZ Alışveriş Merkezi gibi belirli bir projeyi gerçekleştirmek amacıyla süreli, Turizm, sağlık vb gibi belirli alanlarda yatırım yapmak amacıyla süreli veya süresiz, Belirli bir proje veya yatırım alanına yatırım yapmak gibi amaçlarında sınırlama olmaksızın, süreli veya süresiz, olarak kurulabilir.

8 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞININ KURUMSAL ÇEVRESİ Lider girişimci : Lider girişimci, gayrimenkul yatırım ortaklıklarında sermayenin asgari %20 i oranında pay sahibi olan gerçek ya da tüzel kişi ortak ya da ortaklardır. Lider girişimci asgari %20 oranında sermaye payına sahip tek bir gerçek veya tüzel kişi olabileceği gibi, sermayenin asgari %20 ine sahip birden fazla ortağın bir araya gelerek lider girişimci olmaları da mümkündür. Müteahhit: Müteahhit, gayrimenkul yatırım ortaklıkları portföyünde yer alan gayrimenkul projelerinin inşaat işlerini gerçekleştirmeyi taahhüt eden gerçek ya da tüzel kişilerdir.

9 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞININ KURUMSAL ÇEVRESİ İşletmeci Şirket : İşletmeci şirket, ortaklığın mülkiyetinde bulunan veya kiralamış olduğu otel, hastane, alış veriş merkezi, iş merkezi, ticari parklar, ticari depolar, konut siteleri, süper marketler ve bunlara benzer nitelikteki gayrimenkulleri ticari maksatla işleten şirketlerdir. Danışman Şirket : Gayrimenkul yatırım ortaklıkları, danışman şirketlerden, proje geliştirme ve kontrol hizmetleri de dahil olmak üzere ortaklık portföyünün geliştirilmesi ve alternatif yatırım imkanlarının araştırılmasına yönelik hizmetler sunulması amacıyla ortaklık dışından, bu işlerde uzmanlaşmış danışman şirketlerden danışmanlık hizmeti alabilirler. Ekspertiz Şirketi : Ortaklık portföyünde yer alan gayrimenkullerin, gayrimenkul projelerinin ve gayrimenkule dayalı hakların rayiç değerlerini ve kira rayiçlerini tespit etmek konusunda hizmet veren şirketlerdir.

10 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI Ani usulde kurulan veya esas sözleşme tadili yoluyla gayrimenkul yatırım ortaklığına dönüşen ortaklıkların, kuruluşlarının veya esas sözleşme değişikliklerinin ticaret siciline tescilini takip eden 3 ay içinde faaliyetlerin yürütülebilmesi için gerekli olan mekan, donanım ve personeli temin etmeleri ve organizasyonu kurmaları, kaynaklarının zorunlu giderler dışında kalan kısmı ile varlık portföyünü oluşturmaları, şekli ve esasları Kurulca belirlenecek halka arz başvuru formunu ve formda belirtilen belgeleri tamamlayarak çıkarılmış sermayelerinin asgari % 25'ini temsil eden payların halka arz edilmesi ve tüm payların kayda alınması talebiyle Kurula başvurmaları zorunludur.

11 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI Gayrimenkul yatırım ortaklıkları, paylarının satış süresinin bitimi sonrasında çıkardıkları payların Borsa kotuna alınması için gerekli belgenin verilmesi istemiyle Kurula başvurmak zorundadırlar. Bu belgenin alınmasını takiben 15 gün içinde de payların kote edilmesi isteği ile Borsaya müracaat edilmesi zorunludur.

12 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının nasıl bir vergi avantajı: 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 5'inci maddesinin 1 no'lu fıkrasının (d) bendi uyarınca, gayrimenkul yatırım ortaklıklarının kazançları kurumlar vergisinden istisnadır. KVK'nun 15'inci maddesinin 3 numaralı fıkrasında gayrimenkul yatırım ortaklığı kazançlarından, dağıtılsın veya dağıtılmasın, kurum bünyesinde % 15 oranında vergi kesintisi yapılacağı hükme bağlanmış olmakla birlikte, 2009/14594 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile bu kazançlar üzerinden yapılacak olan (bu kazançlar dağıtılsın dağıtılmasın) stopajın oranı da % 0 olarak belirlenmiştir.

13 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIĞI Gayrimenkul yatırım ortaklıkları portföylerinde bulunan varlıkların ve hakların rayiç değerlerinin tespitini, SPK'ca listeye alınmış bir gayrimenkul değerleme şirketine, her yıl sonu itibarıyla yaptırmak, 3 aylık dönemler itibariyle portföylerindeki varlıklara ve bunların maliyet bedelleri ile rayiç değerlerine ilişkin olarak portföy tablosunu düzenlemek ve periyodik olarak üç aylık rapor düzenlemek zorundadırlar. 3 aylık rapor asgari olarak, Yönetim Kurulu faaliyet raporunu, ortaklığın ilgili döneme ait portföy tablosunu, portföyde yer alan varlıklara ilişkin bilgileri, varsa projelere ilişkin bilgileri, ortaklığın üç aylık bilanço ve gelir tablolarını içeren rapordur. Gayrimenkul yatırım ortaklıkları, ayrıca, SPK nın muhasebe standartlarına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde finansal tablolarını hazırlayıp kamuya ilan etmek, altı aylık ve yıllık finansal tablolarını bağımsız denetimden geçirmek ve Kurul'un kamuya aydınlatmaya ilişkin düzenlemelerine uygun hareket etmek zorundadırlar.

14 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIKLARININ FAALİYETLERİ Gayrimenkul yatırım ortaklıkları genel olarak aşağıda belirtilen kapsamda faaliyet gösterirler: Ortaklık portföyünü oluşturmak, gerektiğinde portföyde değişiklikler yapmak, ortaklık portföyünü çeşitlendirerek yatırım riskini en aza indirecek şekilde dağıtmak, gayrimenkuller, gayrimenkule dayalı işlemler ve menkul kıymetler hakkındaki gelişmeleri sürekli olarak izleyerek ortaklık portföyünün yönetimine ilişkin gerekli tedbirleri almak, portföyün değerini korumaya ve artırmaya yönelik araştırmalar yapmak veya yaptırtmak,

15 GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIKLARININ FAALİYETLERİ Ortaklık portföyünü oluşturan veya portföye alınması planlanan varlıklar hakkında gerekli hukuki şartların sağlanıp sağlanmadığını araştırmak, bu hususta gerekli raporların hazırlanmasını temin etmek, Portföydeki varlıkların değerinin tespitine ilişkin raporların hazırlanmasını temin etmek, Portföy, dışarıdan danışmanlık hizmeti alınması suretiyle yönetiliyorsa ilgili kuruluşların çalışmalarını izlemek, Kendilerine yüklenilen diğer görevleri ve yürütülmesine izin verilen diğer faaliyetleri gerçekleştirmek

16 Gayrimenkul yatırım ortaklıkları; 1.Gayrimenkul sertifikalarını, konut kredileri karşılığında ihraç edilen varlığa dayalı menkul kıymetleri ve bunlara benzer nitelikte oldukları Kurul ca kabul edilen menkul kıymetleri ve diğer sermaye piyasası araçlarını alabilir ve satabilirler, ters repo işlemleri yapabilirler, 2.Alım satım karı veya kira geliri elde etmek maksadıyla ofis, konut, iş merkezi, alışveriş merkezi, hastane, otel, ticari depolar, ticari parklar ve buna benzer gayrimenkulleri satın alabilir ve satabilirler. Otel, hastane veya buna benzer faaliyete geçirilebilmesi için belirli asgari donanıma ihtiyaç duyan gayrimenkullerin kiraya verilmeden önce tefrişini temin edebilirler,

17 Gayrimenkul yatırım ortaklıkları; 3.Mülkiyetlerini edinerek alım satım karı elde etmek veya kat irtifakı tesisi suretiyle proje geliştirmek maksadıyla arsa ve arazileri alabilirler, 4.Kamu veya özel tüzel kişiliklerince veya gerçek kişilerce, ortaklık adına, üzerlerinde proje geliştirilmesi maksadıyla müstakil ve daimi bir hak niteliğinde üst hakkı tesis edilen gayrimenkulleri mülkiyetini edindikten sonra kazanç elde etmek amacıyla satabilirler,

18 Gayrimenkul yatırım ortaklıkları; 5.İlgili mevzuat uyarınca gerekli tüm izinleri alınmış, projesi hazır ve onaylanmış, inşaata başlanması için yasal gerekliliği olan tüm belgelerinin tam ve doğru olarak mevcut olduğu bağımsız ekspertiz şirketleri tarafından onaylanmış gayrimenkule dayalı projelere, projenin her aşamasında gayrimenkul geliştirme karı veya kira geliri elde etmek amacıyla mülkiyetlerini edinmek veya üst hakkı tesis ettirmek suretiyle yatırım yapabilirler,

19 Gayrimenkul yatırım ortaklıkları; 6.Gayrimenkuller üzerinde intifa hakkı kurabilir ve bu hakkı kullanabilirler, devre mülk irtifakı kurabilirler, sahip oldukları arsalar üzerinde ticari kar elde etmek maksadıyla üst hakkı yükümlüsü olabilirler, 7.Özel düzenlemeler saklı kalmak kaydıyla Yap- İşlet-Devret modeliyle geliştirilecek projeleri, kendisi veya başkaları lehine üst hakkı tesis ettirmek suretiyle gerçekleştirebilirler,

20 Gayrimenkul yatırım ortaklıkları; 8.Kurul ca uygun görülecek nitelikte teminata bağlanmış olmak kaydıyla, ileride oluşacak kira gelirlerinden pay almak amacıyla mülkiyetini edinme amacı olmaksızın veya kat irtifakı tesis edilmeksizin gayrimenkule dayalı projelere sözleşme hükümleri çerçevesinde yatırım yapabilirler, 9.Gayrimenkule dayalı projelere, müştereken malik olanların aralarındaki sözleşmede ortaklığın payına düşen kısım üzerindeki tasarrufuna ilişkin bir sınırlama olmaması şartıyla kat irtifakı tesisi yoluyla müştereken yatırım yapabilirler,

21 Gayrimenkul yatırım ortaklıkları; 10.Mülkiyetlerini edinmek kaydıyla yurt dışındaki gayrimenkulleri alıp satabilirler, gayrimenkule dayalı olmak kaydıyla yabancı menkul kıymetlere yatırım yapabilirler, 11.Özel sözleşme hükümleri müsait olmak kaydıyla, kira geliri elde etmek amacıyla üçüncü şahıslardan gayrimenkul kiralayabilirler ve bunları tekrar kiraya verebilirler, 12.Dövize dayalı işlemlere ilişkin döviz kuru ve borçların doğurduğu faiz oranı risklerine karşı korunmak amacıyla swap ve forward işlemler yapabilirler, opsiyon yazabilirler, mala dayalı olanlar hariç vadeli işlem sözleşmeleri alabilirler.

22 Türkiye'de GYO'lar İlk GYO 1996 yılında kurulmuş ve 1997'de de halka açılmıştır. Türkiye de toplam net aktif değeri 4,076 milyon TL ve piyasa değeri 4,034 milyon TL olan 14 adet gayrimenkul yatırım ortaklığı faaliyet göstermektedir. İMKB ye (BİST) kote olan bu ortaklıkların portföylerinin %88.8 ini gayrimenkul yatırımları, 0.14 ünü gayrimenkul projeleri, %10 unu kamu borçlanma araçları ve %1.06 sını ters repo işlemleri oluşturmaktadır.

23

24

25

26 Amerika Birleşik Devletleri'ndeki GYO'lar 3 tiptir Öz varlığa Dayalı GYO'ları (Equity REITs): Gayrimenkule yatırım yapmak suretiyle öz kaynaklarının değerini artırmayı amaçlayan bu GYO'ların kazançları kira gelirlerinden ve gayri menkullerinin değerlenmelerinden oluşmaktadır.

27 Amerika Birleşik Devletleri'ndeki GYO'lar 3 tiptir İpotekli GYO'ları (Mortgage REITs): Bu GYO'lar gayrimenkul sahiplerine ipotek amaçlı borç vermek ve, ikincil piyasada ipotek veya ipoteğe dayalı kıymetlere yatırım yapmak suretiyle ipotek kredilerinin faizinden gelir sağlarlar. Karma GYO'lar (Hybrid REITs): Bu GYO'lar hem gayri menkule hem de ipotek ve ipoteğe dayalı kıymetlere yatırım yapmak suretiyle kazanç sağlamayı hedeflemektedir

28 ABD'deki GYO'ların yatırım yaptıkları sektörler de aşağıdaki gibidir: Konut %19 Perakende %21 Ofis/Sanayi %31 Sağlık %5 Depolama %4 Turizm %6 İpotek %2 Diğer %13

29 Amerika Birleşik Devletleri'ndeki GYO'lar Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) GYO'lar 1960 yılında kuruluş izni almış olmalarına rağmen 1990 yıllarına kadar çok limitli bir rol oynamışlardır yılındaki Vergi Kanunu Reformu sonrasında GYO'lara tanınan vergi avantajları ve ilaveten gayrimenkul yönetim ve operasyon faaliyetlerine girmelerine kanunen izin verilmesinin akabinde GYO'lar 1990lardan sonra hızlı bir şekilde büyüme kaydetmişlerdir. ABD'de 2000 yılının ilk yarısı itibariyle toplam varlıkları 324 milyar dolara ulaşan 192 adet halka açık GYO mevcuttur

30 GMYO NIN YASAL ALTYAPISI GAYRİMENKUL YATIRIM ORTAKLIKLARINA İLİŞKİN ESASLAR TEBLİĞİ (28/5/2013 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.) MADDE 1 (1) Bu Tebliğin amacı; gayrimenkul yatırım ortaklıklarının kuruluşlarına ve kurucularına, paylarının halka arzına, satışına ve devrine, faaliyet esaslarına, yönetim ilkelerine, portföy sınırlamalarına, portföylerinde bulunan varlıkların ve hakların değerlemesine, varlıkların saklanmasına, imtiyazlı pay ihracına, ortaklarında ve yöneticilerinde aranacak niteliklere, kamuyu aydınlatma ve yatırımcıların bilgilendirilmesi yükümlülüklerine, kâr dağıtımına, gayrimenkul yatırım ortaklığı statüsünden çıkmalarına, tabi olacakları diğer yükümlülüklere ve anonim ortaklıkların gayrimenkul yatırım ortaklığına dönüşümüne ilişkin esasları düzenlemektir.

31 GMYO NIN YASAL ALTYAPISI Tanımlar ve kısaltmalar (MADDE 3): ç)danışman şirket: Ortaklık ile yaptığı bir sözleşme çerçevesinde ortaklığa proje geliştirme ve kontrol hizmetleri de dahil olmak üzere gayrimenkul portföyünün geliştirilmesi ve alternatif yatırım imkanlarının araştırılmasına yönelik hizmetler sunan şirketi, d)gayrimenkul değerleme şirketi: Sermaye piyasası mevzuatı uyarınca gayrimenkullere, gayrimenkule dayalı haklara ve gayrimenkul projelerine ilişkin değerleme hizmeti verecek şirketler listesinde adı bulunan şirketleri, g)işletmeci şirket: Ortaklık ile yaptığı bir sözleşme çerçevesinde ortaklığın mülkiyetinde bulunan veya kiralamış olduğu otel, hastane, alış veriş merkezi, iş merkezi, ticari parklar, ticari depolar, konut siteleri, süper marketler ve bunlara benzer nitelikteki gayrimenkulleri ticari maksatla işleten şirketi,

32 GMYO NIN YASAL ALTYAPISI i) Müteahhit: Ortaklık ile yaptığı bir sözleşme çerçevesinde, ortaklığın portföyünde yer alan gayrimenkul projelerinin inşaat işlerini gerçekleştirmeyi taahhüt eden gerçek ya da tüzel kişiyi, k) Ortaklık aktif toplamı: Bu Tebliğde aksi belirtilmedikçe, ortaklığın konsolide olmayan/bireysel finansal tablolarında yer alan aktif toplamını, l) Ortaklık portföyü: Ortaklığın aktifinde bulundurulan gayrimenkuller, gayrimenkule dayalı projeler, gayrimenkule dayalı haklar, sermaye piyasası araçları, Takasbank para piyasası ve ters repo işlemleri, Türk Lirası veya yabancı para cinsinden mevduat veya katılma hesapları ile iştiraklerden ve Kurulca uygun görülen diğer varlık ve haklardan oluşan malvarlığını,

33 GMYO NIN YASAL ALTYAPISI p) Yönetim kontrolü: Tek başına veya birlikte hareket ettikleri kişilerle birlikte doğrudan veya dolaylı olarak ortaklığın oy haklarının yüzde ellisinden fazlasına veya genel kurulda yönetim kurulu üye sayısının salt çoğunluğuna karşılık gelen sayıda üyelikler için aday gösterme hakkı veren imtiyazlı payların çoğunluğuna sahip olunmasını ifade eder.

34 GMYO NIN YASAL ALTYAPISI İnşaat hizmetleri MADDE 32 (1) Ortaklığın yürüttüğü projelerin inşaatlarının, tarafların inşaat işlerinden doğan karşılıklı hak ve yükümlülüklerini içeren bir sözleşme dahilinde müteahhitlerce yapılması zorunludur. (2) Sözleşmenin kapsamı taraflar arasında serbestçe belirlenir ancak asgari olarak müteahhidin borçlarını, ödeme koşullarını, ayıba karşı tekeffülün şartlarını, sözleşmeden rücunun şartlarını, iş sahibinin tazminat isteme hakkını ve sözleşmenin sona ermesinin şartlarını kapsaması zorunludur. (3) Müteahhidin seçiminin ve sözleşme koşullarının yönetim kurulu tarafından onaylanması zorunludur.