ÜST SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI

Transkript

1 ÜST SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI Prof. Dr. Ergin ÇİFTÇİ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı

2 ÜST SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI Orofarenks Tonsiller Nazofarenks Burun mukozası Orta kulak Sinüsler Epiglot Larinks

3 FARENKSİN ve TONSİLLERİN ENFEKSİYONU Farenjit Tonsillit Tonsillofarenjit Nazofarenjit

4 FARENKSİN ve TONSİLLERİN ENFEKSİYON ETKENLERİ DİĞER NEDENLER BAKTERİLER Streptococcus pyogenes (A grubu) B, C ve G grubu streptokoklar Arcanobacterium haemolyticum Corynebacterium diphtheriae Corynebacterium pyogenes Corynebacterium ulcerans Neisseria gonorrhoeae Neisseria meningitidis Yersinia enterocolitica Streptococcus pneumoniae Salmonella typhi Leptospira spp. Borelia spp. Anaeroplar VİRÜSLER Epstein-Barr virus Adenovirus Herpes simpleks virus 1 Herpes simpleks virus 2 İnfluenza virus Parainfluenza virus RSV Enterovirüsler Kızamık virüsü Kızamıkçık virüsü Sitomegalovirüs Rhinovirüs Reovirüs HIV Norfloksasin Siprofloksasin Enoksasin Fleroksasin Lomefloksasin Ofloksasin Levofloksasin Rufloksasin ATİPİK ETKENLER Behçet sendromu Mycoplasma pneumoniae Mycoplasma hominis Chlamydia pneumoniae Chlamydia trachomatis Legionella pneumophila Coxiella burnetti Sparfloksasin Tosufloksasin Gatifloksasin Pazufloksasin Grepafloksasin Candida Toxoplasma gondii Kawasaki hastalığı PFAPA Aftöz stomatit Steven-Johnson sendromu Nötropeni Kemoterapi

5 SOĞUK ALGINLIĞI Çocuklarda yılda 4-8 kez görülebilir En sık etken rhinovirüstür (%40) Özellikle nazal semptomlar ön plandadır Boğazda kaşıntı hissi Boğaz ağrısı Hapşırma Burun akıntısı, tıkanıklık Ateş hafif derecede yükselir Boğazda eksudasız kızarıklık vardır Konjunktivit Baş ağrısı Kas ağrıları Kuru öksürük

6 SOĞUK ALGINLIĞI Tanı klinik olarak konulur Antijen tayini, viral kültür, virüs genomunun gösterilmesi ve serolojik yöntemlerle etken kesin olarak gösterilebilir Tedavi semptomatiktir Parasetamol Burun damlaları (serum fizyolojik, topikal adrenerjik) Antihistaminikler

7 GRİP İnfluenza A, B ve C ile oluşur. Damlacık yolu, kontamine sekresyonlar, direkt temas ile bulaşır Semptomlardan önceki 24 saat ve semptom süresince bulaştırıcıdır Kuluçka süresi 1-3 gündür Özellikle yapısal semptomlar ön plandadır Yüksek ateş Boğaz ağrısı Kırıklık Burun akıntısı, tıkanıklık Konjunktivit Baş ağrısı Kas ağrıları Kuru öksürük Boğaz normal veya hiperemik olabilir

8 GRİP Tanı klinik olarak konulur Salgın dönemlerinde hastalığın düşünülmesi önemlidir Antijen tayini, viral kültür, virüs genomunun gösterilmesi ve serolojik yöntemlerle etken kesin olarak gösterilebilir Tedavi semptomatiktir Parasetamol (aspirin VERİLMEZ) Amantadin ve Rimantadin (İnfluenza A) Zanamivir ve Oseltamivir (İnfluenza A ve B) Antiviral tedavisi semptomlar başladıktan sonraki ilk 48 saatte başlanmalı Antiviral tedavi 5 gün verilir

9 GRİP AŞISI Aşı öncelikle gribe yakalandığında hastalığın ağır geçmesinin beklendiği kişilere yapılmalıdır. Altı ay ile 18 yaş arasındaki sağlıklı çocuklar Aşı altı aydan küçük yaştaki bebeklere yapılamadığından bu yaştaki çocuklarla aynı evde yaşayan kişiler mutlaka aşılanmalıdır. Astım, kronik bronşit, kistik fibroz gibi akciğer hastalığı olanlar Ciddi kalp hastalığı olanlar Şeker hastalığı gibi metabolik hastalıkları olanlar Böbrek yetmezliği olanlar Bağışıklık sisteminde sorun olanlar Bunun dışında kreşe ve okula giden çocuklar yaşadıkları kapalı ve kalabalık ortam nedeniyle risk altındadırlar. Yukarıda belirtilen riskler nedeniyle öncelikle aşılanması gereken kişiler dışında hiçbir risk taşımayan çocuklara da gripten korumak amacıyla aşı yapılabilir.

10 İnaktif aşıdır. GRİP AŞISI Altı ay ve daha büyük çocuklara yapılabilir ay Yarım doz, 36 ay ve daha büyüklere tam doz yapılır. 9 Yaşından küçük çocuklara ilk kez yapılıyorsa bir ay arayla iki doz yapılır Yumurta allerjisi olanlara yapılmaz. Aşının her yıl Eylül-Kasım aylarında yinelenmesi gerekir.

11 STREPTOKOKSİK TONSİLLOFARENJİT En sık 5-15 yaşlarda görülür Damlacık, yakın temas ve gıda yoluyla bulaşır Kuluçka dönemi 2-4 gündür Ateş, baş ağrısı, boğaz ağrısı, karın ağrısı ve kusma ile başlar Farenkste hiperemi, ödem, eksuda görülür Çene açısındaki lenf bezleri büyük ve ağrılıdır Hastalık kendiliğinden iyileşir

12

13

14 BAKTERİYEL-VİRAL TONSİLLOFARENJİT AYRIMI Yaş Ateş Burun akıntısı Öksürük İshal Eksuda Ağrılı LAP BAKTERİYEL > 4 yaş > 38.5ºC Yok Yok Yok Daha sık Sık VİRAL Her yaş < 38.0ºC Sıklıkla var Sıklıkla var Görülür Daha az Seyrek

15 STREPTOKOKSİK TONSİLLOFARENJİT TANISI Akut faz reaktanları ASO Hızlı antijen testi Boğaz kültürü ASO hafta STANDART TANI YÖNTEMİ BOĞAZ KÜLTÜRÜDÜR

16 STREPTOKOKSİK TONSİLLOFARENJİT TANISI TONSİLLOFARENJİT BOĞAZ KÜLTÜRÜ HIZLI ANTİJEN TESTİ Lateks ELISA NEGATİF POZİTİF NEGATİF POZİTİF Semptomatik tedavi ANTİBİYOTİK ANTİBİYOTİK

17 STREPTOKOKSİK TONSİLLOFARENJİT NİÇİN TEDAVİ EDİLMELİDİR? Klinik iyileşmenin sağlanması Enfeksiyonun yayılmasının önlenmesi Komplikasyonların önlenmesi

18 KOMPLİKASYONLAR ERKEN GEÇ Servikal lenfadenit Peritonsiller apse Retrofarengeal apse Akut otitis media Akut sinüzit Bronkopnömoni Menenjit Beyin apsesi Septik artrit Osteomiyelit Endokardit Sellülit Nekrotizan fasiit Bakteriyemi Streptokoksik toksik şok sendromu Akut romatizmal ateş Poststreptokoksik glomerülonefrit Poststreptokoksik reaktif artrit PANDAS (Pediatric Autoimmune Neuropsychiatric Disorders Associated with Streptococcal Infections)

19

20 STREPTOKOKSİK TONSİLLOFARENJİT TEDAVİSİ Antibiyotik Doz Doz sayısı Veriliş yolu Süre Benzatin penisilin G Ü ( 27 Kg) Ü (>27 Kg) 1 IM Tek doz Penisilin V 250 mg ( Ü)/doz ( 27 Kg) 500 mg ( Ü) /doz (>27 Kg) 2-3 Oral 10 gün Amoksisilin 250 mg/doz 500 mg/doz mg/doz Oral 10 gün

21 PENİSİLİN ALLERJİSİ OLANLARDA STREPTOKOKSİK TONSİLLOFARENJİT TEDAVİSİ Antibiyotik Doz Doz sayısı Veriliş yolu Süre Eritromisin 40 mg/kg/gün 2-4 Oral 10 gün Klaritromisin 15 mg/kg/gün 2 Oral 10 gün Azitromisin 12 mg/kg/gün 1 Oral 5 gün

22 TEDAVİ BİTİMİNDE İZLENECEK YOL Tedaviyi 10 güne tamamla Klinik iyi-ailede ARA yok Semptom var-ailede ARA Kültüre gerek yok Kültürü tekrarla Kültür negatif Tedavi yok Kültürü pozitif ß laktamaza dirençli penisilinle tedavi

23 GABHS TAŞIYICILIĞI Etken üretilmesine karşın klinik bulgu yoktur Bulaştırıcı değildir Nonsüpüratif komplikasyon riski yoktur Streptokokların ekstrasellüler antijenlerine karşı antikor yanıtı oluşmaz Eradikasyonu güçtür Ülkemizde taşıyıcılık oranı %10-25 dir Özel koşullar dışında tedavisi gerekmez

24 TAŞIYICILIĞIN ERADİKASYONU GEREKEN DURUMLAR Hastada veya ailede ARA öyküsü varsa Akut romatizmal ateş veya akut glomerulonefrit salgınları sırasında Ev içi temas olan kişilerde GABHS toksik şok sendromu veya nekrotizan fasiit saptanmışsa Yeterli tedaviye rağmen aile içinde çok sayıda semptomatik GABHS farenjiti atakları görülmeye devam ediyorsa Kapalı toplumlarda GABHS farenjiti salgını varsa GABHS taşıyıcılığı nedeniyle tonsillektomi yapılması düşünülüyorsa Ailede AGBHS ile ilgili aşırı endişe varsa

25 TAŞIYICILIĞIN ERADİKASYONU Antibiyotik Doz Doz sayısı Veriliş yolu Süre Klindamisin 20 mg/kg/gün (max 1.2 g) 3-4 Oral 10 gün Amoksisilinklavulonat mg/kg/gün 2 Oral 10 gün Benzatin penisilin G Ü ( 27 Kg) Ü (>27 Kg) 1 IM Tek doz Rifampin 20 mg/kg/gün 2 Oral 4 gün + Penisilin V Ü/kg/gün 2-3 Oral 10 gün

26 AKUT OTİTİS MEDİA TANIM Orta kulak sıvısı + Akut semptomlar (ağrı, ateş...)

27 EPİDEMİYOLOJİ 6-13 ay arasında en sıktır, 6 yaşından sonra sıklık çok azalır 3 yaşına kadar çocukların 2/3 ü en az 1 kez, %50 si 2-3 atak geçirir

28 AKUT OTİTİS MEDİANIN SIK GÖRÜLDÜĞÜ DURUMLAR Kış aylarında Erkek çocuklar Anne sütü ile beslenmeyenler Biberon ile yatarak beslenme, emzik kullanımı Kardeşlerinde belirgin otit hikayesi olanlar Sigara içilen ortamda yaşayanlar Kalabalık ve az gelişmiş toplumlarda Yarık damak ve kraniofasial anomalisi olanlar İmmün yetmezlikler

29 ÇOCUKLARDA ÖSTAKİ TÜPÜNÜN ÖZELLİKLERİ Erişkindekine göre Daha horizontal Daha kısa Kıkırdak miktarı ve sertliği daha az Nazofarenkse açıldığı bölgede lenf follikülleri Nazofarenkste adenoid hipertrofisi Adenoidlerin infeksiyon kaynağı olması

30 AKUT OTİTİS MEDİA ETKENLERİ ALIŞILMIŞ ETKENLER S. pneumoniae H. inflenzae M. catarrhalis S. aureus E. coli Klebsiella Pseudomonas SIK OLMAYAN ETKENLER M. Norfloksasin pneumoniae C. Siprofloksasin trachomatis M. Enoksasin tuberculosis A. Fleroksasin otitidis Lomefloksasin Ofloksasin Levofloksasin Rufloksasin ANAEROB ETKENLER Peptostreptokok Sparfloksasin Fusobacterium Tosufloksasin Bacteroides Gatifloksasin Pazufloksasin Grepafloksasin VİRAL ETKENLER RSV Rhinovirus İnfluenza Parainfluenza Adenovirus Enteroviruslar CMV HSV

31 SEMPTOMLAR BEBEK Ateş Huzursuzluk Genel hastalık hali İshal, kusma Kulağını çekiştirme ÇOCUK Ateş Kulak ağrısı Kulakta dolgunluk hissi Genel hastalık hali Baş dönmesi İşitme bozukluğu

32 OTOSKOPİK MUAYENE

33 OTOSKOPİK MUAYENE

34 TİMPANOMETRİ Tip A Tip B Tip C

35 NORMAL KULAK ZARININ GÖRÜNÜMÜ NORMAL KULAK ZARI NORMAL KULAK ZARI İnce Yarı saydam Arkasında kemikler görülebilir Nötral yerleşimli Hareketli

36 AKUT OTİTTE KLASİK OTOSKOBİK BULGULAR AKUT OTİTİS MEDİA AKUT OTİTİS MEDİA Kulak zarında kızarıklık Grimsi beyaz veya sarı renk Kabarıklık (malleusun görülmesi engellenir) Membran perforasyonu ve pürülan akıntı Nadir olarak membranda büller Bazen hava-sıvı veya hava-pü seviyesi Hareketliliğin azalması

37 AOM OTOSKOBİK BULGULAR AKUT OTİTİS MEDİA NORMAL

41 AKUT OTİTİS MEDİANIN ANTİBİYOTİKSİZ DÜZELMESİ S. pneumoniae %11 H. influenzae %52 M. catarrhalis %75

42 MASTOİDİT

43 ETKENLER ve DİRENÇ S. pneumoniae H. influenzae 1 2 M. catarrhalis 3 ß-laktamaz üretimi PBP değişimi ß-laktamaz üretimi %35 %22-54 %90

44 SEÇİLECEK ANTİBİYOTİKLER SEFTRİAKSON SEFUROKSİM AMOKSİSİLİN KLAVULONAT AMOKSİSİLİN

45 TEDAVİ ANTİBİYOTİK ÖYKÜSÜ HAYIR 0. GÜN 3. GÜNDE TEDAVİ BAŞARISIZLIĞI Geleneksel dozda Amoksisilin Yüksek dozda Amoksisilin-cla (40-45 mg/kg/gün) (80-90 mg/kg/gün) GÜNDE TEDAVİ BAŞARISIZLIĞI Yüksek dozda Amoksisilin-cla (80-90 mg/kg/gün) Yüksek dozda Amoksisilin (80-90 mg/kg/gün) Sefuroksim (30 mg/kg/gün) Seftrikason (50 mg/kg IM 3 doz) Sefuroksim (30 mg/kg/gün) Seftrikason (50 mg/kg IM 3 doz) EVET Yüksek dozda Amoksisilin (80-90 mg/kg/gün) Seftrikason (50 mg/kg IM 3 doz) Yüksek dozda Amoksisilin-cla (80-90 mg/kg/gün) Yüksek dozda Amoksisilin-cla (80-90 mg/kg/gün) Sefuroksim (30 mg/kg/gün) Klindamisin (40 mg/kg/gün) Timpanosentez Sefuroksim (30 mg/kg/gün) Seftrikason (50 mg/kg IM 3 doz) Timpanosentez

46 DESTEKLEYİCİ TEDAVİ Analjezik Antipiretik Antihistaminik Dekonjestan

47 AKUT BAKTERİYEL SİNÜZİT Paranazal sinüslerin akut enfeksiyonudur. Viral ÜSYE komplikasyonudur. Viral rinosinüzitlerin %0.5-2 sinde olur.

48 PARANAZAL SİNÜSLER Frontal sinüs 5-7 Yaş Sfenoid sinüs Etmoid sinüs 6 Ay 5 Yaş Maksiller sinüs 6 Ay

49 SEMPTOMLAR Ateş Baş ağrısı Burun tıkanıklığı Pürülan burun akıntısı Maksiller dişlerde ağrı Hiposmi, anosmi Öne eğilmekle artan yüz ağrısı-basınç hissi Öksürük

50 BULGULAR Burun mukozasında ödem Burunda kurutlanma Burundan ve genizden pürülan akıntı Sinüsler üstünde hassasiyet Maksiller sinüs transillüminasyonunda bozulma

51 MAKSİLLER SİNÜS TRANSİLLÜMİNASYONU

52 ETKENLER Streptococcus pneumoniae Haemophilus influenzae Moraxella catarrhalis GABHS Staphylococcus aureus Anaeroplar

53 TANI ve AYIRICI TANI Öykü Semptomlar Bulgular 10 günden uzun süren semptomlar Viral enfeksiyonun 5-7. gününde semptomların şiddetlenmesi Sinüs aspirasyonu Radyolojik incelemeler

54 SİNÜS RADYOLOJİSİ Tam sinüs opasifikasyonu Hava-sıvı seviyesi Mukozal kalınlaşma

55 ETMOİD SİNÜZİT

56 MAKSİLLER SİNÜZİT

57 MUKOZAL KALINLAŞMA

58 HAVA-SIVI SEVİYESİ

59 FRONTAL SİNÜZİT

60 TEDAVİ Semptomatik tedavi Analjezik-antipretik Topikal-sistemik dekonjestan Antibiyotik tedavisi Akut sinüzitin kendiliğinden düzelme oranı yaklaşık %50-60 dır

61 TEDAVİ Tedavi: dirençli pnömokok riski var mı? İlk tercih amoksisilin Risk yok: doz mg/kg/gün, 2-3 dozda Risk var: doz mg/kg/gün, 2-3 dozda Tedavi süresi 10, 14, 21, 28 gün veya semptomlar düzeldikten sonra 7 gün Alternatif tedavi Amoksisilin-klavulonat Makrolidler II. Kuşak sefalosporinler Parenteral seftriakson (komplike sinüzit veya frontal/sfenoidal sinüzitte)

62 KRUP SENDROMLARI Larenjit Larengotrakeit Larengotrakeobronşit Larengotrakeobronkopnömoni Bakteriel trakeit (membranöz krup = bakteriel krup)

63 KRUP SENDROMLARI Etkenler Parainfluenza 1, 2, 3 İnfluenza virus A, B Adenovirus RSV Rhinovirus Enterovirus Kızamık M. pneumoniae S. aureus M. catarrhalis H. influenzae tip b S. pyogenes S. pneumoniae Bakteriyel trakeit

64 KRUP SENDROMLARI Semptom ve Bulgular Ateş, burun akıntısı, öksürük Ses kısıklığı, kabalaşma Havlama tarzında öksürük Stridor Değişik derecelerde solunum sıkıntısı Hastaların genel görünümleri iyidir; Toksik görünüm yoktur Farenks hiperemik olabilir

65 KRUP SENDROMLARI Tanı Klinik bulgular Radyoloji: Subglottik daralma Kesin tanı: Larengotrakeobronkoskopi

66 KRUP SENDROMLARI Tanı Subglottik daralma Subglottik daralma

67 KRUP SENDROMLARI Tedavi Viral nedenli enfeksiyonlarda sadece destekleyici tedavi Oksijen Buhar tedavisi Sistemik steroid (Deksametazon mg/kg/doz) İnhale steroid (Budesonid: 2 mg/doz, günde tek doz) İnhale epinefrin 4 yaş: 2.5 ml/doz, 1: 1000 adrenalin, SF ile dilüe edilere >4 yaş: 5 ml/doz, 1: adrenalin, SF ile dilüe edilerek Günde 4-6 doz

68 AKUT EPİGLOTTİT Etkenler H. influenzea tip b Streptococus pyogenes (GABHS) Pnömokok S. aureus Moraxella catarrhalis Nadiren gram (-) enterik basiller Nadiren viruslar

69 AKUT EPİGLOTTİT Semptom ve Bulgular Ani yükselen ateş, giderek artan toksik bir görünüm Boğaz ağrısı Yutma güçlüğü, yeme ve içmeyi reddetme Stridor, seste boğuklaşma Korku, endişe, hava açlığı Retraksiyonalar Çok zorlukla nefes alır, inspirasyon süresi uzar Sırt üstü yatamaz hale gelir, oturur durumda özel bir pozisyon alır Ağızdan tükrük akmaya başlar Bilinç bozulur KLASİK 3 D TRİADI: Drooling, Disphagia, Distress Öksürük yoktur veya çok az boğuk bir öksürük vardır

70 AKUT EPİGLOTTİT Semptom ve Bulgular

71 AKUT EPİGLOTTİT Tanı Klinik bulgular Radyoloji: Epiglotta şişme Kesin tanı: Larengoskopi Etken izolasyonu: Epiglot sürüntü kültürü ve kan kültürü

72 AKUT EPİGLOTTİT Tanı

75 AKUT EPİGLOTTİT Tedavi Akut epiglottit ampirik antibiyotik tedavisi Ampisilin-sulbaktam Sefuroksim Seftriakson veya Sefotaksim