NO. 9_TR BGSS WORKSHOP DOCUMENTATION. Kadın Hakları Çalışma Grubu KAHDEM WEB/KAHDEM DERNEĞĐ Türk Hukuk SitesĐ

Transkript

1 BGSS WORKSHOP DOCUMENTATION NO. 9_TR Kadın Hakları Çalışma Grubu KAHDEM WEB/KAHDEM DERNEĞĐ Türk Hukuk SitesĐ NO Habibe Yılmaz Kayar Uluslararası Çalışma Atölyesi Hukuksal Normların Uygulanması: Türkiye de ve Almanya da Kadına Yönelik Şiddet The BGSS is funded by BGSS WORKSHOP DOCUMENTATION BERLIN GRADUATE SCHOOL OF SOCIAL SCIENCES INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCES HUMBOLDT - UNIVERSITÄT ZU BERLIN LUISENSTR BERLIN BGSS WORKING PAPER SERIES CONTACT: BGSSPUBL@CMS.HU-BERLIN.DE

2 BGSS WORKSHOP DOCUMENTATION Published by the Berlin Graduate School of Social Sciences (BGSS), Institute of Social Sciences at the Humboldt-Universität zu Berlin. Publication on this website does not preclude a later publication elsewhere. Any opinions expressed in this paper are those of the author(s) and not those of BGSS. The copyright stays with the author. Copyright for this paper: Habibe Yılmaz Kayar Please cite in the following format: Yılmaz Kayar, Habibe (2010): Kadın Hakları Çalışma Grubu. KAHDEM WEB/KAHDEM DERNEĞĐ ve Türk Hukuk Sitesi. BGSS Workshop Documentation Implementierung von Rechtsnormen: Gewalt gegen Frauen in der Türkei und in Deutschland, Institut für Sozialwissenschaften, Humboldt-Universität zu Berlin. WEB: KAHDEM iletişim: soru@kahdem.org.tr destek@kahdem.org.tr kahdem@gmail.com Habibe Yılmaz Kayar Avukat, Kadınlara Hukuki Destek Merkezi (KAHDEM) kurucularından, Istanbul Barosu Kadın Hakları Uygulama Merkezi danısmanı. Dieser Beitrag ist im Rahmen des BGSS Workshops Implementierung von Rechtsnormen: Gewalt gegen Frauen in der Türkei und in Deutschland, welcher im Januar 2009 stattfand, entstanden. BGSS Workshop Documentation Berlin Graduate School of Social Sciences Institute of Social Sciences Humboldt-Universität zu Berlin Mail Address: Unter den Linden Berlin, Germany Offices at: Luisenstr Berlin bgsspubl@cms.hu-berlin.de 1

3 Kadın Hakları Çalışma Grubu KAHDEM WEB/KAHDEM DERNEĞĐ Türk Hukuk Sitesi Av.Habibe Yılmaz Kayar Herşey, Türk Hukuk Sitesi ile başladı, aslında Türk Hukuk Sitesi ilk kez 1997 yılında "Türk Hukuk Sayfaları" adıyla ve internetteki ilk Türkçe hukuk kaynağı ve web sitesi olarak yayınına başladı. Đlk yayınlandığında sayfalık küçücük bir kişisel siteden ibaretti. O sayfalar zaman içinde gelişti, büyüdü, kendi internet ismi altında yayınlanmaya başladı ve Şubat 2009 itibariyle de 12. yaşına girdi. Ocak 2009 itibarıyla yaklaşık üyesi bulunmaktadır.çoğunluğu avukat olmakla birlikte hakim,savcı,hukuk çalışanları ve öğrencilerle birlikte hukuksever üyelerimiz de bulunmaktadır. Şubat ayı itibarı ile yaklaşık konu başlığı bulunmakta ve mesaj yayındadır. Makale kütüphanesinde 756 makale yayınlanmıştır. Günlük ziyaretçi sayısı civarındadır. Site üyeliği referans sistemine bağlı ve ücretsizdir. THS'nin başlangiçtan bu yana tek arzusu vardı: Đdealist, özverili, ilkeli, adaleti ve hukuku her değerin üzerinde tutan, çalışkan, hukuk sistemi için bir şeyler yapmaya çalışan, haksızlık karşısında yüreği burkulan, hukukçu kimliğini siyasi düşüncelerinin önünde gören, ağır çalışma şartlarında büyük bir mücadele veren "adalet savaşçılarımız" ve "hukuk dostlarımız" için bir sığınak olmak. THS, en büyük ve önemli hedef olarak bunu belledi ve hâlâ da aslında büyük ölçüde bu ideal için varlığını sürdürüyor. THS nin destek verdiği sadece hukukçular olmadı.khç grubu ve etkinlikleri THS de her zaman desteklendi ve saygı gördü. Yurttaşların danışmalarına kapalı bir site olan THS ; pozitif ayrımcılık örneği olarak tanımlanabilecek bir kararla kapılarını; KAHDEM projesiyle kadınlara açtı ve adalete ulaşmakta zorluk çeken kadınlar için geliştirilen. Destek yayınına 8 Mart 2007 tarihinde başladı. 2

4 THS ve Kadın Hakları Çalışma Grubu: ARKAPLAN: 1987 de Çankırı da bir kadın, dayak yediği kocasından boşanmak için hakimin karşısına çıktığında, bütün hayat değişti. Hakim Mustafa Durmuş kadının talebini reddederken tutanağa şu tarihi cümleyi yazdıracaktı: "Kadının sırtından sopayı, karnından sıpayı eksik etmemek gerekir!" diyordu.kadınlar bu tarihte ilk kez dayağa karşı eylem yaptı de Ailenin Korunmasına Dair Kanun Yayınlandı Aynı yıl Đstanbul Barosu Kadın Hakları Uygulama Merkezi KHUM kuruluyordu. Kadının insan hakları ve yasal durumu konusunda hizmetiçi eğitimden geçmiş Hukukçu kadınlar yepyeni bir adli yardım ve mağdur kadınlara hukuki destek deneyimini geliştirip Türkiye deki tüm barolara örnek oluyordu. Diğer yandan da kadının insan haklarına ilişkin uluslararası sempozyumlar düzenliyor,kitaplar yayınlıyor ve STK lar ile sıkı ilişkiler geliştiriyor,tmk ve TCK nın yasalaşmasına etkin destek veriyor,cedaw sözleşmesinin uygulanması için çaba gösteriyordu. Yıl 2001 Ege Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü Araştırmasına göre: Kadının dış görünüşü ve davranışlar tecavüze yol açar ifadesine 85 psikologun % hakim,savcı ve avukatın % 40 ı 100 polisin % 66 sı katılmaktaydı. Yine aynı araştırmaya göre bazı kadınlar tecavüzü hak eder ifadesine 85 psikoloğun % 6 sı 100 avukatın % 10 u 80 Hakimin % 17 si 100 Polisin % 33 ü KESĐN KATILIYORUM diye yanıt veriyordu. 3

5 THS ve KADIN HAKLARI: Kadın hareketinin kadının insan haklarına dikkati çeken duruşu, yasalardaki kadını ilgilendiren düzenlemeler,kadına ilişkin haberler THS KHÇG gündemini oluşturdu.4320,tmk ve TCK,1985 yılından bu yana taraf olduğumuz CEDAW sözleşmesi THS de belirgin biçimde varlığını gösterdi yılından itibaren aile hukuku ve kadın hakları konusunda yazılan mesajlar çoğaldıkça yeni bir forum başlığı açma ihtiyacı doğdu. Ana sayfada Kadın ve Çocuk Hakları başlığı ile başlayan çalışma, aile hukukunu da barındırır bir durumda uzun süre devam etti ve en çok okunan bölümlerden biri oldu. Forum ve konular çoğaldıkça yeni bir yapılanmaya gidildi, çalışma grupları oluşturuldu. Kadın Ve Çocuk Hakları Grubu, konularına göre tasnif edilerek: Kadın Haklarına ilişkin yazışmalar ilk ürünlerini oluşturdu ve Çocuk Hakları ve Aile Hukuku Çalışma Grubunun oluşmasına kaynaklık yaptı. Kadın Hakları Hukuk Çalışma Grubu: Bu yeni yapılanmaya rağmen Kadın Hakları Çalışma Grubu sitenin en çok okunan ve en dinamik grubu oldu. Çalışma grubu üyeleri (hukukçu veya hukuksever) grup içinde kendilerini tanıttılar, birbirleri ile dostluklar geliştirdiler. Üyeler güncel haberleri basından takip ederek forumun gündemine taşıyıp tartışmaya açtılar. HÇG olarak güncel olaylara hızlı şekilde tepki verdiler ve yine HÇG olarak toplu tavır alabildiler. Grupta sürekli yeni projeler düşünüldü ve tartışıldı. Üyeler MSN adreslerini paylaştı ve internet ortamında sürekli bağlantıda kalarak hızlı şekilde organize olabildi. Gruba düzenli ve aktif katılımda bulunacak üyeler kabul edildi ve üyelerin katılımı sürekli kılındı. Grubun aktif olması nedeniyle sadece bu gruba katılmak için siteye üyelik başvurusunda bulunan pek çok ziyaretçi oldu. Halen Kadın Hakları Çalışma Grubu sitenin en çok okunan çalışma grubu olma özelliğini korumakta, çalışma grubu faaliyetlerine devam etmekte ve en dinamik grup olma özelliğini korumaktadır.100 e yakın üyesi vardır. 4

6 Konu :464 Mesaj Sayısı:5,000 Çalışma Grubu halen varlığını sürdürmektedir. KAHDEM HUKUKĐ DANIŞMA_ YIL Mart 2007 de Kadınlara Hukuki Destek Merkezi (KAHDEM) projesi kadınların yaşadıkları sorunları ve adalete ulaşmada karşılaştığı caydırıcı olguları dikkate alan bir yapılanma ile hayata geçirildi. Kadınlara Hukuki Destek Merkezi (KAHDEM), Türk Hukuk Sitesi Kadın Hakları Çalışma Grubu tarafından kurulan ve yönetilen sanal bir destek merkezi olarak yayın hayatına başladı, kadın hakları ihlalleri ile karşılaşan kadınların internet ortamında kimliklerini gizleyerek sorunlarını paylaşmalarına ve çalışma grubu üyelerinin destek mesajlarına ulaşmalarına yardımcı olması hedeflendi..kadınlara ihlal durumunda yasal olanakları kullanabilmesi için kılavuzluk yapıldı ve bir hukukçudan yardım almanın önemi ve mali durumu uygun olmayanların adli yardım servislerinden yararlanması hemen her mesajda vurgulandı. Kimler soru gönderiyor: Niteliği itibarıyla bilgisayar ve internet olanağına sahip daha çok kentli kadınların yazdığı gözlenmektedir. Kendileri bu olanağa sahip olmayan bazı kadınların çocukları aracılığı ile soru gönderdikleri de gözlemlenmektedir. Mesajların yanıtlanmasında nelere dikkat ediliyor: Mesajlara verilen yanıtlarda hukukçu duruşu,taraf olmama ilkesi korundu ve hiçbir yargılayıcı tutum geliştirilmesine izin verilmedi.katılımcıların seçimlerini kendilerinin yapmasına olanak sağlanmaktadır.katılımcıların yerine geçmek,nasihatlerde bulunmak veya kişisel tercihleri dayatmak tutumlarından kaçınıldı. 5

7 Soru sormak için hangi şartları yerine getirmek gereklidir? KAHDEM e soru sormak için üye olmak gerekmemektedir. Hiçbir kimlik bilginin yazılması zorunlu değildir. Hangi ülkeden ve şehirden yazıldığı konusunda hiçbir bilgiye yer verilmemekte soru soran katılımcı tamamen anonim kalmaktadır. Bu serbestlikler mesaj yazmayı kolaylaştırmakta ve teşvik edici olmaktadır. Hangi sorular yanıtlanıyor? KAHDEM soruları onaya tabidir. Sorular kadının insan hakları ve aile hukuku ile sınırlandırılmıştır, bunun dışındaki sorular yanıtlanmamaktadır.sorular site kurallarına uygun olmak durumundadır((uygun olmalıdır). Kanuna karşı hile içeren sorular da yayınlanmamaktadır. Soruları Kimler yanıtlıyor? KAHDEM alanında sorular hukukçular tarafından yanıtlanmaktadır. Başlangıçta tüm hukukçuların katılımına açık tutulan yanıt sistemi görülen bazı sakıncalar da gözetilerek THS nin bilgi birikimi ve kadından yana tutumu ile tanınmış bilinen gönüllü üyeleri ile sınırlandırılmıştır. Listede yer almadığı halde alana destek veren hukukseverlerin sayısı da oldukça fazladır. Bu liste dışında alanda verilen sorular ve devam eden yanıtlar denetime tabidir ve KAHDEM amaçları ile uyuşmayan içerik ve üslupta yazılan yanıtlar yayınlanmamaktadır. Tüm katkı sağlayıcılar ve destekleyenler tamamen gönüllüdür. Hiçbir kazanç sağlamamaktadırlar. KAHDEM e ilgi nasıl? 2009 Ocak itibarıyla: KAHDEM WEB SAYISAL VERĐLERĐ KAHDEM deki konu başlıkları bu güne kadar kez okundu. Aralık 2008 de yeni okuyucu aldı. Günde ortalama okuyucu sayısı oldu. Saatte ortalama okuyucu sayısı 371.1, dakikada 6.18 oldu. 51 yeni konu açıldı. Toplam konu sayısı 922 oldu. Mesajlara verilen yanıt (mesaj) 2042,toplam (konu ve yanıt) mesaj sayısı 2964 olmuştur. 6

8 KAHDEM WEB Okunma Sayısı Nisan Temmuz Ekim Ocak Aylar KAHDEM 1 Yıl Toplam Konu Başlığı Okunma Sayıları Okunma Sayısı Nisan Temmuz Ekim Ocak aylar Seri 1 KAHDEM 2 Yıl Konu Başlığı Okunma Oranı Onuma Sayısı Aylar Seri 1 7

9 Đşleyiş nasıl? Alana soru gönderildiğinde forum yöneticileri tarafından onaylanarak yayınlanmaktadır. Yayınlanan soru gruba üye olan hukukçular tarafından olabildiği kadar çabuk yanıtlanmaktadır. Bu genellikle birkaç saat içinde olmaktadır. Kahdem WEB başka nasıl yarar sağlıyor? Okuyucular soru sordukları gibi daha önce yazılan ve yanıtlanan mesajları ve verilen yanıtları inceleyerek bazen soru sormadan da bilgi ihtiyacını karşılayabilmektedir. Bu bakımdan KAHDEM bir kadın hukuku soruları ve yanıtları arşivi olma özelliğini taşımaktadır.. Tüm katkı sağlayıcılar ve destekleyenler tamamen gönüllüdür. Hiçbir kazanç sağlamamaktadırlar. Kadın Hakları Çalışma Grubunun son projesi: KAHDEM DERNEĞĐ KAHDEM projesini hayata geçiren Kadın Hakları Çalışma Grubu üyeleri 8 Mart 2008 tarihinde KAHDEM WEB projesinin 1 Yılında ilk reel toplantısını yaptı ve hazırlıklarını gözden geçirerek bu kez de 8 Mart 2008 tarihinde KAHDEM derneğini kurma kararı verdi ve aynı ay içinde kuruluş tamamlandı. KHÇG varlığını korudu ve diğer yandan da sanal olanın gerçek olması denilebilecek derneğin kuruluşuna farklı şehirlerden çok değerli katılımcılar kurucu üye olarak destek vermişler ve derneğin ilk bağışları THS üyelerinden gelmiştir. Geçtiğimiz 1 yıl boyunca Dernek üyelerin ve gönüllülerin desteği ile faaliyetini sürdürmektedir. Önemli bir özellik sanal olanın gerçek olması ve kurumsallaşmasına karşılık önceki yapılanmaların varlıklarını sürdürmeleridir.ths,khçg ve KAHDEM Çalışma Grubu faaliyetlerine hep birlikte koordineli bir şekilde devam etmektedir. Bu koordinasyon ve ekip çalışmasının son ürünü 25 Kasım Şiddetle mücadele gününde 11 ilde Aile Mahkemeleri incelemeleri ve sonuçlarına ilişkin araştırmasıdır.araştırma sonuçları büyük ilgi görmüş ve pek çok önemli sonucun tartışılmasına olanak sağlamıştır. 8

10 4320 Sayılı Ailenin Korunmasına Dair Kanun Uygulaması konusunda 11 ilde yapmış olduğumuz araştırmalarımız ve gözlemlerimizin sonuçlarına göre: SORUNLAR VE TESPĐTLER ve ÖNERĐLER: 1-Koruma kararları genellikle gerçekleşmiş bir şiddet olayından sonra verilmektedir. Oysa 4320 sayılı yasanın amacı şiddeti önleyerek kadını korumaktır. Bu nedenle koruma kararı verilebilmesi için gerçekleşen şiddetin delil olarak değerlendirilmesi ve tıbbi darp rapor talep edilmesi şiddetle mücadeleyi etkisiz hale getirmektedir. Koruma kararının verilmesinde şiddetin ihtimal dahilinde olması yeterli sayılmalıdır. 2-Koruma kararları soruşturulan dosyalar üzerinden Savcılık tarafından istenmektedir. Bu durum yasanın res en uygulanması bakımından oldukça olumlu ise de şiddet mağdurlarının kolluğa başvurma zorunluluğu olmaksızın doğrudan Aile Mahkemesine başvurma olanağından henüz yeteri kadar yararlanmadıklarını göstermektedir. Kadınların şiddetten korunma konusunda cesaretlendirilmeleri ve yasal düzenleme / yasal olanaklardan yararlanma olanakları kadınlara etkili ve eylemli olarak duyurulmalıdır. 3-Kadınların,şiddetten korunmada bir avukattan hukuki destek alması yetersizdir. CMK değişikliği sonrası mağdurlara baro tarafından vekil atanması olanağı kadın mağdurlarca bilinmemekte ve bu hak karakol ve diğer aşamalarda kadınların anlayabileceği şekilde kendilerine bildirilmemektedir. Bu nedenle kolluğun kadının insan hakları ve şiddetten korunma da yasal olanaklar konusunda eğitilmesi kadına yönelik şiddetle mücadelede zorunluluktur. 4-Yasanın amacı gereği koruma kararlarının DERHAL verilmesi gerekirken bu süre genel olarak korunma kararından beklenen yararı ortadan kaldırabilecek kadar uzun olabilmektedir. Gece ve hafta sonu şiddet tatil yapmamaktadır. Nöbetçi Mahkemelerin 24 saat karar verebilir durumda bulundurulmaları zorunludur. 9

11 5-Aile gibi yaşayan fakat resmi nikah olmayan birlikteliklerde ve,boşanma sonrasında kadın genellikle şiddete karşı korunamamakta ve medeni durumuna göre ayrımcılığa uğramaktadır. Şiddetten korunmak evrensel bir haktır ve kadınlar arasında medeni durumlarına göre ayrımcılığa derhal son verilmelidir. 6-Verilmiş koruma kararlarının etkin kontrolü yapılmamakta karara rağmen kadın yeniden şiddetle. karşılaşabilmekte ve hatta hayatını kaybedebilmektedir. Koruma kararlarının fiilen yarar sağlaması ve etkin olması için DERHAL ve yeteri kadar önlem alınmalıdır. 7-Kadınların şiddet ve diğer hukuki sorunları nedeniyle adalete ulaşmaları ve bir avukattan hukuki destek almaları yeterli düzeyde değildir. Kadının insan hakları ve adalete ulaşma konusunda yaygın bir bilgilendirme yapılması ve danışma/destek merkezlerinin oluşturulup sayısının arttırılması gerekmektedir. 8-Şiddetle etkili mücadelede kadının aile içinde ve toplumdaki temel haklara aykırı olan geleneksel rollerin devamı şiddetin de devamını sağlamaktadır. Toplumsal cinsiyet ve kadının insan hakları konusunda HEMEN yaygın bir eğitim ve davranış değişikliği için hükümet ulusal bir eylem planı yapmalı ve kadın için devam eden eşitsiz hayatı değiştirmelidir. 9-Koruma kararı verilmesinde mağdurun başvurundan başka ihbar yolu ile de karar verilebilme olanağı yeteri kadar kullanılmamaktadır. Yurttaşların kadına yönelik şiddet konusunda ihbar yolunu denemeleri için cesaretlendirilmeleri ve kadına yönelik şiddetle ilgili Kadın örgütlenmelerinin bildirimleri yeteri kadar önemli sayılmalıdır. 10

12 Đllere göre dağılım: Savcılık Kişisel% Vekil Kadın Erkek Kabul Red Mahkeme B.sayısı % SHÇEK % 23 %100 %0 % 74.5 % 11.8 Ankara Savcılık Kişisel Kadın Kabul Red% Mahkeme B.sayısı % 96.7 % 3.2 SHÇEK Vekil %100 Erkek % Burdur Savcılı Kişise Kadın Erkek Kabu Red% Mahkeme B.sayısı % 89.5k % 10.4l SHÇEK Vekil %99.4 % 0.5 l% Diyarbakır Savcılık Kişisel Kadın Erkek Kabul Mahkeme B.sayısı %40.9 % 59 SHÇEK Vekil % 100 % 0 %100 Red Hatay sa Kadın % 96.7 Mahkeme B.sayısı Savcılık % 69.9 Kişisel % 30.6 SHÇEK Vekil %0.9 Erkek % 3.2 Kabul % 82.8 Đstanbul Red % 16.7 Savcılık Kişisel Kadın Erkek Kabul Red Mahkeme B.sayısı % 44.3 % 55.6 SHÇEK Vekil % 7.5 % 2.5 % 78.4 % 12.5 Đzmir Savcılık Kişisel Vekil Kadın Erkek Kabul Red Mahkeme B.sayısı % 94.7 % 5.2 SHÇEK % 2.6 %100 %0 % 86.8 %13.1 K.Ereğli Savcılık Kişise Kadın Erkek Kabul Red Mahkeme B.sayısı % 93.5 l% 6.4 SHÇEK Vekil % 2.2 % 7 % 98 % 2 Konya Savcılık Kişisel Kadın Kabul Red Mahkeme B.sayısı % 100 %0 SHÇEK Vekil %100 Erkek %84.1 % 15 Sivas Savcılık Kişisel Vekil Kadın Erkek Kabul, Red Mahkeme B.sayısı % %5.8 SHÇEK % 1.9 % 4.1 % 4.8 %97 % 3 Tarsus Sav.cılık Kişisel SHÇEK Kadın Erkek Kabl Red Mahkeme B.sayısı % 84.6 %7.6 %7.6 Vekil %100 %0 % 92.4 %7.6 Yalova Dayanak: 11 ildeki Aile Mahkemeleri Değişik Đş Defterine kayıtlı 2019 başvuru incelenmiştir. 11

13 Koruma Kararı Đçin Aile Mahkemesine Başvuru kaynağı: Bu başvurulardan 1404 savcılıkca % şahsi başvuru % SHÇEK % dosyada vekil var %1.08 Karar verilen 2000 dosyada: 1886 kabul % red % 5.7 Cinsiyetlere göre:toplam kadın % erkek % Başvuru ile karar arasındaki ortalama süre: Aynı Gün % 51 1 gün sonra % Gün Sonra % Gün sonra % Gün sonra % Gün sonra % Gün sonra % gün sonra % gün arası % gunden daha uzun %.2.5 Burdur; Tüm başvurular aynı gün sonuçlanmıştır. Karadeniz Ereğli Başvuruların% 84 u ilk gün karara çıkmıştır.(38/32) Diyarbakır; 335 başvurunun % 97.9 unu ilk gün karara bağlamıştır 12

14 Eyüp Mahkemeleri: Toplam 177 başvurudan ilk gün sadece 8 ini karara bağlamış(% 4.5 ) 2.Gün % 14,3.gün.%17 4.Gün %9 karar vermiştir.böylece % 55den fazla başvuru ancak 5 ve sonrası günlerde karara çıkmıştır. Đstanbul Sirkeci Toplam 53 başvurudan aynı gün hemen karar çıkan 3 dosya olup bu oran % 5.6 dır.2.gün % 41 karar cıkarken3.gün % 13 karar verilmiştir. Kaynak KAHDEM forum alanı,sorular ve verilen yanıtlar: KAHDEM haberleri: KAHDEM portal: Kadın Hakları Çalışma Grubu: 13