Dijital Gelecek Çok Hızlı Gelecek! AĞUSTOS 2015

Transkript

1 P E R S P E K T İ F Dijital Gelecek Çok Hızlı Gelecek! AĞUSTOS 2015

2 İçindekiler 2 Dijital Devrim Henüz Yeni Başlıyor! 3 Her şey İnternete bağlanacak! 4 Nesnelerin İnterneti 6 Robotlar 9 Sürücüsüz Araçlar 10 Her Şey Akıllı Hale Gelecek! 12 Bulut Bilişim ve Ötesi 13 Büyük Veri ve Ötesi 15 Yapay Zeka 18 Aracılar Ortadan Kalkacak 20 Bedeller Ortadan Kalkacak 22 GelecekHane Önerileri 24 İnsan Odaklı Tasarım 25 Yetenek Çekim Merkezi 26 Yaratıcılık İklimi 28

3 Dijital devrim henüz yeni başlamıştır!

4 DİJİTAL DÜNYALAŞIYOR! Hep tersi söylenir: Dünya dijitalleşiyor. Yeryüzünün her alanı, canlı ve cansız her şey, dijitalleşmektedir. Bu anlamda bir nevi dijital dünyayı sarmaktadır, dünyalaşmaktadır. Bu akımın dışında kimse, hiç bir şey kalmayacaktır. Kalmaya çalışan veya kaldığını zanneden, oyun dışı kalacaktır, zira oyun dijital dünyada cereyan edecektir. Dijitalleşme sadece teknolojiyle alakalı bir değişim değildir. Etkileri muazzamdır. Dijital olan sonsuza kadar hızlıca, kolayca, neredeyse maliyetsiz çoklanabilmektedir. Dijital olan çok süratlidir, neredeyse anındadır. Dijitalleşen çok çok şey maliyetsiz hale gelmektedir. Dolayısıyla kullanıcısına ücretsiz verilebilir, verilmektedir. Tabii ki fiziksel şeylere ihtiyacımız ilelebet devam edecektir. Beslenme, barında, ulaşım gibi temel ihtiyaçlarımız fiziksel eşyalar ile karşılanacaktır. Ama o fiziksel eşyaların değerinden ve konforundan fazlasını üstünü saran dijital katmandan bekleyeceğiz. Fiziksel eşyadan daha fazla değer dijital kabiliyetlere ödeyeceğiz, kullanacağız, tüketeceğiz, paylaşacağız. Dijitalleşme iş modelleri baştan aşağı değiştirecektir. E-ticaret perakendeciliği etkilemektedir, daha film yeni başlamıştır. İnternet şubesi bankacılığı ciddi şekilde etkilemektedir, daha serüven yeni başlamıştır. Sosyal ağlar, mobil uygulamalar, yapay zeka hayatımıza çok hızlı giriş yaptı, ama hemen bağrımıza bastık. Pek yakında o alışkanlıklarımız olmadan yaşayamaz hale geleceğiz. İnternet ve mobil cihazlar aracıları ortadan kaldırmaktadır. Önce emlakçılar, sonra taksi durakları, sonra otel zincirleri, sonra müzik şirketleri, sonra meyve / sebze hallerini, derken kim bilir daha neler neler Tüketici doğrudan üretici ile buluşmaktadır. Katma değer arada kaybolmayacak, aracıların katma değersiz yer almaları devri kapanacaktır. Başdöndüren hızda değişen dünyaya hazır olun. Bu rapor trendleri tanımanıza, hazırlık yapmanıza ve aksiyon almanıza yardımcı olacaktır. Daha fazla detaya ihtiyaç duyarsanız, bu konuları yüz yüze tartışmak isterseniz, sizleri memnuniyetle ziyaret ederiz, deneyimlerimizi paylaşmak isteriz. 4

5 Her şey İnternete bağlanacak! Tüm bu gelişmeler fiziki dünyanın dijital dünya ile karışmasına, yakınsamasına neden olmakta. Yani görülen her şey, canlı ve cansız, hareketli ve hareketsiz her şey internete bağlanacak. Hayvanlar, makineler, araçlar, insanlar, yollar, binalar, sayaçlar, kapılar, mobilyalar, ışıklar ve daha sayamayacağımız kadar çok eşya. Mart 2015 itibariyle Moore Yasası 50. yılını doldurdu. 50 yıldır yaklaşık 18 ayda bir bilişim kapasitesi iki katına çıkıyor. 50 yılda, bir milyar kattan daha fazla performans artışı görüldü. Bugün cebimizde taşıdığımız akıllı telefon, bundan 50 yıl evvel uzay programında kullanılan en ileri teknolojiden daha ileri. Demek ki bugünkü en gelişmiş bilişim sistemi bundan 50 sene sonra ki muhtemelen değişim daha hızlı cereyan edecek küçülecek ve cebimize girecek. İnternet o kadar yaygınlaştı ki, bir ortamda internetin bulunmaması yadırganır hale geldi. Son 10 yıldaki kablosuz yaygınlaşma ve bant genişliğindeki artış, önümüzdeki yıllarda artarak devam edecek. Bu sadece evlerde, ofislerde ve kafelerde değil, aynı zamanda sokaklarda, parklarda, hastanelerde, okullarda, fabrikalarda, depolarda ve benzeri ortamlarda da geçerli olacak. Kameralar çok ucuzladı, çok küçüldü. GPS sistemleri çok ucuzladı, çok küçüldü. Her türlü sensör mevcut. Isı ölçer, titreşim ölçer, nem ölçer, ışık ölçer ve daha niceleri Bunlara enerji verecek piller ucuzladı, ömürleri uzadı ve ebatları küçüldü. Aynı zamanda mekanik hareketler sağlayacak motorların ve kontrol ünitelerin ebatları küçüldü, özellikleri arttı, fiyatları ucuzladı ve çeşitleri çoğaldı. Donanımsal gelişmelerle birlikte yazılım alanı da hızlıca gelişmekte. İnternete erişildiği an, bulut tabanlı her türlü yazılım servisi erişilebilir hale geliyor. Pek çok yazılım aynı zamanda çevrim içi ve çevrim dışı çalışabilmekte. Pek çok yazılım gömülü olarak küçük mikroçipler üzerinde çalışabilmekte. Pek çok yazılım akıllı hale gelmekte, kendiliğinden ayarlanmakta ve yazılım bileşenleri aralarında iletişim kurabilmekte. Raporumuzda akıllı ve internete bağlı eşyaları üç kategoride inceliyoruz: 1. Nesnelerin İnterneti: Üzerine mikroçip iliştirilmeye değer her şey internete bağlanacak. 2. İnsansız Araçlar: Havada, karada, suda, ticari veya bireysel araçların tümü internete bağlanacak ve insansız gidebilir hale gelecek. 3. Robotlar: Sayıları ve özellikleri süratle artacak, uygulama ve kullanım alanları genişleyecek, insanlık zamanla varlıklarına alışacak. 5

6 2020 yılında 50 milyardan fazla internete bağlı cihaz olacak. Bu konuda çok farklı araştırmalar yapılmış bulunuyor. Mevcut artış rakamlarına bakılacak olursa, 2020 yılında 50 milyardan daha fazla internete bağlı nesnenin olması muhtemeldir. Hangi sektör olursa olsun, canlı veya cansız pek çok nesne internete bağlanacak. İnternete bağlanınca, her şey - her şeyle haberleşebilir hale gelecek. Bu, yepyeni iş modelleri, yeni kontrol mekanizmaları, yeni süreçler doğuracak. İnovasyon, işte o zaman yepyeni haller alacak. Diğer yandan, internete bağlı her nesne data üretecek. İşin bu kısmı son derece kritik. Bu veriler kendi başına ekonomik değer arz edecek. Örneğin bugün telekom operatörleri izin veren müşterilerin lokasyon verilerini perakendecilere satmaktalar. Yarın daha pek çok başka veri, pek çok kişi ve kurum tarafından değerlendirilecek. Bir yandan haneler ve tüketiciler nesnelerin internetine bağlanırken, diğer yandan ve daha önemlisi fabrikalar, araçlar, yollar, hastaneler, okullar, kamu daireleri, ofis binaları, enerji santralleri ve tüm şebeke ve akla gelecek her türlü ortam zaman içinde nesnelerin internetine bağlanacak. NESNELERIN İNTERNETI Özel hayatımızda kullandığımız elektronik olan veya olmayan pek çok eşya (nesne) zaman içinde internete bağlanacak. Consumerization yani teknolojinin tüketicileştirilmesi akımı, tüketicinin kullandığı teknolojilerinin ve servislerinin çok hızlı geliştiğini ifade etmektedir. Buna göre haneler çok kısa sürede akıllı haneler haline gelecek, tüketiciler de internetten azami şekilde yararlanan kişiler haline gelecek. 6

7 Sentio Sports Sporcunun İnterneti ve Sporun Dijitalleşmesi Spor, özellikle futbol sadece bir spor olmanın çok ötesine geçti. İcra edenler için bir yaşam biçimi ve profesyoneller için bir meslek, izleyenler için bir hayat amacı ve önemli bir hobi, uğraş alanı, takım sahipleri ve yöneticiler için ise tam manasıyla bir iş. Özellikle profesyonel futbol etrafında dev bir ekonomi dönmekte. Bu kadar paranın döndüğü bir ortamda, işleri tesadüfe bırakmak ne akıllıca olur, ne de ekonomik olur. Sentio Sports iki önemli teknoloji geliştirdi. Birisi futbol sahasının kameralarla izlenmesi ve sahada cereyan eden aktivitenin raporlanması, analiz edilmesini yazılım aklı aracılığı ile yapmak. Diğeri ise sporculara bir cihaz giydirmek ve o cihaz üzerinden veri toplamak, sporcunun fizyolojisini ve performansını ölçmek, raporlamak ve analiz etmek. Bu ve buna benzer teknolojiler sporu dijitalleştirecektir. Rekabet hem sahada hem de teknolojiyle ve eldeki verilerle olacak. Sentio Sports: sentiosports.com GelecekHane 2014 Dijital 2.0 Konferansı: futbol dünya kupasında Almanya nın şampiyon olması sportif yetkinlikleri sayesinde oldu. Ama teknoloji son derece kritik bir rol oynamıştı. SAP şirketinin HANA isimli gerçek zamanlı analitik araçlarını kullanarak takımın yönetim ekibi analitik kararlar vermiş ve rekabette büyük üstünlük kazanmıştı. Daha neler olacak? Nesnelerin internetinin yaygınlaşma hızı eksponansiyeldir. Gordon Moore o meşhur makalesini Mart 1965 te yayınlamıştı. 50 yıldır geçerliliğini korumakta. Bu gidişle 50 yıl artan hızda ve şiddette geçerliliğini korumaya devam edecek. Ekponansiyel artış son derece büyük ve hızlı demektir. 10 yılda bin kat, 20 yılda milyon kat, 30 yılda milyar kat, 40 yılda trilyon kat, 50 yılda katrilyon kat demektir. Nesnelerin internetinin eksponansiyel yaygınlaşması demek, yeryüzünde gördüğümüz, değeri belli bir rakamın üzerinde (100 TL üzeri gibi) olan her şeyin internete bağlanacağı anlamına geliyor. Mikroçipler o kadar küçük bir hale gelecek ki, canlı veya cansız nesnelerin dokusuna dahil olacak. Herhalde sene sonra nesnelerin interneti gibi bir kavram kullanılmayacak, her şeyin internete bağlı olması sıradanlaşacak, işin ve eşyanın standardı haline gelecek. İyi mi kötü mü? Bizler buna şekil vereceğiz! NESNELERIN İNTERNETI 7

8 BriSA Bridgestone: Teker hiç akıllı olur mu? Evet! Çok da iyi olur. Yeni özellikler genelde önce çok özel alanlarda, çok yüksek fiyatlı alanlarda, çok kritik operasyonlarda kendini gösterir. Bridgestone araç teker şirketinde de bu böyle oldu. Dev iş makinelerinde kullanılan çok büyük tekerler var, 3 4 metre çapında. Bu tekerler altın veya elmas madenlerinde kullanılan dev kamyonlarda ve iş makinelerinde kullanılıyor. Bu tekerlerin hava basıncı, nerede bulunduğu, ortam ısısı ve benzeri verileri toplanmakta ve merkeze iletilmekte. Bu sayede önleyici tedbirler almak üzere, algoritmalar çalıştırılıyor. Zira bir iş makinesinin devre dışı kalması çok maliyetli. Bugün sadece dev tekerlerde uygulanan bu teknoloji, pek yakında teknolojinin ucuzlaması, küçülmesi ve talebin artmasıyla, tüm tekerlerde kullanılacaktır. Bu arada biriken veriler hem ar&ge süreçlerinde, hem müşteri hizmeti süreçlerinde, hem de her türlü optimizasyon çalışmasında kullanılacaktır. Belki bu verilerin ticari alıcısı dahi çıkabilir, verinin kendisi teker kadar değerli hale gelebilir. Bridgestone bridgestone.com/products/speciality_tires/off_the_road/products/btag.html GelecekHane 2014 Dijital 2.0 Konferansı: (11:40) Peki! Ne yapmalı? Sizin ürünlerinize çip takılabilir mi? Takılırsa, neleri takip etmek istersiniz? Nasıl ve nerede ve ne kadar kullanıldığını bilseniz, neler yaparsınız? Acaba bu veriler sizin dışınızda kimlerin işine yarayabilir? Hangi sensörlerle hangi veriler toplanabilir? Acaba ürüne ne tür bir otomasyon kabiliyeti kazandırmak faydalı olabilir? Ürününüz internete bağlanabilirse, ne tür servisler verilebilir? Bu durumda ürün ne kadar olmalı, servislerin bedeli ne olmalı? Acaba servislerden gelir elde etmek mümkün olabilir mi? Müşterinin veya tüketicinin hayatına ne katabilirsiniz? Acaba şu an o ihtiyacını nasıl karşılamaktadır? Yoksa o servisi veren başka birileri var mı? Hiç araştırdınız mı? NESNELERIN İNTERNETI Buna benzer daha onlarca soru sorulabilir. Bu sorulara cevap vererek, nesnelerin interneti akımına hazırlık yapılabilir ve trend fırsata ve inovasyona çevrilebilir. 8

9 Robot denildiğinde, akıllara Terminatör, I Robot ve benzeri filmler gelir. Robot illa insana benzer yapılar olmak zorunda değildir. Elektronik ve mekanik ekipmanlardan oluşan, programlı veya kendiliğinden bir takım işlemleri otomatik olarak yapan cihazlara, robot denir. Bugünlerde robotlar sanayide ve hizmet sektöründe çok farklı şekillerle çok hızlı yaygınlaşmaktalar. Ağır yük taşıyan veya ağır bir işlem yapan sanayi tipi robot kolları oldukça vasıflı bir hale gelmiş durumda. Son derece hızlı ve büyük oranda hatasız işlem yapmaktalar. Diğer yandan hareketli servis robotları hızlıca gelişmekte. Evlerde elektrikli süpürge işi gören, bahçelerde çim biçme makinesi görevi gören cihazlar giderek olgunlaşmakta ve yaygınlaşmakta. Fiyatları ucuzladığı ve teknolojileri geliştiği için, yaygın kullanım alanı bulmaktalar. ekosistemin hızlanmasına ve gelişmesine yardımcı olmaktadır. Tüm bunlardan dolayı, robotlar önümüzdeki yıl içinde, bundan önceki yılda geliştiğinden çok daha fazla gelişecektir. Evlerde, iş yerlerinde, mağazalarda, fabrikalarda, parklarda, okullarda, hastanelerde ve daha farklı pek çok alanda çeşitli robotlarla karşılaşmamız kaçınılmaz. Bunun için hazırlıklar yapmak gerekiyor. ROBOTLAR Oyuncak robotların ve eğitim amaçlı robot teknolojilerinin yaygınlaşması ise bam başka bir etkisi olmakta. Böylece çocuklar ve gençler çok erken robotlarla tanışmaktalar. Bu tanışma korkuları ve endişeleri azaltıyor. Daha önemlisi, robotik dünya için gerekli ilgi ve vasıfların gelişmesine, katkıda bulunuyor. İnternet ve açık kaynak (yazılım ve donanım için) gelişmesi ve yaygınlaşması ise, robotların çok hızlı gelişmesini körüklemekte. Hazır donanım ekipmanları, hazır yazılım bileşenleri, bunların eğitim materyalleri, kurslar, yarışmalar, ödüller, bu 9

10 Inrobotek Ofis Robotları Mobil yaşam ve çalışma alışkanlıkları modern profesyonellerin aynı gün içinde birden fazla mekanda olmalarını gerektiriyor. Bazen genel müdürlük ofisinde, bazen fabrikada, bazen bölge ofislerinde, bazen ise bayide veya müşteride. Sürekli seyahat etmek hem maliyetli, hem zaman kaybı, hem de yorucu. Bu duruma bir çözüm opsiyonu, uzaktan görüşmeler yapmak. Görüntülü telefon buna çok önemli bir açılım getirmiş durumda. Ama Inrobotek şirketinin Türkiye de distribütörlüğünü yaptığı Double isimli görüntülü görüşme robotu son derece sempatik bir çözüm. GelecekHane nin Kasım 2014 te yaptığı Ticaret 2.0 etkinliğinde Inrobotek sahnede Double robotunu göstermiştir. Bu robot sayesinde sadece görüntülü görüşme değil, aynı zamanda mekanda uzaktan kumanda ile gezinebilir, görüntünüzün yüksekliğini ayarlayabilir hale geliyorsunuz. Fiyatı gayet uygun olan bu cihaz, robotların hayatımızın farklı alanlarına ne kadar hızlıca ve kolayca giriş yapabileceklerinin çok iyi bir örneği. Double Robotik: Inrobotek: inrobotek.com.tr Daha neler olacak? Robotların sayısı, çeşidi ve vasıflarının artışı eksponansiyel olacak. Bu durumda yeryüzündeki çalışan ve hizmet veren robot sayısı çok hızlı artacak. Yaşam ve çalışma ortamlarında robotlarla karşılaşmak normal olacak. Bazı meslekler insanlar için tarihe karışacak. Bazı alanlarda robotlar üstünlük elde edecek. Şüphesiz ki bunun işsizlik, rekabet, sosyal adalet ve benzeri toplumsal dengeler üzerinde etkileri olacak. Zaman içinde bunlar tartışılacak, çözümler bulunacak ve uygulanacak. Artan rekabet, devam eden verimlilik arayışı ve inovasyon sonucu robotların yaygınlaşması kaçınılmaz. ROBOTLAR İnsanlar robotların bazı özelliklerinden istifade etmeye başlayacaklar. Robotlar bazı durumlarda insanlardan üstün olabilir. Daha güçlü, daha hızlı, daha kusursuz hareketler gibi. İnsanla robot karışımı (cyborg) yapılar görebiliriz. Servis elemanları, üretim personeli, elbette askeri alanda, ama henüz düşünemediğimiz ilginç başka bazı alanlar da olabilir. ETH Zürih Üniversitesi bu durumu anlatmak için ilginç bir spor müsabakası icat etmiş: Cybathlon. ( 10

11 ROBOTLAR Peki! Ne yapmalı? Evinize, ofisinize veya iş yerinize bir robot alın. Onunla vakit geçirin. Nasıl kullanabileceğinizi düşünün, araştırın, ekipler kurun, deneyin. Personel elimine edilmesinden çekinmeyin. Personelinizi daha vasıflı ve insan özellikleri gerektiren işlere doğru kaydırınız. Zira zaman içinde zaten tüm otomasyon işleri robotlar veya yazılım robotları (algoritmalar) tarafından yapılacak. Robot uzmanları ile iş birliği yapın. Gündemi takip edin. Ortak ve açık inovasyon yapılabilir bir ortam oluşturun. İster ofiste, ister evde, ister üretim ortamında, ister farklı ortamlarda, robotların yapabileceği, daha iyi veya daha hızlı veya daha ucuza veya daha emniyetli bir şekilde yapabileceği işler vardır. Bunları dışarıdan bakan bir gözle birlikte tespit edebilirsiniz. Çocuklarınızı robotlarla tanıştırın, tepkilerini gözlemleyin. Olumlu yaklaşan durumlarda, bu yönde yetkinliklerinin gelişmesi teşvik edilebilir. Nitekim robotik alanı yakın gelecekte iyi bir istihdam alanı olacağı kesindir. Bu alandaki en yaygın ve başarılı organizasyon FIRST organizasyonudur. Dünya çapında robot yarışmaları düzenlemektedir. (

12 Trafikte ciddi vakit harcanıyor. İster toplu taşıma ile, ister özel araçlar ile olsun, hayatımızın büyük bir bölümü yollarda geçiyor. Toplu taşımada veya özel ulaşımda şoförler verimsiz bir faaliyet yürütmekte, büyük zaman kaybına uğramaktalar. Son yıllarda pek çok sürüş asistanı devreye alındı. ABS, EPS, park sensörleri, kameralar, yağmur sensörü, aydınlatma sensörü, park etme asistanı ve benzerleri. Sonrasında biraz daha gelişmiş asistanlar devreye girdi. Sürücü uyuklama tespiti ve ikaz alarmı, mesafe ölçer ve ikazı, şerit takibi ve ikazı gibi Şimdi yavaş ama emin adımlarla sürücüsüz, otonom araçlara doğru ilerlenebilir. Nitekim öncelikle Google, sonra bilindik diğer büyük otomotiv üreticileri sürücüsüz araç geliştirmeye başladılar. Önce prototip, sonra gerçek halleri geliştirildi ve başarıyla gerçek yollarda seyrettiler. sağlayan bu araç, iş yerinizin veya evinizin doğal uzantısı gibi konumlandırılıyor. Seyahat etmek, işi veya aile ortamını terk etmek demek değildir. Bu araçta ön ve arka koltuklar birbirine bakmakta; aracı isterse insan sürebiliyor, isterse araç otonom ilerleyebiliyor. Benzer gelişmeler hava sahasında yaşanacak. İlk e-ticaret şirketi Amazon, ABD de dron ile sevkiyat yapabileceğini duyurdu. Ardından Domino s Pizza, DHL kargo şirketi ve benzeri organizasyonlar takip etti. İlk yardım, acil ilaç sevkiyatı, felaket kurtarma gibi farklı senaryolar tespit edildi ve bugünlerde denenmekteler. Özellikle film endüstrisinde havadan çekim için dronlar hızlıca yaygınlaşacak gibi görünüyor. İNSANSIZ ARAÇLAR Öncelikle kontrollü ortamlarda, sonra nakliye filoları, sonra veri toplayan araçlar (mesela harita uygulamaları için), sonra kargo ve kurye araçları, sonra toplu taşıma (belki önce raylı, sonra raysız sistemlerde) insan kontrolü olmadan seyahat eden araçlar yaygınlaşacaktır. Zaman içinde buna toplum alışacak, normalleşecek. Sonrasında şahsi araçlar da yavaş yavaş insansız araca dönecek. Ocak 2015 de Las Vegas ta düzenlenen CES fuarında Mercedes otomobil üreticisi 2025 yılı vizyon araçları F015 i tanıttılar. Kişisel mahremiyet ve konfor ortamı 12

13 Daha neler olacak? İnsansız araçlar başarıyla yaygınlaşırsa, mevzuat uygun şekilde gelişirse, toplum buna alışırsa, trafikte, otoparklarda, AVM lerde, fabrika tesislerinde ve havalimanı gibi büyük ve kamusal alanlarda otonom hareket eden araçların sayısı artacaktır. Çöp toplayan araçlar, yeri temizleyen robot-araçlar, kısa mesafeli insan veya yük nakliyesi yapan araçlar çok mantıklı uygulama alanları olacaktır. Aynı şekilde dronlar yaygınlaşacak. Mevzuat müsaade ederse, teknik özellikleri gelişirse, toplum alışırsa, dronlar uçan kuryeler olacaktır. Ambulans servisleri, felaket kurtarma, gözetleme ve veri toplama gibi pek çok ilginç uygulamanın yaygınlaşması beklenebilir. Özetle, havada, karada ve suda otonom araçların sayısı, çeşidi ve uygulama alanları artacaktır. Peki! Ne yapmalı? Şirketinizde araç kullanımı var mı? Acaba araç otonom olsa, nasıl olur? Şirketinizin değer zincirinde nakliye işleri nasıl yapılmakta mıdır? Acaba dron kullanımı için bir alan olabilir mi? Bu alandaki ilk denemeleri hangi konuda, nasıl yapabilirsiniz? Bunun için ne tür yetkinliklere ihtiyacınız var? Küçük bir dron alarak, yetkinlik kazanabilir, denemelere başlayabilirsiniz. Zaman içinde mutlaka kullanılabilir bir alan tespit edeceksiniz. Bu konuda uzmanlığı olan kişi ve kurumlarla iş birliği yapılabilir, üniversitelerle birlikte araştırma yapılabilir. İNSANSIZ ARAÇLAR Denemeleri kamu oyu ile paylaşmakta fayda var. Bir yandan iletişim değeri taşımakta, diğer yandan ise bu konuda fikri olan, yetkinliği olan kişilerin dikkatini çeker, çözümlerini getirmelerine, paylaşmalarına vesile olur. 13

14 Her Şey Akıllı Hale Gelecek!

15 Gordon Moore Mart 1965 yılında o meşhur makalesini kaleme almış. Aradan 50 yıl geçti, halen geçerliliğini korumakta. Her iki yılda çipin üzerinde sığdırılabilecek transistör sayısı iki katına çıkar. Çoğu zaman bu iki yıl 18 aya düştü, bazen daha da hızlandı. Bu eksponansiyel bir artış demektir yılındaki ilk çip ile bugün nesnelerin internetinde kullanılacak toplu iğne başı kadar olan çip arasında milyarlarca kat fark var. Önümüzdeki 50 yıl boyunca bu artış devam edecek. Eksponansiyel artış yalnızca çiplerin ve bilişim sektörünün hızlı gelişimini sağlamadı. Bilişim ile birlikte tüm dünyanın katlanarak büyümesine ve gelişmesine katkıda bulundu. Bilişim teknolojinin bu denli hızlı gelişmesi, iletişim şebekesinin tümüyle dijitalleşmesine ve sonrasında internetin yaygınlaşmasını sağladı. Bu gelişmeler toplumun, ekonominin ve hayatın hızlanmasına, gelişmesine ön ayak oldu. Bilişimin buharlaşması, yani bulut bilişime dönüşmesi sayesinde, tüm sektörler, tüm bilimler, hayatın tüm alanları eksponansiyel şekilde gelişecek. Herhangi bir eşya veya canlı internete erişir hale getirildiği an, istenildiği kadar akıllı hale getirilebilir. Bulut bilişimi ve onun sağladığı servislere erişim sağlandığı an, kapılar sonuna kadar açık. cihaz dahi sonsuz hesaplama kapasitesine erişmekte. Böylece en küçük cihaz dahi, her türlü işi yapabilir hale geldi. Bant genişliğinin artması, bulut bilişimi kapasitesinin genişlemesi, maliyetlerin sürekli düşmesi bu trendi körüklemekte, hızlandırmakta. BULUT BİLİŞİM VE ÖTESİ Mobil cihazların yaygınlaşması, üzerindeki uygulamaların çeşitlenmesi, bulut bilişimi ile en küçük ve en hesaplı 15

16 Borsa İstanbul Menkul Piyasaların Bilişim Altyapısı 2013 yılında Borsa İstanbul, ABD li NASDAQ ile stratejik bir anlaşma yaptı. NASDAQ Borsa İstanbul a küçük oranda ortak oldu. Ama çok daha önemlisi teknolojik altyapısı konusunda bir anlaşma yapıldı. NASDAQ sistemi İstanbul a kuruluyor. Bu altyapı ile çok daha fazla menkul değerler işlemleri yapılabilecek, harici partiler borsa sistemine çok daha hızlı ve kapsamlı entegre olacak. Borsa veri merkezi kapasitesi ciddi oranda büyütülmekte. Bu veri merkezi yanında, harici partiler için dedike bir veri merkezi daha tahsis edilecek. Algoritmik işlemler için, yenilikçi finansal servisler için, her türlü alım satım işlemi için, bilişim altyapısı kullanılacak. GelecekHane nin 2014 yılındaki Finans 2.0 etkinliğinde Borsa İstanbul un Teknolojiden sorumlu Genel Müdür Yardımcısı bu gelişmeleri paylaştı. Daha neler olacak? Moore yasası devam edecek. Muhtemelen artan hızla devam edecek. 10 yılda bin kat, 20 yılda milyon kat, 30 yılda milyar kat performans ve kapasite artışı görülmesi son derece muhtemel. Mevcut bilişim mimarisi dışında, önümüzdeki yıllarda kuantum bilişim, nöro bilişim, organik bilişim ve benzeri yenilikçi ve deneysel açılımlar görülecek. Mobil cihazlar, giyilebilir cihazlar, nesnelerin interneti ve beraberinde gelen çipler, sensörler, akıllı şehirler, akıllı araçlar, akıllı mağazalar, akıllı okullar, akıllı enerji şebekesi ve daha niceleri geliştikçe, yaygınlaştıkça, bilişim kapasitesi gereksinimleri daha da artacaktır. Bunlar büyük oranda bulut bilişim yöntemiyle giderilecektir. BULUT BİLİŞİM VE ÖTESİ 16

17 Peki! Ne yapmalı? Kurumunuzda çalışan sistemlerin bulutlaştırılması için bir inceleme başlatınız. Mevzuatın uygun olduğu, iş modelinin uygun olduğu, teknik mimarinin uygun olduğu tüm sistemleri zaman içinde bulut bilişime devredin. Yalnızca merkezi sistemlerin bulutlaştırılması değil, onlara mobil cihazlar aracılığıyla erişilir hale gelmesi tüm ofis ve çalışma düzeninizi değiştirecektir. Zira çalışanlar masalarındaki bilgisayara bağlı kalmayacak, dilediği yerden, uygun olan tüm cihazlardan sistemlere erişebilir hale gelecek. Bulut bilişim, organizasyonunuzu özgürleştirecektir. Sistemlerinizin sürekli güncellenmesi, sürekli yenilenmesi ve mobil cihazlarda alışık olduğumuz mobil uygulamalara (app) dönüşmesini düşününüz, sağlayınız. Çalışan ihtiyaç duyduğu uygulamaları kurumunuzun app ortamından kendisi indirsin, kursun ve çalıştırsın. Sistemler arka planda bulutta dursun, veriler merkezde biriksin. Aynı zamanda kurumunuzun uygulamalarına harici uygulamaların entegre olabilmesi için bir ara yüz (interface) geliştiriniz. Bu ara yüz (API) sayesinde 3. Partiler tamamlayıcı ve genişletici yazılımlar geliştirebilir, sisteminize özellikler katabilirler. Özellikle kurumsal ilişkilerde (B2B) bunun çok büyük yararları olacaktır. Ayrıca ve belki en önemlisi, sonsuz bilişim kapasiteniz olsa, neleri hesaplamak isterdiniz? Müşterilerinizi her an takip etmek, profillemek, anlamak, tahmin etmek mi? Tedarik zincirinde optimizasyon yapmak mı? Kurumunuzun risklerini değerlendirmek, sahtekarlıkları tespit etmek, gelirleri güvence altına almak mı? Zira bulut bilişimi size aslında sonsuz bilişim kapasitesi sunabilir. Eğer çözmek istediğiniz problem buna değerse, bir gelir gider hesabıdır. BULUT BİLİŞİM VE ÖTESİ 17 17

18 Son yılların en çok anılan teknoloji trendlerinden birisidir. Büyük Veri Big Data. Peki gerçekten bu kadar önemli mi? EVET!! Büyük Veri yani big data aslında açık kaynak teknik bir implementasyon yaklaşımı olarak başladı. Büyük miktarda verilerin, bilgisayar tarafından özel bir donanım ve özel bir yazılım ile çok hızlı işlenebilir, analiz edilebilir hale gelmesini sağladı. Özellikle internet şirketlerinin web sayfasına gelen müşteriye bir katma değer sunabilmek için milli saniyeler mertebesinde hareket etmeleri gerekiyor. Bunun için büyük veri teknik çözümler çok önemli bir hale geldi ve her geçen gün gelişmeye devam etmekte. Büyük veri uygulamalarının büyük başarısı sonrasında, bu trend aslında verinin önemini, ne kadar çok veri kullanılabilirse, o kadar derin analiz yapılabilir, o kadar faydalı sonuçlar alınabilir gerçeğini ortaya çıkarmıştır. Büyük veri trendi bundan dolayı gözleri ve dimağları açmıştır, bundan dolayı çok anılmaktadır. Dünyada üretilen veri miktarı eksponansiyel bir şekilde artmakta. Artış hızı, veri çeşitliliği, veri derinliği ve verinin sürati sürekli artmaya ve karmaşıklaşmaya devam edecektir. Mevcut yakalama ve yönetim yaklaşımları yeterli kalmayacaktır. Bu konuda güçlü yetkinlikler geliştiren kurumlar, geliştiremeyenlerle aralarındaki farkı sürekli açacaklardır. Bilginin Gücünü metaforik hikayelerle betimliyor, okuyucuyu bir yolculuğa çıkarıyor. Yolculuk en basit veri işleme gerçeklerinden başlayıp, bilginin Nirvana sına kadar uzanıyor. Bu kitaplarda pek çok farklı sektörden gerçek uygulamalara örnekler veriliyor. Perakendecilik, sigortacılık, bankacılık, üretim, lojistik, e-ticaret, telekom sektörü gibi oldukça farklı ama bir o kadar da rekabetçi olan alanlarda, veri işleme üzerine yapılan projelerle ne tür rekabetçi avantajlar elde edildiği aktarılmakta. Günümüzde veri, kendi başına bir varlık haline geldi. Telekom operatörleri, kabul eden müşterilerinin lokasyon verilerini parayla satmakta. Diğer sektörler için bu çok değerli bir bilgi. Bazı merkezi kayıt kuruluşları, özellikle finansal hizmetler sektörlerinde, konsolide verileri satmakta. Müşteri kredibilitesi, toplam borç bakiyeleri, toplam kredi limitleri ve benzeri veriler çok önemli. Bu konuya aklını yoranlar, gelecekte normal ürün ve servislerinin dışında, ayrıca veri / bilgi varlıklarından ve bunlarla ilgili faaliyetlerinden ciddi gelir elde edeceklerdir. BÜYÜK VERİ VE ÖTESİ GelecekHane kurucusu Halil Aksu geçtiğimiz yıllarda bu konuyla ilgili iki kitap yayınladı. Halil Aksu kitaplarında, 18

19 TANI (PARO) Müşterinin Dijitalleşmesi GelecekHane nin 2014 yılındaki Dijital 2.0 etkinliğinde Tanı şirketinin Genel Müdürü Engin Oytaç çok önemli bir konuşma yaptı. Yıllardan beri tüm Koç Grubu ve anlaşmalı diğer kurumların müşteri verilerini ve alışveriş verilerini toplamaktalar. Bu veriler sürekli bir şekilde analiz edilmekte. Analitik modeller ve yöntemler sürekli geliştirilmekte ve derinleştirilmekte. Müşteriler hakkında gerçek alış veriş bilgileri, sanal ortamdaki gezinme ve alış veriş verileri ve müşterilerin sosyal medya, kendi istekleriyle paylaştıkları diğer veriler harmanlanmakta. Bu verilerle ciddi profilleme ve segmentasyon yapılmakta, davranış analizleri yapılmakta. Müşterilere daha iyi hizmet vermek için, müşterilere özel anlamlı kampanyalar yapmak için, lokasyon verileri üzerinden anında faydalı önerilerde bulunabilmek için, büyük veri çözümleri kullanılmakta. Veri miktarı arttıkça, bilişim kapasitesi arttıkça, algoritmalar geliştikçe, deneyimler arttıkça, veri bilimcilerinin sayısı arttıkça, müşterilere sağlanan katma değer de artacaktır. Daha neler olacak? Bugüne dek veriler genelde sistemleri kullanan insanlar tarafından üretildi. Ekranlara müşteri verileri girildi. Fabrikalarda üretim verileri kaydedildi. Depolarda sevkiyat, kamyon verileri üretildi. Bu faaliyetler artmaya devam edecektir. Sistemler her alana yayılacaktır. Sistemler giderek küçüldüğü için, performansları arttığı için, depolama kapasiteleri arttığı için, veri üretiminin önünde herhangi bir sınır bulunmuyor. Ama artık verileri sadece insanlar değil, sistemlerin kendileri de üretmekte. Nesnelerin interneti ile bu katlanarak artacaktır. Ayrıca müşteriler kendi verilerini üretmeye başladı. Sosyal paylaşım ağlarında müşteriler her türlü bilgilerini ve görüşlerini serbestçe ifade etmekteler. Dünyada olan biten neredeyse her şey kayıt altına alınmakta. Şimdi önemli olan bunları analiz etmek, anlamlandırmak, bu anlamdan değer elde etmektir. Bunun için matematiksel modeller, analitik yöntemler ve bunları hesaplayacak bilişim gücüne gereksinim var. Biyoteknoloji bilgi tabanlı bir bilim ve teknoloji alanı, bilgi ve bilişim tabanlı yeni bir sektör. Aynı şekilde, malzeme bilimleri ve nanoteknoloji bilgi ve bilişim tabanlı yeni sektörler arasında yer alıyor. Enerjinin geleceği, ister yenilikçi üretim yaklaşımları olsun, ister dağıtımı olsun, ister tüketimi ve tüketilenin tasarrufu olsun, tümüyle bilgi ve bilişim tabanlı olacaktır. BÜYÜK VERİ VE ÖTESİ Özetle, mevcut sektörlerin evrimi ve yeni sektörler dijital zemin üzerinden yükselecek. Rekabet sermaye gücü ile değil, bilginin gücü ile yürüyecek. En geniş kadrolar, en çok MBA dereceli yöneticisi olanlar değil, en kaliteli verisi olan ve veri bilimcileri ile bunlardan değer üretenler kazanacak. 19