ÖĞRETME-ÖĞRENME VE MODELLERİ

Transkript

1 ÖĞRETME-ÖĞRENME VE MODELLERİ

2 Ders Sonrası Kazanılmasını Beklediğimiz Hedefler Öğretme-öğrenme modellerinin kapsadığı temel terimleri kavrayabilme. Bireysel öğretme-öğrenme modellerinin özelliklerini kavrayabilme. Grupla öğretme-öğrenme modellerinin özelliklerini kavrayabilme. Bireysel öğretme-öğrenme modellerinin ilkelerini verilen bir durumda öğretimi düzenlemek üzere kullanabilme. Grupla öğretme-öğrenme modellerinin ilkelerini verilen bir durumda öğretimi düzenlemek üzere kullanabilme. Bireysel ve grupta öğrenme-öğretme modellerinin üstünlük ve sınırlılıklarını belirleyebilme

3 ÖĞRETME-ÖĞRENME MODELLERI Öğretmenlerin nasıl davranması gerektiğini, niçin böyle davranmaları gerektiğini ve davranışlarının öğrencileri nasıl etkileyeceğini açıklayacak öğretme kuramlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Öğrenmede olduğu gibi öğretmede de çok sayıda değişken etkilidir. Bu nedenle farklı öğretme durumları için farklı öğretme kuramları geliştirilmelidir. (Gage, 1963) Ancak öğretme kuramlarının yeterince geliştirilmediği durumlarda kuram geliştirmenin bir basamağını oluşturan öğretme modelleri kullanılmaktadır. (De Cecco, 1968) Öğretme modeli eğitim programını şekillendirmede, öğretim materyallerini düzenlemede, sınıfta ve diğer durumlarda öğretimi yönlendirmede kullanılabilen model ya da planlardır. ( Joyce ve Weil, 1980)

4 Öğrenme-Öğretme Modelleri-1 Öğretme modelleri incelendiğinde, modellerin ana değişkenlerinin birbirine benzer nitelikte olduğu görülmektedir. Bu ana değişkenler; Öğrencinin öğrenme birimine giriş nitelikleri, Öğretme-öğrenme süreci özellikleri Öğrenme ürünleridir. Bu ünitede; Bireysel öğretim modelleri olarak; programlı öğretim, bilgisayar destekli öğretim ve bireyselleştirilmiş öğretim sistemi açıklanmıştır. Grupla öğretim modeli olarak da Caroll ın «okulda öğrenme modeli», Bloom un «okulda öğrenme kuramı» ya da «tam öğrenme» modeli ve Slavin in «etkili öğretim modeli QIAT» verilmiştir.

5 BIREYSEL ÖĞRETME MODELLERI Skinner, grupla öğretimin örenmenin doğasına aykırı olduğunu ve öğrencinin öğretim materyalleriyle doğrudan etkileşmesi, davranışı kendisinin göstermesi, anında pekiştirilmesi, davranışlarının sonucunda hemen bilgi alması, davranışının hemen düzeltilmesi ve öğrenenin kendi hızı ile ilerlemesi gerektiği üzerinde durmuştur. Skinner, davranış meydana getiren mühendisler olarak nitelediği öğretmenlerin, grupla öğretim yoluyla bu işlevleri yerine getiremeyeceğine inanmakta ve öğretimde bireyselleştirilmiş yolların kullanılması gerektiğini önermiştir. Skinner kısacası grup ile öğretmenin bireysel öğretmeye göre daha pasif kaldığını öğretmenlerin bireyselleştirerek öğretmeye çalışmalarının daha başarılı olacağını savunmuştur

6 Bireysel Öğretme Modelleri-1 Programlı Öğrenme Bilgisayar Destekli Öğretim Bireyselleştirilmiş Öğretim Sistemi (Keller Planı)

7 Bireysel Öğretme Modelleri-2 Programlı Öğrenme (Programmed Learning) Skinner in programlı öğrenme yaklaşımı doğrusal bir programlamaya dayanmaktadır. Programlı öğretim materyalini hazırlamada edimsel koşullanma ilkeleri kullanılmaktadır. Programlı öğrenmenin temel özellikleri şunlardır: Küçük Adımlar: Öğrenilecek konu, ünite küçük bilgi birimlerine ayrılmakta, bilgi birimlerinden biri öğrenildikten sonra diğerine geçilmektedir. Açık Tepki: Öğrenci kendinden beklenen tepkiyi, davranışı açıkça göstererek bu tepkinin doğru ve ya yanlış olup pekiştirilmesini, düzeltilmesini sağlar

8 Bireysel Öğretme Modelleri-3 Programlı Öğrenme-1 Anında Dönüt: Öğrenci tepkiyi gösterir göstermez tepkisinin doğruluğu ya da yanlışlığı hakkında anında bilgilendirilmelidir. Kendi Hızıyla İlerleme: Tüm program boyunca kendi hızında ilerlemeli ve bir öğrenme birimini tam kavramadan diğer birime geçmemelidir

9 Bireysel Öğretme Modelleri-4 Programlı Öğrenme-2 Doğrusal Programlı Öğrenme Türleri Doğrusal programlı öğrenme türlerinde bilgi birimleri birbiri ardına öğrenilecek biçimde doğrusal olarak sıralanmaktadır

10 Bireysel Öğretme Modelleri-5 Programlı Öğrenme-3 Doğrusal Programlı Öğrenme Türleri-1 Skinner den sonra doğrusal programlı öğrenme daima gelişmiştir. Değişikliğe uğratılmış doğrusal programlı öğrenme yaklaşımları: Öğrencilere ön test verilerek öğrencinin daha önceden bildiklerini atlaması ve bilmedikleri öğrenme biriminden başlamalarına izin veren doğrusal programdır. Örnek olarak; öğrenci ön test sonucuna göre on birimlik bir programda ilk dört birimi biliyorsa programa beşinci birimden başlayabilir. Bu doğrusal öğrenme türü zincire benzetilmektedir. İlk öğrenme biriminde (zincirde) soru belirtildiğinde ondan sonra gelen öğrenme biriminde (zincirde) cevap belirtilmektedir

11 Bireysel Öğretme Modelleri-6 Programlı Öğrenme-4 Dallı Programlı Öğrenme Doğrusal programlı öğrenmeden daha esnek olup, materyal hazırlamasında bir o kadar karmaşıktır. Öğrenciye bilgi birimini seçenekli bir şekilde sunar. Verilen her cevaba yönelik farklı geri dönütler verir. Örneğin; dallı bir programlı öğretim materyalinde öğrenci, sorunun doğru cevabı olan «C» yi seçmiş ise bir sonraki bilgi birimine yönlendirilir. Eğer «B» yi seçmiş ise, öğretim materyalindeki «15.sayfayı yeniden gözden geçir»; eğer «A» seçeneğini seçmiş ise «tüm materyali yeniden çalış» gibi doğruya farklı ve farklı yanlışlara da farklı dönütler vermektedir

12 Bireysel Öğretme Modelleri-7 Programlı Öğrenme-5 Dallı Programlı Öğrenme-2 Programlı öğrenmeye temel olan pekiştirme kuramının ilkeleri şöyle özetlenebilir; Bireyin öğrenmesinde dönüt önemli bir yer tutar. Bireye doğru yaptığı davranışı sürdürme, yanlış yaptığı davranışı düzeltme fırsatı sağlar. Öğrencinin gösterdiği davranış anında pekiştirilmelidir ki tekrar edilme olasılığı o kadar hızlı artsın. Öğrencinin istenen davranışa en yakın olan davranışlar pekiştirilerek kademeli yaklaşma yoluyla istenilen davranışa ulaşılabilir. Öğrenci basit, temel davranışlardan başlayarak aşamalı bir dizi sonucunda karmaşık davranışlar kazanabilir. Sonuç olarak programlı öğrenme, etkili bir öğretme yolu olmakla birlikte, etkililiğini sağlayan temel öğrenin ne olduğu konusunda görüş birliği yoktur

13 Bireysel Öğretme Modelleri-8 Bilgisayar Destekli Öğretim (Compiter Assisted İnstruction) Bilgisayar destekli öğretim; öğrencilerin programlı öğrenme materyalleri ile bilgisayar kullanarak etkileşimde bulunduğu; diğer bir deyiş ile, bilgisayar programları aracılığıyla öğrenmeyi gerçekleştirdiği, öğrenmelerini izleyip kendi kendini değerlendirebildiği bir öğretim biçimidir

14 Bireysel Öğretme Modelleri-8 Bilgisayar Destekli Öğretim (Compiter Assisted İnstruction) Kişisel bilgisayarı olan öğrenciye bilgisayar, yazılı ve ya sözlü olarak «Günaydın Adamım. Dün çok iyi çalıştın bakalım bugün dünü geçebilecek misin? Hazırsan başlayalım?» gibi onu çalışmaya motive ederek çalışma isteğini arttırabilir. Öğretmen öğrencinin performans düzeyine göre, öğretim materyalinin ne derece etkili olduğunu, hangi düzeltme önlemlerini alması gerektiğini belirleyebilir. Bütün bunları geleneksel yöntemle öğretimin ve değerlendirmenin yapıldığı durumlarda gerçekleştirmek oldukça zordur

15 Bireysel Öğretme Modelleri-9 Bilgisayar Destekli Öğretim-1 Bilgisayar destekli öğretim, düzenli bir sınıf öğretimine ek olarak uygulandığında öğrenci başarısını yükselttiği; tamamen sınıf öğretiminin yerini aldığı durumlarda ise başarıda çok az etkili olduğu ve tutarlı bir etkililik de göstermediği gözlenmektedir. (Biling, 1983; Atkinson, 1984; Kullik ve Diğerleri, 1984) Bilgisayar destekli öğretim özellikle ilkokul öğrencilerinin başarılarını çok etkilemekte, ortaöğretim öğrencilerini orta düzeyde, üniversite öğrencilerinin başarılarını ise çok az derecede etkilemektedir. Bilgisayar destekli öğretim en güçlü etkisini ise düşük başarılı yani başarısız olarak tabir ettiğimiz öğrenciler üzerinde göstermektedir. (Slavin, 1986) SORU: Bunun nedeni sizce ne olabilir?

16 Bireysel Öğretme Modelleri-10 Bilgisayar Destekli Öğretim-2 Özetleyecek olursak ; Bilgisayar destekli öğretim programları şu ortak özelliklere sahiptirler: Yapılandırılmış bir eğitim programını kullanırlar. Öğrencinin kendi öğrenme hızı ile ilerlemesini sağlar. Öğrenciye anında dönüt verip pekiştirme yaparak öğrencinin öğrenip öğrenmediklerini kontrol etmelerini olanak sağlar. Öğrencinin öğrenme eksik ve yanlışlarını seçenekli yollarla anında düzeltmesini sağlar. Öğrencinin program sonundaki performansını hızlıca ölçüp, öğrenciye performansı hakkında kısa sürede bilgi verir

17 Bireysel Öğretme Modelleri-11 Bireyselleştirilmiş Öğretim Sistemi (Personalized Systems of Instructıon) Bireyselleştirilmiş öğretim sistemi orijinal olarak «Keller Planı» diye adlandırılır. Ancak Keller bu adlandırmaya hep karşı çıkmıştır. Bunu tek başına yapmadığını ve ilerde daha iyileri yapılacağını belirterek isminin kötü anılmasını istememektedir bu nedenle bizde bu konuyu «Bireyselleştirilmiş Öğretim Sistemi» ifadesi ile işleyeceğiz. kapsar. Bunlar: Bireyselleştirilmiş öğretimin yapıldığı derslerin (kursların) düzenlenmesi dört adımı Derste (kursta) işlenecek materyali ya da konuyu belirleme, Konuyu ya da materyali kendi içinde bütünlüğü olan birimlere bölme, Öğrencinin, verilen her birimi başarma derecesini belirlemek üzere değerlendirme yöntemlerini belirleme, Bir öğrenme biriminden diğerine, öğrencinin kendi hızı ile ilerlemesine fırsat verme.

18 Bireysel Öğretme Modelleri-12 Bireyselleştirilmiş Öğretim Sistemi-1 Bireyselleştirilmiş öğretime karar veren öğretici temel ilkeleri daha ayrıntılandırarak, öğretimle ilgili pek çok karar almak durumundadır. Bunlardan bazılarını şu şekilde belirtebiliriz. Kursta işlenecek içerik, materyal ne olmalıdır? Kurs kaç öğrenme biriminden oluşmalıdır? Her bir öğrenme birimi neleri kapsamalıdır? Her bir öğrenme birimindeki performans nasıl değerlendirilmelidir?

19 Bireysel Öğretme Modelleri-13 Bireyselleştirilmiş Öğretim Sistemi-2 Öğrenciden hangi düzeyde yeterlilik beklenmelidir? Öğrenciye bir öğrenme birimini ya da tüm dersi tamamlaması için belli bir zaman sınırı konulmalı mıdır? Zaman çizelgesinde isteğe bağlı tartışma oturumlarına yer verilmeli midir? Öğrencilerin zayıf oldukları sınavları, tekrar almaları için fırsat verilmeli midir? Kurs boyunca ilerleme kaydeden öğrencilere ödül verilmeli midir?

20 Bireysel Öğretme Modelleri-14 Bireyselleştirilmiş Öğretim Sistemi-3 Bireyselleştirilmiş öğrenim sistemine yapılan eleştirilere göz atalım; Öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci arasında kendiliğinden meydana gelen etkileşimlerin programlı öğrenme, bilgisayar destekli öğretim ve bireyselleştirilmiş öğretim sisteminde olmadığı görüşündedir. Eğitimde kullanılan materyalleri küçük birimlere bölme ve hedeflerin davranış tanımlarının yapılması üstünde ısrarla durulması; bütünsel halinde öğretilmesi gerekli bazı öğretim materyallerinin ve davranış tanımlarının kolayca yapılamadığı eğitim hedeflerinin göz ardı edilmesine neden olmaktadır. Keller öğretmeni öğretmekten çok öğrenmeyi kolaylaştıran, öğrenmeye yardım eden kişi olarak tanımlıyor. Sonuç olarak, geleceğin öğrencileri kendi öğrenmelerinin sorumluluğunu üstlenen ve öğrenmelerini yöneten kişiler olmak durumundadır

21 GRUPLA ÖĞRETME MODELLERİ Soru: Türkiye deki en etkili en iyi öğretmenleri bulsak ve o öğretmenlerin videolarını çeksek derste izletsek öğrencilerin başarı oranları düşer mi artar mı? Ne gibi bir etkisi-etkileri olur?

22 Grupla Öğretme Modelleri-1 Video dersi ne kadar etkili olursa olsun öğrenmeyi sağlamada aşağıdaki nedenlerden dolayı öğretmene göre başarılı değildir? Öğrencilerin halihazırda ne bilip ne bilmedikleri hakkında bir fikri yoktur, Verdiği ders kimi öğrencilere kolay, kimilerine uygun ama kimilerine zor gelebilir, Öğrenciler ile etkileşimde bulunamaması, Sahip oldukları ön öğrenmelere, öğrenci niteliklerine göre düzenleme yapamaması, Ders esnasında öğrencinin bir bilgi kaçırması veya anlayamaması, Buna karşın ek olanaklar yaratılmaması, Öğrencileri öğrenmeye istekli kılmak, onları güdülemek, dikkatlerini sürdürmek, doğrularını pekiştirmek gibi davranışlarda bulunamaması Öğrenmeyi sağlayamamasının başlıca nedenlerinden olup öğrenme gerçekleştirilemez

23 Grupla Öğretme Modelleri-2 Ancak çoğunlukla düz anlatıma ve bilgi aktarmaya dayalı geleneksel yaklaşımın uygulandığı grupla öğretim durumlarında demin verdiğimiz maddelerde ifade edilen bir çok öğrenme koşulu ihlal edilmektedir. Bu şekilde bazı öğrenci grupları başarılı olurken bazı öğrenciler ise başarısız damgası yemektedir. Öğretim sistemini seçicilik ve eleyicilikten kurtarmak, bilişsel güçlerin israfına engel olmak için grupla öğretimin niteliğini yükselterek öğrenme düzeyini arttırıcı bazı öğretme modelleri oluşturulmuştur. Kısaca grupla öğretimde, öğretimin bireyselleştirilmesini sağlamak için bazı öğrenme koşullarını yerine getirmesini önermekte; böylece, öğrenme düzeyinin yükselmesine yardımcı etmektedir

24 Grupla Öğretme Modelleri-3 Grupla öğretme modellerinden temel olan bazı modeller şu şekildedir; İlk model: Caroll ın (1963) «okulda öğrenme modeli» dir. Daha sonra Caroll ın modelinden kaynaklanan Bloom un (1976) «Tam öğrenme modeli» ya da «okulda öğrenme kuramı» adı verilen modeldir. Son olarak Slavin in (1989) «Etkili Öğretim Modeli-QAIT» modeli açıklanmıştır. Caroll ın ilk modelinden sonra çıkarılan diğer modeller Caroll ın alt modelleri gibi sayılmıştır

25 Grupla Öğretme Modelleri-4 Caroll In Okulda Öğrenme Modeli Caroll, 1963 yılında eğitim psikolojisi alanında çok etkili olan bir makale yayımlamıştır. «Okulda öğrenme modeli» adı verilen bu makalede, her öğrenciye, ihtiyaç duyduğu zaman ve ek öğrenme olanakları verildiği takdirde tüm öğrencilerin belirlenen öğrenme düzeyine ulaşacakları savunulmaktadır. Bu modelin temelini «hızlı öğrenen ve yavaş öğrenen öğrenciler vardır» görüşü oluşturmaktadır. (Bloom, 1976)

26 Grupla Öğretme Modelleri-5 Caroll In Okulda Öğrenme Modeli-1 Caroll ın okulda öğrenme modelinin beş öğesi bulunmaktadır. Bu öğelerden üçü öğrenci niteliklerine, ikisi de öğretme sürecine aittir. Bunlar; Yetenek (Aptitude) :Öğrenci niteliklerinden ilkidir. Bir öğrenme birimini, en iyi öğrenme koşullarından öğrenmek için gereken zaman miktarı olarak tanımlanır. Öğretimden yararlanma yeteneği (Ablility to understdan instruction) : Öğrencinin belli bir öğrenme birimini öğrenmesi için hazır oluşudur. Önkoşul öğrenmelere sahip olan bir öğrenci yeni öğrenme birimini daha kısa sürede öğrenirken, önkoşul öğrenmelere sahip olmayan öğrenci, öncelikle bu ön öğrenmeleri tamamlaması gerektiğinden daha uzun süreye ihtiyaç duyacaktır. Örneğin: Öğrencinin bölmeyi öğrenmesi için çıkarma ve çarpmayı bilmesi gerekir. Bu sayede öğretimden yararlanma yeteneği yüksek olur, çünkü hızlı öğrenir

27 Grupla Öğretme Modelleri-6 Caroll In Okulda Öğrenme Modeli-2 Sebat (Perseverance) : Öğrencinin gönüllü olarak öğrenmeye harcadığı zaman miktarıdır. Sebat büyük ölçüde öğrencinin güdülenmesinin bir ürünüdür. Fırsat (Opportunity) : Öğretme işlemlerine aittir. Öğrenme için verilen zaman miktarı olarak tanımlanmaktadır. Öğretimin niteliği (Quality of instruction) : Yetene bağlı olan sürenin dışında ek zaman gerektirmeyecek öğretim hizmetini betimlemektedir. Diğer bir deyişle öğretimin niteliği, yeteneğin gerektirdiğinin dışında ek öğrenme zamanı gerektirmemesi için, öğrenme birimlerinin her öğrenciye uygun gelecek şekilde seçilmesi, düzenlenmesi ve açıklanması olarak tanımlanmaktadır. ( Caroll, 1963)

28 Grupla Öğretme Modelleri-7 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli Okulda öğrenme kuramı ya da tam öğrenme modeli; ek zaman ve öğrenme olanakları sağlandığında, hemen hemen tüm öğrencilerin okullarda öğretilmek istenen yeni davranışları öğrenebileceğini ileri sürmektedir. İnsanlar arasındaki öğrenme düzeyi farklılıklarının temel nedeninin; doğuştan getirilen özellikler olmaktan çok, okuldaki öğrenme-öğretme özellikleri ve diğer çevresel faktörler olduğu gözlenmektedir. Okulda öğrenmeyi bir çok faktör etkilemektedir. Bunlardan bir bölümü; zeka(genel yetenek), öğretmenin kişilik özellikleri, ailenin sosyo-ekonomik statüsü gibi öğrenme öğretme süreci ile değiştirilemeyen faktörlerdir. Birde değiştirilebilen; öğrencilerin dersle ilgili ön öğrenmeleri, ilgisi, tutumu, başarılı olabileceğine olan inancı, öğretim hizmetinin niteliği gibi faktörlerdir

29 Grupla Öğretme Modelleri-8 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-1 Okullar öğrencileri doğuştan gelen zeka kapasitesini, aile sosyo-ekonomik durumu değiştirme, öğretmeni kişilik özelliklerini değiştirmeye zorlayamaz. Ancak öğrencinin ön öğrenme eksiklerini tamamlama, öğrenilecek konuya ilgi duyurma, olumlu tutum geliştirme, başarıya inanmasını sağlama gibi özellikler okulun kontrolü altında oluşmaktadır. Bu durum ile öğrenmeyi etkileyen değiştirilebilir özellikleri, öğretme-öğrenme sürecinde olumlu hale getirerek öğrencilerin öğrenme düzeyinin yükseltilebileceğini göstermektedir. Amaç öğrenciler arasında ki öğrenme farklılıklarının en aza indirgenmesi ve eğitim sistemleri de eleyici, seçici olmaktan çıkmasıdır. Okullar öğrencinin kendini gerçekleştirmesine yardımcı olan kurumlardır

30 Grupla Öğretme Modelleri-9 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-2 Okulda öğrenme kuramına göre öğrenme ürünleri, öğrenci nitelikleri ile öğretim hizmeti niteliğinin etkileşim fonksiyonudur

31 Grupla Öğretme Modelleri-9 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-3 Öğrenme Ürünleri Tam öğrenme modelinde öğrenme ürünlerini etkileyen üç temel faktör vardır. Öğrencinin, yeni kazandırılacak hedef davranışları öğrenebilmesi için gerekli olan ön öğrenmelere sahip olma derecesi, Öğrencinin, kendini öğrenmeye verme, öğrenmeye istek ve ihtiyaç duyma ve öğrenme için çaba harcama derecesi, Uygulamaya dönüşen hali ile öğretimin, öğrencinin ihtiyacına uygun olma, onun için anlamlı, etkili ve yeterli olma derecesidir

32 Grupla Öğretme Modelleri-10 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-4 Bir Öğrenme Birimi Olarak Öğrenme Ünitesi Hem grupla öğretime hem de öğretimin bireyselleştirilmesine imkan verecek bir öğrenme biriminin tanımlanmasına gerek duyulmuştur. Bir yıl ya da bir dönem boyunca devam eden bir dersi, öğrenme birimi olarak almak grupla öğretimde, öğretimin bireyselleştirilmesine olanak vermediğinden dolayı, tam öğrenme modeli elverişli bir birim değildir

33 Grupla Öğretme Modelleri-11 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-5 Bir Öğrenme Birimi Olarak Öğrenme Ünitesi-1 Öğrenme birimi, bir arada öğrenilmesi uygun, anlamlı bütünlük taşıyan davranışları kapsamalı ve sonunda ölçme ve değerlendirme yapmak için yeterli düzeyde öğrenme ürünü oluşturabilmelidir. Öğrenme ünitesi, dersin 1-10 saatlik süresini kapsayan davranışın öğretilebildiği, dersin yarı bağımlı ya da bağımsız birimidir. Ders, bir ünitenin öğrenilmesi bir başka ünitenin öğrenilmesini mümkün kılacak ya da dersin üniteleri birbirinden bağımsız olabilir

34 Grupla Öğretme Modelleri-12 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-6 Öğrenci Nitelikleri 29.Slayttaki Şema da gösterdiğimiz gibi öğrenci nitelikleri iki ana grupta toplanmaktadır. Bunlardan bir bölümü «bilişsel giriş davranışları», diğer bölümü ise «duyuşsal giriş özellikleri» dir

35 Grupla Öğretme Modelleri-13 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-7 Öğrenci Nitelikleri-1 Bilişsel Giriş Davranışları Genel nitelikteki bilişsel giriş davranışları, dil yeteneğini özellikle de okuduğunu anlama ve yazma gücünü; matematik yeteneğini, yani aritmetik işlemleri yapma ve mantıksal gücünü kapsamaktadır. Bu özelliklerin temelleri okul öncesi dönemden itibaren atılmaktadır. Soru: Bu kadar erken dönemde başlamasının sebebi ne olabilir?

36 Grupla Öğretme Modelleri-14 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-8 Öğrenci Nitelikleri-2 Bilişsel Giriş Davranışları-1 Bloom modelinde, öğrenme düzeyini belirlemede tek başına çok az bir etkiye sahip ve değişmeye dirençli olan genel nitelikli bilişsel giriş davranışlarıyla ilgilenmemiş, Onun ilgisi öğrenme düzeyini belirlemede güçlü bir etkiye sahip ve değişmeye açık olan bir derse ya da üniteye özgü bilişsel giriş davranışları üstünde yoğunlaşıp çalışmalar yapmıştır. Bloom un modelinde öğrenme ürünlerini etkileyen önemli bir değişken olarak görülen bilişsel giriş davranışları, belli bir dersin ya da ünitenin öğrenilmesini kolaylaştıran ya da mümkün kılan ön öğrenmelerdir

37 Grupla Öğretme Modelleri-15 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-9 Öğrenci Nitelikleri-3 Bilişsel Giriş Davranışları-2 Aşamalılık ilişkisi yüksek olan bir derste, yeni bir üniteyi öğrenmeye başlarken, öğrencilerin bu üniteyle ilgili bilişsel giriş davranışlarındaki eksiklerin giderilmesi ve tam olarak bu davranışlara sahip olmalarıyla, bu sınıftaki öğrenme düzeyi ortalaması 0,7 standart sapma daha yüksek olacaktır. Özellikle sıkı aşamalılık ilişkisi gösteren ünite dizilerinde, başlangıç ünitelerinin öğrenilmesi gerekli olan bilişsel giriş davranışlarına tam olarak sahip olma, ünitedeki yeni davranışların tam olarak kazanılmasını mümkün kılmaktadır

38 Grupla Öğretme Modelleri-16 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-10 Öğrenci Nitelikleri-4 Duyuşsal Giriş Özellikleri bileşkesidir. Öğrencinin öğrenilecek birime ilgisi, tutumu ve akademik özgüveninin bir Başarıyı belirlemede en güçlü etkiye sahip özellik; akademik özgüvendir. Akademik özgüven, öğrencinin öğrenme özgeçmişine dayalı olarak herhangi bir öğrenme birimini öğrenip öğrenemeyeceğine ilişkin kendini algılayış tarzıdır. Kısaca bireyin kendine karşı tutumudur

39 Grupla Öğretme Modelleri-17 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-11 Öğrenci Nitelikleri-5 Duyuşsal Giriş Özellikleri-1 Okulda başarısızlıklarla karşılaşan, öğretmen, arkadaş ve ailesinden onay görmeyen öğrencilerin okula, okulda öğrenmeye ve kendine karşı olumlu tutum geliştirmesini beklemek güçtür. Öğrencinin okulda geçen yılları arttıkça, öğrenme öğrenme özgeçmişini oluşturan yaşantılar da artmakta ve bu konudaki kendisiyle ilgili yargısı kararlılık göstermektedir. Bu nedenle, eğitim düzeyi yükseldikçe akademik özgüveni ve başarı arasında ki ilişkilerde yükselmektedir. (Alberti, 1971; Kifer, 1973; Kaynak: Bloom, 1976)

40 Grupla Öğretme Modelleri-18 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-12 Öğretim Hizmetinin Niteliği Öğretimin yönetimi demek olan öğretim hizmetinin niteliği, öğrenim ürünlerini etkileme gücünde olan dört temel faktörü kapsamaktadır. Bunlar; İşaretler Katılma Pekiştirme Dönüt-Düzeltme dir

41 Grupla Öğretme Modelleri-19 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-13 Öğretim Hizmetinin Niteliği-1 İşaretler Öğretme-öğrenme sürecinde öğrenciye neyi öğreneceğini, bunları niçin ve nasıl öğreneceğini gösteren mesajların tümüne işaretler adı verilmektedir. Yapılan araştırmalar, öğretme-öğrenme ortamında nitelikli işaretler(öğrenmeye yönlendiren işaretler) kullanmanın, öğrencilerin ortalama öğrenme düzeylerinde bir standart sapma artış sağladığını göstermektedir

42 Grupla Öğretme Modelleri-20 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-14 Öğretim Hizmetinin Niteliği-2 İşaretler-1 Öğretme-öğrenme sürecinde kullanılan işaretlerin öğrenme düzeyini yükseltmede etkili olması için şu özellikleri taşıması gerekir: Öğretim ortamında verilecek işaretler öğrencilerin gelişim düzeylerine uygun olmalıdır. Öğretme-öğrenme sürecinde öğrenciye verilecek işaretler öğrencinin bilişsel giriş davranışlarına uygun olmalıdır. İşaretler öğrencinin duyuşsal özelliklerine uygun olmalıdır. Öğretme-öğrenme sürecinde verilecek işaretler öğrencilerin içinde yaşadığı sosyokültürel özelliklere uygun olmalıdır

43 Grupla Öğretme Modelleri-21 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-15 Öğretim Hizmetinin Niteliği-3 İşaretler-2 Sunulan işaretler öğrencilerin fiziksel, sosyal, ruhsal sağlığına uygun ve onları koruyucu olmalıdır. Öğrenciye sunulan işaretler, öğretme-öğrenme ortamında kazandırılmak istenen davranışı öğrencinin yapmasını sağlamalıdır. Sonuç olarak; öğretme-öğrenme sürecinde sunulacak işaretlerin, kazandırılacak hedef davranışlara, öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeylerine, öğrenme yollarına uygun, açık, anlamlı ve güçlü olması gerekmektedir

44 Grupla Öğretme Modelleri-22 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-16 Öğretim Hizmetinin Niteliği-4 Katılma Öğrencinin kendisine sağlanan öğretme durumunun ilgili öğeleri ile etkileşmesi ve bu etkileşimi davranışı kazanıncaya kadar sürdürmesidir. (Bloom, 1979)

45 Grupla Öğretme Modelleri-22 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-16 Öğretim Hizmetinin Niteliği-4 Katılma-1 Öğrenci soru sorarak, açıklama yaparak, örnek vererek açık olarak katılabilir. Ya da öğrenci doğrudan gözlenemeyecek şekilde örtük olarak da katılabilir. Örneğin: Öğrenci ders sırasında açık olarak cevap vermeyebilir, açıklama yapmayabilir, ancak zihinsel olarak öğrenmeyi gerçekleştiren işlemleri yapabilir ve açık katılan öğrenci kadar hatta bazen daha da etkili öğrenebilir. Üniversite düzeyindeki öğrencilerin öğrenmesinde ise, örtük katılımın, en az açık katılım kadar etkili olduğunu gösteren araştırma sonuçları bulunmaktadır

46 Grupla Öğretme Modelleri-23 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-17 Öğretim Hizmetinin Niteliği-5 Katılma-1 Öğrencilerin öğretme-öğrenme sürecine katılma derecesi, öğretim hizmeti niteliğinin en iyi göstergesidir. Öğrencilerin tamamına yakın bir bölümünün eğitim durumunda açık ya da örtük olarak katılımları, öğretim hizmeti niteliğinin çok iyi düzeyde olduğunu gösterir. Öğrencilerin çoğunluğunun katılmaması ise öğretim yönetiminde sorular olduğunun, öğretim hizmetinin düşük olduğunu belirtir. Katılımın üst düzeyde olması için Öğretme-öğrenme sürecinde yapılan pekiştirmelerin zamanında ve anlamlı olması gerekmektedir, öğrencinin eksik zayıf yönlerinin zamanında belirlenerek düzeltme etkinliklerinin etkili hızlı olması gerekir ve öğrenciye sunulan işaretler öğrencinin güdülenmesini sağlayacak, başarılı olmasına yardımcı olacak nitelikte olmalıdır

47 Grupla Öğretme Modelleri-24 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-18 Öğretim Hizmetinin Niteliği-6 Pekiştirme Öğrenme kuramcılarının çoğu, öğrenme ya da performans üstünde pekiştirmenin önemli bir etkisi olduğu görüşünü savunmaktadırlar. Pekiştirme, davranışın tekrar edilme sıklığını arttırma işlemidir. Olumlu pekiştireçlerin öğrenciye verilmesi, olumsuz pekiştireçlerin de ortamdan kaldırılması davranılın yapılma olasılığını arttırmaktadır. Pekiştirmenin öğretme-öğrenme sürecinde etkili bir şekilde kullanılmaıs, öğrencilerin ortalama öğrenme düzeyini 1.2 standart sapma yükseltmektedir. ( Walberg, 1984)

48 Grupla Öğretme Modelleri-25 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-19 Öğretim Hizmetinin Niteliği-7 Dönüt ve Düzeltme bütünüdür. Öğrenciye öğrenmelerinin doğruluğu ya da yanlışlığı hakkında verilen mesajlar Sadece öğrenme sonuçları hakkında bilgi vermekle kalmayıp öğrencilerin öğrenme güçlük ve eksiklerinin giderilmesine hizmet ettiği ölçüde öğrenme düzeyinin yükselmesine yardımcı olabilir

49 Grupla Öğretme Modelleri-26 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-20 Tam Öğrenme Modelinin Uygulanışında İzlenilecek Adımlar Öğretimi, tam öğrenme modeline uygun olarak düzenleyebilmek için, program geliştirmecilerin ve öğretmenlerin aşağıdaki işlemleri sırasıyla yapmaları gereklidir. 1. Dersin özel hedef ve hedef davranışları ile bu hedef ve davranışların kazandırılacağı öğrenme üniteleri belirlenmelidir. Belirtke tablosu, hangi hedefleri hangi ünitelerde hangi aralıklarla kazandıracağımıza ve yoklayacağımıza yol gösterir. Ünite analiz tablosu, belirtke tablosunun bir satırının açılmış halidir. Özellikle aşamalılık ilişkisi yüksek olan derslerde bir ünite içinde davranışların ön koşul olma ilişkilerini açıkça görmemize ve test etmemize yardımcı olur

50 Grupla Öğretme Modelleri-27 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-21 Tam Öğrenme Modelinin Uygulanışında İzlenecek Adımlar-1 2. Bir dersin kapsamını, öğrenme öğretme ünitelerine ayrıştırdıktan sonra, ikinci basamakta her bir ünitenin öğrenilebilmesi için gerekli olan ön koşul davranışlar belirlenmelidir. 3. Yeni bir ünitenin ya da dersin öğretimine geçmeden önce öğrencilerin ön koşul davranışlara sahip olup olmadıkları, uygulanacak bir bilişsel giriş davranışları testi ile belirlenmelidir. 4. BGD testi sonuçlarına göre, ünitedeki davranışların öğrenilmesi için gerekli fakat eksik olan ön koşul davranışları tamamlama öğretimi yapılmalıdır. 5. Tamamlama öğretiminden sonra ünitede yeni davranışları kazandırmaya dönük öğretim etkinlikleri uygulanmalıdır

51 Grupla Öğretme Modelleri-28 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli-22 Tam Öğrenme Modelinin Uygulanışında İzlenecek Adımlar-2 6. Ünitede yer alan tüm davranışların (15-30 davranış) kazandırıldıktan sonra izleme değerlendirmesi yapılmalıdır. 7. İzleme değerlendirmesinden sonra belirlenen tam öğrenme ölçütüne ulaşamayan öğrenciler, öğrenme eksik ve yanlışlarını düzeltmek üzere ek öğretme-öğrenme etkinliklerine yönlendirilmelidir. 8. Ek öğretme-öğrenme sürecini tamamlayan öğrencilere paralel izleme testi uygulanarak öğrencilerin tam öğrenme ölçütüne ulaşıp ulaşmadığı belirlenmelidir. 9. Öğrenciler tam öğrenme ölçütüne ulaştıktan sonra, sırada ki üniteye geçilmelidir

52 Grupla Öğretme Modelleri-29 Bloom Un Tam Öğrenme Modeli

53 Grupla Öğretme Modelleri-30 Slavin in Etkili Öğretim Modeli - QAIT Slavin (1984), Caroll ın okulda öğrenme modelinin okul ya da öğretmen tarafından doğrudan değiştirilebilir öğeleri üstünde odaklaşarak bir öğretme modeli geliştirilmiştir. Etkili öğrenme modelinin öğeleri şunlardır: Öğretimin niteliği (Quality of instructıon) Öğretim düzeyini uygun hale getirme (Appropriate levels of instructıon) Teşvik etme (Incentive) Zaman (Time)

54 Grupla Öğretme Modelleri-31 Slavin in Etkili Öğretim Modeli QAIT-1 Öğretimin Niteliği Niteliği yüksek öğretim, öğrencinin öğrenilecek konuya ilgi duymasını sağlayan; konuyu kolaylıkla hatırlamasına, anlamasına ve uygulamasına yardım eden bir öğretimdir. Öğretimin niteliğinin en önemli göstergesi, dersin öğrencilerde oluşturduğu anlamdır. Öğrenciler dersi ne derece de anlamlı buluyorsa öğretim niteliği o denli yüksek olur

55 Grupla Öğretme Modelleri-32 Slavin in Etkili Öğretim Modeli QAIT-2 Öğretimin Niteliği-1 Dersi öğrenciler için anlamlı hale getirmede şunlar önem taşır: Öğretmenler materyali sırasıyla, organize edilmiş bir biçimde sunmalıdırlar. Öğretmenler Öğrenciler halihazırda sahip olduğu bilgileri ile yeni bilgileri arasında ilişki kurmalarına yardım etmelidirler. Yine öğretmenler, gerçek varlık ve olaylar, örnekler, şemalar, resimler, film vb. kullanarak dersi somut ve canlı hale getirmelidirler. Öğrencilerin, öğrenme stratejilerini kullanmalarına rehberlik ederek daha kolay ve zevk alarak öğrenmelerini sağlamalıdırlar

56 Grupla Öğretme Modelleri-33 Slavin in Etkili Öğretim Modeli QAIT-3 Öğretim Düzeyini Uygun Hale Getirme En önemli güçlüklerinden biri, farklı bilgi, beceri, öğrenme hızı ve güdülenmişlik düzeylerine sahip öğrencilerin bir sınıfta öğrenmelerini sağlamaktır. Bu problem, öğretmenlerin, çeşitli düzeydeki öğrenciler için öğretim düzeyini uygun hale getirmelerini zorunlu kılmaktadır. Öğrenciler arasında ki farklılıklar öğretimin başarısını büyük ölçüde etkilemektedir. Öğrenciler arasında ki bu öğrenme farklılıkları, öğretmenleri, öğretimi bireyselleştirme yolları aramaya yöneltmiştir

57 Grupla Öğretme Modelleri-34 Slavin in Etkili Öğretim Modeli QAIT-4 Öğretim Düzeyini Uygun Hale Getirme-1 Çok yönlü ortamlar ile hızlı öğrenen öğrenci diğerlerini bekleyerek zaman kaybetmek yerine, aynı konuyla ilgili farklı, zenginleştirilmiş etkinliklere yönlendirilebilir. Geride kalan öğrencinin ise, öncelikle öğrenme güçlüğüne neden olan ön koşul öğrenmelerindeki eksikleri giderilerek ek öğretme-öğrenme etkinlerine yönlenmesi sağlanabilir. Bu şekilde öğrenme düzeyi iki taraf için de uygun hale getirilmiştir

58 Grupla Öğretme Modelleri-35 Slavin in Etkili Öğretim Modeli QAIT-5 Teşvik Etme Öğrenme çalışmadır. Edison bir yazısında, «Yeteneğin %1 i doğuştan(ki ben bun katılmıyorum), %99 u ter dökmenin ürünüdür» der. Öğrencinin öğrenmek için harekete geçmesi ya da güdülenmesi şu nedenler ile gerçekleşebilir: Öğrenme biriminin özelliğinden kaynaklanabilir. Öğrenci öğrenilecek materyale ilgi duyabilir, değer verebilir. Böylece öğrenmeye kolaylıkla güdülenebilir. Öğrencinin kendi özelliğinden kaynaklanabilir. Öğrenci öğrenmeye meraklıdır, öğrenmeye eğilimlidir. Böylece öğrenmek için kolayca harekete geçer. Güdülenme öğretmen ya da okulun vereceği ödüllerden kaynaklanabilir. Verilen notlar, Okul bitiminde verilen diplomalar ile güdülenmesi sağlanabilir

59 Grupla Öğretme Modelleri-36 Slavin in Etkili Öğretim Modeli QAIT-6 Teşvik Etme-1 Bazı tür bilgiler, bazı öğrenciler için doğal olarak ilgi uyandırırken bir kısmı da doğal olarak öğrencide herhangi bir ilgi yaratmaz. Bu durumda öğretmenin, öğrencilerde bilgiyi öğrenmeye karşı ilgi ve istek yaratması gerekir. Kazanılacak bilginin okul dışında günlük yaşamda nasıl işine yarayacağını açıklamak, bilginin gerekliliğine öğrenciye benimsetmektedir. Örnek olarak, çocuklara açıları öğretirken, futbol, masa tenisi, tenis, badminton gibi oyunlarda başarılı olmak için oyuncunun topa vuruş açısını ayarlamasının önemli olduğunu, bu nedenle açıları öğrenmenin başarılı oyuncu olmada gerekli olacağı vurgulanabilir

60 Grupla Öğretme Modelleri-37 Slavin in Etkili Öğretim Modeli QAIT-7 Zaman Öğretim zaman alır; ancak, öğretime daha fazla zaman harcamak, her zaman daha çok öğrenme anlamına gelmez. Öğretimin niteliği, öğretim düzeyinin öğrenciye uygunluğu, güdüleme düzeyi yüksek ise, o zaman öğretmeye fazla zaman verme, daha fazla öğrenmeyi gerçekleştirmedir. Öğrenme için uygun zaman miktarı temel olarak iki faktöre bağlıdır: Öğretime ayrılan zamandan, öğretmen tarafından gerçekte öğretmek için kullanılan zamandır. Öğretime ayrılan zamandan, öğrencinin gerçekten dikkatini vererek öğrenmeye harcadığı zamandır

61 Grupla Öğretme Modelleri-38 Slavin in Etkili Öğretim Modeli QAIT-8 Zaman-1 Eğer öğrenciler, öğrenme birimine yeterince güdülenmiş, öğretim hizmeti her öğrencinin ihtiyacını karşılayabilecek biçimde iyi organize edilmiş ise, öğretmen sınıfın yönetimini sağlamak için zaman harcamak durumunda kalmaz. Bu şekilde de derse ayrılan zamanın tümünü öğretimin yönetimine harcayabilir. Gerek öğretmenin gerçekten öğretmeye harcadığı zaman, gerekse öğrencinin gerçekten öğrenmeye harcadığı zaman, öğretimin öğrencilerin niteliklerine göre düzenlenmesinin, öğretimin niteliğinin ve öğrencilerin güdülenmişlik düzeyinin bir fonksiyonudur

62 Kaynakça; Gelişim, Öğrenim ve Öğretim Kuramdan Uygulamaya Prof. Dr. Nuray SENEMOĞLU (Ders Kitabı)